«ҚАЗақстан-2050» стратегиясы

//Егемен Қазақстан.-2013.-21 наурыз.-9б.

Динара БІТІКОВА,

Білім беруге білікті көзқарас қажет

Білім – елдің басты байлығы. Өркениетке өрістеп, өзгемен терезеңді тең еткің келсе, алдымен білімің таразыға түсері анық. Қазіргідей дамыған заман көшіне ілесу үшін кімге де керегі – сапалы білім-ғылым. Экономика, саясат, мәдениет, жалпы қай салада болмасын, білімі озық елдің ғана бәсі биік. Осыған орай еліміз білім беруді дамыту бағытына айрықша көңіл бөліп отыр. Айталық, білім беруді жаңғырту – адами капиталды дамытудың бір бағыты екенін ескере отырып, бұл саланы дамытуға 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама қабылдаған болатын. Кеше Үкімет отырысында осы бағдарламаның өткен екі жылғы қорытындысы талқыланды.

Селекторлық режімде өткен Үкімет отырысына Премьер-Министр Серік Ахметов төрағалық етті. Отырысты Үкімет басшысы ашып берген соң, Білім және ғылым министрі Бақытжан Жұмағұлов 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаның орындалу барысын баяндады. Ол бағдарламаның жалпы табысты жүзеге асырылып жатқанын айтып өтті. Қазіргі кезеңде барлық мақсатты индикаторларға қол жеткізілді. Ал кейбір индикаторлар артығымен орындалды, деді Б.Жұмағұлов.

Министрдің хабарлауынша, осы уақыт аралығында білім және ғылым саласындағы заңнама толық жаңартылды. 257 құқықтық акті қабылданды. Оның ішінде 9 заң, 141 қаулы, 107 нормативтік бұйрық шығарылды.

«Бағдарламаның табысты орындалуына екі фактор әсер етті. Біріншіден, заңнамалық база қалыптасты. Екіншіден, барлық негізгі бағыттар бойынша түбегейлі жаңа практикалық механизмдер әзірленді. Институттық жаңарту жүргізілді», деді министр.

Мәселен, жоғары оқу орындарының жаңа классификациясы қабылданыпты. Осының негізінде жоғары оқу орындарының желісі оңтайлануда. Техникалық және кәсіптік білімді басқару жүйесі толық өзгерді. Орта білім саласында 12 жылдық оқытуға көшуге дайындық жұмыстары аяқталып келеді. Педагогтардың біліктілігін арттырудың түбегейлі жаңа жүйесі жасалды. Білім сапасын бақылаудың ұлттық жүйесі құрылды. Электронды оқыту енгізіле бастады.

Министр сондай-ақ, мұғалімдердің біліктілігі бойынша мемлекеттік бағдарламаның индикаторы да артығымен орындалып жатқанын жеткізді. Қазірдің өзінде 2013 жылдың жоспары мерзімінен бұрын жүзеге асқан. Назарбаев зияткерлік мектептері мен Кембридж университеті әзірлеген біліктілікті арттыру жүйесінің ма­ңызы зор. 2 жыл ішінде жаңа жүйе бойынша 8 мың педагог курстан өтіпті. Олар жалақысына үстемеақы алуда.

Елбасының апатты және үш ауысымды мектептерді жою, орын тапшылығын азайту туралы тапсырмасының маңызы өте зор. Министр атап өткендей, бұл тапсырманы орындау үшін 2011 жылы 21 мектеп салынса, 2012 жылы олардың саны 56-ға жетіпті. Алдағы кезеңге жоспарланып отырған мектептер құрылысы осы тапсырманы толық шешуге бағытталған. Сонымен қатар, министрлік Үкіметке қосымша мектептерді салу бойынша

Білім және ғылым министрі жоғары білім беру саласында да көптеген жұмыстар атқарылып жатқанын айтты. «Елбасының тапсырмасы бойынша жоғары оқу орындарын оңтайландыру жүргізілуде. Қазіргі уақытта олардың саны 149-дан 136-ға дейін қысқартылды. Тәжірибе көрсеткендей, коммерциялық жоғары оқу орындарының көпшілігі білім беру сапасы жағынан сын көтермейді. Сондықтан, таяудағы 3 жыл ішінде олардың санын 66-дан 30-ға дейін қысқарту жос­парлануда. Жоғары оқу орындарына қойылатын талаптарды ескере отырып, бұл іске өте жауапты қарайтын боламыз», деді Б.Жұмағұлов. Елбасы оқу орындарын өңір қажеттілігіне қарай мамандандыру туралы тапсырма берген болатын. Сондықтан мемлекеттік жоғары оқу орындары да оңтайландырылмақ. Нәтижесінде, таяудағы 2 жылда еліміздегі жоғары оқу орындарының жалпы саны 100 шақты болмақ. Нәтижесінде, көптеген өңірлерде 1 мемлекеттік және 1 ірі жеке меншік жоғары оқу орны болады деп жоспарлануда. Президенттің алдымызға қойып отырған басты міндеті – экономикаға, Қазақстанды дамытуға ғылымның нақты үлесін қамтамасыз ету екеніне тоқталған Б.Жұмағұлов бұл бағытта бар күш-жігерлерін салып жұмыс жасап жатқандарын да айтып өтті. Алдағы уақытта да мемлекеттік бағдарламадағы барлық міндеттер табысты орындалады деп сенім білдірді.

Өз кезегінде, Үкімет басшысы бағдарламаның екі жылғы қорытындысы белгілі бір нәтижелерге қол жеткізгенін айта отырып, оның жаңа жүйесі мен тиімділігіне тұрақты түрде қоғамдық баға берудің маңыздылығына тоқталды. «Мұның, әсіресе, 2015 жылдан бастап Ұлттық тестілеуге көшуге, жан басына шаққандағы қаржыландыру жүйесін енгізуге әсері бар», деді С.Ахметов. Сондай-ақ, ол білім беру мен денсаулық сақтау салаларындағы мемлекет- жеке меншік әріптестігінің дамуын әкімдер жұмысын бағалаудың өлшеміне енгізуді, Мемлекеттік білім берудің жинақтау жүйесіне жетім балалар мен ата-ана қамқорлығынсыз қалған балаларды қатыстыру тетігін пысықтауды тапсырды. Білім беру саласында педагогикалық еңбектің тиімділігін бақылау жүйесі қажеттігін атап өтті. «Жоғары білім беруге қатысты айтар болсақ, ЖОО-ларды бағалау үшін басты критерий түлектердің жұмысқа орналасуы болуы тиіс деп санаймын. Бұл өте маңызды. Ол Білім және ғылым министрлігінің тұрақты бақылауында болуы тиіс. Соған сәйкес жұмыс берушінің, оның ішінде мемлекеттік тапсырыс формасында кадрларды дайындау барысында бағалау фактісі қажет», деді Үкімет басшысы.

Сонымен қатар, Премьер-Министр Білім және ғылым министрлігіне Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігімен, Қаржы министрлігімен, Өңірлік даму министрлігімен бірлесіп мектептерді мерзімінде салып бітіру және пайдалануға беруді тұрақты бақылауды жүзеге асыруды тапсырды.

Үкімет отырысында сонымен қатар, Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік басқару органдары арасындағы өкілеттіліктердің ара жігін ажырату мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы заң жобасы қаралды. Жергілікті өзін өзі басқаруды дамыту мәселелерін қамтитын аталмыш заң жобасы Үкімет мүшелері тарапынан қолдау тауып, Мәжілістің қарауына жіберілді.

//Егемен Қазақстан.-2013.-27 наурыз.-1б.

Еркин КУБЕЕВ,профессор, ректор Карагандинского государственного университета им. Е. Букетова

Интернационализация: опыт и перспективы

Государственная политика в образовании основным приоритетом ставит продвижение в мировое образовательное пространство и практическое освоение технологий ведущих научно-образовательных центров. Решению стратегической задачи способствуют процессы интернационализации, направленные на качество подготовки специалистов, расширение рынка образовательных услуг, укрепление позиций Казахстана в мировом сообществе.

Академическая мобильность, одна из целей Болонского процесса, признана самой распространенной формой интернационализации образования в мире. Она дает исключительные возможности для получения образования, проведения исследований и прохождения практики за рубежом. Так обеспечивается конкурентоспособность. А она требует специальных знаний, коммуникативности в профессиональной деятельности, профессионально-делового общения с представителями других культур, образовательных систем, научных школ. Вот почему рост академической мобильности – одна из важнейших задач Госпрограммы развития образования республики на 2011–2020 годы. Ее первые результаты говорят сами за себя. Сегодня каждый студент вуза имеет возможность получать научные консультации и слушать лекции ведущих зарубежных ученых. Благодаря академической мобильности тысячи студентов, магистрантов, докторантов получили образование в университетах США, стран ЕС, занимающих лидирующие позиции в рейтинге QS.

Откуда значительные средства на развитие академической мобильности? Их ежегодно выделяет казахстанским вузам МОН РК. Наш университет в 2012 году получил свыше 70 млн. тенге на приглашение зарубежных лекторов и свыше 31 млн. тенге – на академическую мобильность обучающихся в странах ЕС и США. В Казахстане создан Центр Болонского процесса и академической мобильности, который осуществляет методологическое, научно-методическое и информационно-аналитическое обеспечение реализации основных положений. Аналитическое обобщение мирового и отечественного опыта международного сотрудничества в сфере образования и перспективы развития процесса академической мобильности нашли отражение в разработанной МОН РК стратегии академической мобильности в Республике Казахстан на 2012–2020 годы. Документ определяет основные понятия процесса, индикаторы его эффективности, выявляет объективные проблемы, препятствующие развитию академической мобильности, в том числе отсутствие должной языковой подготовки обучающихся. Во всех рейтинговых европейских университетах есть образовательные программы на английском языке. То есть у казахстанских

вузов большие возможности для расширения партнерских связей и включения в процессы академических обменов. Процесс внедрения полиязычного образования в Казахстане ведется интенсивно, что обуславливает необходимость подготовки и переподготовки преподавательских кадров. И в новых государственных общеобязательных стандартах предусмотрено расширение объема кредитов по иностранному языку за счет включения в цикл базовых дисциплин курса «Профессионально ориентированный английский язык». Создана нормативная база, изданы учебно-методические комплексы, терминологические словари, учебные пособия, апробированы методики преподавания профильных дисциплин на английском языке.

В итоге в 32 вузах открыты отделения с контингентом более 5,5 тыс. человек. Это послужит не только интернационализации образования, но и подготовке специалистов по полиязычию на всех уровнях образования. Благодаря развитию академической

Условия в наших вузах, а мы берем за основу лучшие, вполне сопоставимы с зарубежными: и выбор учебных курсов, и квалификация преподавателей, и доступ к мировым информационным ресурсам, и принципы демократического управления. Высокое качество образовательных программ казахстанских вузов создает основу для развития не только внешней, но и внутренней академической мобильности. Договоры о взаимном сотрудничестве подписало более 30 казахстанских учебных заведений, условием их выполнения служит признание академических результатов, достигнутых в вузе-партнере.

