Қазақ философиясының тарихи және мәдени бастаулары

36     

 Әл-Фараби

  |  2 (38) 2012      

Тюркский мир. Ә. Нысанбаев, С. Нұрмұратов

этникалық  әлемдегі  өзара  ішкі  құндылықтық  байланыстары  ашып 

көрсетіледі;

– түркі әлемінің рухани кеңістігіндегі маңыздылық танытқан еркін-

дік идеясының онтологиялық мағынасы және ондағы этномәдени сабақ-

тастықтар мен тарихи тамырластықтарды тарихи-философиялық тұрғыдан 

зерделеуден  өткізіліп,  этнофилософияның  ауқымында  анықталған  соны 

шығармалардың мәтіндеріне герменевтикалық талдаулар жасалады;

– Қорқыт Ата, әл-Фараби, Ж. Баласағұни, М. Қашқари, Қ.А. Иасауи, 

А. Иүгінеки, М.Х. Дулати, Қ. Жалайыри, Асан Қайғы және т. б. түркілік 

ғұламалардың  шығармаларындағы  түсініктер  мен  дүниетанымдық  ай-

шықтар заманауи талаптарға сай тарихи-философиялық тұрғыдан пайым-

далады;

–  қазақ  хандығының  қалыптасуы  мен  дамуы  дәуіріндегі  халықтың 

тарихи  санасындағы  философиялық  пайымдаулар  рухани-этикалық 

және  аксиологиялық  тұрғыдан  сарапталып,  этнофилософияның  өзіндік 

ерекшеліктерінің мәдени тарихи бастауларының сипаты анықталады;

–  қазақ  философиясына  тән  өзіндік  этнофилософиялық  белгілердің 

даму  көріністері  әлемдік  философияның  даму  үрдісі  ауқымында  тиіс-

ті  бағалаулардан  өткізіліп,  халқымыздың  рухани  әлемді  игерудегі  қай-

шылыққа  толы  тарихи  кезеңдеріндегі  өзгерістеріне  тиісті  зерделеу  мен 

пайымдаулар жасалады. 

Әлемдік  тарих  пен  философия  тарихының  біртұтас  дүние  ретіндегі 

қозғалысы халықтардың рационалдық әлемдегі басымдылықтар мен қан-

дай дүниетанымдық әмбебаптарды асыра дәріптегеніне байланысты екені 

тұжырымдалады.  Әрбір  ұлттық  сана  болмысты  өзіндік  философиялық   

сипатта байыптайды, өзіндік ұлттық бірегейленуін философиялық зерде-

леу арқылы қалыптастыруы мүмкін. Міне осыған орай қазіргі таңда еш-

бір ұлт классикалық рационализм кезеңіндегідей біршама жүйелі әмбе-

бап философияны, философиялық зерделеудің кешенін қалыптастырдым 

деп  айта  алмайды.  Мәселен,  классикалық  неміс  философиясы  кезеңі 

адамзатқа ортақ, әмбебап, әлемді танудың ерекше түрін, формасын жаса-

ды деген түсініктер бар. Дегенмен, кез келген философиялық зерделеудің 

типі, оның ішінде ұлттық типі өзіндік сұхбат түрінде, мәдени байланыс, 

салыстырмалы талдау түрінде дәлелденуі тиіс. 

Жалпы  ұлттық  философиялық  зерделеудің  басты  идеясы  –  фило-

софия  тарихындағы  классикалық  үлгілерге  қарап  танымды,  зерделеуді 

тікелей қалыптастыру емес, ол белгілі тарихи кезеңдегі уақыт пен кеңістік 

арасындағы  ерекшелікті  нақты  зерттеу  нысанының  қасиеттерін  қамту 

болып  табылады.  Міне  сондықтан  тарихи-философиялық  зерделеуде 

     2 (38) 2012  |  

жүктеу/скачать 0,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: