Аумақтардың қауіпсіздігін кешенді басқару мыналарды қамтиды
Қауіпсіздікті кешенді басқарудың әдіснамалық негіздері
жүктеу/скачать 265,5 Kb.
|
Лекции по РОБЖД каз1
- Бұл бет үшін навигация:
- Кешенді басқару объектілері
- Аумақтық қауіпсіздікті кешенді басқарудың нормативтік-құқықтық негіздері
| Қауіпсіздікті кешенді басқарудың әдіснамалық негіздері
Аумақтардың қауіпсіздігін басқару саласына кіретін қауіпсіздік түрлері Аумақтардың қауіпсіздігін кешенді басқару қауіпсіздіктің барлық түрлерінің проблемаларын жиынтықта қарастыруды қамтиды. Оларға мыналар жатады: саяси қауіпсіздік; әлеуметтік қауіпсіздік; экономикалық қауіпсіздік; табиғи қауіпсіздік; техногендік қауіпсіздік; экологиялық қауіпсіздік; азық-түлік қауіпсіздігі; ақпараттық қауіпсіздік; әскери қауіпсіздік; өрт қауіпсіздігі; жол қозғалысы қауіпсіздігі. Сонымен қатар, аумақтардың қауіпсіздігін кешенді басқару қауіпсіздіктің осы түрлерін белгілі бір аумақтың немесе аймақтың мүдделеріне әсер ететін немесе ҚР субъектілерінің юрисдикциясына жататын бөлігінде ғана қарастырады. Кешенді басқару объектілері: қорғауға мұқтаж әлеуметтік саланың элементтері (халық, өмір сүру инфрақұрылымы, өмір салты, қоршаған орта және т. б.)); алдын алу, әлсірету немесе жою қажет қауіптер мен қатерлер; қауіпсіздік мәселелерін шешуге қолайлы немесе кедергі келтіретін жағдайлар. Аумақтық қауіпсіздікті кешенді басқарудың нормативтік-құқықтық негіздері: Қазақстан Республикасы Конституциясы; "Ұлттық қауіпсіздік туралы" Заңы (Қазақстан Республикасының); "Мемлекеттік құпия туралы" ҚР Заңы (Қазақстан Республикасының Заңы); "Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардан халықты және аумақтарды қорғау туралы" (Қазақстан Республикасының); "Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңы; " Ең төмен күнкөріс деңгейі туралы " ҚР Заңы; "Авариялық-құтқару қызметтері және құтқарушылардың мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының Заңы; "Ақпараттандыру туралы" Қазақстан Республикасының Заңы; «Азаматтық қорғау туралы» Қазақстан Республикасының Заңы; "Жедел-іздестіру қызметі туралы" Қазақстан Республикасының; " Жол жүрісі туралы Қазақстан Республикасының Заңы; "Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы" Заңы; "Гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігі туралы" заң; "Қазақстан Республикасының қауіпсіздік қызметінің органдары туралы" заңы ; Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздік тұжырымдамасы; Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға көшу тұжырымдамасы; Қазақстан Республикасының үкіметінің " Қазақстан Республикасының өнеркәсіптік объектісінің қауіпсіздігін реттеу туралы ереже»; Қазақстан Республикасының Үкіметінің "төтенше жағдайлардың алдын алу және жоюдың бірыңғай мемлекеттік жүйесі туралы ереже»; Қазақстан Республикасының табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың қаупін азайту және салдарын жұмсарту" мақсатты бағдарламасы. Бұл ретте аумақтардың қауіпсіздігін кешенді басқару қауіпсіздіктің осы түрлерін осы аумақтың немесе өңірдің мүдделерін қозғайтын бөлігінде ғана қарайды немесе Қазақстан Республикасының субъектілерін жүргізу объектілеріне жатады. Кешенді басқару объектілері: қорғауға мұқтаж әлеуметтік саланың элементтері (халық, тіршілік инфрақұрылымы, өмір салты, қоршаған орта және т. б.); алдын алу, әлсірету немесе жою қажет қауіптер мен қауіптер; қауіпсіздік мәселелерін шешуге қолайлы немесе кедергі келтіретін жағдайлар. Аумақтардың қауіпсіздігін кешенді басқарудың нормативтік-құқықтық негіздері Аумақтардың қауіпсіздігін кешенді басқарудың нормативтік-құқықтық негіздері: Қазақстан Республикасының Конституциясы; Қауіпсіздік туралы " ҚР Заңы»; Мемлекеттік құпия туралы " ҚР Заңы»; "Халықты және аумақтарды табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардан қорғау туралы" ҚР Заңы»; Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы " ҚР Заңы»; Қазақстан Республикасындағы аралық минимум туралы " ҚР Заңы»; Авариялық-құтқару қызметтері және құтқарушылардың мәртебесі туралы " ҚР Заңы»; Ақпарат, ақпараттандыру және ақпаратты қорғау туралы " ҚР Заңы»; Қорғаныс туралы " ҚР Заңы»; Жедел-іздестіру қызметі туралы " ҚР Заңы» ; Өрт қауіпсіздігі туралы " ҚР Заңы» ; Жол қозғалысы қауіпсіздігі туралы " ҚР Заңы»; ҚР " Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы»; Қауіпті өндірістік объектілердің өнеркәсіптік қауіпсіздігі туралы " ҚР; Гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігі туралы " ҚР»; Азаматтық қорғаныс туралы " ҚР Заңы»; Қазақстан Республикасы Мемлекеттік ұлттық саясатының тұжырымдамасы; Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік тұжырымдамасы (ҚР Президентінің Жарлығымен бекітілген); Қазақстан Республикасының орнықты дамуға көшу тұжырымдамасы (бекітілген ҚР Президентінің Жарлығымен); ҚР Үкіметінің қаулысымен "Қазақстан Республикасының өнеркәсіптік объектісінің қауіпсіздігі декларациясы туралы ереже»; ҚР Үкіметінің қаулысымен"төтенше жағдайлардың алдын алу мен оларды жоюдың бірыңғай мемлекеттік жүйесі туралы ереже". Аумақтық қауіпсіздікті кешенді басқарудың негізгі әдістері Аумақтардың қауіпсіздігін кешенді басқарудың негізгі әдісі ресурстармен, орындаушылармен және мерзімдермен байланыстырылған және белгіленген мерзімде қойылған мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған шаралар кешенін әзірлеуді және іске асыруды көздейтін бағдарламалық-мақсатты тәсіл болып табылады. Сонымен қатар, аумақтық қауіпсіздікті кешенді басқаруда келесі қолданбалы әдістер мен әдістер белсенді қолданылады: а) қауіпсіздік жағдайын кешенді мониторингілеу және талдау әдістері Мониторинг, талдау және болжау мыналарды қамтиды: қоршаған орта, қауіпті табиғи процестер мен құбылыстар мониторингі; табиғи сипаттағы төтенше жағдайларды болжау; ғимараттардың, құрылыстардың және ықтимал қауіпті объектілердің қауіпсіздік жай-күйінің мониторингі; техногендік төтенше жағдайларды болжау; қауіпсіздік жағдайын кешенді талдау. Қоршаған ортаның, қауіпті табиғи процестер мен құбылыстардың мониторингін және талдауын ұйымдастыру және табиғи сипаттағы төтенше жағдайларды болжау жөніндегі негізгі міндеттер: жергілікті және аумақтық деңгейлерде Қазақстан Республикасының азаматтық қорғанысын байқау және зертханалық бақылау желісінің мекемелері мен ұйымдарының қоршаған ортаның жай-күйін байқау және бақылау нәтижелері туралы ақпарат жинау және алмасу жөніндегі жұмыстарын үйлестіру; табиғи сипаттағы төтенше жағдайларды мониторингтеу және болжау міндеттерін шешу үшін ақпараттық-коммуникациялық жүйе құру; төтенше жағдайлардың көздері, табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардың салдары және олармен байланысты техногендік авариялар (апаттар) туралы ақпараттық база құру); табиғи сипаттағы төтенше жағдайларды мониторингтеу мен болжаудың нормативтік құқықтық және әдістемелік базасын жетілдіру; табиғи сипаттағы төтенше жағдайларды мониторингілеу және болжау міндеттерін шешетін мекемелер мен ұйымдардың жұмысын үйлестіруге уәкілетті органдарды айқындау. Ғимараттардың, құрылыстардың және ықтимал қауіпті объектілердің қауіпсіздік жай-күйінің мониторингін ұйымдастыру және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларды болжау жөніндегі негізгі міндеттер болып табылады: ықтимал қауіпті объектілердегі жағдайды бақылау және қадағалау нәтижелері туралы ақпарат жинау және алмасу бойынша салалық және аумақтық қадағалау органдарының жұмыстарын үйлестіру; ғимараттардың, құрылыстардың және ықтимал қауіпті объектілердің орнықтылығын бағалау жөніндегі диагностикалық кешендер құру; қауіпті технологиялық процестерді бақылау жүйесін дамыту; Қазақстан Республикасы субъектісінің аумағында болған техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар және Қазақстан Республикасының басқа субъектілерінің аумағында орын алған ұқсас төтенше жағдайлар туралы деректер базасын құру; техногендік сипаттағы төтенше жағдайларды мониторингтеу мен болжаудың нормативтік құқықтық және әдістемелік базасын жетілдіру; техногендік сипаттағы төтенше жағдайларды болжау міндеттерін шешетін салалық (ведомстволық) және республикалық (өлкелік, облыстық) мекемелер мен ұйымдардың жұмысын үйлестіруге уәкілетті органдарды айқындау. Ықтимал төтенше жағдайлардың зақымдану факторларын бақылау және болжау нәтижелері адамдардың қайтыс болу немесе денсаулығын жоғалту және материалдық залал қаупін бағалау үшін бастапқы деректер болып табылады. Бірінші кезеңде төтенше жағдайлардың пайда болуы мен дамуы нәтижесінде олардың көздері талданады: Қазақстан Республикасы субъектісінің әкімшілік аудандары аумағындағы адамдардың қалыпты өмір сүру жағдайлары мен қызметі елеулі түрде бұзылады; адам шығыны болуы мүмкін немесе көптеген адамдардың денсаулығына зиян келуі мүмкін; айтарлықтай материалдық шығындар болуы мүмкін; қоршаған ортаға айтарлықтай зиян келуі мүмкін. Төтенше жағдайлардың көздерін анықтаған кезде ықтимал қауіпті объектілерге, олардың техникалық жай-күйін және оларға жақын тұратын халық үшін қауіптілігін бағалауға, сондай-ақ қауіпті табиғи құбылыстар аймақтарындағы объектілерге көп көңіл