Астықтың сапасын тексерудің негіздері

1000 дәннің массасын анықтау көбінесе тұқымға арналған астықтың сапасын тексергенде қолданылады. Әдетте бір дақылдың бір сортының ірі 1000 дәннің массасы ұсақ 1000 дәннің массаынан әлде қайда үлкен болады. Бұл оның эндосперміндегі қоректік заттар қорыныңкөп екенін, дәннің толықтығын көрсетеді. Дәр ірі болған сайын оның эндоспермі мен қабыршақтарының арасындағы қатынас өсе береді.

Астықтың ірі, яғни 1000 дәннің массасының үлкен болуы оны зернопульт ( астық басқару тетігі) арқылы тазалауда маңызы зор. Ірі және ауыр дән астықты зернопультпен лақтырғанда алысқа ұшады, ал ұшық дән мен оның ішіндегі жеңіл қалдықтар жақын түседі.

Ірі бидай ұн көп шығарады.

Егер 1000 дәннің массасына оның тұқымдық сапасы жағынан баға берсек, онда ірі дәннен өніп шыққан өсімдік күшті және осы себептен жазда өнімді де көп береді. Сондықтан тұқымға тек қана ірі, 1000 дәннен массасы жоғары астықты пайдалануға болады.

1000 дәннің массасын, астықты тазалағаннан соң, одан орташа сынама алып, тегіс жерге жақсылап араластырып, жаймалап, төрт бұрышты жасап, оның қисық сызығы бойыншатөрт үш бұрышқа бөледі де, әр үш бұрыштанкез келген 250 дәннен санап алады. Сонан соң екі қарама-қарсы жатқан екі үш бұрыштан алынған 500 дәнді қосып өлшейді. Егер осы екі 500 дәннен тұратын өлшемдердің арасындағы айырмашылығы 5 проценттен аспаса, оларды қосып, мына формула арқылы 1000 дәннің құрғақ затқа шаққандағы массасын табады:

а=

Мұнда, А- 1000 дәннің,ылғалдықсыз массасы, г;

В- ылғалдылығы, проц;

1000 дәнді санауды жеңілдету үшін мына аспаптар қолданылады; СР-100-ұшында 100 дән орналасатын тесіктері бар электрлік шаңсорғыш, екінші-электрлік мотордың орнына суды пайдаланатын сорғыш, үшінші-электронды санағыш.

1000 дәннің массасы әр дақылдың ерекшеліктерінебайланысты әр түрлі болады. Мысалы, Қазақстанда бидайдың құрғақ затқа шаққандағы 1000 дәннің массасы 30-47 г дейін өзгереді. Ол өзгерістер жердің құнарлылығына, ауа райының қолайлылығына және агротехникалық шаралардың қолданылу дәрежесіне байланыты болады.