Ауыр металдардың Өсімдіктердің МҮшелері мен ұлпаларыңда таралуы
жүктеу/скачать 417,98 Kb.
|
9-10 лек copy
|
АУЫР МЕТАЛДАРДЫҢ ӨСІМДІКТЕРДІҢ МҮШЕЛЕРІ МЕН ҰЛПАЛАРЫҢДА ТАРАЛУЫ Өсімдіктердің мүшелері мен ұлпаларындағы элементтер концентрацияларының қатынасы өте өзгермелі және өсімдіктердің түр ерекшелігімен де, элементтердің өз қасиеттерімен де байланысты екені анық. Көптеген зерттеушілер өсімдік тамырларында АМ-ның максималды жинақталуына назар аударады. Металлдың жинақталуында негізгі рөл түбір қыртысының ұлпаларына тиесілі. Тамырдың жалпы массасындағы қыртысты қыртысының ұлпаларының салыстырмалы рөлі артқан сайын металдардың концентрациясы артады. Өсімдік тамырларының АМ-мен байланысуы оларды белсенді биогеохимиялық миграциядан шығарады және жұқа тамырлардың негізгі массасы шоғырланған топырақтың қарашірік горизонтында металл жиналу факторларының бірі болып табылады. Д.А.Сабинин өсімдік мүшелерінде таралу сипатына қарай химиялық элементтерді екі топқа бөлді: базипеталды (олардың мөлшері жапырақтардан сабақтар мен тамырларға дейін азаяды); акропетальды (олардың максималды мөлшері тамырларда, ал сабақтар мен жапырақтардың төмендеуі байқалады). Бұл топтар үшін абсолютті мәндер белгіленбеген, бірақ тәжірибелік жұмыста салыстыру үшін салыстырмалы көрсеткіштер болуы қажет. Осы мақсатта А.Ковалевский ОСОР деп атаған параметрді енгізуді ұсынды – өсімдіктің әртүрлі мүшелеріндегі элементтің салыстырмалы мөлшері. Ағаш түрлері мен бұталарындағы элементтердің базипетальды таралуы негізінен «аз мөлшері» диапазонында анық көрінеді. «Жоғары мөлшері» диапазонында ол бұзылып, химиялық элементтердің таралуының акропеттік сипаты пайда бола бастайды. Элементтердің мүшелер мен ұлпаларда таралу сипаты онтогенез кезінде өзгеріссіз қалмайтыны анықталды. АM концентрациясының жас және маусымдық ауытқулары 3-10 есеге ерекшеленуі мүмкін. Ағаш діңі мен бұтақтарының күлділігінің ең қарқынды өзгеруі өсудің бірінші жылында болады. Болашақта бұл өзгерістердің жылдамдығы күрт төмендейді, ал 2-3 жастан асқан ағаштардың діңі мен бұтақтарының химиялық құрамы салыстырмалы түрде аз мөлшерде өзгереді. Өсімдіктердің химиялық құрамының уақыт бойынша өзгеруін сынама алу уақытын таңдау және олардың химиялық талдауын жүргізу кезінде ескеру қажет. Дің және қаңқа тармақтары ұлпаларымен байланысқан металдарды биомассада тұндырылған және ұзақ уақыт айналымнан шығарылған деп санау керек. АМ көп бөлігі жер қыртысының жер бетіне жақын қабаттарында бекітіледі. Ағашта олар әлдеқайда аз. Діңнің қабығында әдетте көпжылдық қалың тамырлардың қабығына қарағанда металдар көп болады, бұл ондағы экзогендік металдардың ішінара бекітілуімен түсіндіріледі. Жапырақтары металдың жинақталуы жағынан қабықтан төмен, бірақ олар концентрациялары мен техногендік элементтердің контраст дәрежесі бойынша, әсіресе вегетациялық кезеңнің соңында аз өзгешеленеді. Жалпы алғанда, АМ концентрациясы келесі ретпен артады: ағаштың діңі < жуан тамырлардың ағашы < біржылдық өркен ағашы < көбею мүшелері < жапырақ < тамыр қабығы < дің қабығы < жұқа тамырлар. Ластанбаған топырақта АМ-ның ең аз мөлшері сақтау органдарына (жемістерге, тамырларға және түйнектерге) тән екені анықталды. Бұл осы органдардың мақсатының өзі олардың АМ-ге төмен қажеттілігін алдын ала анықтайтындығына байланысты болады. Өсімдіктердің жер үсті және жер асты мүшелерінің арасында АМ-ның таралуы әрқашан қандай да бір тәуелділікті сақтай бермейді. жүктеу/скачать 417,98 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|