бөлінеді. б) қоршаған ортаға антропогендік әсер мен жүктемелерді Экологиялық нормалау әдістері Антропогендік жүктеме - бұл адамның экономикалық қызметі процесінде қоршаған ортаға тікелей немесе жанама әсерінің сандық өлшемі. Әдетте, рұқсат етілген экологиялық жүктеменің сандық шарасы ретінде токсикологиялық белгі немесе Биогеохимиялық әдіс бойынша белгіленетін шекті рұқсат етілген концентрациялар пайдаланылады. Практикалық қызметте негізгі әдіс арнайы әзірленген әдістерді қолдана отырып, рұқсат етілген дозалық жүктемелерге негізделген экологиялық нормалау әдісі болып табылады. в) қолайлы тәуекелдерді негіздеу әдіснамасы Қолайлы тәуекел тұжырымдамасы Әлеуметтік және экономикалық факторларды ескере отырып, қазіргі ұрпақтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды ұтымды жоспарлау үшін негіз болып табылады. Ол Қазақстанда техногендік қауіпсіздікті қамтамасыз ету тұжырымдамасының негізінде жатыр. Дамыған елдердегі өнеркәсіптік объектілердің ықтимал қауіптілігінің қолайлылығын анықтау үшін жеке тәуекел пайдаланылады. Жеке тәуекелдің қабылдануының жалпы қабылданған критерийлері жоқ, ал әртүрлі шетелдік ұйымдар мен ғалымдар ұсынатын тәуекелдің шекті мәні жылына 10-3-тен жылына 10-8-ге дейін өзгереді. Өнеркәсіптік объектілердің ҚӨҚ-ның нақты жай-күйін және Қазақстан Республикасында ірі өндірістік авариялардың туындау жиілігін талдауды ескере отырып, әлеуетті қауіпті объектілерге іргелес аумақтардағы халық үшін қолайлы жеке тәуекелдің мынадай өлшемдерін белгілеу ұсынылады: қолайсыз тәуекел (жол берілмейтін тәуекел аймағы) – жылына 10-4-тен астам (жұмыс істеп тұрған объектілерге жақын аумақтар үшін) және 10-5-тен астам (жаңадан салынып жатқан объектілерге іргелес аумақтар үшін) тәуекелдің шамасы); бақыланатын тәуекел (қатерді қатаң бақылау аймағы) 10-4 және 10-5 в аралығындағы (жұмыс істеп тұрған объектілерге жақын аумақтар үшін) және 10-5 және 10-6 арасындағы (жаңадан салынып жатқан объектілерге іргелес аумақтар үшін) тәуекелдің шамасы); қолайлы тәуекел (жол берілетін тәуекел аймағы) – тәуекелдің шамасы 10-5-тен кем (жұмыс істеп тұрған объектілерге жақын аумақтар үшін) және 10-6-дан кем (жаңадан салынып жатқан объектілерге іргелес аумақтар үшін). Әлеуметтік тәуекелдің қабылдануының жалпы қабылданған критерийлері жоқ. Алайда, халықаралық тәжірибені және ҚР-дағы ірі өндірістік аварияларды талдау нәтижелерін ескере отырып, әлеуметтік тәуекелдің қолайлылығының (жол берілмейтіндігінің) мынадай өлшемшарттарын белгілеу ұсынылады: 25 және одан да көп ересек адамдарға (тиісінше – балаларға, қарттарға, науқастарға) жылына 10-4 (тиісінше-10-5 ) жиілікпен қауіп төнгенде, тәуекел қолайсыз болып саналады. Тәуекелдің қолайлылығының белгіленген критерийлері құзыретті мемлекеттік органдардың немесе жергілікті билік органдарының ("қауіпті өндірістік объектілердің өнеркәсіптік қауіпсіздігі туралы" ҚР Заңының талаптарына сәйкес) өнеркәсіптік қызметті тоқтата тұру немесе қайта бастау туралы шешім қабылдауы үшін негіз бола алады. Қолайлы тәуекелдің деңгейі елде заңнамалық түрде белгіленуі тиіс. Аумақтардың қауіпсіздігін кешенді басқару тетіктері Аумақтың қауіпсіздігін жан-жақты басқару кезінде көптеген механизмдер қолданылады. Басқарудың маңызды тетіктерінің бірі әкімшілік-басқару тетіктері болып табылады. Олар: * жеке тұлға мен қоғам қауіпсіздігіне төнетін қатерлерді анықтау және зерделеу; * қауіптің барлық түрлері бойынша қауіпсіздіктің нақты жағдайын анықтау; * қауіпсіздік саласындағы заңнамалық құқықтық актілерді әзірлеу; * қауіпсіздікті арттыру бойынша шаралар кешенін әзірлеу; * мақсатты ғылыми-техникалық бағдарламаларды, жоспарларды және т. б. әзірлеу және іске асыру * жоспарлы құжаттар; * қала құрылысы және өнеркәсіп саласындағы сараптама; * қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыру үшін қажетті қаржылық және материалдық-техникалық ресурстарды бөлу; * қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қатысатын барлық ұйымдар мен мекемелердің қызметін үйлестіруді ұйымдастыру; * тиісті басқару органдары мен күштер жүйесін құру; * қауіпсіздік саласындағы бақылау мен қадағалауды ұйымдастыру. Қауіпсіздік мәселелерін шешуде қауіпті құбылыстар мен процестердің алдын алу және олардан туындаған төтенше жағдайларды жою жөніндегі практикалық қызметті ынталандырудың экономикалық тетіктері ерекше маңызды рөл атқарады. Қауіпсіздікті қамтамасыз етуді басқарудың негізгі (базалық) экономикалық тетіктері: экономикалық жауапкершілік тетіктері. Тетіктердің бұл тобына стандарттар жүйесі (нормалар, нормативтер, квоталар) кіреді, олардан ауытқу белгілі бір экономикалық санкцияларға (айыппұлдар, өндірісті тоқтату, құрылысқа тыйым салу және т. б.) әкеледі.); тәуекелдерді қайта бөлу механизмдері. Олар негізінен сақтандыру тетіктерін қамтиды (мемлекеттік, тәуелсіз және өзара сақтандыру); бюджеттік және бюджеттен тыс қорларды қалыптастыру және пайдалану тетіктері; - қауіпсіздік деңгейін арттыруды ынталандыру тетіктері Бұған жеңілдетілген салық салу тетіктері, аумақтардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған іс-шараларды жеңілдікпен несиелеу кіреді; төтенше жағдайлар кезінде резервтеу тетіктері. Бұған еңбек ресурстарының резервтерін, материалдық ресурстарды, өнім өндірісін тез ұйымдастыруға арналған қуаттарды және т. б. қалыптастыру тетіктері жатады. Қазақстан Республикасы субъектілерінің атқарушы билік органдары экономикалық тетіктерді құру және жетілдіру үшін нормативтік құқықтық және нормативтік-әдістемелік базаны дайындауды ұйымдастырады. Олар халықты және аумақтарды төтенше жағдайлардан қорғау үшін бюджеттен тыс қорларды құрады және бақылайды, олар алынған соманың есебінен қалыптасады: халықты және аумақтарды төтенше жағдайлардан қорғау саласындағы құқық бұзушылықтар үшін айыппұлдарды өндіріп алу негіздері; кәсіпорындардың ерікті жарналары; кәсіпорындардың, мекемелер мен ұйымдардың қызметінде салымдар мен банк депозиттері бойынша дивидендтер, пайыздар түрінде қорлардың меншікті қаражатын пайдалану туралы ақпарат; банктердің нысаналы кредиттерінің; басқа көздер. Кәсіпорындарда болуы мүмкін аварияларға байланысты техногендік төтенше жағдайлардың алдын алу жөніндегі іс-шаралар бағдарламасын жүзеге асыруға банктер жеңілдікті кредиттер бере алады. Осы бағдарламаны жүзеге асыруға кәсіпорындарға жеңілдікті кредиттер беруді жүзеге асыратын банк мекемелерінің салық салынатын базасын өзгерту тәртібі мен шарттары олардың құзыреті шегінде Қазақстан Республикасы субъектісінің мемлекеттік билік органдарының арнайы нормативтік актілерімен айқындалады. Кәсіпорындардың осы іс-шараларды жүзеге асыруға арналған шығындары Қазақстан Республикасы субъектілерінің бюджеттерінде салық салуға жататын сомалардан алып тасталады не шығарылатын өнімнің өзіндік құнына енгізіледі. Қазіргі жағдайда қауіпсіздікті қамтамасыз етуде ақпараттық-насихаттық сипаттағы тетіктер ерекше өзектілікке ие болады. Олар: қауіпсіздік мәселелері бойынша халықты даярлау; ақпараттық психологиялық ықпал ету әдістері мен тәсілдерін әзірлеу; радио мен теледидарда қауіпсіздік негіздері бойынша арнайы хабарлар циклін құру; қауіпсіз өмір идеяларын енгізу жөніндегі бағдарламаларды әзірлеу және іске асыру. Құқықтық мемлекет жағдайында нормативтік-құқықтық реттеу тетіктерінсіз қауіпсіздік проблемаларын шешу мүмкін емес. Заңнамалық және нормативтік-құқықтық актілер мынадай негізгі бағыттар бойынша әзірленеді: ресурс үнемдеу және табиғатты қорғау өндірістік-шаруашылық қызметін жүргізу; кез келген қызмет кезінде экологиялық нормалар мен ережелерді сақтау; апаттардың алдын алу, жұмсарту және олардың әсеріне дайындық; халықты және аумақтарды төтенше жағдайлардан қорғау; ТЖ жағдайында заңды және жеке тұлғалардың жауапкершілігі туралы заңды және экономикалық мәселелерді (дауларды) шешу; ТЖ кезіндегі мүліктік және сақтандыру қатынастары (мәселелері) ; ТЖ кезінде экономикалық көмектің деңгейі мен мөлшерін белгілеу; адам құқықтарын қорғау туралы Еуропалық конвенцияға сәйкес адам құқықтарын сақтау, оның ішінде: денсаулықты қорғау құқығы және онымен байланысты емдеу-сауықтыру және оңалту іс-шараларының бүкіл кешені; тұрғын үйге құқық (сейсмикалық қауіпті аудандарда ғимараттардың конструкцияларын нығайтуға бағытталған алдын алу іс-шараларын орындау; тұрғын үй құрылысына құқықты регламенттеу; қираған тұрғын үй қорын қалпына келтіру жөніндегі жоспарлар)); материалдық және психологиялық залалды өтеу құқығы; қалыпты өмір сүру жағдайларына оралу құқығы; ТЖ түрі, құрбандар саны, материалдық нұқсанның көлемі және ТЖ салдарын жою және қираған шаруашылықты қалпына келтіру жөніндегі іс-шаралар кешені туралы толық ақпарат (дағдарысқа дейін, кезінде және одан кейін) алу құқығы; ТЖ жағдайында іс-қимылдарға дайындалу және оқыту құқығы; басқа мемлекеттер мен халықаралық ұйымдар тарапынан гуманитарлық көмек алу құқығы. Нормативтік-құқықтық актілерді әзірлеу кезінде ҚР субъектілері келесі қағидаттарды сақтауы тиіс: ҚР субъектілерінің заңнамалық актілері мен нормативтік құжаттарының ережелері мен нұсқауларының ҚР тиісті нормативтік құқықтық актілерінің және халықаралық