қанымды, аянбай қара терімді төктім” деп келеді. Күлтегіннің бұл жүрек сыры бүгін де өзінің маңыздылығын жойған жоқ. Өз халқын сүю ж әне оның жалынды патриоты болу барлық тарихи кезеңдерде асыл текті ұлы тұлғала- рға тән қасиет. Ш екара шегі солтүстік пен солтүстік шығыста С ібірден, оңтүстікте Қытай қорғанынан, Алашан, Байшан, Кунлун ж әне Памир тауларынан ба- стау алып жатқан ұш ан-теңіз даланың халқы өз мекен-ж айлары нда ғасырлар бойы біркелкі өмір кешті. Бұл аймақта біздің дәуірімізге дейінгі IV, III ғасырларда әр түрлі мемлекеттер бой көтерді. Алайда біздің д. VI ғасырында қалыптасқан, орталықтандырылған түркі империясының тарих сахнасына шығуы тұңғыш рет болатын. Сондықтан да бұл маңызды оқиға, тарихи жағдай мемлекет қайраткерлерін империя салтына сай салиқалы са- ясат жүргізуге шақырды. Әрі жаңа ғана қалыптасқан жас империя өзінен атағы зор, тәжірибесі мол үлкен империялармен көршілес жатқандықтан, осынау мәселенің маңыздылығы барынша арта түсті. Әрине, мұндай жағ- дайда өмір сүру әлі канаты қатайып үлгермеген жас мемлекетке оңайға соқпағаны да рас. Мемлекет құру іс іне, әлеуметтік-экономикалық даму үр дісін е бел буып кірісетін кереген саясаткерлер керек бола бастады. Күлтегін ер жүрек колбасшы әрі ортақ іске жұртшылықты тез жұмылдыра білетін парасатты ұйымдастырушы еді. Оның ел ішіндегі абырой-беделі зор болатын. Бірақ Күлтегіннің өзі хан тағына отыруды қаламады. Бұл орынды ол өзінің ағасы Білгеге ұсынды. Қарапайым бұқарадан ханның ақылы ар- тык, мінезі бай болуы керек. Білге хан таққа әбден лайық еді. Жаңа түркі империясының идеологиясы екі негізге сүйенді: б ір і- қытай мәдениетінен бас тарту, екінш ісі — олардан өздерінің артықшылығын түйсіну. Бұл да жайдан жай бола салған нәрсе емес-ті. Қытай империясы — көнеден келе
