-бап. Екінші рәкаттан тұрғанда қолын көтеру

706 - Нафиғ (р.а.) риуаят етті: «Ибн Омар (р.а.) тәкбір тахрима айтып намазын бастап жатқанында қолдарын иық тұсына дейін көтеретін. Рүкүғта тәкбір айтып жатқанында да «Сәмиғаллаһу лиман хамидаһ»,- дегенінде де, екінші рәкаттан тұрғанында да солай қылатын»,- деді. (Ибн Омар (р.а.) бұны Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) сілтеме береді)

707 – Саһл ибн Сағд (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) адамдарға намазда (қиямда) тұрғанда оң қолын сол қолының үстіне қоюды бұйырды. Ибн Хазм айтты: «Бұлай қылуды кімнің бұйырғандығын анық айта алмаспын, бірақ Саһл ибн Сағд бұны Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) сілтеме береді»,- деді.

Имам Бұхарий (р.а.) айтты: «Сілтеме беріледі»,- деді-ау, бірақ кімге сілтеме беруді айтпады.

Ескерту: Ханафи мәзһабында намазда қол байлағанда оң қолды сол қолдың үстіне қойып, кіндіктің астына байланады. Бұған дәлел мына хадис: «Хазреті Әлидің риуаят етуінше оң қол сол қолдың үстіне кіндіктің астына қойылып, байлану сүннеттен»,- деді. (Әбу Дауд, Салат 118, Ахмад ибн Ханбал, І - 110).

87-бап. Намазда (Аллаға) басын иіп тұру
- 708 حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ قَالَ حَدَّثَنِي مَالِكٌ عَنْ أَبِي الزِّنَادِ عَنْ الْأَعْرَجِ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ هَلْ تَرَوْنَ قِبْلَتِي هَا هُنَا وَاللَّهِ مَا يَخْفَى عَلَيَّ رُكُوعُكُمْ وَلَا خُشُوعُكُمْ وَإِنِّي لأَرَاكُمْ وَرَاءَ ظَهْرِي

708 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Мені сендер тек қана қарсы алдымдағыны көреді деп ойлайсыңдар ма? Аллаға ант етіп айтамын, маған сендердің рүкүғтерін де, Аллаға бастарынды иіп тұрғандарың да құпия емес, мен сендерді арқамды бұрып тұрғанымда да көремін»,- деді.

709 - Әнас (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Рүкүғ пен сәжделеріңді толық етіп орындаңдар, мен сендердің рүкүғ пен сәжделеріңді арқамды бұрып тұрып та көремін»,- деді.

710 - Әнас (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.), Әбу Бәкір (р.а.) және Омар (р.а.) намазды «Әлхамду лилләһи рабби-л-ғаламин»,- ді оқумен бастайтын»,- деді.

711 - Әбу Хурайра (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) тәкбір тахрима мен намаз қирааты арасында тыныш (үндемей) қалатын»,- деді.

Сонда Әбу Хурайра (р.а.) «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) біраз үндемей қалатын еді»,- деп айтқан секілді еді.

Әбу Зар (р.а.) айтты: «Мен бір күні Пайғамбарымызға (с.ғ.с.): «О, Расулалла, ата-анам хақы құрметі, тәкбір тахрима мен намаз қирааты арасында үндемей қалғаныңызда ішіңізден не оқисыз?»,- деп сұрадым деді.Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Иләһи, менімен қателерімнің арасын Мағрип пен Машриқ арасындай алыс ете гөр, әппақ матаға тиген дақты су, қар және мұзбен жуып кетіргендей, мені күналарымнан пәк еткің деймін»,- деп жауап берді»,- деді.