құқық нормаларына; барлық мүдделі тараптардың: мемлекеттік билік органдарының, мекемелердің, ұйымдардың, сондай-ақ халықтың әзірленетін (қабылданған, бекітілген) құжаттары туралы хабардар ету; нормашығармашылық қызметті жүзеге асырудың жоспарлы сипаты; төтенше жағдайлардың алдын алудың барлық негізгі бағыттарын нормашығармашылық қызметпен қамту және төтенше жағдайлардың қатерін азайту мен салдарын жұмсарту жөніндегі жұмыстар; нормативтік құжаттарда Қазақстан Республикасы субъектісінің географиялық, әлеуметтік-экономикалық және басқа да ерекшеліктерін есепке алу. Қазақстан Республикасы субъектісінің аумағында әлеуетті қауіпті объектілердің қауіпсіздігін декларациялау және қызмет түрлерін лицензиялау жөніндегі іс-шаралар тұрақты түрде жүргізіледі. Өз функцияларын орындау кезінде лицензиялық қызметті жүргізуге уәкілетті аумақтық органдар халық пен аумақтарды қорғау саласында қадағалау мен бақылауды жүзеге асыратын аумақтық органдармен өзара іс-қимыл жасайды. Лицензиялық қызметті жүргізуге уәкілетті аумақтық органдар өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы қызмет түрлерін жүзеге асыруға лицензия берген кезде өтініш берушіде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген құжаттардан басқа Қазақстан Республикасының және Қазақстан Республикасы субъектілерінің заңдарымен және басқа да құқықтық актілерімен: өнеркәсіптік қауіпсіздік сараптамасының қорытындылары; жауапкершілік тәуекелін сақтандыру шарттары; объектінің өнеркәсіптік қауіпсіздік декларациялары. Объектінің өнеркәсіптік қауіпсіздік декларациясы ондағы аварияның тәуекелін және оған байланысты өндірістік персонал, халық пен аумақ үшін қатерді жан-жақты бағалауды, аварияның алдын алу, объектінің қауіпсіздік талаптарына сәйкес жұмыс істеуге дайындығын қамтамасыз ету, сондай-ақ авария туындаған жағдайда оның зардаптарын оқшаулауға, жоюға және жұмсартуға әзірлігін талдауды қамтуға тиіс. Перспективада ықтимал жағдайды болжау, жағымсыз құбылыстар мен процестердің туындау ықтималдығын бағалау, оларды бейтараптандыру немесе олардың салдарын жою жөніндегі шаралар жүйесін әзірлеу мақсатында аумақтар қауіпсіздігін кешенді басқару жүйесінде Имитациялық модельдеу әдістері қолданылуы мүмкін. Оларға командалық-штабтық және штабтық оқу-жаттығулар, штабтық жаттығулар, іскерлік ойындар, авариялық ойындар, тәжірибелік-зерттеу оқу-жаттығулары, шешім қабылдау процесін модельдейтін имитациялық ойындар жатады. Ойын модельдеуді қолдану қауіпсіздікті басқару жүйесін жетілдіру үшін теориялық нәтижелер мен практикалық ұсыныстарды эксперименттік тексеруге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бұл тәсіл практикалық қызметкерлерге қиын жағдайда қандай да бір іс-қимыл тәжірибесін алуға мүмкіндік береді. Аумақтардың қауіпсіздігін кешенді басқарудың ұйымдастырушылық негіздері Аумақтардың қауіпсіздігін қамтамасыз етудің кешенді жүйесі Аумақтардың қауіпсіздігін қамтамасыз етудің кешенді жүйесі-бұл Қазақстан Республикасының және өңірдің мемлекеттік билік саласындағы құрылымдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, ұйымдар мен азаматтардың, сондай-ақ мақсатты қызметті жүзеге асыратын және аумақтар қауіпсіздігінің мақсаттары мен міндеттерін іске асыруға тікелей қатысатын арнайы құрылатын басқару органдарының, күштер мен құралдардың жиынтығы. Өңірдің, оның инфрақұрылымы мен салаларының жұмыс істеуі мен дамуы барысында барлық басқару органдарының, қауіпсіздік жүйесінің күштері мен құралдарының күш-жігерін біріктіру, әлеуметтік-экономикалық және табиғат қорғау бағдарламаларын іске асыру негізінде қауіпсіздікті қамтамасыз етудің кешенді жүйесінің жұмыс істеу мақсаты бейбіт және соғыс уақытындағы барлық қауіп-қатерлерден жеке адамның, халықтың және тұтастай алғанда өңірдің қоғамдық-қолайлы қауіпсіздігі жағдайларын қамтамасыз ету. Қауіпсіздікті қамтамасыз етудің кешенді жүйесінің мақсаты-азаматтар, қоғам және жалпы өңір үшін қауіпсіздіктің қажетті деңгейін ұйымдастыру, жүзеге асыру және бақылау. Аумақтардың қауіпсіздігін қамтамасыз етудің кешенді жүйесіне (№2 қосымша) кіреді): заңнамалық органдар; атқарушы билік органдары; күнделікті қызметтегі және бейбіт және соғыс уақытындағы төтенше жағдайлар кезіндегі қауіпсіздік мәселелерін шешуге уәкілетті арнайы құрылатын басқару органдары; төтенше жағдайлардың алдын алудың және оларды жоюдың аумақтық жүйесі; функцияларына қауіпсіздік проблемаларын шешу кіретін республикалық ведомстволардың аумақтық жүйелері (ҰҚК, ІІМ және т. б.)); қауіп-қатер көздерінің болуына байланысты қауіпсіздік мәселелері шешілуі тиіс немесе мүмкін экономика және инфрақұрылым объектілерінің әкімшіліктері; қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін құрылатын күштер мен құралдар; бұқаралық ақпарат құралдары; сақтандыру компаниялары; мониторингтік құрылымдар, оның ішінде әлеуметтік-саяси құрылымдар. Қауіпсіздік жүйесінің тиімді жұмыс істеуі үшін үйлестіруші органдар құрылады: Қазақстан Республикасының субъектілерінде, қалалар мен аудандарда тіршілік әрекетін қамтамасыз ету, халық пен аумақтарды төтенше жағдайлардан қорғау саласында-төтенше жағдайлар жөніндегі комиссия ( ТЖК); өңірдің, ірі қаланың кешенді қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында – қауіпсіздік жөніндегі үйлестіруші кеңестер. Олардың құрамына осы аймақтағы қауіпсіздікті қамтамасыз ететін аумақтық басқару органдары мен ұйымдардың басшылары кіреді. Бұл кеңестерде қауіпсіздік мәселелері жөніндегі ғылыми-техникалық кеңестер мен сараптама топтары ұйымдастырылады. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесінің негізгі міндеттері: жеке адамның, қоғамның, өңірдің қауіпсіздігіне төнетін қатерлерді анықтау және зерделеу; қауіпсіздікке төнетін және дамитын қауіп-қатерлердің әсер ету факторларын талдау; қатерлердің барлық түрлері бойынша өңір қауіпсіздігінің нақты жай-күйін анықтау және айқындау; төтенше жағдайлардың алдын алуға бағытталған заңнамалық құқықтық актілерді әзірлеу; қауіпсіздіктің нысаналы параметрлеріне қол жеткізу жөніндегі іс-шараларды әзірлеу; өңірдің қауіпсіздігі бойынша әзірленген іс-шаралардың негіздемесі; қауіпсіздікті қамтамасыз ету іс-шараларын іске асыру жөніндегі нысаналы, ғылыми-техникалық бағдарламаларды, жоспарларды және басқа да жоспарлы құжаттарды әзірлеу және іске асыру; қауіпсіздікті қамтамасыз ету іс-шараларын жүзеге асыру үшін қажетті қаржылық және материалдық-техникалық ресурстарды бөлу; қауіпсіздік жағдайын қадағалауды жүзеге асыратын бақылау органдары мен жұртшылық ұйымдарының қызметін үйлестіру және өзара іс-қимыл жүйесін ұйымдастыру; жеке адамға, қоғамға (халыққа) және тұтастай өңірге қауіп төндірумен байланысты төтенше жағдайлар туындаған кезде іс-қимыл жасау үшін басқару органдарының, күштер мен құралдардың жүйесін құру; көрсетілген Төтенше жағдайлар туындаған кезде дереу іс-қимыл жасау үшін көрсетілген күштер мен құралдарды әзірлікте ұстау; нақты қауіп туындаған кезде шұғыл ден қою үшін күштерді дайындау және жарақтандыру; төтенше жағдайларда көрсетілген күштер мен құралдардың іс-қимылын қамтамасыз етуді ұйымдастыру. Аумақтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі басқару органдарының негізгі міндеттері. Билік органдары өз құзыреті шегінде: жеке адамның, халықтың, экономиканың, қоршаған табиғи ортаның, тұтастай алғанда өңірдің, өз қызметі саласының қауіпсіздігін арттыру бағыттарын, жолдары мен тәсілдерін айқындайды; қауіпсіздік саласындағы қызметті реттейтін нормативтік-құқықтық, әдістемелік базаны жетілдіру және дамыту жөнінде шаралар қабылдайды; қауіпсіздік саласындағы қызметті қамтамасыз ететін экономикалық, құқықтық, әкімшілік және өзге де тетіктерді құрады, жетілдіреді және іске қосады; қауіпсіздік мәселелері бойынша басшы құжаттардың, Жоғары тұрған органдардың және Басшылардың талаптарын орындауды ұйымдастырады және қамтамасыз етеді; қауіпсіздік міндеттерін шешу үшін материалдық-техникалық базаны құру, дамыту және жетілдіру жөнінде шаралар қабылдайды; қауіпсіздік саласындағы ведомстволық бағынысты органдардың, күштер мен құралдардың қызметіне басшылықты қамтамасыз етеді; зардап шеккендерге көмек көрсету, төтенше жағдайлар туындаған кезде халықтың тыныс-тіршілігін қамтамасыз ету жөнінде қажетті шаралар қабылдайды. Бұл ретте: А) заңнамалық жиналыстар: қауіпсіздік мәселелері бойынша заңнамалық актілер қабылдайды; қауіпсіздік шаралары, төтенше жағдайлардың алдын алу, халық пен экономиканы қорғауды қамтамасыз ету үшін қажетті қаражат пен материалдық-техникалық ресурстардың көлемін бекітеді, олардың орындалуын бақылауды жүзеге асырады; қауіпсіздік саласындағы қызметті ынталандыру мақсатында салықтар мен алымдар, басқа да міндетті төлемдер бойынша жеңілдіктер беру тәртібін белгілейді; Қазақстан Республикасы субъектісінің жүргізуіне жатқызылған мәселелер бойынша қауіпсіздік саласындағы заңнаманы бұзғаны үшін азаматтардың, лауазымды адамдардың, кәсіпорындардың, ұйымдар мен мекемелердің санкцияларын, айыппұлдарын және өзге де жауапкершілік түрлерін белгілейді; Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Думасына қауіпсіздік мәселелері бойынша заң шығару бастамасымен кіреді; депутаттар арасынан қауіпсіздіктің нақты проблемалары бойынша тұрақты және уақытша комиссиялар құрады. б) атқарушы билік органдары: қауіпсіздік проблемаларын шешуге, сондай-ақ төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою жүйесіне жалпы басшылықты жүзеге асырады, оларды дамыту мен жетілдірудің негізгі бағыттарын әзірлейді; қауіпсіздікті басқарудың барлық арнайы органдарының, оның ішінде төтенше жағдайлар жөніндегі комиссиялардың қызметін ұйымдастырады; өз құзыреті шегінде қауіпсіздік саласындағы нормативтік актілер шығарады және заңнамалық актілердің жобаларын әзірлеуді ұйымдастырады; қауіпсіздік саласындағы заңнаманы орындау жөніндегі іс-шараларды, осы саладағы құқықтық және экономикалық тетіктердің тиімді қолданылуын қамтамасыз етеді; бюджет жобасын әзірлеу кезінде қауіпсіздік мәселелеріне, жоспарланған Қауіпсіздік іс-шараларын және төтенше жағдайлардың алдын алу, Халықты, экономиканы және қоршаған табиғи ортаны қорғау жөніндегі іс-шараларды жүргізуге жауапты басқару органдарын ұстауға және олардың қызметіне бөлінетін қаражат көлемін көздейді; осы қаражаттың тиімді жұмсалуын бақылауды ұйымдастырады; қауіпсіздік саласындағы нысаналы және ғылыми-техникалық бағдарламаларды әзірлейді және жүзеге асырады, оларды іске асыруда инвестордың функцияларын жүзеге асырады; қалалардың бас жоспарларының жобасын әзірлеу және іске асыру кезінде қауіпсіздік саласындағы нормативтік құжаттар талаптарының орындалуын қамтамасыз етеді; экономикалық және әлеуметтік проблемаларды шешуге бағытталған жобалар мен бағдарламаларды әзірлеу және іске асыру процесінде халықтың және экономиканың қауіпсіздігін арттыру жөнінде шаралар қабылдайды; халық пен аумақ үшін қауіп төнген немесе қандай да бір қауіп туындаған кезде жұмысқа тартылатын төтенше жағдайлардың алдын алу және іс-қимыл жасау жөніндегі қауіпсіздік күштері мен құралдары мен жүйелерін басқарады; нақты қауіп-қатерлерді немесе төтенше жағдайларды жою үшін қаржылық және материалдық ресурстардың резервтерін құрады; қауіпсіздік жүйесінің басқару органдарын, күштері мен құралдарын және төтенше жағдайлардың алдын алу мен іс-қимыл жасау жөніндегі жүйені құру және әзірлікте ұстау жөніндегі шараларды жүзеге асырады; қауіпсіздік жүйесінің және төтенше жағдайлардағы алдын алу мен іс-қимылдар жүйесінің басқару органдарын, күштері мен құралдарын даярлауды, халықты Азаматтық қорғаныс пен төтенше жағдайлардағы іс-қимылдар бойынша оқытуды ұйымдастырады және қамтамасыз етеді; көрсетілуі тиіс аумақтың қауіпсіздік паспортын әзірлеуді ұйымдастырады: аумақтың жалпы сипаттамасы; Төтенше жағдайлар қауіптерінің, қауіптерінің және салдарларының болжамы; ТЖ жағдайында халықты қорғау және оның тіршілігін қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстың жай-күйі; ТЖЖ РСЖ басқару жүйесінің, күштері мен құралдарының ТЖ жоюға дайындығы; ақпараттық жүйенің халықты ТЖ ықтимал көздері туралы ақпараттандыруға және ТЖ жағдайында жұмыс істеуге дайындығы. в) Қауіпсіздік жөніндегі үйлестіру кеңесі: өңірдегі қауіпсіздікке кешенді талдауды жүзеге асырады, бірінші кезекте шешуді талап ететін проблемаларды айқындайды; қауіпсіздіктің негізгі бағыттары бойынша ұсыныстар әзірлейді және әкімшілікке енгізеді; нормативтік-құқықтық базаны дамыту бойынша ұсыныстар әзірлейді; қауіпсіздік саласында ақпараттық қамтамасыз етуді ұйымдастырады; қауіпсіздік мәселелерін ғылыми пысықтауды ұйымдастырады; аймақтың қауіпсіздік мүдделерін қозғайтын маңызды жобалардың сараптамасын ұйымдастырады; жыл сайын өңірдегі қауіпсіздік жағдайы туралы жиынтық баяндама дайындайды. г) Ведомство: бейбіт және соғыс уақытындағы төтенше жағдайларда саланың қауіпсіздігі мен орнықтылығын арттыру жөніндегі іс-шараларды әзірлейді және жүзеге асырады; өз құзыреті шегінде қауіпсіздік мәселелері бойынша нормативтік актілер әзірлейді; ведомстволық бағынысты шаруашылықта және өз функциялары бойынша қауіпсіздікті арттыру жөніндегі іс-шараларды әзірлеуді және іске асыруды қамтамасыз етеді; ведомство объектілеріндегі қауіп-қатердің алдын алу және төтенше жағдайларды жою жөніндегі іс-шараларды қаржыландырады және қамтамасыз етеді; ведомствоның мүддесіне қауіпсіздік проблемалары бойынша ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар жүргізуді ұйымдастырады және қамтамасыз етеді; ведомстволық бағынысты объектілерде қауіптер мен төтенше жағдайларды жою жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыруды және жүргізуді қамтамасыз етеді; ведомствоның төтенше жағдайларда өндірістік функцияларды орындауын