Одной из эффективных и доступных форм интернационализации высшего образования стало приглашение известных в научном сообществе ученых для чтения лекций студентам, магистрантам, преподавателям. Эта мировая практика хорошо зарекомендовала себя в Казахстане. Возможность живого общения с признанными учеными – действенный стимул к саморазвитию не только для студентов, магистрантов, докторантов, но и для преподавателей с опытом работы. Повышение их языковой компетенции позволит привлечь к обучению в нашей стране иностранных студентов и магистрантов, что будет одним из важных критериев конкурентоспособности вуза. Президентская программа «Болашак», аналогов которой нет в современном мире, ориентирована на подготовку за рубежом научно-педагогических кадров высшей квалификации, магистров и докторов PhD, ученых и преподавателей новой генерации, способных воспринять и внедрить лучший зарубежный опыт.

Реализация задач госпрограммы в ближайшее десятилетие поможет нашим вузам успешно интегрироваться в международное образовательное пространство. Одно из обязательных условий – аккредитация образовательных программ. Ее актуальность на национальном и международном уровне показал опыт отечественных вузов. Международные стандарты оценки качества, результативность научных разработок, обеспеченность ресурсами определяют состояние вуза и перспективы его развития в конкурентной среде, укреплению которой будут способствовать казахстанская модель аккредитации с ее преемственностью национальных и международных стандартов оценки качества, открытость процессов ранжирования и управления ресурсами, расширение участия общественно независимых организаций в деятельности вузов.

У наших высших учебных заведений есть все возможности для решения задач стратегии академической мобильности, о которых говорилось выше. Так как Казахстан – полноправный и активный участник процесса формирования единого мирового образовательного пространства, то на высшую школу возложена большая ответственность за расширение нашего присутствия на международном рынке образовательных услуг и инновационных технологий. И отрадно, что работа в этом направлении носит планомерный характер, а ее итоги получают аналитическое осмысление, с учетом которого определяются дальнейшие перспективы. Развитие и совершенствование форм академической мобильности дает возможность разрабатывать перспективные многолетние программы международного сотрудничества.

//Казахстанская правда.-2013.-27 марта.-С.4

Білім және ғылым министрі Үкімет үйінде лоббистердің өзіне қарсы жүргізіп жатқан шабуылына шағымданды. БҒМ басшысы бұған дейін де жекелердің ЖОО-ларын жабамын деп, «миллиардтаған қаржылар мүддесіне» қайшы келіп қалғандығын, нәтижесінде, сол миллиардтардың иелері өзіне өре тұра қарсы шыққандығын мәлімдегені есте. Бірақ бұл жолы олардың тізесі қатты батты ма, кім білсін, Бақытжан Жұмағұлов биік лауазымды лоббистердің аттарын нақ атауға шақ қалды. Әйткенмен бар күшін жиып, қоймай-қоймай тықақтаған журналистердің «арандатуына» бой бермей, тағы да «емексітіп» барып, аяғын жиды.

Министрлер кабинетінің кешегі отырысында Білім және ғылым министрі Б.Жұмағұлов қазақстандық жоғары оқу орындарының саны алда тағы күрт қысқартылатындығын мәлімдеді. Сөз басында министр отандық ЖОО-лардың «академиялық еркіндігі» және «автономиялылығы» арттырылып жатқандығын хабарлады.

– Елбасының тапсырмасы бойынша жоғары оқу орындарын оңтайландыру жүргізілуде, – деді Үкімет мүшелеріне БҒМ басшысы. – Бүгінде олардың саны 149-дан ендігі 136-ға дейін қысқартылды. Тәжірибе көрсеткеніндей, коммерциялық жоғары оқу орындарының көпшілігінің білім беру сапасы сын көтермейді. Сондықтан таяудағы 3 жыл ішінде олардың санын 66-дан 30-ға дейін қысқарту жоспарлануда. Министр Бақытжан Жұмағұлов Үкімет мүшелеріне бұл іске «ЖОО-ларға қойылатын жаңа талаптарға сүйене отырып, өте жауапты қарауға» уәде берді. Бұл ретте «ғылым ордаларының» үш басты өлшем-критерий бойынша бағаланатындығы айтылды, министрлік «материалдық база», «оқытушылық құрам» және «бітіруші түлектердің жұмыс берушілер арасында қаншалықты сұранысқа иелігіне» қатысты «өте егжей-тегжейлі талдау жүргізуде» екен.

Білім және ғылым министрі «біріккен жоғары оқу орындарының барлық студенттері оқуын жалғастыра беретіндігін» нықтады: «Бұл – міндетті талап!»

– Елбасы оқу орындарын өңірлердің қажеттілігіне қарай мамандандыру туралы тапсырма берген болатын. Сондықтан мемлекеттік жоғары оқу орындары да оңтайланатын болады! – деп мәлім етті министр. – Нәтижесінде, таяудағы 2 жылда елімізде жалпы саны шамамен 100 ғана ЖОО қалады. Бұл бізге дамыған елдерде қабылданған халық санына шағатын көрсеткішке қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Бақытжан Тұрсынұлының айтуынша, жоғарғы білім саласындағы барлық қысқартулар мен біріктірулер қорытындысында, «Қазақстанның көптеген облыстарында тек 1 мемлекеттік және 1 ірі жекеменшік жоғары оқу орны ғана қалатын болады!».Үкімет мүшелері мен әкімдерге осылардың бәрін айтып, жиыннан шыққан Білім және ғылым министрін журналистер қоршап алды. «ЖОО-лар саны ешбір ойластырусыз-ақ қысқартылуда» деген
өте үлкен сын айтылуда, – деді БАҚ өкілдеріне БҒМ басшысы

– Бұл – дұрыс емес. Барлығы ойластырылған, есептелген. Мәселе басқада! Әрбір жоғары оқу орнының артында Астанадағы әлдекім тұр. Соның мүдделерін «лоббилайды». Ондайлар депутаттық корпустың арасында да бар, ондайлар Үкіметте де бар. Олар тіпті барлық орталық органдарда жүр! Ол кісілер өздерінің ЖОО-ларын біздің қысқартпауымызды діттеуде. Бұл енді ешкімге де құпия емес!». «Құпия болмағандықтан», журналистер ірі мансапты лоббистердің атын атап, түсін түстеуді сұраған. «Сіздер газет оқып, радио тыңдайсыздар. Сонда «министрлік қалай болса, солай біріктіргелі жатыр» деп байбаламға салып жүргендердің фамилиясын айтып неғылайын? Өздеріңіз де жақсы білесіздер» деп тоқтады министр. БАҚ өкілдері «қысқартпауды сұрап, сізге тікелей шығып жатқандар бар ма?» деп сұрады. «Маған тікелей келіп, олар мына университетті жаппа деп айтпайды. Оны соған келтірудің басқа мың жолы бар. Бірақ соның бәріне біз шыдап келе жатырмыз! Оған жол бермейміз» деді Бақытжан Тұрсынұлы.

Бақытжан Жұмағұлов бұл жұмыстың оңайға соқпай тұрғандығын мойындады: «Бірақ біз бұл жұмысты жүргізудеміз. Әлемдік тәжірибе дамыған елдерде 1 миллион тұрғынға шаққанда орташа есеппен 6 жоғары оқу орнынан келуі қажеттігін айтады. Яғни 17 миллионды 6-ға көбейтсек, шамамен 100 ЖОО шығады. Демек, Қазақстанда 100 жоғары оқу орны болуы керек!» Рас, министр де адам, ол бұл қатаң позициясында табандап тұра ала ма, әлде әлдебіреулердің тегеурініне төтеп бере алмай, табаны тайғанақтап кете ме, оны алда көре жатармыз. Оның үстіне «дау тудырмас» есепті (17х6=100 емес, 102!) алдан тартып, астаналық жоғары лауазымды лоббистер өз ЖОО-сына жеңілдік жеңіп алуға тырысары сөзсіз.

- Қалай болғанда, Білім министрлігі мен ЖОО қожайындары арасындағы қақтығыс жойқын болайын деп тұр. Себебі министр Қазақстандағы ЖОО-лар саны 100-ден де азайтылуы мүмкіндігін айтып қалды. Өйткені еліміздегі 13 ЖОО – қорғаныс және құқық қорғау қызметтерінің қанатының астындағы әскери ғылым ордалары болып табылады. «Олай болса, 100 болмай шығады! – деп өзін-өзі түзетті Б.Жұмағұлов, – 87 болады».

Министрліктің дерегінше, тек 200 студенті ғана бар ЖОО-лар «өмір сүруде» екен. «Бұл жоғары оқу орындары кезінде 30 мамандық бойынша лицензия алыпты! – дейді ол. – Сонда әрбір мамандық бойынша тек 5-6 адамнан ғана даярлайтын болғаны ғой? Бұған қалай жол беруге болады? Олардың оқытушыларының да сапасы төмен, кейбірінде студенттер сол жекеменшік университетті бітіре сала, сол жерге ұстаз болып қалады. Олардың өздерінің де білімінің сапасы төмен. Бұл ЖОО-лар стандартқа да, оқу сапасына да жауап бермейді. Материалдық базасы да нашар. Сол себепті біз қазір осындай әлсіз ЖОО-ларды біріктірудеміз. Сөйтіп, олар өзара күш біріктіре отырып, өңірлік ірі жеке ЖОО-ға айналады» деген ол өз министрлігінің алдына Мемлекет басшысы осындай міндет қойып

отырғандығын, яғни кері шегінбейтіндерін ескертті. «Бұл оңтайландырудан

халық қорықпауы керек. Бұл жастарға сапалы білім беру үшін жасалуда» деп қосқан министр оның барысында «ЖОО-ларды қысқартудан гөрі, көбінесе біріктіру жүргізілетіндігін» айтты.

«Қысқартылатын не біріктірілетін ЖОО-лардың «қара тізімі» қашан белгілі болады?» деп сұрады журналистер. Осы аптада-ақ басы ашылатынға ұқсайды: «Осы бейсенбіде біз Қазақстандағы барлық ЖОО ректорларын жинаймыз. Сонда қоғамдық комиссияның құрылғандығы жарияланады. Оның құрамына белгілі ғалымдар, депутаттар, атақты педагогтар кіреді. Сол жиында біз барлық позицияларымызды жайып саламыз. Жиын ашық өтеді, халық қай университеттің сапасыз білім беретіндігін білуі керек. Осының бәрін сол жерде айтамыз!»

– ЖОО-ларды бағалау кезіндегі басты өлшем – бітіруші түлектердің жұмысқа орналасуы болуға тиіс, – деп міндеттеді БҒМ басшысын Үкімет басшысы Серік Ахметов, – бұл – маңызды жайт. Сондықтан ол министрліктің ұдайы бақылауында болуы қажет.

//Айқын.-2013.-27наурыз.-1,2б.

Кездесу барысында А.Мұхамедиұлы мәдениет пен өнер саласында білікті кадрлар даярлау үшін ұлттық мектепті одан әрі дамыту жөнінде жүргізілген жұмыстар туралы мәлімдеді.

Қазақстан Президенті зияткерлік ұлтты қалыптастыру жөніндегі міндетті іске асыру аясында мамандарды оқытудың маңыздылығын атап өтіп, академиядағы оқу процесін жоғары халықаралық стандарттарға сәйкес жетілдіруді тапсырды.

//Егемен Қазақстан.-2013.-28 наурыз.-1б.