712 - Асма бинти Әбу Бәкір (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) күн тұтылғанда оқылатын намазды (Солат-л-кусуф)» оқыды. Қиямда ұзақ тұрып қалды. Кейін рүкүғ қылды, рүкүғта да ұзақ тұрып қалды. Кейін және рүкүғ қылды, бұл жолы да ұзақ тұрып қалды. Содан соң бойын тіктеп, одан да ұзағырақ тұрып қалды. Содан соң ұзақ рүкүғ қылды. Кейін сәжде қылды, сәждеде ұзағырақ тұрып қалды. Сәждеден басын көтеріп және сәжде қылды. Бұл жолы да ұзағырақ тұрып қалды. Содан соң қиямға тұрып, ұзақ үндемей қалды. Кейін ұзақ рүкүғта тұрды, содан соң тұрып қиямда ұзақ тұрды, кейін және рүкүғ қылды, рүкүғта ұзақ тұрды. Содан соң рүкүғтан тұрып, қиямда ұзақ тұрды, кейін және рүкүғ қылды, рүкүғта ұзақ тұрды, сосын рүкүғтан тұрып және сәжде қылды, сәждеде ұзақ тұрды, кейін сәждеден басын көтеріп және сәжде қылды, сәждені ұзақ етті. Содан соң намазды бітіріп бұрылды да, былай айтты: «Осы қазір ғана маған жәннат өте жақын келді, тіптен, батылдық қылып, оған қолымды созсам, жемістерінен сендерге алып берген болар едім. Тозақта солай маған жақын келгені сондай, тіптен: «Я Раббым,, мен солармен біргемін бе? (Солармен бірге мені де азаптағайсың ба?)»,- деп жібердім. Тіптен мысық тырнап, азаптап жатқан әйелге көзім түсті: «Бұның не күнәсі бар?»,- дедім. «Мысықты қамап қойып, оған тамақ бермеген, өзі тамақ тауып жесін деп те қоя бермеген, нәтижесінде мысықты аштан өлтірген»,- деді.

Нафиғ айтты: «Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Өзі тамақ тауып жесін деп те қоя бермеген»,- деген секілді»,- деді.
89-бап. Намаз оқып жатып имамға қарамақ
بَاب رَفْعِ الْبَصَرِ إِلَى الْإِمَامِ فِي الصَّلَاةِ وَقَالَتْ عَائِشَةُ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي صَلَاةِ الْكُسُوفِ فَرَأَيْتُ جَهَنَّمَ يَحْطِمُ بَعْضُهَا بَعْضًا حِينَ رَأَيْتُمُونِي تَأَخَّرْتُ

Айша анамыз (с.ғ.с.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) күн тұтылғанда оқылатын намаз туралы айтып жатып: «Мен тозақтың паршаланып, айқыш-ұйқыш болып кеткенін көріп, қорыққанымнан артқа жылжыдым»,- деді.

713 - Әбу Мағмар (р.а.) риуаят етті: «Біз Хаббабтан «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бесінде және Асрда зәм ( қосымша) сүре оқитын ба еді?»,- деп сұрадық. Ол: «Иә, оқитын»,- деді. Мен: «Оны қалай білетін едің?»,- дедім. Ол: «Сақалының қимылдағанынан»,- деді. (Демек, ол кісі кезінде имамға қараған).

714 – Барра (р.а.) риуаят етті: «Сахабалар Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) ұйып намаз оқып жатқандарында Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) сәждеге барғанын көрмегенше сәжде қылмайтын еді»,- деді.

715 – Абдулла ибн Аббас (р.а.) риуаят етті: « Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) заманында күн тұтылды. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) күн тұтылғанда оқылатын намазды оқыды. Намаздан кейін: «О, Расулалла, қиямда тұрғаңыңызда бір нәрсені ұстамақшы болып қол созғаныңызды және артқа жылжығаныңызды көрдік»,- десті. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Мен жәннатты көріп, оның жемісінен алмақшы болдым. Егерде оны алғанымда, оны қияметке шейін тамақтанып жүрген болар едіңдер»,- деді.

716 - Әнас ибн Мәлік (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бізбен бірге намаз оқып, содан соң мінберге шықты. Қолдары мен мешіттің қыбла жағына ишара белгі қылып: «Қазір ғана, сіздермен намаз оқып жатқанымда ана дуал жақта жәннат пен тозақты көрдім, тура суреті түсірілгендей өте анық көрдім, жақсылық пен жаманшылықтың айырмасын бүгінгідей анық көрген емеспін»,- деп үш рет айтты»,- деді.

717 - Әнас (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: « Адамдарға не болған өзі? Намаз оқып жатып ылғи да аспанға қарайды?»,- деді. Кейін, бұл туралы: «Адамдар намаз оқып жатып, аспанға қарауды тоқтатпаса, олардың көздері соқыр қылынады»,- деп қаттырақ айтты»,- деді.

718 – Айша анамыз (р.а.) риуаят етті: «Намаз оқып жатып о жақ, бұ жаққа қарап алаңдау турасында Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) сұрадым.

Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Ол – шайтанның адамның намазынан бір бөлігін ұрлап алуы!»,- деп жауап берді»
- 719حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ الزُّهْرِيِّ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ صَلَّى فِي خَمِيصَةٍ لَهَا أَعْلَامٌ فَقَالَ شَغَلَتْنِي أَعْلَامُ هَذِهِ اذْهَبُوا بِهَا إِلَى أَبِي جَهْمٍ وَأْتُونِي بِأَنْبِجَانِيَّةٍ

719 - Айша анамыз (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.)бірде гүлді көйлек киіп намаз оқыды. Содаң соң: «Бұл киімнің гүлдері менің ойымды бұзды (алаңдатты). Бұны Әбу Жаһмге апарып бер, орнына (көйлек) алып кел!»,- деді.

Саһл (р.а.) айтты: «Әбу Бәкір (р.а.) бұрылып қараған еді, жанында Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) көрді»,- деді.

720 – Ибн Омар (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) жамағат алдында намаз оқып жатып, мешіттің қыбла жағындағы қабырғасындағы түкірікке көзі түсті. Дереу оны қырып тастады. Намаз біткеннен соң: «Қайсы бірің намаз оқып жатқан болсаңдар, Алла тағала алды жақтарыңда болады. Сондықтан ешбірін, алды жақтарыңа түкірмеңдер!»,- деп айтты»

721 - Әнас ибн Мәлік (р.а.) риуаят етті: «Сахабалар таң намазын оқып жатқанда Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) Айша анамыздың (р.а.) бөлмесінің пердесін ашып, оларға жымиып қарап қойғанына Сахабалар таң қалысты.

Әбу Бәкір (р.а.) Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) намазға шықпақшы деп ойлап, орын босатпақшы болды. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) сахабалардың намазды тоқтатпақшы болып жатқандарын байқап: «Намазды жалғастыра беріндер!»,- деп ишара қылды да, пердені жауып қойды. Сол күннің кешінде Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) қайтыс болды.
93-бап. Имам және оған ұюшылардың барша намаздарда-сапарда немесе сапарда болмаған кездерде оқылатын намаздарда да, дауыс шығарып және іштен құпия оқитын намаздарда да қираат қылудың уәжіптігі туралы

