Қазақ тіліндегі эмоционалды
жүктеу/скачать 57,39 Mb. Pdf көрінісі
|
Снимок экрана 2023—10—21 в 15.40.19
|
[56, 162]. Мысалы, жылау, еңіреу, егілу, зарлау, боздау, аңырау, көзін сығымдау т.б. Аталған лексикалық бірліктердің қолданыстағы мағына - лық реңктеріне назар аударып көрейік. Біраз жылаған соң Тана басылды да, беліндегі алжапқышын шешіп алып, көзін сүртті (С. Мұратбеков). Үй ішіндегілер «аһ» ұрып күрсініп, кемпірлер мен әйелдер көздерін сығымдай берді (С. Мұратбеков). Апасы: – Әй, балам... анаңды – деп еңірей бастаған еді (С. Мұратбеков). Әпкем етегін қағып, сүріне - қабына орнынан тұрды да, мені құшақтап аңырап қоя берді (М. Мағауин). Кез келген жүйелік - құрылымдық бірлестік сияқты өрістің де белгілі құрылымы бар. В.А. Звегинцев: «Синонимами обычно назы - ваются слова с близким, но не тождественным значением. Как правило, синонимы, имеют общее ядро значения, имеют разнобразные расхождения в значении. Эти своеобразия в их значении и экспрессии ярче всего обнаруживаются тогда, когда мы убеждаемся в полной неуместности употребления одного из синонимов там, где другой вполне уместен (это один из примеров стилистического экспери - мента)», – деп жазады [52, 45] . Яғни синонимдердің біреуі доминант мағынаға ие болады, ал адамның эмоциялық күйін дәл жеткізе білу үшін синонимдік қатардағы сөздердің сол ситуацияға лайықтысы ғана таңдалады. Доминант сөздер туралы М. Белбаева: «Мәндес сөздер тобының ішінен мағынасы жағынан айрықша көзге түсіп, сол топтағы сөздердің барлығына бірдей ортақ , күллісінің жалпылама мағынасын ашық - айқын аңғартатын сөз доминант сөз (тірек сөз) деп аталады. Доминат сөз синонимдік қатардағы сөздердің ішіндегі жалпы халықтық тілде ең жиі қолданылатын, стильдік мәні бейтарап сөз болуы тиіс», – деп жазады [16, 31]. Қорқу синонимдік қатардағы доминант мағынаға ие эмотив, ал ол қатарға кіретін сескену, үрейлену, шошу сияқты синонимдер ситуацияға және эмоцияның әлсіз я болмаса күштілігіне байланысты, сондай - ақ, стильдік мақсатта қолданылады. Мысалы, |