Қазақ халқының СƏулет өнері ежелгі қҰрылыстар
жүктеу/скачать 4,98 Mb. Pdf көрінісі
|
СЕН БІЛЕСІҢ БЕ 501-600
- Бұл бет үшін навигация:
- Бекет ата мешіті
- ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ СƏУЛЕТ ӨНЕРІ Арыстан баб кесенесі
| ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ
СƏУЛЕТ ӨНЕРІ Ғимараттың сақталған жалғыз қабырғасының өзін зерттеу барысында XI – XII ғасырларға тəн құрылыстың ою-өрнектерінің əсемдігіне, құрылысшылардың шеберлігіне таң қаларлықтай. Ғимараттың төрт қабырғасы да əшекейлі етіп оймышталған кірпіштермен бір-біріне үшкілдеп, қиыстыра қаланған. Есік-терезелерінің маңдайшалары шығыс үлгісінде текшелене өріліп, шатыр арқалығымен байланыстырылған. Бұлардың барлығы да өрнекті тақташалармен көмкерілген. Айша бибі мазарындағы қолданылған ою- өрнектер бүкіл қазақ даласына тəн құрылыстарды безендірудің жиынтығы деуге де болады. Мазар қабырғасының сырт бетіне қаланған төрт бұрышты кірпіштерге ойылып салынған ою-өрнектер үлгі- Бекет ата мешіті Бекет ата 1650 жылы Жем өзені бойындағы Ақмешіт деген жерде туылған. Ол қасиетті дарынымен елден ерекше болған. Тауды қашап жер асты мешітін сал- ған. Ел арасында ақыл-парасатымен, иман- дылығымен, əділдігімен «əулие» деген атқа ие болған ірі тұлға. Маңғыстаудағы аса киелі жер – Оғландыдағы Бекет атаның мешіті. Ел аузында Бекет ата туралы аңыз, шежірелер өте көп. Бекет атын ауызға алған адам қандай қиыншылықтан болса да жол тауып шығатындай көрінеді. Ол салған мешіт қасиетті орын ретінде қадірленіп сақталып келеді. бітімі жағынан бірдей болғанмен, көлемінде ептеп те болса ауытқу бар. Мұның өзі əрбір кірпіштің қалыпта құйылмай, қолдан ойылғанын көрсетеді. Бүгінде туған өлкеміздегі сəулет өнерінің інжу- маржандарының бірі – Айша бибі мазарын қалпына келтіру жұмыстары жүргізілді. 507 ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ СƏУЛЕТ ӨНЕРІ Арыстан баб кесенесі Арыстан баб есімі Отырар, Сайрам, Иасы өңіріндегі сопылардың рухани ұстазы ретінде кеңінен танымал. Ислам дінінен басқа отыз үш дінді білгені жəне əулие кісі болғаны жайлы халық арасында аңыз бар. Арыстан баб кесенесінің ең көне бөлігі – қабірхана шамамен ХІІ ғасырда салынған. XIV ғасырда мазар қайта қалпына келтірілген. Кесененің салынуы жайында мынадай аңыз тараған. Мəуереннахр билеушісі Əмір Темір Қожа Ахмет Иасауидің құрметіне кесене тұрғызуға жарлық етеді. Кесененің қабырғалары қаланып болған түні алып өгіз келіп, дуалдарды мүйізімен соғып, құлатып кетеді. Кесене қабырғалары қайта тұрғызылып, күмбездері қаланғанда əлгі оқиға тағы қайталанады. Осындай оқиғалардан кейін Əмір Темірдің түсіне ақ киімді қария кіріп: «Алдымен Қожа Ахметтің алғашқы ұстазы – Арыстан бабтың қабірінің үстіне мазар сал», – дейді де ғайып болады. Ертеңінде Əмір Темір Арыстан баб əулиенің қабірінің басына кесене тұрғызуға жарлық береді. Ол салынып біткенде ғана Түркістандағы Қожа Ахмет Иасауи кесенесінің құрылысы ойдағыдай аяқталады. Сөйтіп, Оңтүстік Қазақстан облысы аймағындағы көне Отырар жерінде Арыстан баб кесенесі бой көтереді. Кешен ХХ ғасырларда жергілікті халықтың қаражатымен қайта өңделген. Дəліз- қақпа маңдайшасындағы мəрмəр тақтаға һижра бойынша 1327 жыл деп соңғы құрылыс жүрген уақыты көрсетілген. Кесене дəлізхана, мешіт, құжырахана, азан шақыратын мұнара сияқты жеке бөлмелер мен қабірханаға бөлінген. Арыстан бабтың əулиелігін халық мойындаған. Сондықтан бүгінгі күнге дейін бейсенбі сайын əулие басына түнеп, ғибадат етушілер кездеседі. Ел арасында «Арыстан бабқа түне, Қожа Ахметтен тіле» деген ұлағатты сөз бар. |