Жуырда Үкімет үйінде өткен жиында «бас мұғалім», яғни Білім және ғылым министрі Бақытжан Жұмағұлов өзіне қарсы жұмыс істеп жатқан лоббистерге өкпесі барын жеткізді. Лоббистердің қарсы шабуылға шығуының себебі, Білім және ғылым министрі жекеменшік жоғары оқу орындарын жабамын деген еді. Министрдің бұл әрекетінен кейін миллиардтаған қаржы тауып отырғандар өре түрегеліп, қарсы шыққанын да айтқан еді. Бұл жолғы жиында министр биік лауазымды лоббистердің есімдерін атаудың аз-ақ алдында қалды. Тілші қауымның білгісі келгенімен, министр мырза «атын атап, түсін түстей» қоймады.

Үкімет үйінде өткен жиында министр Б.Жұмағұлов мырза алдағы уақытта қазақстандық жоғары оқу орындарының саны тағы қысқаратынын жеткізді. Министр өз сөзінде: «Елбасының тапсырмасы бойынша жоғары оқу орындарын оңтайландыру жүргізілуде. Бүгінде олардың саны 149-дан ендігі 136-ға дейін қысқартылды. Тәжірибе көрсеткеніндей, коммерциялық жоғары оқу орындарының көпшілігінің білім беру сапасы сын көтермейді. Сондықтан таяудағы 3 жыл ішінде олардың санын 66-дан 30-ға дейін қысқарту жоспарлануда», – дейді.

Министрдің сөзіне сүйенсек, келешекте ЖОО-ларға қойылатын талаптар да күшейетін сияқты. Бұдан былай білім ордалары басты-басты үш критерий бойынша бағаланатын болады. Яғни «материалдық база», «оқытушылық құрам» және «бітіруші түлектердің жұмыс берушілер арасында қаншалықты сұранысқа ие болатыны» ескерілмек. Осыған орай, министрлік егжей-тегжейлі зерттеулер жүргізіп жатқан сияқты. Әрі жекелеген жоғары оқу орындарында білім алып жатқан студенттердің де жағдайы ескерілетінін айтады министр.

Министр: «Елбасы оқу орындарын өңірлердің қажеттілігіне қарай мамандандыру туралы тапсырма берген болатын. Сондықтан мемлекеттік жоғары оқу орындары да оңтайланатын болады! Нәтижесінде, таяудағы 2 жылда елімізде жалпы саны шамамен 100 ғана ЖОО қалады. Бұл бізге дамыған елдерде қабылданған халық санына шағатын көрсеткішке қол жеткізуге мүмкіндік береді», – дейді.

Министрдің айтуынша, жоғары білім саласындағы барлық қысқарулар мен біріктірулер қорытындысында еліміздің кейбір облыстарында бір ғана мемлекеттік және бір ғана жекеменшік жоғары оқу орны ғана қалатын болады. Жиыннан соң, министр журналистердің сауалдарына жауап берген еді. Журналистерді мазалаған сауал «лоббистер» екені белгілі. Жекелеген оқу орындарының соңында кім тұр? Әрі ол оқу орындарының жабылуына кім қарсы деген сауалдарға министр: «ЖОО-лар саны ешбір ойластырусыз-ақ қысқартылуда» деген өте үлкен сын айтылуда. Бұл – дұрыс емес. Барлығы ойластырылған, есептелген. Мәселе басқада! Әрбір жоғары оқу орнының артында Астанадағы әлдекім тұр. Соның мүдделерін «лоббилайды». Ондайлар депутаттық корпустың арасында да бар, ондайлар Үкіметте де бар. Олар тіпті барлық орталық органдарда жүр! Ол кісілер өздерінің ЖОО-ларын біздің қысқартпауымызды діттеуде. Бұл енді ешкімге де құпия емес!», – деді.

Жоғары оқу орындарының қысқартылғаны да дұрыс шығар. Бір жағынан, оқуға төлейтін қаржысы аз қарапайым халықтың ең алдымен таңдауы да жекелеген жоғары оқу орындарына түсері белгілі. Жекеменшік оқу орнын бітірген баланың «дипломы» қызметке орналасуына жарамай қалып жататындары да кездеседі. Бұл дегеніңіз төрт жыл бойы оқыған біліміңіз «зая» кетті деген сөз.

Ал министр әлемдік тәжірибе дамыған елдерде 1 миллион тұрғынға шаққанда орташа есеппен 6 жоғары оқу орнынан келуі қажеттігін айтады. Яғни 17 миллионды 6-ға көбейтсек, шамамен 100 ЖОО шығады. Демек, Қазақстанда 100 жоғары оқу орны болуы керек!» дегенді айтады. Жоғары оқу орындарының қысқартылып, сапалы университеттердің қалғаны да дұрыс шығар. Өйткені жоғарыда өзіміз мысалға келтірген критерийлерге кез келген жекелеген жоғары оқу орындарының сай келе бермейтіні тағы бар.

Алайда, Білім министрлігі мен ЖОО қожайындары арасындағы қақтығыс оңай болмайтын сияқты. Өйткені 200 студенті ғана бар ЖОО өмір сүруде. «Бұл жоғары оқу орындары кезінде 30 мамандық бойынша лицензия алыпты! Сонда әрбір мамандық бойынша тек 5-6 адамнан ғана даярлайтын болғаны ғой? Бұған қалай жол беруге болады? Олардың оқытушыларының да сапасы төмен, кейбірінде студенттер сол жекеменшік университетті бітіре сала, сол жерге ұстаз болып қалады. Олардың өздерінің де білімінің сапасы төмен. Бұл ЖОО-лар стандартқа да, оқу сапасына да жауап бермейді. Материалдық базасы да нашар. Сол себепті біз қазір осындай әлсіз ЖОО-ларды біріктірудеміз. Сөйтіп, олар өзара күш біріктіре отырып, өңірлік ірі жеке ЖОО-ға айналады», – деген Бақытжан Жұмағұлов бұл қадамды Қазақстан Президенті де қолдайтынын, яғни кері шегінбейтіндерін ескертті. «Бұл оңтайландырудан халық қорықпауы керек. Бұл жастарға сапалы білім беру үшін жасалуда», – дейді министр. Қысқартылатын жоғары оқу орындарының тізімі жуық арада белгілі болмақ. Осыған орай, жақын күндері ЖОО ректорлары жиналатын сыңайлы. Қысқартуға байланысты арнайы қоғамдық комиссия құрылатын болады. Ол комиссияның құрамына белгілі ғалымдар, депутаттар, атақты педагогтар кірмек. «Ректорлар бас қосатын жиында біз барлық позиция­ларымызды жайып саламыз. Жиын ашық өтеді, халық қай университеттің сапасыз білім беретіндігін білуі керек. Осының бәрін сол жерде айтамыз!» – деді министр.

«Оңтайландыру» процессі жүргізілгені қажет-ақ. Дегенмен, бұл жерде зардап шегетін тағы да қарапайым халық сияқты. Қаржысы көп, қалтасы толы байлар балаларын қайда оқытамыз деп бас ауыртпайды. Өйткені кез келген шет елдік жоғары оқу орындарында баласын оқытуға мүмкіндігі бар. Мемлекеттік жоғары оқу орындарының оқу ақысы қымбаттап кеткен. Қымбат бағаны кез келген шаруаның қалтасы көтере бермейтіні тағы бар. Сонда жүз жоғары оқу орындарында кімдер оқитын болады? Министрлік осы тұрғыдан келгенде, қарапайым шаруаның да қамын ойлағаны жөн шығар.

//Түркістан.-2013.-28 наурыз.-1б.

Рысты Алибекова

Повысить уровень и доступность образования
Один из главных критериев оценки вузов – трудоустройство выпускников.

Новая классификация вузов, механизм подушевого финансирования, электронное обучение и другие направления институциональной модернизации внедряются в стране в рамках Государственной программы развития образования. За два года реализации программы практически выполнены все намеченные целевые индикаторы. Достигнуты определенные результаты, но в то же время необходимо осуществлять постоянную общественную оценку нововведений и эффективности госпрограммы, подчеркнул Премьер-Министр Серик Ахметов на заседании Правительства, прошедшем в селекторном режиме. «Это особенно касается перехода с 2015 года к Национальному тестированию, внедрения системы подушевого финансирования», – сказал глава Правительства.

Докладывая об итогах двухлетней работы, министр образования и науки Бакытжан Жумагулов отметил, что в среднем образовании завершается подготовка к переходу на 12-летнее обучение, созданы принципиально новая система повышения квалификации педагогов, национальный контроль качества образования.

В системе дошкольного воспитания запущены механизмы государственно-частного партнерства. С 2010 года число дошкольных организаций увеличилось почти вдвое. Главная задача на предстоящий период – выполнение поручения Главы государства о достижении 100-процентного охвата. Министр выразил уверенность, что полный охват детей 3–6 лет будет обеспечен уже к 2017 году.

Второй важнейшей задачей является переход на новое качество дошкольного воспитания, а это раннее обучение, успешно используемое в странах ОЭСР с 2000 года.

В среднем образовании с 2015 года начнется полный перевод школ на 12-летний цикл. Ключевое значение будет иметь повышение квалификации учителей по новой трехмесячной системе, разработанной АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы» совместно с Кембриджским университетом. За 2 года через новую систему прошло около 8 тыс. педагогов, и они уже получают серьезные надбавки к заработной плате.

Следующим принципиальным шагом станет внедрение подушевого финансирования. В разработанной министерством модели такой механизм позволит не только выровнять расходы на обучение по регионам, но и дать новый инструмент материального стимулирования педагогов. В связи с этим ведомство готовит принципиально новое предложение по дифференцированному повышению заработной платы педагогов.

Заданными темпами идет реализация проекта электронного обучения. Первые результаты уже показали 15-процентное повышение успеваемости, что соответствует мировой практике.

Крайне важной задачей, по словам руководителя МОН, является ликвидация аварийных, трехсменных школ и дефицита мест. Если в 2011 году для этого была введена только 21 школа, то в 2012-м – уже 56.

В техническом и профессиональном образовании самое главное, считает Б. Жумагулов, – это принципиальный прогресс во взаимодействии с работодателями. На базе объединений работодателей созданы три центра

Среди злободневных вопросов министр также выделил кадровое обеспечение ТиПО квалифицированными мастерами производственного обучения. Сейчас их заработная плата в разы меньше, чем на производстве, и удержать специалистов в образовании очень трудно. Поэтому подготовлено предложение о выделении 1,6 млрд. тенге из республиканского бюджета для привлечения в ТиПО 1 620 специалистов производства.

Не осталась в стороне от нововведений и сфера высшего образования.

Во всех вузах внедрена кредитная технология, расширяется академическая свобода и автономия учебных заведений. По поручению Главы государства проводится оптимизация вузов. В результате укрупнения вузы существенно повышают свой потенциал, способны обеспечить конкурентоспособность выпускаемых специалистов. Причем все студенты объединяемых институтов должны продолжить свое обучение – это однозначное требование. В итоге в ближайшие 2 года общее число вузов страны станет около 100.

– Полный запуск всех этих механизмов даст качественные изменения во всей системе образования Казахстана, – уверен глава МОН.

В сфере науки удалось переломить тенденцию старения и сокращения кадрового потенциала, в науку пошла молодежь. Если при старой системе защиты в науке оставалось только 4% защищенных кандидатов и докторов, то теперь – 90% подготовленных по новой системе докторов PhD. Число публикаций в авторитетных международных журналах возросло более чем в 2 раза. Теперь главное – обеспечить реальный вклад науки в экономику Казахстана. О том, что преобразования в сфере образования приносят свои плоды в регионах, проинформировали акимы Костанайской области – Нуралы Садуакасов и Северо-Казахстанской – Самат Ескендиров.

