Шын есімі — Атық. Туған жылы да, дүние салған уақыты да белгісіз. Өмір сүрген кезеңі — XVII ғ аяғы мен XVIII ғ басы деп болжауымызға бо- лады. Әбілхайыр II дейін кіші жүзде билік жүргізген. Самарқанның әміршісі Ж алаңтөс батырдың немересі. Ж оғарыда әңгім е еткен “Жеті Ж арғыньГ жасауға атсалыскдн. Тоукс ханның тірегі болған. Оның ұйымдастырғыштығы, даналығы Төле би, Кдзы-
Үлы Тұранның Ү лдары 107 бек бимен қатар өлең-жыр, дастандардың алтын арқауына айналған. Қаза- нғап Байболұлы атақты осы үш бидің атына арнаған өлеңінде: Онан да өткен Әйтеке, Қудан ұшқыр, құланнан. Мұндай шешен болмайды, Бір сөзін жүз макалдап, Сипаттап қандай тіркейді, — деп толғайды. Ал, бүгінгі ұрпақ Әйтеке би сынды бабаларымыздың толык тұлғасын та- нып біле алмайды. Өйткені, олар туралы бізге жеткен ауызша деректерден басқа тарихн дәлелді құжаттар өте аз. Егер осы даланың үш данышпаны — Төле би, Қаздауысты Қазы бек, Әйтеке бабаларымыз қазақ халқының басын біріктірмесе, олардың билігі, ақыл-ойы, кеңесі болмаса, біз бүгінгі күннің д әр еж е сін е ж етпес едік. Тұранның тозған бір пұшпағына айналып, жер бетінен жойылып кетуіміз де ғажап емес еді-ау!.. Тұран—ұлан-байтақ өлке. Ол әлі де өз койнында тарихтың талай-талай тылсымен жасырып жатыр. Осы ұлан-асыр өлкеде сан мың ғасыр құрсауы- на алып жатқан заманалардағы қилы-қилы кезеңдерді мұқият зерттеу, біздің алда тұрған абыройлы міндетіміз. Оған, ең алдымен, егемен Қазақ- станның озық ойлы, зерделі тарихшылары, этнографтары бел сен е атсалысуы абзал. ӘБІЛХАЙЫР ХАН
Әбілхайыр хан — кіші жүз ханы. Туып, өмір сүрген жылдары — 1693-1748.
