Қазақ философиясының тарихи-мәдени бастаулары әбдімəлік Нысанбаев, Серік Нұрмұратов

34     

 Әл-Фараби

  |  2 (38) 2012      

ҚАЗАҚ ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ ТАРИХИ-МӘДЕНИ 

БАСТАУЛАРЫ

Әбдімəлік Нысанбаев, Серік Нұрмұратов 

Қазақ  философиясын  пайымдаудың  негізгі  өзектілігін  жалпы 

алғандағы  іргелі  гуманитарлық  ғылымдағы  жаңа  зерттеу  мүмкін-

діктерін айқындаумен және  мәселені тарихи-философиялық сипат-

та  қарастырумен  байланысты,  сонымен  бірге  ұжымдық  жұмыстың 

авторлары, негізінен, түркілік және қазақ ойшылдарының бұрыннан 

таныс  және  жаңадан  белгілі  болып  жатқан  еңбектерін  жүйелі 

түрде  дүниетанымдық-әдіснамалық  негіздемелер  арқылы  зерде-

леп,  ғылыми  айналымға  қосумен  байланыстыруға  болады.  Бұл  та-

рих  философиясы  және  философия  тарихы  мәселелеріне  деген  өзіндік 

жаңа  ғылыми  қатынастың  қалыптасып  келе  жатқанын  білдіреді  және 

қазақтың  философиялық  ойындағы  тарихи  тұлғалар  дүниетанымын 

шынайы  этнофилософиялық  тұрғылардан  қарастыруға  мүмкіндіктер 

кеңінен ашылатынын көрсетеді. Олардың ішінде қазақ философиясының 

көне  дәуірден  қазіргіге  дейінгі  жолын  тарихи  кезеңдеу  алға  шығады, 

этникалық  әлемдегі  адам  мәні  мен  оның  еркіндігі  мәселесі,  басқа 

этностың болмысындағы этникалық сана мәртебесі және т. б. мәселелер 

күн  тәртібіне  қойыла  бастайды.  Авторлардың  этнодәстүр  және  рухани 

сабақтастық  мәселелеріне  назар  аударуы  маңызды  және  әлемдік  фило-

софия  ауқымындағы  қазақ  философиялық  ойының  орны  мен  оның 

дамуының  мүмкін  деген  сценариясының  бағамдап  берілуі  өзектене 

түсуде. Мақала авторлары Қазақстандағы этнофилософияның орны мен 

рөлін нақты дәйектемелер арқылы анықтауға талпынады. Сонымен қатар 

осы  ғылыми  ізденіс  әрекеттерінің  нәтижелері,  яғни  оның  идеяларының 

кең  көлемде  паш  етілуі  біздің  Қазақстан  Республикасының  зияткерлік 

кеңістігі үшін ғана емес, ол сонымен қатар әлемдік философиялық ойдың 

әрқилы дамуының қоржынын толтыру үшін маңызды екенін танытады. 

Ұлттық философияның әлеуетін әспеттеп, дәріптеп, оны идеалдандыру да, 

оның рухани әлемдегі орнын мойындамай, қажеттілік қадірін төмендету 

де орынсыз екені белгілі.

Қазақстандық  философтардың  шығармашылығында  қазақ  филосо-

фиясының ежелгі түркілік дәуіріне арналған «Предфилософия протоказа-