Астықтың сапасын тексерудің негіздері

Біркелкілік деген сөзді дұрыс түсінімуіз керек. Біркелкілік деп астық қоспаларының ішіндегі барлық дәннің бірдей ірілігі, немесе ылғалдылығы, немесе тазалығы, немесе түсі-түгі, немесе химиялық құрамы көрсеткіштері бойынша біркелкі болуын айтады. Көбінесе-бұл ұғымды тек қана оның ірілігіне қарай түсініп жүр. Бұл онша дұрыс емес. Біркелкілік астықтың ылғалдылығын анықтауда ерекше орын алады. Егер бірнеше кіші-гірім партиялардың ылғалдылығы біркелкі болса оларды бірімен-бірі қоса беруге болады. Егер астықтың үлкен тазартылған және құрғатылған партиясына аздап болсада ылғалдылығы жоғары астық қосылып кетсе, сол арада активтік аймақ пайда болып, астықтың қыза бастауына себепше болады. Ылғалдылығы тұрақты шектен жоғары астық өзінің бос қозғалып тұратын немесе астықтың белок сияқты заттарымен байланысы жоқ су басқа құрғақ дәнге шабады. Соның салдарынан астықтың тыныс алу процесі жиілеп,жылу бөліне бастайды да, біраз уақыттан соң астықтың өзінен өзі қызу процесі басталып кетеді.

Егер астық қоспаларынң ішіндегі әр дәннің мөлшеріне қатынасы бар біркелкілік түсінікті алсақ, онда оны астықтың ірілігі түсінігімен шатастырмау керек. Астық біркелкі ірі, орташа немесе ұсақ та біркелкі болуы мүмкін. Егер ірі және ұсақ дән аралас болса, онда мұндайқоспаны біркелкі емес деп бағалайды. Бұл түсініктің астықты өңдеуде, әсіресе жарма алуда маңызы зор. Өзінің ірілік мөлшерібіркелкі астық партияларынан алынатын жарманың, ұнның түсімі едәуір көбейеді. Неге десеңіз, жарма шығаратын машиналардың жұмыс органдары бір тетікке қойылып, онан шығатын қалдықты азайтуға мүмкіндік береді.

Іс жүзінде ғылыми-зерттеу жұмыстар үшін астықты біркелкілігін әр дәннің линиялық мөлшерін жеке-жеке өлшеп, сонан соң математикалық әдістер арқылы олардың ауытқу шектерін табады, ал өндіріс орындарында оларда тиісті елеуіштермен елеп, процентін табады. Содан кейін, немесе әр елеуіштен өтпей қалған массаны, немесе екі елеуіште қалған дәндердің массаларының қосындылары арқылы бағаланады.