Аль-Фараби      41 Қазақ философиясының тарихи және мәдени бастаулары

    41

Кез  келген  тарихи  этникалық  эволюция  саласында  жасампаз  рөл 

атқарған  ойшылдардың  даналығына  философиялық  байыптамалар 

жасаудың  негізінде  тек  теориялық  қадамдар  ғана  емес,  сонымен  қатар 

қазіргі заманның адами қатынастарын жетілдіруге көмектесетін рухани-

практикалық  мағынадағы  әрекеттер  де  орын  алады.  Демек,  қазақ  руха-

ни  кеңістігіндегі  тарихи  тұлғалардың  көзқарастарының  жасампаздығы, 

кемелдігі мен тереңдігі олардың философиялық жүйесінен кейін де ру-

хани сабақтастықпен жалғасуы тиіс, яғни тарих сынағынан өтіп қазіргі 

жастарға рухани азық болуы да шарт.

Ежелгі дәуірден қазіргі кезеңге дейінгі түркілердің және қазақтардың 

этикалық,  эстетикалық  және  рухани-адамгершілік  әлемін  жүйелеуден 

өткізу ұлттың рухани кеңістігі мен басқа елдердің философия тарихында 

кездесетін рационалдық парадигмаларға салыстырмалы талдаулар жаса-

умен байланыстыру, ғылыми-зерттеу барысында қомақты нәтиже береді 

деген  ойдамыз.  Жалпы  этникалық  философиялық  ойдың  мегатарихтық 

біртұтас картинасын жасау оның руханият әлемін жүйелі түрде қарастыру 

арқылы жүзеге асуы мүмкін. Міне сондықтан ғылыми сараптаудың салы-

стырмалы талдау әдісіне сүйене отырып қазақтың тарихи интеллектуалдық 

кеңістігіне  объективті  сипаттамалар  беруге  болатынына  шүбә  келтіруге 

болмайды.

Қазақ халқының этнофилософиясы ауқымындағы өткені мен қазіргі 

кезеңдегі еліміздегі рухани ахуалды, үрдісті талдаудан өзара салыстыр-

малы талдауды өткізу, тәуелсіздік дәуіріндегі қазақстандық қоғамды ру-

хани жетілдірудің және дамытудың рухани-адамгершілік және пәрменді 

эволюциялық  мағынадағы    негіздерін  анықтауға  көмектеседі.  Сонымен 

қатар,  қазақ  философиясы  тарихының  этикалық  және  аксиологиялық 

қырларын ашып көрсету құндылықтық талдау арқылы халық философия-

сы тарихының жасампаз элементтерін анықтауға мүмкіндік береді.

Тарихи  процестегі  қазақ  халқының  рухани  жаңғыруының  әр  түрлі 

соқпақтары мен өзіндік тәсілдерін тарихи тұлғалардың дүниетанымдық 

жүйелерін  зерделеу  арқылы  көрсету  жалпы  ұлттық  философиялық 

ой  тарихын  тұтастанған  сипатта  талдауға,  руханиятты  нақты  түрде 

қарастыруға  көмектеседі.  Сонымен  қатар  ұлттық  мәдениеттегі  рухани 

және  идеялық  сабақтастықты  тарихи-философиялық  дәйектеу  арқылы 

тұжырымдауға  болады.  Ұлттық  философиялық  мәдениет  саласындағы 

рухани сабақтастық, оның мәндік және құбылыстық сипатына тереңдеу 

жаһандану заманындағы ұлттық-этникалық бірегейленудің маңызды фак-

торы  екенін  жоғарыдағы  ұжымдық  зерттеуді  табысты  орындау  арқылы 

жүзеге асатынына сенуге болады.

42     

жүктеу/скачать 0,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: