жаткан мәдениеті б |р е ж е ^ ^ ^ ^ р щ р ^ щ щ ^ щ ^ ^ т ү р к і империясы бол- са, жаңадан өмірге і:елгенш ш ^аді^ед«гі^йй% »йТЩ да оның жолында әр 2 -1 5 7 4
Ү л ы Т ү р а н н ы ң Ү л д а р ы
18 _________ А санбай А С К А Р О В түрлі кедергілер мол болатын. Алайда бұған дейін түркілер бөлек-бөлек өмір сүргенімен, бүлардың да ертеден қалыптасқан өз мәдениеті болғанын ескермеуге болмайды. Сан ғасырлық тәжірибесі бар мемлекеттік құрылы- мға қарсы тұру үшін орасан зор күш -ж ігер қажет еді. М іне, осындай жанқиярлык іске белді бекем буған Қүтлық, Тоны көк, Күлтегін ж ән е Иоллығтегін болатын. Бізге түркі тіліндегі туындысы ең алғаш мәлім болғ- ан жазушы Иоллығтегін. Ол Күлтегін мен Білге ханға ж әне басқа билік жүргізген аса даңқты қағандарға арнап жазылған ғажайып жырлардың авто ры. Бүл өзін дік ерекш елігі бар хикая көне түркі жазуымен жазылған. Сондықтан сол дәуірдің ең жоғарғы жетістігі болып саналатыны хақ. Көне түркі жазулары барлық түркі халықтарының тіліне тән , әр і қолайлы, диалектілерін де салыстырғанда кейінгі әріптердің бәріне, тіпті қазіргі ки- риллицаға дейін үйлеседі. Сондықтан оны әкім ш ілік ж ән е еларалык тәжірибеде пайдаланып, мемлекеттік дәстүрге айналдырып, қолдануға тура келді. Қағанаттың алдында мынандай бір маңызды міндет тұрды, ол — әр тарапта бытырап жүрген түркі тайпаларын қағанаттың құрамына енгізу және оларды қытайдың ықпалынан құтқарып алу. Таң династиясы үшін де ұлы даланы иемдену ауадай қажет еді. Данышпан Тоныкөк жауларға қарсы күрестің жаңа тәсілін тандады. Стратегиялық бағыттағы басты қағидасы — ешкімге ірге бермей, тас түйін қорғану болса, саясат пен идеологиядағы ба
