Есту қабілеті бұзылған балаларға қызіргі білім берудегі сурдопедагогика ғылымы және оның ролі

Есту қабілеті бұзылған тұлғаларға үздіксіз білім беру жүйесінің маңызды бөлігі арнайы мектепке дейінгі мекемелер болып табылады. Қазақстан Республикасында мектепке дейінгі және ерте жаста есту қабілетін жоғалтқан балаларға арналған мектепке дейінгі мекемелер қызмет етеді. Олардың әрекеті «мектепке дейінгі білім беру мекемелері туралы типтік жағдаймен» реттеледі. Естімейтін және нашар еститін балалар түрлі білім беру мекемелерінде оқытылады және тәрбиеленеді.

Бұл балабақша естімейтін және нашар еститін балалардың жеткілікті санының жағдайы кезіндегі білім беру органдарымен ашылады. Осы балабақша медициналық психолгиялық педагогикалық тексеру шешімі бойынша кешенделеді. Түзету түріндегі мектепке дейінгі мекеме 1,5-2 жастағы балаларды қабылдайды. Балабақшаға түскен уақыттан бастап оқыту және тәрбиелеу процесі бес немесе төрт жылға есептеледі. Мектепке дейінгі мекеме күндізгі және кешкі уақытта, снымен қатар тәулік бойы, мереке, демалыс күндері де қызмет етеді.

1. 
   Комбинацияланған түрдегі балабақша. Бұндай балабақшаның құрамына есту қабілетінде бұзылыстары бар балалар да кіреді. Естімейтін және нашар еститін балаларды біріктіре оқытуға және тәрбиелеуге болмайды. Бір топтағы балалар жасты болуы қажет.
   

2. Жалпы дамыту түріндегі балабақша. Бұнда естімейтін, нашар еститін, кейіннен естімей қалған мектепке дейінгі балаларды еститін балалармен интеграциялап оқыту. Есту қабілеті бұзылған балалар үшін педагогтармен, дефектолог мұғалімдермен жеке түзете дамыту жұмыстары ұйымдастырылады.

3. Естімейтін, нашар еститін, кейіннен естімей қалған балаларға арналған мектеп интернаттар, арнайы мектептер бөлімі, мектепке дейінгі топтар. Осы балаларға арнайы мектепке дайындауға мақсат етеді. Мектепке дейінгі топтарға 2-3 жастағы балалар қабылданады. Қатер жағдайында ересек мектепке дейінгі жастағы топтар да ұйымдастырылады. Екі жыл уақытта жалпы дамыту және түзету жұмысы жүргізіледі. Ондағы мақсат мектепке дейінгі баланы бірініші сыныпта оқуға дайындау болып табылады. Бағдарлама түзете дамыту жұмысының екі жыл уақытына есептелген.

4. Естімейтін және нашар еститін балаларға арналған түзету үлгісіндегі «бастауыш мектеп-балабақша», мектепке дейінгі және кіші мектеп жасындағы балаларға арналған білім беру мекемесі. Осы білім беру мекемесінің құрамына мектепке дейінгі жастың алдындағы балалар, сонымен қатар естімейтін және нашар еститін балаларға арналған бастауыш мектеп сыныптары кіреді. Осы түзету жұмысының негізгі құрамы есту қабілетінде бұзылыстары бар балаларды түзете оқыту және тәрбиелеудің педагогикалық технологиялар болып табылады.

5. Сурдологиялық орталықтар және кабинеттер. Психологиялық-медициналық-педагогикалық оңалту және түзету, диагностикалау, кеңес беру орталықтары.

Есту қабілеті бұзылған мектепке дейінгі оқушыларға психологиялық педагогикалық көмек көрсету сурдологиялық кабинеттермен орталықтарда өтеді. Сурдопедагогтар балалармен түзете дамыту сабақтарын өткізеді. Отбасында баланы оқыту және тәрбиелеу сұрақтары бойынша ата-аналарға кеңес береді.

Арнайы мектепке дейінгі мекемелер кешенді әлеуметтік міндеттерді шешеді. Балаларды мектепке дейінгі дайындаудың негізгі мақсаты баланың тұлғалық сапасын арттыру, толық гармониялық дамуы үшін жағдай жасау болып табылады. Осы арнайы мектепке дейінгі мекемелерде келесі міндеттер шешіледі: диагностикалық, тәрбиелеу-білім беру, түзете – дамыту.

Жетекші диагностикалық міндет болып баланы медициналық, психологиялық, педагогикалық зерттеу табылады. Білім бере тәрбиелеу міндеті мектепке дейінігі баланың жағымды тұлғалық сапасын арттыра тәрбиелеу, бала әрекетін пайдалану жағдайында дамыту болып табылады (жабыстыру, апликациялау, т.б.).

Түзете дамыту жұмысы есту қабілетін дамытуға ауызша сөйлей білуге және т.б. дағдыларға бағытталған.

Мектепке дейінгі естімейтін және нашар еститін баланы оқыту және тәрбиелеу бағдарламасы психикалық процестерінің дамуының сензитивті кезеңі және олардың дамуының жалпы заңдылықтары негізінде жасалады.