На активной работе министерства по обеспечению доступности современного образования акцентировал внимание президент Ассоциации вузов РК Рахман Алшанов. По его словам, принимаются уникальные меры. Это и международная программа «Болашак», и студенческая мобильность, и приглашение зарубежных преподавателей, внедрение полиязычия, создающие необычные ситуации на рынке труда. Появляются специалисты совершенно новой формации. Более половины, или 270 тыс., студентов обучаются на государственном языке. Впервые в стране выделены средства на перевод на казахский язык учебников последнего поколения. Наряду с этим, по мнению Р. Алшанова, предприняты существенные усилия по изменению ситуации в вузах. Высшие учебные заведения меняются: среди них определились лидеры, середнячки и аутсайдеры. Более 20 вузов по стране находятся на стадии объединения. Позицию МОН, сформировавшего для этих целей Общественный совет, объявившего мораторий на контрольные проверки, он считает конструктивной. В целом, по его мнению, генеральный курс Главы государства на создание сильной системы образования и науки, опирающихся на растущие инновации, в настоящее время получает мощный импульс. Однако общественность волнует проблема востребованности молодых специалистов. В дополнение к озвученной в докладе главы Минобразования информации о корректировании госзаказа в соответствии с потребностями рынка труда и ФИИР президент Ассоциации вузов РК предложил создать национальную систему прогноза потребностей в кадрах в разрезе конкретных специальностей.

– В настоящее время в стране насчитывается более 120 отраслей производства с объемом выпуска более одного миллиарда тенге, еще больше – с меньшими объемами. Как показал анализ, более 97% видов продукции показывают рост за последние 5 лет. Многие стабилизировали выпуск, а по ряду наблюдается снижение производства. Вузы в этих условиях не могут самостоятельно определить постоянно колеблющуюся потребность в кадрах, в связи с чем необходима организация института либо центра, определяющего прогноз потребностей в специальностях, – считает он.

По мнению ученого, в настоящее время проблему во многом снимает внедрение производственной практики, благодаря чему студенты, да и вузы, стали лучше понимать нужды производства, корректировать учебные планы, а предприятия могут заранее приглядеться к своим будущим кадрам. Среди вопросов, требующих безотлагательного решения, утверждает глава ассоциации, трудоустройство выпускников, обучающихся по госзаказу. Сегодня выпускники-грантники не доезжают до места работы по причине отсутствия средств. Поэтому он считает необходимым возобновить прежнюю систему выплаты подъемных для того, чтобы молодые специалисты могли доехать до места работы и обустроиться. Того, что сейчас предпринимается, в основном на общественных началах по инициативе местных органов власти, недостаточно.

…В целом положительно оценив итоги двухлетней реализации госпрограммы, глава Правительства отметил важность системы мониторинга эффективности педагогического труда и психологической работы в школах. Особое внимание он обратил на совершенствование механизма участия в Государственной образовательной накопительной системе детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей.

Подводя итоги обсуждения, руководитель Кабмина поручил Минобразования совместно с Минэкономики, Минфином, Минрегионразвития, акиматами областей, Астаны и Алматы взять под контроль вопросы капремонта аварийных школ за счет местного бюджета, строительства и ввода в эксплуатацию школ, материально-технического оснащения организаций технического и профессионального образования, развития государственно-частного партнерства в образовательной сфере.

//Казахстанская правда.-2013.-29 марта.- С.7

Халима БҰҚАРҚЫЗЫ

Қос оқу орнын қоссақ қайтеді?
Бүгінгі күні еліміздегі аграрлық ғылыми-зерттеу институттарында 175 ғылым докторы, 484 ғылым кандидаты, ал үш аграрлық жоғары оқу орындарында 216 доктор мен 693 ғылым кандидаты жұмыс істейді. Міне, осы ғылыми күшті толық пайдалана алмай отырмыз. Аграрлық ғылыми-зерттеу институттарында кадрлар жетіспейді, ал ЖОО ғалымдары ғылымға жеткілікті тартылмай жатыр. Осы олқылықтың орнын толтыру үшін А.Бараев атындағы астықты шаруашылықты немесе Қарағанды өсімдік және селекциялық ғылыми-зерттеу институтын Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ Агротехникалық университетіне қосу керек. Бұл туралы аталған университетте өткен «Инновация – агроөнеркәсіп кешенінің жаңа даму кезеңіне жол» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияда айтылды.

Конференция танымал ғалым, экономика ғылымдарының докторы, профессор, Астана қаласының құрметті азаматы Моисей Гендельманның туғанына 100 жыл толуына арналды. Моисей Аронович – Қазақстанның солтүстігіндегі аграрлық ғылымның негізін қалаушы ретінде айтылады. Қазақ агротехникалық университетін ұйымдастырудың және дамытудың басы-қасында болғандардың бірі.

«Өмірінің соңғы жылдарында, ұлғайған жасына қарамастан, профессор Гендельман заң шығарушылық қызметпен де белсене айналысты. Ол республикамыздың ауылшаруашылық саласын дамытудың заңды негізі – Қазақстан Республикасының Жер кодексі авторларының бірі», – деді конференцияда сөз алған ҚазАТУ ректоры Ақылбек Күрішбаев. Ақмола ауылшаруашылық институтын 22 жыл бойы басқарған ғалымның іскерлігінің арқасында бір кездегі шет аймақта қалған ауылшаруашылық институты бүкілодақтық дәрежедегі жоғары оқу орнына айналды. Сондықтан университет ұжымы Моисей Ароновичтің жүзжылдық мерейтойы қарсаңында Астанадағы орталық көшелердің біріне Гендельман есімін беру туралы қалалық әкімдікке өтініш жолдапты.

Мемлекет тарапынан көрсетіліп отырған қамқорлық пен қолдау, сөз жоқ, Қазақстандағы жоғары оқу орындарының дамуына даңғыл жол ашатынын айтқан ректор бүгінгі таңдағы аграрлық ғылымдағы мәселелерді де сөз етті. Нақты мысалдар да келтірді.

«АҚШ пен Канадада өндірісте пайдаланылатын ауылшаруашылық дақылдарының түрі әр екі-үш жылда жаңартылып, яғни тұқымдық материалдың сапасы үнемі жақсартылып отырады. Осыдан-ақ америкалық және канадалық бидайдың сапасы ғылыми жетістіктерді барынша пайдаланудың арқасында жоғары болып келеді. Бізде болса өнім түрлері

өндірісте 10-20 жыл, тіпті кейбір түрі 50 жылдан астам қолданылуда. Оның үстіне көптеген жаңа түрлері қазіргі заманғы биотехнология әдісінсіз, классикалық жолмен, «соқыр тәуекелмен» жасалынады, бұл оның сапасына кері әсерін тигізіп қана қоймай, оны жасап шығарудың мерзімін екі-үш есеге ұзартып жібереді. Соның салдарынан өнімнің өнімділігі жағынан да ұтылып, ақыр соңыңда, ауылшаруашылық тауарларын өндірушілер шығынға ұшырайды. Қазірдің өзінде біздің климатқа бейімделген құрғақшылыққа төзімді зәйтүн, ірі бұршақты, жармалық және мал азықтық дақылдардың түрлері мүлдем жетіспейді, мұның өзі егіншіліктің өзекті мәселелерін шешудегі басты кедергі болып – егіс алқабының құрылымының кері өзгеріске ұрындыруда», – дейді ғалым.

Оның айтуынша, мұндай мысалдарды ауылшаруашылық кешенін ғылыммен қамтамасыз етудің барлық бағыттарынан келтіруге болады. Бұл ғылымды кезінде, әсіресе, өтпелі кезеңде толықтай қаржыландырмаудың салдары екенін айтқан ректор бұдан шығудың жолын да айтты. Ең бірінші өзгерісті кадрлар дайындаудан бастау керек, – дейді ол. «Бізде аграрлық жоғары оқу орындары мен ғылыми-зерттеу институттары арасында бір интегралдық байланыс жоқ. Ғылыми-зерттеу мекемелерінің ғалымдары негізінен тек қана ғылыми жұмыстармен, ал жоғары оқу орындарының ғалымдары – көбіне-көп оқытушылық қызметпен айналысады. Әрқайсысы өз алдына жұмыс жасайды, ал бұл тәжірибе сонау кеңестік дәуірден қалыптасқан деуге болады. Дамыған елдердің тәжірибесінен байқайтынымыз, оларда білім мен ғылым ажырамас бір жүйеде жүреді. Мұнымен қоса, ғылыми-зерттеу институттары мен тәжірибелік-экпериментальдық кәсіпорындар университеттердің міндетті түрдегі құрылымдық элементтері болып табылады, бұл сапалы кадрлар дайындауға, ғылым мен инновациялық жүйенің тиімді де тұрақты жұмыс жасауына жағдай тудырады. Мәселен, АҚШ-та, Канада мен Англияда ғылыми жұмыстардың бәрі университеттерде шоғырланған және әрбір ғалым оқу ісіне тартылады. Сонымен қоса, студенттер мен магистранттар тәжірибе мен ғылыми білімді осы өздеріндегі ғылыми-зерттеу институттарының ғылыми лаборатория базаларында алады», – деген А.Күрішбаев Ауыл шаруашылығы министрлігінен осы мәселелерді шешу мақсатында А.Бараев атындағы ас­тықты шаруашылықты, иә болмаса Қарағанды өсімдік және селекциялық ғылыми-зерттеу институтын Қазақ Агротехникалық университетіне қосу мүмкіндігін шешуді сұрады.
//Айқын.-2013.-30наурыз.-1,2б.
МӘДЕНИЕТ
Нұрзада КҮМІСБЕК,ЕҰУ-дің студенті.
Жыр жанарындағы жылу

Мәдениет және ақпарат министрлігі мен Ұлттық академиялық кітапхананың ұйымдастыруымен жүзеге асқан «Бір ел – бір кітап» жобасы арқылы халқымыздың рухани байлығы ұдайы халықтың игілігіне айналып келді.

Осыны мақсат еткен бұл жолғы шараға биыл Қазақстанның халық жазушысы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, ақын Фариза Оңғарсынованың «Дауа» атты лирикалық жыр жинағы таңдалып алынды. Ол үшін алдын ала кітапханалық жобалардың халықаралық байқауы жарияланды. Бір айта кетерлігі, оған ұлттық, облыстық, қалалық және аудандық деңгейдегі барлық кітапханалардың қатысуына мүмкіндік туғызылған. Акция аясындағы «Поэзия патшайымы» атты кітап көрмесі ақын шығармашылығынан тың деректерді алға тартады. Әсіресе, жырсүйер қауымға толағай тартулар әзірленіпті. Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің журналистика және саясаттану факультеттерінің «Самұрық» журна­­­листік-әдеби клубы мүшелері ақын жырларын жүрекке жеткізіп жатқа оқыды. Әсі­ресе, Александра Хозяшева, Екатерина Боровикова мен Дина Ермаханбетованың ақын өлеңдерін орыс тілінде оқуы ерекше әсер қалдырды. Қазақ гуманитарлық-заң университетінің 3-курс студенті, «Сезім» поэтикалық клубының мүшесі Нұрсұлтан Мұратов «Көктемде» атты өлеңін шабыттана жеткізсе, «Жансусар» клубының мүшелері Қабиден Қуанышбайұлы ақынның «Жерошақ», Ажар Ерболған «Жаулықтар», Саян Есжан «Боздақ» атты өлеңдерін мәнерлеп оқыды.

