Арнайы педагогика ғылым ретінде, оның пәні, обьектісі, мақсаты мен міндеттері
Кәсіби бағдарлау, еңбекке қабілеттілігі шектеулі тұлғаларды кәсіби бейімдеу арқылы кәсіптік білім беру жүйесі
жүктеу/скачать 424,86 Kb.
|
Арнайы педагогика
| 35. Кәсіби бағдарлау, еңбекке қабілеттілігі шектеулі тұлғаларды кәсіби бейімдеу арқылы кәсіптік білім беру жүйесі.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына арнаған «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында (17 қаңтар 2014 жыл) мүмкіндігі шектеулі азаматтарымызға көбірек көңіл бөлу керектілігі атала кетіп, ол үшін мынадай мәселелер шешуге бағыттар қойылды: «Біздің болашаққа барар жолымыз қазақстандықтардың әлеуетін ашатын жаңа мүмкіндіктер жасауға байланысты. ХХІ ғасырдағы дамыған ел дегеніміз – белсенді, білімді және денсаулығы мықты азаматтар. Біз оларды белсенді өмірге тартамыз, олар тек жәрдемақы алып қана қоймайды, сонымен бірге, өздерін қоғамның мүшесі, пайдалы еңбеккер ретінде сезінетін болады. Кедейлік деңгейін одан әрі төмендетіп, жұмыссыздықтың өсуін тежеген жөн. Бұл ретте масылдық пиғылдың өрістеуіне жол бермеу маңызды. Мемлекеттік көмек алушылардың барлығы үшін жұмыспен қамту және әлеуметтік бейімделуге көмектесетін бағдарламаларға міндетті қатысу туралы ереже енгізу керек». Елімізде даму мүмкіндігі шектеулі балалардың саны артуда. Егер олардың саны 2005 жылы 124 мың болса, 2010 жылы – 149 мыңнан асқан. Олардың 41,4% пайызы ғана арнайы білім беру бағдарламаларымен қамтамасыз етілген. Қазіргі заманғы әлеуметтік мәселелер даму мүмкіндігі шектеулі жастардың, өз қатарындағы дені сау құрдастарына қарағанда жоғары функционалдық сауаттылығын, ерте жастан өмірлік, әрі кәсіби өзіндік қалыптасуын қажет етеді. Оларға осы бағытта қалыптасуы үшін арнайы білім беруді политехнизациялау жолдары, нақты мақсатқа бағытталған кәсіби бағдар беру, жалпы білім беру сапасы мен арнайы (түзету) мектебіміз түлектерінің әлеуметтік бейімделу деңгейін арттыру жолдары көмектеседі. Қазақстанның болашағы – оның еңбекшілерінің қолында. Осы қолдар епті болуы үшін еңбек мұғалімдері көп дүние жасай алады. Ең бірінші мәселе - арнайы білім беру жүйесін жаңа әлеуметтік-экономикалық ортаға бейімдеу үшін кәсіби еңбекке дайындау жүйесін жетілдіру. Егер де, ертеде түлектерімізді мемлекеттік кәсіпорындарда еңбек ететін жалпылай жұмысшы мамандықтарға дайындау талабы тұрса, қазір оған басқаша талаптар қойылады. Біріншіден, оқушының мүмкіндіктері мен қызығушылығы, талаптарын әр еңбек түріне араластыра отырып, және де қоғамның қажеттілігі мен сұранысын ескере келіп әр оқушы тұлғасының дамуына жағдай жасау. Екіншіден, даму мүмкіндіктері шектеулі балаларды әр түрлі меншік түрлері мен еңбек нарығындағы бәсекелестікте еңбек ету іс-әрекеті жағдайына дайындау. Үшіншіден, олардың бойында алғырлық, дербестік, развитие у них предприимчивости, самостоятельности, деловитости, ответственности, талапшылдық, оймен