Қазақстан мектептердегі балаларғА Қатысты зорлық-зомбылықты бағалау
жүктеу/скачать 2,14 Mb. Pdf көрінісі
|
Публикация на каз
| «Мен 5-сыныптың оқушыларынан күш көрсетпей
ақша сұрадым. Кейбіреулері маған ақшаларын берді. Менің жай ғана ішім пысты. Мен оның көңіл- күйін бұзғым келді. Менің ыстық таммаққа немесе дүкеннен Фанта алуға ақшам жетпеді». [398] Кемсіту Сұхбат жүргізілген балалардың сегізі өздерінің, негізінен, баланың мүгедектігіне немесе оқуға 68 ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ зорлық-зомбылыққа ұшырауымен және ата- анаға бауыр басуымен, мектепке бауыр басу- ымен, ашу-ыза мен жеке басының агрессияға бейімділігімен қаншалықты дәрежеде байланы- сты екенін анықтау үшін өткізілген болатын. 3.16 -кестеде балалардың отбасыларында зорлық- зомбылыққа ұшыруы мен мектептерде зорлық- зомбылық көрсету және кемсіту әрекеттерін жасау арасындағы байланыс көрсетілген. Атап айтқанда, отбасыларында зорлық-зомбылық мәселесі бар отбасыларында тұратын балалар үшін мектепте психологиялық зорлық-зомбылық (27,4%) және күш көрсетіп (26,2%) зорлық- зомбылық жасау ықтималдығы отбасыларын- да зорлық-зомбылық мәселесі жоқ балалар- мен салыстырғанда, екі есе жоғары (тиісінше, 10,9% және 13,3%). Сондай-ақ, отбасыларын- да зорлық-зомбылық мәселесі бар отбасыла- рында тұратын балалар үшін отбасыларындағы зорлық-зомбылық мәселесі жоқ балалармен салыстырғанда, мектепте сексуалдық тұрғыда сөз айту мен қысым көрсету (6,0%) және кемсіту арқылы зорлық-зомбылық көрсету (10,2%) ықтималдығы үш есе жоғары (тиісінше, 2,1% және 3,2%). Қорыта келгенде, отбасыларында зорлық-зомбылық мәселесі бар отбасыларында тұратын балалар үшін отбасыларында зорлық- зомбылық көрмейтін балалармен салыстырғанда (0,4%), мектепте басқа балаларды қорқытып ақша тартып алу (1,7%) ықтималдығы біршама жоғары болды. Бұл деректер АҚШ-та өткізілген зерттеу тұжырымдарын растайды, ол зерттеу бойынша отбасыларында зорлық-зомбылық көремеген балаларға қарағанда басқаларға зорлық-зомбылық көрсететін балаларға үйде отбасы мүшелерінің бірі күш қолданғанын не- месе олардың үйде зорлық-зомбылықтың куәгерлері болғанын көрсетеді; бұл мектептегі зорлық-зомбылық және мектептен тыс зорлық- зомбылыққа ұшырау актілері арасындағы байла- нысты орнатуға мүмкіндік береді (7). Бұның алдындағы зерттеулер мектепте зорлық- зомбылық жасайтын және кемсітетін балалардың көбінесе, ата-аналарымен қарым-қатынастарының нашар екенін көрсетті. Осы зерттеулерді қолдау ретінде 3.16- кестеде ата-аналарына үйірлігі жоғары балалармен салыстырғанда, ата-ана- ларына үйірлігі төмен балалар арасында мек- тепте басқа балаларға қатысты психологиялық (23,5%) және жеке (21,2%) зорлық-зомбылық жасау ықтималдығының айтарлықтай жоғары екендігі көрсетілген (тиісінше, 13,1% және қабілетсіздігіне байланысты мектептегі басқа балаларға қатысты кемсіту танытқандарын айтып берді. Бір бала былай түсіндіреді: «Мен басқа балалармен бірге ақыл-ойы кенже қалған баланы мазақтап күлдім». [186] Мектепте зорлық-зомбылық жасайтын және басқаларды кемсітетін балаларға сипаттама Талдау мектепте зорлық-зомбылық жасайтын және басқаларды кемсітетін балалар арасындағы демографиялық айырмашылықтар деңгейін анықтау үшін жүргізілген болатын. 3.16- кесте- де жыныстық белгісі бойынша бірнеше елеулі айырмашылықтар көрсетілген. Атап айтқанда, ер балалар арасында қыз балалармен салыстырғанда, мектепте психологиялық (16,7%) және күш қолданып (23,6%) зорлық-зомбылық әрекеттерін жасау ықтималдығы өте жоғары (тиісінше 11,3% және 8,1%). Ер балалар үшін сондай-ақ қыз ба- лалармен салыстырғанда, сексуалдық сипатта сөз айту (4,0%) мен кибербуллинг (1,5%) жасау ықтималдығы біршама жоғары болды (тиісінше, 18% және 0,5%). Қорыта келе, ер балалар ара- сында (5,2%) қыз балалармен салыстырғанда (3,9%), сондай-ақ мектепте басқа балаларды кемсіту ықтималдығы да жоғары. Оқитын сыныбы бойынша, жоғары сыныптағы балалар арасында (8–10 сыныптар) төменгі сыныптардағы балалармен салыстырғанда (5–7 сыныптар), мектепте психологиялық және күш көрсету зорлық-зомбылығы ықтималдығы айтарлықтай жоғары. Ал керісінше, төменгі сыныптардағы балалар арасында жоғарғы сыныптардағы балалармен салыстырғанда, басқа балаларды кемсіту әрекеттері ықтималдығы айтарлықтай жоғары болған. Қала және ауыл мектептері арасындағы айырмашылыққа келетін болсақ, 3.16-ке- стеде ауыл мектептеріндегі балалармен салыстырғанда, қала мектептеріндегі бала- лар арасында психологиялық (15,5%) және күш көрсету (17,2%) зорлық-зомбылығы ықтималдығының айтарлықтай жоғары болғаны көрсетілген (тиісінше, 12,1% және 13,9%). Талдау сондай-ақ зорлық-зомбылық жа- сау мен кемсіту балалардың отбасыларында 69 ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ 15,2%). Ата-аналарына бауыр басуы төмен ба- лалар арасында, сондай-ақ ата-аналарына ба- уыр басуы жоғары балалармен салыстырғанда, жыныстық сипаттағы пікір айту мен қысымшылық жасау (5,9%) және кемсіту (7,9%) ықтималдығы барынша жоғары болған (тиісінше, 2,6% және 4,2%). Қорыта келгенде, ата-аналарына бауыр басуы төмен балалар арасында сондай-ақ ата- аналарына бауыр басуы жоғары балалармен салыстырғанда, мектептерде басқа балаларды қорқытып, ақшаларын тартып алу (2,1%) және кибербуллингке (2,6%) қатысу ықтималдығы айтарлықтай жоғары болған (тиісінше, 0,4% және 0,8%). жүктеу/скачать 2,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|