Фариза Оңғарсынованың оқырмандармен кездесуі жырсүйер қауым үшін қашан­да ұмытылмас мейрам болып саналады. Ақын өлеңдері кісіні ойлануға, толғануға мәжбүрлейді. Сонымен қатар, Қазақстандағы ең көп оқылатын автордың біріне жатады. Оның шығармашылығының негізгі тақырыбы – махаббат пен машақат, ерлік пен ездік, ізгілік пен зұлымдық сынды адам бойындағы жақсы, жат қасиеттерді қатар жырлауға құрылған. Ақын шығармаларының қай-қайсысына да азаматтық үн тән десек, ал мұндай құндылықтар өз ұлтыңды сүюге, дәстүрі мен мәдениетін қастерлеуге шақырады.

Фариза апамыз – «Тұмар» атты республикалық әдеби-көркем журналдың бас редакторы, әрі сол жауапты қызметіне орай кейінгі өсіп келе жатқан жас шыбықтардың қалыптасуына қамқорлық танытып, таланттарды ұдайы қолдап-қуаттап отырады. Әрине, ақынның отты жырларына қанша өнер кешін арнасаң да көптік етпейтіні мәлім, әйтсе де бұл жобаның айрықша болатын өзіндік себебі де жоқ емес. Өйткені, Ұлттық академиялық кітапхана әлдеқашан Фариза апайдың жиі бас сұғатын сүйікті үйіне айналып кеткен. Және де ақынның бастамасымен мұнда небір қызықты жобалар жүзеге асып

келеді. 2007 жылдан бері «Бір ел – бір кітап» акциясын ұйымдастыру комитетінің төрайымы ретінде жазушылар шығармашылығын насихаттаудағы, өскелең ұрпақты кітап сүюге үндеудегі атқарып жүрген жұмыстары өз алдына бөлек тақырып. Міне, биыл аталмыш акция жетінші мәрте өткелі отыр. Осы күндерде қызықты кездесулер, шығармашылық кештер ұйымдастырылады деп күтілуде. Ұлттық академиялық кітапханада өткен баспасөз мәслихатында осы жайттар егжей-тегжейлі ортаға салынды.

Фариза Оңғарсынованың ақындық, журналистік қырлары мен шығармашылық туындыларының тақырыбы, қазақ әдебиеті дамуына қосқан үлесі туралы Мәдениет және ақпарат министрлігінің жауапты хатшысы Жанна Құрманғалиева, ҰАК-тың бас директоры Әлібек Асқаров, сенатор, академик Ғарифолла Есім, ҚР Мемлекеттік хатшысы хатшылығының сектор меңгерушісі Өтеген Оралбаев, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің «Алаш» мәдени және рухани даму институтының директоры, филология ғылымдарының докторы, профессор Амантай Шәріп, Сыртқы істер министрлігінің Әкімшілік және бақылау департаментінің құжат айналым және бақылау басқармасының бастығы, филология ғылымдарының кандидаты Гүлсім Еңсепова, филология ғылымдарының докторы, профессор Әсима Ишанова, ҰАК-тың бас директорының орынбасары Ғалия Исаханова әңгімеледі. Қысқасы, «Өлең – сөздің патшасына» арналған мұндай түрлі кездесулер, кештер мен көрмелер әлі де еліміздің басқа да аймақтарында жалғасын тауып, өңірлердегі, облыстық, аудандық және ауылдық кітапханаларда 1000-нан астам іс-шаралар өтеді деп көзделуде.

//Егемен Қазақстан.-2013.-21 наурыз.-10б.

Кітапқұмар қауымды Мемлекет басшысының Қазақстан халқына жолдаған биылғы Жолдауының басым бағыттарымен таныстыру үшін Ұлттық академиялық кітапханада иллюстрациялы кітап көрмесі ұйымдастырылды.

«Кітапхана дегеніміз – университет. Бірақ оның профессорлары мен оқытушылары жоқ. Мұнда әркім өз бетінше ізденіп, өз бетінше білім алады. Бүгінгі көрме ойлы оқырманға арналған. Көрмені тамашалаған кез келген адам «Қазақстан – 2050» стратегиясы қоғам үшін қаншалықты қажет және қаншалықты маңызды екенін түсінеді» деді көрменің ашылу салтанатында ҰАК бас директоры Әлібек Асқар. Бұдан кейін ол көрмеге Абылай ханның 300 жылдығына арналған кітаптар да қойылғанын атап көрсетіп: «Бәзбіреулер Үкімет ірі мем­лекет қайраткері, саясатшы Абылай ханның мерейтойын назардан тыс қалдырды деп шу шығарып жүр. Ашығын айтайын, мемлекет атаулы датаны ұмытқан жоқ. Жалпы, Абылай ханға қатысты даулы мәселе көп. Қазір ғалымдар ғылыми деректерді қайта қарап жатыр. Бұйыртса, биыл Үкіметтің арнайы қаулысымен Абылай ханның 300 жылдығы мемлекеттік деңгейде аталып өтеді. Ал біз тойды жұрттан бұрын бастап кеттік» деді.

Кезегі келгенде сөз сөйлеген Дін істері жөніндегі агенттік төрағасының орынбасары Ғалым Шойкин: «Нұрсұлтан Назарбаев Қазақ елін жаңғыртып, түлетіп қана қоймай, жасампаздыққа жетелеп келеді. Ол қиын-қыстау кезеңде халықты соңынан ертіп, жаңылмай жол таба білді. Осының нәтижесінде қазір біз қалыптасқан, бәсекеге қабілетті ел болып отырмыз.

Төрт бөлімнен тұратын көрменің бірінші бөлімі «Жаңа дәуірдегі даму бағыты» деп аталды. Қазақстанның күні бүгінге дейін қол жеткізген толайым табыстары туралы маңызды мәліметтер осы жерге орналастырылды. «EXPO-2017» атты екінші бөлім ұлттық жобаға айналып отырған халықаралық көрменің шашпауын көтерді. Бұл жерде Қазақстанның баламалы қуат көздерін, оның ішінде Күн, жел энергиясын ел игілігіне жаратуды көздейтіні көрсетілді. «Демократиямыздың негізі – саяси, әлеуметтік және ұлтаралық келісім» деген тақырып­ты ту тұтқан үшінші бөлімде Қазақстан халқының достығы мен бірлігі паш етілсе, «Отанды сүю – өркениет­тіліктің белгісі» деген айдардағы төртінші бөлімде Қазақстанның болашағы – жастар екеніне екпін түсірілді. Сөрелердің сәнін келтірген 400 кітаптың арасында альбомдар, брошюралар, CD және DVD дискілер де болды. Ұйымдастырушылардың айтуынша, көрме жыл бойы жұмыс істейді және жаңа кітаптармен, сондай-ақ электронды материалдармен толықтырылып отырады. Айтпақшы, бұл көрменің басқа көрмелерден атап өтерлік ерекшелігі бар. Мұнда «Өмір-Бәйтерек» атты макет қойылған. Оған Елбасының пікірлері мен елімізге елеулі азаматтардың ойлары жазылған. Көрмеге келушілерге де дәл осындай мүмкіндік берілген. Олар болашақта Қазақстанды қалай елестететіндерін макет бетіндегі тілек парағына жазып қалдыра алады. //Айқын.-2013.-29 наурыз.-5б.

Наталья Рыжкова,

– Мы вышли с предложением к руководству области по созданию современного колледжа, где, используя самые передовые методы образования стран Евросоюза, готовили бы по-настоящему востребованных современных работников сферы ЖКХ, – подтвердил авторство идеи и результаты успешных переговоров директор Карагандинской НЭПК «Союз «Атамекен» Талгат Доскенов. – Инновационный колледж городского хозяйства станет базироваться на принципах государственно-частного партнерства. То есть государство предоставляет базу – здание любого из профессиональных лицеев. А мы приходим в него со своей программой подготовки профессиональных кадров в сфере ЖКХ...

МПА «Туран-Профи» с десяток лет сотрудничает с германскими работодателями, чьи опыт и программы по подготовке качественных работников начального звена нацелены перенять в Караганде. Один только перечень профессий внушает уважение: сварочное дело, лифтовое хозяйство и эскалаторы, монтаж и эксплуатация внутренних санитарно-технических устройств, управление многоквартирными домами, энергетическая безопасность, менеджер по энергосберегающей санации, слесарь-сантехник, электромонтер-наладчик, хозяйка гостевого дома. Хороших специалистов по ним крайне не хватает в стране. И инновационный колледж городского хозяйства призван выпускать таких хаусмастеров, которые по своему уровню не будут иметь ничего общего с сантехниками местного разлива…

По расчетам авторов проекта, на его осуществление потребуется миллион евро. На него закупят технологии, оборудование для классов, станки, инструменты. За основу обучения взята дуальная система, где треть учебного занимает теория, а две трети – производственная практика.

Если все получится, уверяет Талгат Доскенов, инвесторы не задержатся с еще большими вложениями. А это значит, что в полном соответствии с требованиями работодателя появится «не училище с новой вывеской», а на деле отвечающее цели учебное учреждение. А в нем – профи-преподаватели, которые на «ты» с современными новшествами, и студенты – будущие специалисты, закрепленные за конкретными предприятиями и полные стремлений целенаправленно решать профессиональные задачи. При этом учиться они будут, как и в Германии, бесплатно: затраты возьмет на себя предприятие.

Впрочем, и набор в группы тоже зависит от его заявок. А чтобы учащиеся колледжа могли сразу перейти от теории к практике, в проекте участвуют Ассоциация машиностроителей Центрального Казахстана и Карагандинский машиностроительный консорциум. Поэтому специальности тоже поделены на профили: для ЖКХ и машиностроения. Как сообщили в НЭПК «Союз «Атамекен» Карагандинской области, уже сформирована рабочая группа по подготовке нормативно-правовых документов, ведется поиск подходящего здания. Создатели колледжа городского хозяйства уверены в том, что они стоят «на пороге подготовки элиты рабочего класса».

Любовь ДОБРОТА

В Кентау прошла очередная ежегодная региональная олимпиада по математике и физике среди учащихся 9–11-х классов средних общеобразовательных школ. Участие в ней приняли 142 школьника. Состязание прошло на базе Кентауского политехнического колледжа, ставшего третьим в стране учебным заведением, работающим по дуальной системе образования.

Первый тур олимпиады включал решение тестовых заданий из 40 вопросов, по итогам которого в финал прошли 68 участников. Во втором туре участникам предстояло решить пять заданий повышенной сложности по математике и физике.

– Организуя олимпиаду, Кентауский политехнический колледж, АО «Кентауский трансформаторный завод» и УК АО «Alageum Electric» стараются выявить талантливую, способную аналитически мыслить молодежь среди учащихся школ, – рассказывает директор Кентауского политехнического колледжа Серик Айтуреев. – Нам важно определить уровень подготовки школьников по дисциплинам вступительных экзаменов в колледж. Немаловажен и тот факт, что победа в олимпиаде – своего рода путевка для бесплатной учебы в колледже.

Колледж открылся минувшей осенью на базе АО «Кентауский трансформаторный завод». Предприятие еще несколько лет назад столкнулось с проблемой нехватки высококвалифицированных специалистов. На заводе логично рассудили, что идеальным вариантом будет поиск талантливой молодежи еще на стадии учебы в школе и направление на учебу в вузы и колледжи. Для отбора школьников, сильных в математике и физике, организовали ежегодную олимпиаду. Ее региональный статус объясняется тем, что местные выпускники школ охотнее остаются жить и работать в Кентау.