- 722حَدَّثَنَا مُوسَى قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْمَلِكِ بْنُ عُمَيْرٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ قَالَ شَكَا أَهْلُ الْكُوفَةِ سَعْدًا إِلَى عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فَعَزَلَهُ وَاسْتَعْمَلَ عَلَيْهِمْ عَمَّارًا فَشَكَوْا حَتَّى ذَكَرُوا أَنَّهُ لَا يُحْسِنُ يُصَلِّي فَأَرْسَلَ إِلَيْهِ فَقَالَ يَا أَبَا إِسْحَاقَ إِنَّ هَؤُلَاءِ يَزْعُمُونَ أَنَّكَ لَا تُحْسِنُ تُصَلِّي قَالَ أَبُو إِسْحَاقَ أَمَّا أَنَا وَاللَّهِ فَإِنِّي كُنْتُ أُصَلِّي بِهِمْ صَلَاةَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَا أَخْرِمُ عَنْهَا أُصَلِّي صَلَاةَ الْعِشَاءِ فَأَرْكُدُ فِي الْأُولَيَيْنِ وَأُخِفُّ فِي الْأُخْرَيَيْنِ قَالَ ذَاكَ الظَّنُّ بِكَ يَا أَبَا إِسْحَاقَ فَأَرْسَلَ مَعَهُ رَجُلًا أَوْ رِجَالًا إِلَى الْكُوفَةِ فَسَأَلَ عَنْهُ أَهْلَ الْكُوفَةِ وَلَمْ يَدَعْ مَسْجِدًا إِلَّا سَأَلَ عَنْهُ وَيُثْنُونَ مَعْرُوفًا حَتَّى دَخَلَ مَسْجِدًا لِبَنِي عَبْسٍ فَقَامَ رَجُلٌ مِنْهُمْ يُقَالُ لَهُ أُسَامَةُ بْنُ قَتَادَةَ يُكْنَى أَبَا سَعْدَةَ قَالَ أَمَّا إِذْ نَشَدْتَنَا فَإِنَّ سَعْدًا كَانَ لَا يَسِيرُ بِالسَّرِيَّةِ وَلَا يَقْسِمُ بِالسَّوِيَّةِ وَلَا يَعْدِلُ فِي الْقَضِيَّةِ قَالَ سَعْدٌ أَمَا وَاللَّهِ لَأَدْعُوَنَّ بِثَلَاثٍ اللَّهُمَّ إِنْ كَانَ عَبْدُكَ هَذَا كَاذِبًا قَامَ رِيَاءً وَسُمْعَةً فَأَطِلْ عُمْرَهُ وَأَطِلْ فَقْرَهُ وَعَرِّضْهُ بِالْفِتَنِ وَكَانَ بَعْدُ إِذَا سُئِلَ يَقُولُ شَيْخٌ كَبِيرٌ مَفْتُونٌ أَصَابَتْنِي دَعْوَةُ سَعْدٍ قَالَ عَبْدُ الْمَلِكِ فَأَنَا رَأَيْتُهُ بَعْدُ قَدْ سَقَطَ حَاجِبَاهُ عَلَى عَيْنَيْهِ مِنْ الْكِبَرِ وَإِنَّهُ لَيَتَعَرَّضُ لِلْجَوَارِي فِي الطُّرُقِ يَغْمِزُهُنَّ

722 - Жәбир ибн Сумра (р.а.) риуаят етті: «Куфа халқы Сағдтың үстінен халифа Омарға арыз қылғанда, оның орнына Ғаммарды тағайындаған екен. Сонда Куфа халқы Сағдтың әрбір ісінен кір іздеп, арыз қылысқан еді. Тіптен: «Сағд намазды дұрыс оқымайды»,- деп те айтқан болатын» Хазреті Омар (р.а.) Сағдқа адам жіберді. Келген соң оған: «Ей, Әбу Исхақ, Куфа халқы сені намазды дұрыс оқымайды деп айтуда»,- деді. Әбу Исхақ айтты: «Олар не десе дей берсін, бірақ мен Аллаға ант етіп айтамын, оларға имамдық қылғанымда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) қалай намаз оқыған болса, солай намаз оқып жатырмын. Бірер нәрсені түсіріп, қалдырып жатқаным жоқ, дауыс шығарып оқитын жерді дауыс шығарып, іштен оқитын жерді ішімнен оқып жатырмын, құфтан намазының алғашқы екі рәкатында ұзағырақ тұрамын, кейінгі екі рәкатында болса, азырақ тұрамын»,- деді.

Хазреті Омар (р.а.) айтты: «Бұл сенің пікірің ғана»,- деп онымен бірге бір кісіні (әлде бірнеше кісіні) Куфаға жіберді. Сағдпен бірге барған кісі Куфаның әрбір мешітіне кіріп, жамағаттардан Сағд туралы сұрады. Олардың барлығы Сағдты мақтады. Бірақ Бәний Абс мешітіне кіргендерінде бір кісі (аты-жөні Усама ибн Қатада, лақап аты - Әбу Сағдта) орнынан тұрып: «Алланы ортаға қойып, бізден сұрайды екенсің, онда тұп-тура дұрысын айту керек. Сағд кіші жорық пен ұрысқа бармайды, олжаларды тең бөлмейді, әділетті үкім шығармайды»,- деп айтты.