қамтамасыз етеді; қауіптер мен төтенше жағдайларды жою үшін қаржылық және материалдық ресурстардың ведомстволық резервтерін құрады; қауіптер мен төтенше жағдайлар туындаған кезде және оларды жою кезінде өз функцияларын орындау үшін қажетті күштер мен құралдарды жасауды, дайындауды және әзірлікте ұстауды қамтамасыз етеді. д) қауіп-қатер көздерінің болуына байланысты қауіпсіздік мәселелері шешілуге тиіс немесе шешілуі мүмкін Экономика объектілерінің әкімшілігі: төтенше жағдайларда өндірістік және әлеуметтік мақсаттағы ұйымдар мен ведомстволық бағынысты объектілердің қызметкерлерін қорғау және жұмыс істеуін қамтамасыз ету жөніндегі қажетті іс-шараларды жоспарлайды және жүзеге асырады; төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою жөніндегі күштер мен құралдарды жасауды, дайындауды және қолдануға әзірлікте ұстауды, ұйымдардың қызметкерлерін әскерилендірілмеген құралымдар құрамында қорғану тәсілдері мен іс-қимылдарға үйретуді қамтамасыз етеді; Төтенше жағдайлар туралы Жергілікті хабарлау жүйелерін құрады; авариялық-құтқару және басқа да кезек күттірмейтін жұмыстарды ұйымдастыруды және жүргізуді қамтамасыз етеді. Бұдан басқа әлеуетті қауіпті объектілерде қосымша: ықтимал қауіпті объектілердің қауіпсіздігін декларациялауды ұйымдастырады; объектіні құрудың, пайдаланудың және пайдаланудан шығарудың барлық кезеңдерінде қауіпсіздік бағдарламаларын әзірлейді және іске асырады; жабдықтарды, технологиялар мен материалдарды рұқсаттардың (лицензиялардың) талаптары мен шарттарына сәйкес және олар арналған мақсаттар үшін ғана пайдаланады; төтенше жағдайларды болдырмау жөніндегі шараларды әзірлейді және іске асырады және персонал, халық және қоршаған табиғи орта үшін олардың теріс салдарларын төмендету; жұмыс істейтін персоналдың біліктілігін тиісті деңгейде ұстайды, авариялық-құтқару қызметтері мен құралымдарының жеке құрамын іріктеуді және даярлауды жүзеге асырады; басқару органдарын, қоғамдық ұйымдар мен азаматтарды ведомстволық бағынысты объектіде және оған іргелес аумақта қауіпсіздікті қамтамасыз етудің жай-күйі мен шаралары туралы хабардар етеді. е) кешенді мониторинг жүйелері мынадай негізгі функцияларды орындауы тиіс: техногендік әсер ету көздері мен факторларын және қауіпті табиғи құбылыстарды бақылау, бағалау, болжау және бақылау; қоршаған ортаның жай-күйін бақылау, бағалау, болжау және бақылау, техногендік және қауіпті табиғи құбылыстарға адамның, жануарлардың сыни популяцияларының, су ортасы тұрғындарының, биоценоздар мен экожүйелердің жауап реакцияларын анықтау және бағалау; техногендік авариялар мен апаттардың, сондай-ақ осы авариялар мен апаттар кезінде пайда болатын зиянды зақымдау факторларының, Физикалық өрістер (артық қысым, жылу, акустикалық өрістер) деңгейлерінің, радиоактивті, химиялық биологиялық заттар концентрациясы өрістерінің дамуын уақтылы анықтау, сәйкестендіру және болжау; жекелеген өнеркәсіптік, ауыл шаруашылығы және басқа да объектілердегі процестердің серпінін бақылау; қауіпті объектілердің қалыпты регламенттік жұмыс істеуі кезінде қалыптасқан экологиялық жағдайдың, сондай-ақ техногендік авариялар мен апаттар кезінде туындайтын ТЖ қауіптілік дәрежесін бағалау; қауіпті табиғи құбылыстардың хабаршысы болып табылатын аномалияларды анықтау мақсатында жердегі және жер маңындағы кеңістіктегі энергияны көп қажет ететін процестер туралы деректерді жинау, өңдеу, талдау және қорыту; қоршаған табиғи орта жай-күйінің фондық параметрлеріне жүйелі инспекциялық өлшеулер жүргізу; трансшекаралық және трансөңірлік тасымалдардың қауіптілігін қадағалау, бағалау және болжау; адамның тіршілік ету ортасының жай-күйін кешенді бағалау, жекелеген аумақтар, өңірлер және тұтастай ел үшін экологиялық, метеорологиялық, сейсмопрогностикалық және басқа да карталарды жасау және жүргізу. ж) сақтандыру компаниялары: объектілердің қауіпсіздік декларациясына сараптама жүргізеді; жазатайым оқиғалардың, сақтандырылатын мүліктің жоғалуының немесе зақымдануының алдын алу бойынша іс-шаралар тізбесін айқындайды (тәуекелді азайту, яғни ТЖ салдарынан шығын деңгейін төмендету); шарт негізінде тәуекелді азайту жөніндегі алдын алу іс-шараларын қаржыландырыңыз. з) бұқаралық ақпарат құралдары: халықты әртүрлі сипаттағы төтенше жағдайлар туындауының нақты қауіптілігі, экологиялық жағдай, авариялардың, апаттардың салдары туралы хабардар етеді, сондай-ақ төтенше жағдайлардың туындау қаупін азайту бойынша өткізілетін іс-шаралар туралы хабардар етеді. жүктеу/скачать 265,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|