По мере расширения производства вырос спрос на специалистов среднего звена. Тогда-то и встал вопрос подготовки кадров для завода и энергетической отрасли в целом. Учебный процесс в новом колледже отвечает требованиям дуальной системы обучения, предполагающей совмещение теоретической и практической подготовки. В летний период у каждого есть возможность пройти профессиональную оплачиваемую практику в структурных подразделениях УК «Alageum Electric», которые расположены во многих областных центрах. Поступая в Кентауский политехнический колледж, каждый учащийся знает, что ему гарантировано трудоустройство.

По итогам двух туров победителями регионального этапа олимпиады школьников по математике стали одиннадцатиклассница Сания Нажим и девятиклассник Санжар Дадаханов, по физике, соответственно, Арслан Амангельдиев и Зауре Омар. Им вручены памятные призы – нетбуки от спонсоров, АО «Кентауский трансформаторный завод» и управляющей компании АО «Alageum Electric». Призерам, а их вместе с обладателями Гран-при 16 человек, достались денежные премии и сертификаты о зачислении в Кентауский политехнический колледж. Участники олимпиады побывали с экскурсией на АО «Кентауский трансформаторный завод», получили возможность поближе познакомиться с колледжем, посетить МКТУ им. Х. А. Ясави, встретиться с преподавателями и профессорами университета в лабораториях электромашин, релейной защиты и электрических измерителей и материалов. Еще один момент несказанно порадовал ребят – возможность обучения в лучших колледжах мира. В частности, ведутся переговоры о сотрудничестве и возможности обучения в колледжах Германии с доктором Эберхардом Блюмелем – руководителем подразделения Fraunhofer IFF EU Института Фраунгофера по эксплуатации завода и автоматизации в Магдебурге.

//Казахстанская правда.-2013.-30 марта.-С.9

Басқосуға филология факультетінің деканы ф.ғ.к., профессор Г.Ж.Қизатова, мемлекеттік тілді дамыту және ономастикалық бөлім бастығы Л.Есімова, облыстық тілдерді өңірлік оқыту орталығының директоры Н.Мұсаева, «Нұр Отан» ХДП «Тұран» филиалы төрағасының бірінші орынбасары А.Ш.Жарылқасынов, қазақ тілі мен әдебиеті және журналистика кафедрасының оқытушы-профессорлары, магистранттар мен оқытушылар қатысты.

Дөңгелек үстел барысында латын графикасына негізделген қазақ әліпбиіне көшудің қажеттілігі, қазіргі қолданыстағы кириллицадан бас тартудың себептері, латын графикасына негізделген қазақ әліпбиін халықтың игеріп кетуі секілді мәселелер төңірегінде кеңінен қозғалды. Сондай-ақ, өзге елдердің әліпби ауыстыру тәжірибелерінің зерттелуіне байланысты бірқатар пікірлер айтылды. Университет профессоры Жеңіс Сәдуақасұлы латын графикасына көшу заман талабы екенін, қазаққа ұлттық жазу таңбасы қажет екенін айтты.

«Қазіргі таңда елімізде латын графикасына негізделген қазақ жазуын жасау күн тәртібіндегі өткір мәселелердің бірі. Болашақ ұрпақтың ақпарат алмасу, білім алу, шығармашылықпен айналысу факторы ретінде бұл мәселеге барынша жауапкершілікпен қарау заман талабы. Әлем елдерінің 70 пайызға жуығы латын әріптерін қолданады. Қалай болғанда да латын қарпіне көшу түркі халықтарына ортақ жазу қалыптастыруға, шетелдегі қандас бауырларымыздың шығармаларымен емін-еркін танысуға оң ықпалын тигізетіні анық», - деді өз сөзінде филология ғылымдарының докторы, профессор Жеңіс Сәдуақасұлы.

Тіл мамандары замана көшіне ілесіп, латын әліпбиінің қазаққа жат еместігін ескере отырып, бұл бастаманы бір ауыздан қолдауымыз керек деген тоқтамға келді.

47

********

Айта кетейік, фестиваль «Авангард» және «Прет-а-порте» номинациясы, Республикалық жас дизайнерлер сайысы және халықаралық дизайнерлердің Fashion көрсетілімі бойынша өткен болатын. Жалпы сән фестиваліне Қазақстанның жоғарғы оқу орындары студенттері мен колледж мұғалімдері, тігін өндірісінің ісмерлерінен 100 үміткер қатысқан. Соның ішінен 34 қатысушының жұмысы ерекше бағаланып, байқауда өзара бақтарын сынады. Фестивалдің мақсаты - жаңа сәндік жобалардың дүниеге келуіне, сән үлгілерінің дамытуына жол ашу, ұлттық нақыштағы топтамаларды насихаттау. Ал, қазылар алқасы құрамында Қытай, Ресей, Испания, Шри-Ланка, Өзбекстан, Қырғызстан және Қазақстан елдерінің белгілі дизайнерлері болды.

Байқауға қатысқан жас дизайнерлерге кәсіби оқыту және бейнелеу өнері кафедраның академиялық доценті Ляззат Шілдебаева жетекшілік жасады.

Жеңімпаздар арнайы диплом және бағалы сыйлықтармен марапатталды.

«Поначалу были трудности с усвоением алфавита. Было трудно, но вместе с тем интересно. Благодаря специалистам казахского языка наш интерес к его изучению только усилился. За короткое время мы смогли в определенной степени его освоить», - отмечает О.Джусек.

Преподаватели также высоко оценивают стремление студентов к изучению казахского языка.

Корейские студенты, не ограничиваясь только изучением языка на занятиях, во внеаудиторное время знакомятся с национальными обычаями и традициями казахского народа.

Чингиз Айтматов - замечательный художник слова, писатель-мыслитель, расширивший своим творчеством горизонты мировой литературы. Калтай Мухамеджанов также известный писатель, драматург и первый казахский профессиональный театральный сатирик. Его знаменитая повесть «Восхождение на Фудзияму», написанная совместно с Чингизом Айтматовым по заказу театра «Современник», известна всему миру. Студенты выразительно читали наизусть избранные произведения писателей, инсценировали отрывки из пьесы К.Мухамеджанова «Бөлтірік бөрік астында». Библиотекарь Б.Есбосынова ознакомила присутствующих с тематической выставкой, на которой были представлены произведения писателей. Подводя итоги мероприятия, заведующие отделами А.Сейл и Р.Доспаева поблагодарили студентов за активное участие в литературном вечере.

Во Дворце студентов КГУ имени Коркыта-ата в рамках проекта «Дорожная карта мира и согласия» прошло заседание «круглого стола» на тему «Межэтнические отношения в Казах-стане: преемственность традиций и уроки истории». В нем приняли участие руководители этнокультурных объединений Мангистауской и Кызылординской областей, ученые. Открыл встречу заведующий секретариатом Кызылординской областной Ассамблеи народа Казахстана Асылбек Жумабаев. О демографической ситуации, сложившейся в нашей области за годы независимости, рассказал директор научно-исследовательского центра «Религиоведение» КГУ имени Коркыта-ата Айтжан Оразбаков. Сегодня у нас проживает более 726 тысяч человек. В последние годы заметен прирост населения. По этому показателю в стране мы на четвертом месте. Более 96 процентов жителей области – казахи. Жители низовий Сырдарьи всегда отличались миролюбием и взаимопониманием. Здесь рука об руку с казахами живут и трудятся русские, узбеки, татары, греки, чеченцы, представители других этносов. Заведующая секретариатом Мангистауской областной Ассамблеи народа Казахстана Гульжан Исмурзина поблагодарила кызылординцев за теплый прием, рассказала о демографической ситуации в своем регионе. Число жителей области превышает шестьсот тысяч, девяносто процентов – казахи. В Мангистауской области этнокультурные объединения начали создаваться в 1989 году. Сегодня действуют двадцать этнокультурных центров, которые объединены в ОО «Народное согласие». Как отметил его председатель Юсуп Шахшаев, который еще руководит и дагестанским культурным объединением, у них накоплен богатый опыт работы, который был высоко оценен Президентом страны Нурсултаном Назарбаевым. Действуют воскресные школы, создаются школьные ассамблеи, а также ассамблеи в детских дошкольных учреждениях, работает «Зал дружбы», где проводят свои мероприятия все этнокультурные центры. Участники встречи обменялись опытом работы в деле укрепления согласия и мира между этносами.

//Кызылординские Вести .-2013.-16 марта.-С.3

49

Игорь ТИТЕНОК

Тысячу раз слышал выражение «на переднем крае науки», сам сотни раз его употреблял, но вот, наконец, там побывал – вчера полдня провел в лаборатории инженерного профиля КГУ имени Коркыта-ата. Лаборатория инженерного профиля «Физико-химические методы анализа» – необычное звено в структуре университета. Она в числе двадцати самых продвинутых исследовательских лабораторий такого профиля в Казахстане. В университете, а до этого и в двух вузах, из которых он образовался, были десятки лабораторий, и многие из них на том или ином этапе имели современное оборудование и приборы, но все это было как-то разбросано по факультетам, использовалось, в основном, в демонстрационных целях, а не исследовательских. В 2007 группа ученных КГУ во главе с доктором технических наук Кылышбаем Бисеновым составляет ученую записку с обоснованием создания принципиально новой исследовательской лаборатории инженерного профиля, которая может и науку двигать, и аспирантов-магистрантов готовить, проводить исследования по заказам фирм, компаний, выдавать лабораторные заключения как аккредитованная структура. Уже через год на создание этой лаборатории выделяется двухсотмиллионный (тенге) грант и начинается закупка оборудования буквально по всему миру. Низковакуумный растровой – электронный микроскоп, способный увеличивать исследуемый объект в 30000 раз, – прибыл из Японии. Хромато-масс спектрометр с полным цифровым электронным контролем для анализа жидких и газообразных соединений, выдающий два или три спектра в секунду, – продукт совместных усилий специалистов США и Китая. Анализатор по методу АSТМ на базе газового хроматографа Varian для качественного анализа органических соединений изготовлен в Нидерландах. Калориметр для определения низшей и высшей теплот сгорания различных материалов в атмосфере создан немецкими учеными и инженерами. Интереснейший исследовательский инструмент – спектрометр рентгено-флуоресцентный кристалл-дифракционный сканирующий портативный «Спектроскан» – российская разработка. Он позволяет определять содержание любого химического элемента в твердых, жидких, порошкообразных веществах. В коллекцию лучших исследовательских приборов для кызылординской лаборатории внесли свой вклад и ученые Швейцарии. Там был изготовлен титратор кулонометрический для высокоточного анализа влаги в нефтепродуктах. Список приборов и географию их создания можно продолжить. При этом надо заметить, что все это научное оборудование было произведено в 2008-2009 годах. Тот, кто знаком со спецификой производства в этой отрасли, знает, что лабораторное оборудование обновляется на постоянной основе. Здесь год выпуска и год разработки прибора чаще всего один и тот же. Таким образом, инженерно-техническое направление местного университета сделало стремительный бросок на реально передовые рубежи современной

50

науки. В лаборатории проводятся фундаментальные и прикладные исследования по приоритетным направлениям развития науки в соответствии с Государственной программой форсированного индустриально-инновационного развития Республики Казахстан с учетом специфики производства и экономических особенностей региона. Здесь разработан способ получения сложных эфиров карбоновых кислот гидроэтерификацией олефинов моноксидом углерода и спиртами. Биологическая активность полученных продуктов позволяет использовать их в качестве антибактериальных препаратов. Создана технология переработки тяжелой фракции нефти в длинноцепочечные олефины крекингом и синтез на их основе компонентов базовых смазочных масел. Совместно с учеными Казахского национального университета имени Аль-Фараби разработана технология каталитической переработки резиносодержащих и пластмассовых отходов в моторное топливо. Готова – хоть сегодня применяй – технология приготовления брикетного топлива из высокопарафинистых нефтяных отходов и рисовой лузги. Она позволяет расширить топливно-сырьевую базу и решить экологические проблемы нефтедобывающих регионов Приаралья. Совместно с российскими учеными изучается применение экстрактов «верблюжьей колючки» – лекарственного растения в профилактике и лечении ранней стадии атеросклероза на животных моделях. Исследуется техногенное воздействие на окружающую среду процесса добычи и транспортировки нефти, совершенствуется технология и составы арболита и газобето- на на основе местного сырья и техногенных отходов. В 2012 году инженерная лаборатория выиграла грант на проведение научных исследований на 2012-2014 годы по четырем темам. Лаборатория участвует в реализации подпроекта «Мониторинг восстановления техногенных нефтезагрязненных экосистем» по научно-технической программе: «Биоремедиация нарушенных экосистем при добыче нефти Кызылординской области на 2012-2014 годы». А также участвует в выполнении подпроекта «Оценка плодородия орошаемых засоленных почв методом эколого-географического мониторинга Приаралья» по научно-технической программе: Применение биотехнологических приемов воспроизводства повышения плодородия засоленных почв Приаралья на 2012-2014 годы. За недолгую историю этой лаборатории опубликованы 129 научных статей, получены 13 инновационных патентов, изданы 4 монографии, 5 учебников и методических пособий, подготовлены 80 дипломных работ, 42 магистерских, 8 кандидатских и 4 докторских диссертаций. Более тридцати научно-исследовательских работ, выполненных студентами, отмечены грамотами и дипломами на международных и республиканских конференциях молодых ученых. Лаборатория принимала участие в организации и проведении 16 конференций, семинаров и «круглых столов» с приглашением ведущих ученых Республики Казахстан и стран СНГ. Здесь для обучения методам работы на аналитических приборах разработаны 20 специальных курсов для бакалавриата и магистратуры. Со дня создания лаборатории «Физико-

химические методы анализа» ею руководит кандидат технических наук, доцент Роза Нарманова. Если быть точным, то со дня создания руководить-то ей было нечем – сотрудников- исследователей еще только предстояло подобрать. А задача эта – непростая. Ведь надо было найти ребят, которые освоят оборудование, которое они в глаза не видели. – Наши остепененные специалисты, – вспоминает Роза Нарманова, – как правило, не хотели выступать в роли учеников, поэтому пришлось мне делать ставку на совсем молодых ребят. Зато многим из них и повезло – прошли стажировку в Японии, Малайзии, России. Для перенятия опыта мы приглашали специалистов из разных стран и лабораторий Казахстана. Теперь у нас процесс освоения далеко позади, а мои ребята обучают работе на этом оборудовании студентов, многие магистры самостоятельно проводят исследования по своим диссертациям в нашей лаборатории. Фотографируя в лаборатории исследователей за их работой, не мог не обратить внимание на то, что ребята сплошь молодые, да и завлаб. по живости ума, обаятельности казалась только чуть старше их. Это (уже позже, просматривая анкеты, с удивлением для себя отметил, что Роза Нарманова заведующей лабораторией (другой), будучи младшим научным сотрудником, стала еще тридцать с лишним лет назад). На ее счету три авторских свидетельства на изобретения, семь учебников, учебных и методических пособий, 86 научно-методических трудов. Каждый из исследователей, кто попадал в мой объектив, пытался мне доходчиво объяснить, что к чему. Проще всего было с кандидатом технических наук Сауле Байтукеновой. Цель её работы понятна и вкусна. Она создает детский молочный продукт – курт с наполнителем из тропических фруктов. Полезно, лечебно, вкусно. Разумеется, в этой работе она использует не только собственные вкусовые рецепторы, но и такой сложный прибор, как спекторфлуориметр. Он позволяет измерять спектральные характеристики в течение нескольких секунд. В лаборатории мне показали еще один вроде бы простой продукт – мыло, сваренное здесь. Оно содержит экстракты местных растений, обладает весьма серьезными защитными свойствами. Может быть, когда-нибудь марке именно этого мыла мы будем отдавать предпочтение. Многое вызвало здесь интерес, убедило, что и нашим молодым ученым многое по плечу, а огорчило, что все, или почти все, здесь придуманное и изобретенное, пока остается не внедренным. В том числе банановый курт и мыло-защитник.

52
Айсәуле ҚАРАПАЕВА.

Айта кету керек, өткен жылы «Қазақстан заңгерлері, бірігіңдер!» деген ұранмен Астанада алғаш рет заңгерлердің республикалық съезі өткен болатын. Оған еліміздегі барлық заңгерлік қауымдастықтар өкілдері қатысқанды. Сол шараның негізінде елімізде Қазақстан заңгерлерінің одағы құрылды. Бұл одақтың негізгі мақсаты еліміздің тәуелсіздігін нығайту, адам мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету ісінде Қазақстан заңгерлерінің күшін біріктіруге жәрдемдесу, сондай-ақ, маңызды мемлекеттік-құқықтық мәселелерді шешуде заң қоғамдастығының ұстанымын анықтау болып табылады. Аталған съезде қабылданған ұсыныстар мен қолдаулар негізінде аймақтарда одақтың филиалдарын құру қолға алынуда.

Облыстық конференцияда сала мамандары тарапынан Қазақстан заңгерлерінің жаңа қауымдастығын құру идеясы, судьялар, прокурорлар, адвокаттар одағы және нотариаттық палатамен бірлесе құқықтық мемлекетті әрі қарай дамыту мен заңның үстемдігін қамтамасыз етуді күшейту бағытында келелі әңгіме қозғалды. Сондай-ақ, жиын барысында «Қазақстан Заңгерлерінің одағы» республикалық қоғамдық бірлестігінің Қызылорда облыстық филиалының кеңесі және төрағасы, ревизиялық комиссияның құрамы сайланды. Филиал мүшелігіне кіру ерікті түрде болмақ. Жұмыс істейтін, зейнеткерлікке шыққан заңгерлер мүшелікке қабылдана алады. Одаққа қабылданған әрбір адамға мүшелік кітапша беріледі.

//Сыр бойы.-2013.-16 наурыз.-4б

53

Айғали Қарабалаев,

ЕЛ ИГІЛІГІНЕ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ҰСЫНЫЛДЫ

Кеше «Бастау» бизнес орталығында Астана қаласының «Іnteractіv Kazakhstan» компаниясының инновациялық жобаларын таныстыруға арналған тұсаукесер жиыны өткізілді. Оның жұмысына облыс әкімі Қырымбек Көшербаев қатысты.

Тұсаукесерге жиналған көпшілік алдымен орталықтың екінші қабатында орналастырылған «Іnteractіv Kazakhstan» компаниясының жасап шығарған инновациялық құрал-жабдықтарының көрмесімен танысты. Мұнан кейін «Астана» залында «Білім, денсаулық сақтау, мәдениет, коммуналдық шаруашылық және кәсіпкерлік салаларындағы инновациялық шешімдер» тақырыбында кездесу жиыны өткізілді.

Жиынды ашқан облыс басшысы Қырымбек Елеуұлы Елбасы «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында инновацияларды өмірге енгізудің маңызы зор екенін, сондықтан да заманауи жаңа технологияларды тәжірибеге батыл енгізу керектігін тапсырғанын атап өтті. Мен осы орайда облыстың білім, денсаулық сақтау, мәдениет және тағы да басқа салаларына озық технологияларды енгізу үшін «Іnteractіv Kazakhstan» компаниясының бас директоры Нұралы Құдайбергенұлы мен үнемі осы істің басы-қасында жүрген академик Асқар Жұмаділдаев бастаған топты арнайы шақырдым. Осы шақыруымды қабыл алып, облысымызға келіп отырған бұл азаматтарға шынайы ризашылығымды білдіремін. Шынын айтқанда, облыстағы қай сала жұмысы болмасын әлі де жетілдіріле түсуді қажет етеді. Сондықтан да бұл кездесудің өңіріміздің өсіп-өркендеуіне тигізер пайдасы зор болады деп үміттенемін. Бүгінгі жұмыстарыңызға сәттілік тілеймін.

Мұнан кейін сөз алған «Іnteractіv Kazakhstan» компаниясының бас директоры Нұралы Құдайбергенұлы бұл сапар еліміз бойынша алғанда бірінші болып Сыр еліне жасалып отырғанын жеткізді. Сондықтан да компанияның инновациялық жобаларын өмірге енгізуге қызылордалықтардың белсенді атсалысатынына сенім білдірді. Сөйтіп, ол инновация, парадемма, технология атты үш сөздің астарында үлкен ұғым жатқанына кездесуге қатысушылардың назарын аударды. Негізі бұл компания әлемдік озық тәжірибелі елдердің инновациялық өнімдерімен таныса отырып, оларды біздің еліміздің жағдайында қолданысқа икемдеумен және инновациялық технологиялар негізінде жаңа шешімдер, яғни, өнімдер шығаруды жүзеге асырады. Соның ішінде осы күні ол қызылордалықтарға білім беру саласы бойынша даналық және абайтану әліппесін сөйлейтін қаламның көмегімен тыңдауға болатын және интеллектуалды физика, Ұлттық бірыңғай тестілеу жүйесіне жаңа технологиялар енгізу мен тілдерді жедел үйрету секілді бірнеше инновациялық бағыттардағы шешімдерді ұсынды. Сонымен қатар компанияның денсаулық сақтау саласында ауа мен суды тазарту және адам денсулығын қашықтан қадағалау жөніндегі шетелдік

54

ғалымдармен бір­лесіп өмірге енгізіп отырған жаңалықтары да жетерлік.

Кездесу соңында облыс әкімі Қ.Көшербаев пен «Іnteractіv Kazakhstan» компаниясының бас директоры Н.Құдайбергенұлы өзара ынтымақтастық жөнінде меморандумға қол қойды. Қол қою рәсімінің барысында облыс басшысы компания басшыларына мұндай инновациялық жобаларды Сыр елінде іске асыру керектігіне назар аударды.

Тұсаукесер барысында журналистерге арнап қысқаша сұхбат берген академик Асқар Жұмаділдаев бұл басқосудың маңыздылығы жөнінде айтып берді.

– Біздің келуіміздің негізгі мақсаты – жерлестеріміздің назарын ғылыми-инновациялық жобаларды жүзеге асыруға аудару. Сол үшін де бүгін біз алғашқы болып Сыр еліне келіп отырмыз. Қазір жаңа технологияларға көшіп, жұмыс істеудің қажеттігі айтпаса да түсінікті. Осы орайда бүгінгі өмірді компьютерсіз елестете алмайсың. Дегенмен де, бұрынғы шыққан техникалардың жаңасы шығып, басып озып бара жатқан заман бұл. Сондықтан да оның барлығын игере білуіміз керек. Яғни, қандай да бір жаңашылдық болса, оны жатырқамай қабылдай алуымыз керек. Оған бізде барлық мүмкіндік бар. Ең бастысы, сырттың ескі технологиясына жүгіре бергенше, оның жаңасын жасап шығаруға өзіміз ұмтылуымыз керек. Ал мұндай істі жүзеге асыратын бізде білімі терең, іскер жастар көп. Сондықтан да бар үміт соларға артылады.

