ПАСТЕРЕЛЛЕЗГЕ ҚАРСЫ ҚОЛДАНЫЛҒАН ЭМУЛЬГИРЛЕНГЕН ВАКЦИНАҒА АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ МАЛДАРЫ АҒЗАЛАРЫНЫҢ РЕАКЦИЯСЫ

Жануарларда кездесетін көптеген аурулардың ішінде жұқпалы аурулардың алатын орны ерекше. Олардың қоздырғыштары ұсақ тірі организмдерге жатады да, бір малдан екінші малға тез беріледі, сондықтан аз уақыттың ішінде көптеген малдың ауруына әкеліп, шаруашылықтарға айта қаларлықтай экономикалық зиян келтіреді. Солардың ішінде малдан адамға берілетін өте қауіпті аурулар аз емес [2].

Осы заманғы жеңіл өнеркәсіп технологиясы малдан алынатын шикізаттың сапасына өте жоғары талаптар қояды. Ол талаптарға дені сау малдан алынған өнім ғана сай келеді. Қазіргі уақытта меншіктің барлық түрлері қатар дамып, жеке меншіктегі мал санының шұғыл артуына байланысты мал шаруалылығына ветеринариялық қызмет көрсету, оның ішінде індетке қарсы шараларды іске асыру қиындай түседі.

Індетке қарсы шаралар жұқпалы аурулардың шығуына және олардың таралуына жол бермеуге бағытталады. Жұқпалы ауруларды болдырмау үшін сақтандыру шаралары іске асырылады, ал ауру шыға қалған күнде оны сауықтыру шаралары қарастырылады. Сонымен індетке қарсы шаралар сауықтыру және сақтандыру шаралары болып екі салаға бөлінеді. Бұлардың қай-қайсысы болмасын бірнеше салаға бағытталған кешеннен тұрды. Бұл күрделі кешенге кіретін шаралар індет бұғауының барлық буындарына қарсы бағытталуы керек, сондықтан да олар инфекция қоздырғышының бастауына, инфекция қоздырғышының берілу тетігіне және ауруға бейім жануарларға қатысты жүргізілулері керек.

Індетке қарсы шаралардың басты негізі – олардың кешенді түрде жүргізілуі. Бұл кешенділік жоғарыда көрсетілген індеттенудің барлық қозғаушы күштеріне қатысты біртұтас ұйымдастыру шаруашылық, ветеринариялық-санитариялық және арнайы шаралар ретінде жүргізілуінен туындайды [3].

Пастереллез немесе геморрагиялық септицемия (Раsteurellosis) – бактериялардың раsteurellа түрі тудыратын үй және жабайы жануарлардың, кұстардың жұқпалы ауруы [4].

Пастереллез қоздырғыштарын қойдан Спинола (1863ж), Линьер (1896 ж), тауықтан Е. М. Земмер (1878 ж.), Пастер (1880 ж), қояннан Графки (1883 ж), шошқадан Леффлер мен Шютц (1885 ж), қодастан Орест, Арман (1887 ж) бөліп алып, сипаттаған. Сол жылдары Пастер алғаш рет бактерия культурасын әлсірету бойынша тәжірибе жүргізіп, құстарды иммундады. Осы еңбегінің құрметіне ауру қоздырғышы пастерелла, ал оны тудыратын ауру пастереллез деп аталды [5].

Ө. Б. Таубаев, К. Е. Мырзабаев, 97-А эпизоотиялық штаммының токсигендік қасиеттерін Р-20 (пастерелла мультоциданың А серологиялық варианты) референттік штамымен салыстырмалы түрде зерттеу нәтижелерінде, тәжірибедегі өскіндердің токсин түзу қасиеттері 24, 120 сағаттан және 10 тәуліктен соң өсірілгеннен кейін зерттелген. Жұмыс нәтижесінде пастерелла мультоциданың ескі өскіндері токсинді жақсы түзетіндігі және 97-А штамының жоғары вируленттігі дәлелденген [6].

Ауыл шаруашылық малдарының пастереллезіне қарсы иммундық алдын алу шаралары індетке қарсы шаралар жүйесінде жетекші орынға ие. Пастереллезге қарсы ұзақ жылдар бойына көптеген тірі және белсенділігі төмендетілген вакциналар өндірілді [7].

Ресей және ТМД елдерінде пастереллездің алдын алу үшін келесі вакциналар ұсынылады: мүйізді ірі қара, қодас, қой пастереллезіне қарсы эмульгирленген вакцина; күйіс қайырушылар мен шошқалардың пастереллезіне қарсы майлы формолвакцина; мүйізді ірі қара және қодас пастереллезіне қарсы жартылай сұйық ГОА формолвакцина т.б. [8].