Еркіндігім. Қасиеттім. Қастерлім.
Өзің барда өзегімде жоқ шер мұң!
Кеше сенің келбетіңдіарман ғып,
Боданына бұғауландық басқа елдің
Бабалардың басын тігіп бәйгеге,
Аналардың жанарына жас бердің!
Уа, Еркіндік,қош келдің!
Тапсырма. Асты сызылған сөздерді біресе мағынасын аса кішірейтіп, біресе аса зорайтып көрсететін сөздерді қолданып, өлең мәтініне эксперимент жасаңыз. Өлең мазмұнының өзгерісі туралы айтып беріңіз.
Тапсырманың орындалу барысын төмендегідей көрсетеміз.
Мағынаны солғындататын сөздермен алмастыру.
Еркін болу. Бағалым. Ардақтым .
Өзің барда өзегімде жоқ қайғым!
Кеше сенің бейнеңді арман ғып,
Боданына байланып қалдың басқа елдің.
Бабалардың өмірін қиып,
Аналарды жылаттың!
Уа, Еркіндік, келгенің жақсы болды!
2) Мағынаны күшейтетін сөздермен алмастыру.
Тәуелсіздік. Киелім. Тәу етерім .
Өзің барда өзегімде жоқ қайғым!
Кеше сенің әз бейнеңді арман ғып,
Боданына тұтылдың басқа елдің.
Бабалардың ақ тілегін көкпар ғып,
Аналарға жас төккіздің көл қылып!
Уа, Еркіндік,қадамыңа нұр жаусын!
Тапсырманың орындалуын кесте түрінде өрнектеген оқушы сздердің мағыналық градациясын (өсіңкілік – А.Байтұрсынұлы термині) айқын көру қиын емес (1-кесте).
1-кесте – Салыстыру
Қ.Сарин қолданысы
|
Солғындау мағыналы сөздермен алмастыру
|
Мағынасы аса қанық реңкті сөздермен алмастыру
|
-Еркіндігім. Қасиеттім. Қастерлім
|
Еркін болу. Бағалым. Ардақтым
|
Тәуелсіздік. Киелім. Тәу етерім .
|
- шер мұң
|
қайғым!
|
шер мұң!
|
- келбетіңді
|
бейнеңді
|
әз бейнеңді
|
- бұғауландық
|
байланып қалдың
|
тұтылдың
|
-басын тігіп бәйгеге
|
өмірін қиып,
|
ақ тілегін көкпар ғып
|
- жанарына жас берің!
|
жылаттың!
|
жас төккіздің көл қылып
| | |
келгенің жақсы болды!
|
қадамыңа нұр жаусын!
|
Гиперболизациялау әдісі – оқушыларға «лингивстикалық эксперимент» әдісін қолдануға мүмкіндік береді. Осы әдіс арқылы мұғалім оқушылардың «тілдік сезімін» ұштап, тіл бірліктерін салыстыра отырып, ой мен мағынаның өзгере бастайтынына лабораториялық жағдайда көздерін жеткізеді. Гиперболизациялау әдісін прозалық, драмалық шығармаларды талдау барысында да қолдануға болады.
Тәуелсіздік жылдарындағы еркіндік сіңген ой маржандарын оқыту барысында креативтілік әдісті жүйелі қолдану оқушыларға да, мұғалімдерге мол-мол көмек бере алады.
Сонымен қатар көрнекілік әдісті орынды қолдану арқылы Тәуелсіздік жылдарындағы қазақ әдебиетінің құндылығы мол тұстарын меңгерту сапалы білімге қол жеткізеді. Бұл ретте көрнекіліктер жүйесінде тек кітап, сурет-иллюстрациялар ғана емес, ғаламтор, компьютер, түрлі дыбыс-бейне ақпараттық құралдары болуы тиіс екенідігі белгілі.
Достарыңызбен бөлісу: |