Түстен кейін облыстың білім, денсаулық сақтау, мәдениет, коммуналдық шаруашылық және кәсіпкерлік салаларының басшылары мен мамандары компания өкілдерімен түрлі бағыттар бойынша жұмыс жасап, ұсыныс-пікірлерін ортаға салды.
//Сыр бойы.-2013.-19 наурыз.-2б


Канжар МЫРКЫУЛЫ

СБЛИЖАЯ НАУКУ И ОБРАЗОВАНИЕ

Вчера с участием акима области Крымбека Кушербаева в кызылординском бизнес-центре «Бастау» состоялась презентация инновационных проектов компании «Interactiv Kazakhstan» из Астаны.

Собравшиеся на втором этаже ознакомились с выставкой инновационных идей астанинской компании. Затем в зале «Астана» состоялось заседание на тему «Инновационные решения в образовании, здравоохранении, культуре, коммунальном хозяйстве и предпринимательстве».

Открывая заседание, аким области Крымбек Кушербаев подчеркнул, что в Послании Главы государства «Стратегия «Казахстан-2050»: новый политический курс состоявшегося государства» особо отмечена необходимость внедрения в производство современных инновационных технологий. В этой связи специально по приглашению акима области в Кызылорду прибыла делегация компании «Interactiv Kazakhstan» во главе с генеральным директором Нуралы Кудайбергенулы и академиком Аскаром Жумадилдаевым, чтобы кызылординцы могли перенять передовой опыт.

Нуралы Кудайбергенулы проинформировал присутствующих об основных направлениях деятельности компании. Компания сотрудничает с мировыми лидирующими компаниями в сфере образовательных технологий и интерактивного обучения и предлагает лучшее оборудование от мировых брендов. В числе новшеств, предлагаемых компанией, — учебные материалы «Даналык әліппесі», разговорники с говорящей ручкой и другие.

В ходе встречи аким области К.Кушербаев и генеральный директор компании «Interactiv Kazakhstan» Нуралы Кудайбергенулы подписали меморандум о сотрудничестве.

После презентации академик Аскар Жумадилдаев рассказал журналистам о значимости этой встречи.

— Основная цель нашего визита – привлечь внимание кызылординцев к научным инновационным проектам. Сегодня жизнь невозможно представить без компьютера, однако сейчас в мире начинают преобладать более современные технологии, которые необходимо освоить, если хотим быть в числе передовых государств.

Во второй половине дня состоялась встреча руководителей сфер и отраслей региона с представителями компании «Interactiv Kazakhstan».

//Кызылординские Вести.-2013.-19 марта.-С2

***

***

//Кызылординские Вести.-2013.-19 марта.-С.4

Республика деңгейінде Қазақстан халкының тарихы, мәдениетін, салт-дәстүрлерін насихаттау бағытында жүзеге асырылып жатқан «Бейбітшілік пен келісімнің жол картасы» мега-жобасының эстафетасын табыстау үшін өңірімізге Маңғыстау облысының делегациясы келгені мәлім. Осыған орай делегация мүшелерінің қатысуымен Қорқыт ата атындағы мемлекеттік университетінің Студенттер Сарайында «Қазақстандағы этносаралық қатынастар: дәстүрлер сабақтастығы және тарихи тағылымдар» тақырыбында дөңгелек үстел болып өтті. Маңғыстаулық делегаңия мүшелерімен қатар облыстағы этно-мәдени бірлестіктердің жетекшілері, сондай-ақ аталмыш университеттің оқытушы-профессорлары қатысты. Дөңгелек үстел жиынын ашқан Қазақстан халқы Ассамблеясы Қызылорда облыстық хатшылығының меңгерушісі Асылбек Жұмабаев жиын мәнісін түсіндіріп, маңғыстаулық қонақтарды таныстырып өтті. Бұлар — Қазақстан халқы Ассамблеясы Маңғыстау облыстық хатшылары: Гүлжан Исмурзина бастаған маңғыстаулық этно-мәдени қоғамдық бірлестіктерінің жетекшілері екен. Дөңгелек үстел барысында ҚМУ-дың «Дінтану» ғылыми зерттеу орталығының директоры Айтбай Оразбақов, «Сыр өңірі және Еуразиялық мәдениет» ғылыми зерттеу орталығының директоры Нұрлыбек Мыңжасов «Тәуелсіз жылдарындағы Қызылорда облысының демографиялық ахуалы», «Сыр өңірндіг діни ағатрушылық ой-сана: Түлға.Тәлім. Тәжірибк» тақырыбында сөз өрбітті.

2013жылғы облыс халқының саны 726 мың адам болып оның 96 пайызы жергілікті ұлт өкілдері, облыс демографиялық көрсеткіштер бойынша республикада төртінші орында екені айтылды. А.Оразбақов облыс халқынынң 1959жылдан бері 113 пайызға өскенін, (сол кезде халық саны 325 мың болған екен) дегенмен осы уақыт аралыгында облыстан өзге өңірлерге, шет мемлекеттергеқоныс аударғандардың елеулі болғанын деректеді. Кеңес одағы тарауымен өзге ұлт өкілдерінің тарихи Отанына қоныс аударуынан бұрын-ақ 1959-1989 жылдары облыстан 80мың адам қоныс аударған. Олардың басым бөлігі орыс ұлтының өкілдері, сондай-ақ кәрістер, немістер, белорус, украиндар да болған.

Қоныс аударушылар қатарында жергілікті ұлт өкілдері де баршылық. Бүған себеп негізінен өңірдегі экологиялық, әлеуметтік, жағдай болғанын айтты баяндамашы. Қазір өңір халқының 96 пайызын құрайтын қазақ ұлты 1979 жылы облыс халқының 78 пайызын құраған екен. Ал 90-шы жылдары облыстан және 36 мыңнан аса адам қоныс аударып бұл миграциялық ағын өз кезегінде Қызылорда облысының экономикалық дамуына кері әсерін тигізген. Облыстан 90-шы жылдары қоныс аударғандардың қатарында өз қандастарымыз да бар. Жалпы 1950-1980 жылдары басталған облыс аумағынан қоныс аударушылар көші Кеңес Одағының соңғы жылдары ұлғая түскен. Сөйтіп 1995 жылы облыста 35 мың өзге ұлт өкілдері қалып, күні бүгінге дейін олардың саны облыс халқының төрт пайызынқұрайды.

59

Қазақстан халқы Ассамблеясы Маңғыстау облыстық хатшылығының меңгерушісі Г.Исмурзина бастап, қонақтардың бірқатары сөз алды. Ортақ әңгіменің жалпы мәнісі елдегі бір келкі тірліктің ең алдымен себебі Қазақ халқының бірлігінің маңыздылығы жөнінде болып, әңгіме арнасын қызылордалық әріптестер де қуаттап, кеңейтіп жатты. Маңғыстаулық делегацияны жылы қабыдцаған қызылордалықтарға ризалық білдірген Г.Исмурзина Маңғыстау облысындағы хатшылық жұмысынан дерек беріп өтті. Өзге ұлт өкілдері Маңғыстау облысы халқының он пайызын құрайтынын, 20 этно-мәдени бірлестіктер жұмыс істейтінін атап өтті. Қонақтар тарапынан этно-мәдени орталықтардың жұмысын қаржылық қолдау жетімсіздігі айтылды. Қызылордалықтар тарапынан ана тілі мен мемлекетгік тілді меңгеру жөнінде алға қойылған міндеттер, қол жеткізген жетістіктер жайы сөзге өзек болды. Бір сөзбен айтқанда ел бірлігі деген маңызды да үйреншікті тақырыптан ауытқымаған, сірә, сүйікті әнді қайталап айтқандай жылы әсерлі әңгіме болды.

Бақтыбай БЕРДІБАЕВ.

АЙДАЙ ТОЛҒАН АЙГЕРІМ
Әз-Наурыз қарсаңында Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің студенті Айгерім Қанатбаева барша сырбойылықтарды қуанышқа бөледі. Ол «Қазақ аруы – 2013» республикалық байқауының бас бәйгесін жеңіп алды.

2009 жылы Байқоңыр қаласындағы №8 Юрий Гагарин атындағы орта мектепті үздік бітірген Айгерім сол жылы ҚМУ-дың студенті атанды. Өнерлі бойжеткен алғашқы курстан-ақ университеттің қоғамдық өміріне белсене араласты. «Студент қатарына қабылдау» шоу-бағдарламасын жүргізумен танылған ол бұдан әрі басқа да студенттік және қалалық шараларға шақырыла бастады.

2010 жылы қаңтарда «Жаңа жылдық Қызылорда аруы» атанса, наурыз айында қалалық байқаудың «Гран-при» жүлдесін жеңіп алды. Сұлу қыз «Ақмешіт аруы – 2011» және «Мисс Кызылорда – 2011» байқауларында да топ жарды.

Айгерім Қанатбаевамен телефон арқылы тілдескенімізде: – Байқауға еліміз бойынша барлығы 500 үміткер қатысты. Солардың ішінен 18 талапкер таңдалып алынды, – деді. Осы 18 арудың ішінде Алматы қаласында тіс дәрігері мамандығы бойынша білімін ұштап жүрген Нарғыз есімді жерлесіміз де бар екен.

Айгерімнің әкесі Ерұлан Қанатбайұлы ғарыш аймағындағы ұшыру алаңында машинист болып еңбек етсе, анасы Ажаркүл Қарлыбаева бастауыш сынып мұғалімі. Ол отбасындағы үш баланың үлкені.

Ару қызбен алдағы жоспарлары туралы сұрағанымызда университет бітірген соң мемлекеттік мекемеде еңбек етіп, өнерді өмірлік серігі ететіндігін жеткізді.

Қыз Жібек пен Баян сұлудың бейнесін бойына тоқыған Ақжүніс пен Назымның көркемдігін құланмүшесіне көшірген Сыр сымбаттысына болашағың жарқын болсын, қазақ елінің мақтанышы бол деген ақжарылқап тілегімізді арнаймыз.

//Сыр бойы.2013.-27 наурыз.-1б.

61

ЖЕРЛЕСІМІЗ АКАДЕМИК АТАНДЫ

Амантай Шәріп – докторлық диссертациясын отыз алты жасында қорғаған, әдебиеттануға мол жаңалық қосқан зерделі ғалым. Ол әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің кафедра меңгерушісі, Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің проректоры, Л.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің про­ректоры, «Қазақстан-Қызылорда» телеарнасының директоры, «Қазақстан» телерадиокорпорациясы» АҚ басқарма төрағасының орынбасары, ҚР Сыртқы істер министрлігі Халықаралық ақпарат комитеті төрағасының орынбасары, «Астана ақшамы» газетінің бас редакторы болып қызмет істеді. Қазір Л.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің «Алаш» мәдениет және рухани даму институтының директоры.

Біз Амантай Шәріпті ғылым жолында бағындырған тағы бір белесімен құттықтаймыз.

//Сыр бойы.2013.-30 наурыз-16б

Ильяс КОПЕЕВ