тәуекелге келушілік, адалдық мен кісілік қасиеттерін дамыту. Төртіншіден, мектеп-интернат түлектерінің таңдап алған еңбек іс-әрекетінің кәсіби құзырлығын қалыптастыру және оны кәсіби жинақылықпен ұштастыру. Бесіншіден, қазіргі заманғы экономикалық білім алуға жағдай жасау, экономикалық ойлауды қалыптастыру, сонымен қоса оларды шын мәніндегі кәсіби-экономикалық қарым-қатынасқа араластыру. Алтыншыдан, еңбек іс-әрекетіне қатысты барлық бағыттағы тұлға мәдениетіне тәрбиелеу (еңбек мәдениеті, экономикалық, экологиялық, құқықтық мәдениет және т.б.) Осы мақсат-міндеттерге жету үшін мектеп-интернат мына іс-әрекеттерді іске асырады: - тәрбиеленушілердің психологиялық, дене бітімдік ерекшеліктері мен жеке мүмкіндіктерін ескере отырып білім беру бағдарламаларын өздіктерінен әзірлеп, қабылдап, іске асырады; - жылдық оқу жоспарларын, күнтізбелік жоспарлар мен график, сабақ кестелерін өздіктерінен әзірлеп, бекітеді; - оқытып-тәрбиелеудің түрі, әдісі, құралдарын, оқыту құралдары мен оқулықтарын таңдап алады; - бағалау жүйесін, түрін, оқушыларды аралық аттестаттаудан өткізу тәртібі мен талабын таңдайды. Кәсіби бағдар беру барысында оқушылардың қызығушылықтары арқылы келешек кәсіби еңбек ету мүмкіндіктері анықталады. Осы жұмыстың екінші бағытында тәрбиеленуші мүмкіндігіне сай мамандық таңдау ісі жүргізіледі. Бұл жерде тәрбиеленушілеріміздің тек қана кәсіби дағдыларды игеру немесе игере алмаудың түбегейлі мүмкіндіктерін, еңбегін ескеріп қана қоймай, қызығушылықтарын, икемдерін ескереміз. Сол себептен біздің мектептің түпкі басыңқы мақсаты - даму мүмкіндігі шектеулі балаларды кәсіби еңбекке дайындау. Өңірімізде, әсіресе, осындай қазақ ұлтты балаларды кәсіби білімге оқыту бағдарламаларын дайындау қажеттілігі туындады. Түлектерімізді қазіргі нарықтық жағдайда еңбек нарығына қажеттілігі туындаған тігінші, ағаш шебері, әрлеуші (ішкі әрлеу жұмыстары), кіші қызмет көрсету қызметшісі, коммуналдық қызмет жұмысшылары сияқты еңбектермен қамтамасыз ету жолында мектебіміз өзгеріске ұмтылып кәсіби бағдар мен кәсіби еңбекке дайындықты ұйымдастырудың жаңа моделін іздестіруде. Оған әсер етіп отырған арнайы білім беру бағыты, кәсіп алды дайындық (кей уақытта жұмысқа орналастыру сияқты істерді қамтыған) пен кәсіби бағдар беру құрылымдарынан бірлескен арнайы мектептің жаңа моделі. Даму мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған №1 арнайы (түзету) мектеп-интернат моделі - қазақстандықтардың әлеуметтік-мәдени және экономикалық заманауи жағдайына жауап беретін, оқушылардың ерекше білім алу қажеттіліктерін қамтамасыз ететін, арнайы психологтық-педагогикалық қолдау көрсететін, заманға сай дамып келе жатқан жүйе. Ол, біріншіден, аралас мектеп-интернат. 2007 жылдан бастап мектептегі оқу-тәрбиелік жүйе мемлекеттік және орыс тілінде жүргізілуде. Осындай екі тілді арнайы мектеп елімізде жоқ деп айтуға болады.
