жинап, бой көтерген ереуілдерді басып, мемлекеттік шекараны қырағы күзетіп дегендей, көп іс тындырдым. Камран мырза жеңіспен аман-сау ора- лғанда өзін жоқтатпай орнына қалып істеген қызметіме дән риза болды” Мухаммед Хайдар Лахорда төрт жылдай тұрды. Құмайын мен Камранның жорықтарына да қатысты. Ал, 1539 жылы Ганга өзені жағасында болған ірі шайқаста әскердің үлкен бір бөлігін басқарды. Ол туралы ұлы ғалым былай деп жазады: “Құмайын хан - Бабырдың көп балаларының ішіндегі үлкені, өзі дарынды, өте сыйлы кісі. Құмайын екеуіміз дос боп кеттік. Ол мені туы- сқаным деп емес, өзіне жақын жандай жақсы көріп, “досым” деп құрметтеп, жан сырын да жасырмай, пікірлесіп отырды” 1540 жылы Мұхаммед Хайдар қан төгіссіз, ұрыссыз бейбіт келісіммен Кашмирді өз қол астына алып, оны 1551 жылға дейін билеп түрды. Айтып отырса, оның өмірі өте қиын жағдайда өткен. Соның өзінде та- рихпен, әдебиетпен айналысуға уақыт тапқанына таңғаласың, 1551 жылы бүкіл әлемдік маңызы бар, “Тарихп-Рашидиді”, сондай-ақ “Жиһаннаме” да- станын жазып бітіруі ерлікке пара-пар еді. “Т арихи-Р аш иди” атты ең бегін де қазақ хандығының қалыптасуына үлкен мән берген. Кітапта түрлі халықтардың мекен жайы, тұрагы, тұрғын- дарының саны, тұрмы с-тірш ілігі түгел сппатталады. Е ңбектіц аса құндылығы сол, онда 14-16 ғасырларда гана емес, біздің дәуірімізге дейінгі Тұранда түрып, өмір сүрген түркі халықтарының кен көлемді тылсым тари- хы жайлы сыр шертіледі. Айыбымыз сол, осы тендесі ж оқ керемет еңбектің әлем нің копте гон Асанбай А С К Д Р О В
Үлы Тұранның Ү лдары 93 тілдеріне аударылғанын көре тұра, ана тілімізде өз оқырмандарымызға әлі
