Қазақ тіліндегі эмоционалды
жүктеу/скачать 57,39 Mb. Pdf көрінісі
|
Снимок экрана 2023—10—21 в 15.40.19
| соншалық,
Едігенің демі бітіп қалғандай болды (М. Мағауин). Эмоциялық процестің сынын, бейнесін білдіретін ерекше үстеуі айтушыға, тыңдаушыға немесе бөгде жаққа қатысты эмоцияның субъектіге қатысы әдеттегіден өзгеше екендігін бөліп көрсету қызметін де атқарады. Мысалы, Әткенмен де, ол өзінің екі адамнан ерекше сескенетінін аңдаған. Бірі – Бердібек, екінші – Халел (М. Мағауин). Эмоциялық процестің сынын, бейнесін білдіретін үстеулердің қатарында негізгі түбір, туынды түбір, күрделі түбір үстеулері бар. Туынды түбір үстеулер басқа сөз таптарына сөзжасам жұрнақтарының жалғануы, көлемдік септіктердің көнеленуі арқылы жасалады. Мысалы, - ша, - ше жұрнағы арқылы: мысалы, бала - ша қуанды; - лай. - лей, - дай, - дей жұрнағы арқылы: мысалы, өлер - дей ызаланды, өлердей қорқады, өлердей жек көреді, өлердей қызғанды; септіктерінің көнеленуі арқылы: бірге, босқа, зорға: мысалы, бірге жылады, босқа жылады, зорға көнді т.б. Эмоциялық процестің сынын, бейнесін білдіретін үстеулер сөй - лемде басқа сөздермен қарым - қатынасқа түсіп, сөйлемнің бір мүшесі қызметін атқарады. Мағыналық ерекшелігіне сәйкес эмоцияның сынын, бейнесін білдіріп пысықтауыш, сөйлем аяғында жіктеліп келсе баяндауыш, зат есім, сын есіммен тіркескенде кейде анықтауыш қызметін де атқарады. Мысалы, 170 Әзберген өмірге өлердей ызалы. Әсіресе «байлардың күні батуға таяу» деген, кеше жәрмеңкеде есіткен әңгімеден кейін ызалы (С. Елубаев). Тананы жұрттың бәрінен өлердей қызғанушы еді (С. Мұратбеков). Эмоцияның күштілігін білдіру қызметінде белсенді түрде қолда - нылатын үстеулердің қатарына ең, тым, өте, аса, орасан, зор, әдбен, мүлде сияқты күшейтпелі үстеулерді жатқызуға болады. Аталған үстеулер сөйлемде негізінен етістіктің алдында келіп эмоцияның сапасын күшейту немесе мүлде солғындатып көрсету қызметін атқарады. Мысалы, Едігені тамыр - таныстарының бәрі жүктеу/скачать 57,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|