Арнайы (түзету) мектеп оқу жоспарының негізінде пәндік оқыту принципі жатыр. ПДТ сыныптарда еңбекке оқыту «Технология» білім саласына еніп, оқу пәні 1-4 сыныптарда «Еңбек» деп, 5-10 сыныптарда «Технология» деп аталады. 1-4 сыныптарда аптасына 2 сағат, 5-10 сыныптарда аптасына 1 сағат бөлінген. 9-10 сыныптарда 1 сағат «Сызу» қосылған. Еңбекке оқыту интеллектуалдық бұзылыстары жеңіл сыныптарда «Әлеуметтік бейімдеу және еңбекке дайындау» білім саласына еніп, пән 1-3 сыныптарда «Қол еңбегі» аталып, аптасына 2 сағаттан бөлінген. 4-6 сыныптарда «Жалпы еңбекке дайындық» оқу пәні еніп, нәтижелі әлеуметтік бейімделу мақсатында болашақ кәсіби-еңбекке оқыту пропедевтикалық, кәсіби диагностикалық, кәсіби бағдарлық талаптарын ұстанады. Жалпы еңбекке дайындық барысында оқушылар әр адамға өмірде қажет болатын әртүрлі еңбек іс-әрекеттерін игереді. Оқушылардың теориялық, практикалық материалдарды қабылдау және игеру мүмкіндіктерін психологтық–педагогикалық түрде зерттейді. 4 сыныпта аптасына еңбекке 4 сағат бөлінсе, 5-6 сыныптарда 8 сағат бөлінген. 7–9 сыныптарда еңбекке оқыту кәсіби бағытты ұстанады. Еңбекке оқыту бейіні түлектердің жұмысқа орналасу мүмкіндіктері мен жергілікті жердің ерекшеліктерін ескерген мектеп әкімшілігінің шешуімен анықталады. Еңбекке дайындық бейінің әртүрлілігі мен жергілікті жағдайдың ерекшелігінен мектеп әр еңбек түріне оқыту бағдарламасын құрады. Оқу пәні «Кәсіби-еңбекке баулу» деп аталады. Осы еңбекке 7-8 сыныптарда аптасына 10 сағат бөлінсе, 9 сыныпта аптасына 12 сағат бөлінген. Мектебімізде оқу-кәсіптік шеберхана болғандықтан тереңдетілген кәсіби еңбекке дайындық 10 сыныбы ашылды. Аптасына 22 сағат бөлінген. Мұғалімдер осы сыныпқа бағдарламаны оқушылардың психологиялық-дене бітім ерекшеліктерін, оқу мүмкіндіктерін ескере отырып жасады.. Еңбек практикасы 5-6 сыныптарда мектеп базасында, 7-9 сыныптарда мектеп шеберханасында, 10 сыныпта практикалық базасы бар кәсіпорындарда өтеді. Еңбекке оқытудың қызықты да, қолдан келетін практикалық іс-әрекет кезінде баланың жоғары психикалық функциясы дамытылады. Оқушының сезімдік аумағын толықтыруға, еңбекке деген ынтасы мен нәтижесін тудыруға көңіл бөлінеді. Оқушылар мектепті еңбекке оқыту пәнінен емтихан тапсырумен аяқтайды. Интеллектуалдық бұзылыстары орташа сыныптарда еңбекке оқыту 1-4 сыныптарда білім беру саласы «Әлеуметтік бейімдеу және еңбекке баулу». Оған кіретін пәндер: «Заттық-тәжірибелік әрекет» аптасына 2 сағаттан, «Өзіне-өзі қызмет көрсету» аптасына 2 сағаттан. 5-9 сыныптарда білім беру саласы «Әлеуметтік бейімдеу және еңбекке баулу», кіретін пәндер 5-7 сыныптарда «Шаруашылық еңбек» аптасына 2 сағаттан, 8-9 сыныптарда аптасына 3 сағаттан, 5 сыныпта «Кәсіп» пәніне аптасына 6 сағат бөлінсе, 6-8 сыныптарда аптасына 8 сағат, 9 сыныпта аптасына 10 сағат бөлінген. Интеллектуалдық бұзылыстары орташа балалар оқушылардың психофизикалық даму ерекшеліктері мен мектеп ресурстары ескеріліп, еңбекке оқытудың қарапайым түрлері ұйымдастырылады. Еңбекке оқыту профилі оқушының психофизикалық ерекшеліктерін, дәрігердің нұсқауын және мектеп мүмкіндігін ескеріп, жеке анықталады. Қажеттілігіне қарай еңбекке оқыту профилі өзгертілуі мүмкін. Екінші бөлім оқушылары еңбекке дайындау пәндері бойынша бітіру емтиханын тапсырмайды. Зияты зақымдалған оқушыларға арналған арнайы мектептердің (сыныптардың) екінші бөліміндегі түлектер облыстық білім басқармаларымен келісе отырып, мектеп әзірлеген формадағы мемлекеттік үлгіде куәлік алады. Даму мүмкіндігі шектеулі балалардың алған білім деңгейі мен сапасы олардың келешектегі өмірлеріне жол салады, атап айтсақ, өзіндік кәсіби дамуына көмектеседі. Даму мүмкіндігі шектеулі оқушылардың кәсіби бағдарлануы дәрігерлік көрсеткіштердің негізінде жүргізіледі. Балалар өз мүмкіндіктерін болашақ мамандық талаптарына сай ескермеулері мүмкін, сондықтан да олар факультатив, үйірме, еңбекке оқыту бейінін, мектепті бітірген кезден бастап болшақ мамандығын таңдағанда қажет болатын кәсіби бағдарлаудан кеңесті қажет етеді. жүктеу/скачать 424,86 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|