Бұған жауап берген Сағд: «Аллаға ант етіп айтамын, саған үш мәрте теріс дұға қыламын. Иләһи, егер осы адамың жалған сөйлеп жатқан болса, бедел үшін рия жолға түскен болса, оның жасын ұзақ етіп, мұқтаждығын (кедейлігін) көп қылғайсың, басы бүлікшіліктен шықпасын!»,- деп айтты.

Кейіннен ибн Қатаданы көріп, одан хал-жағдай сұрадым. Сонда ол: «Мен пәлеге кіріптар болған бір кәрі шалмын. Маған Сағдтың теріс батасы тиді»,- деп айтты.

Абдулла (р.а.) маған: «Кейінірек мен де оны көрдім. Кәріліктен қастары ісіп кеткен, тіпті көздерінде жауып тұр, өзі болса жолда кездескен қыз-келіншектерге көзін қысады»,- деді.
- 723حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ قَالَ حَدَّثَنَا الزُّهْرِيُّ عَنْ مَحْمُودِ بْنِ الرَّبِيعِ عَنْ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ لَا صَلَاةَ لِمَنْ لَمْ يَقْرَأْ بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ

723 – Ғұбада ибн Самит (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Әлхамдыны (әл-Фатиха сүресі) оқымаған адамның намазы (толық) болмайды!»,- деп айтты».

724 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбармыз (с.ғ.с.) мешітке кірді. Артынан бір кісі де мешітке кіріп, намаз оқыды. Намаздан соң Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) сәлем берді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) сәлемін алып: «Қайтадан намаз оқы, өйткені сен намаз оқымадың!»,- деді. Ол кісі қайтадан барып, алғашқыдай намаз оқыды. Содан соң Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) сәлем берді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Қайтадан намаз оқы, өйткені сен намаз оқымадың!»,- деді. Үш рет солай қылды. Ол кісі ақыры: «Сізді хақ Пайғамбар етіп жіберген Аллаға ант етіп айтамын, бұдан артық оқи алмаймын. Маған үйретіңіз»,- деді. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Әуелі тәкбір тахрима айт, содан соң Құраннан білгенінді оқы, кейін асықпай рүкүғ қыл. Рүкүғта біраз дем ал, кейін бойыңды жақсылап тіктеп тұр, содан соң сәжде ет, біраз демал, сосын сәждеден тұрып отыр және біраз демал. Намазыңның қалғаның да солай қылып оқы!»,- деп айтты».

725 – Жәбир ибн Самура (р.а.) риуаят етті: «Сағд (р.а.) хазреті Омарға (р.а.): «Оларға имамдық қылғанымда бесін мен аср намазын Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) оқығандай қылып оқып жатқан едім. Ешнәрсені ұмытқаным жоқ еді. Алғашқы екі рәкатты созыңқырап, кейінгі екі рәкатында болса, қысқарақ қылып оқитын едім»,- деді. Сонда Хазреті Омар (р.а.): «Бұл сенің пікірің ғана»,- деген еді.

726 – Абдулла ибн Қатаданың (р.а.) атасы риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бесін намазының алғашқы екі рәкатында «әл-Фатиха» сүресіне қоса және бір сүре оқитын еді. Бірінші рәкатын ұзынырақ, ал екінші рәкатын болса қысқарақ оқитын. Ал кейде кейбір аятты естіртіп оқитын. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) аср намазында да, таң намазында да, «әл-Фатиха» сүресіне және бір сүре қосып оқитын, бірінші рәкатты ұзағырақ, екінші рәкатты болса қысқарақ оқитын»,- деді.

727 - Әбу Мағмар (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бесін мен аср намаздарында қираат қылатын ба еді?»,- деп Хаббаннан сұрадық. Ол: «Иә»,- деді. Біз: «Оны қайдан білдіңіз?»,- дегенімізде. Ол: «Сақалының қимылдағанынан»,- деп жауап берді.

728 - Әбу Мағмар (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) аср мен бесін намаздарында қираат қылатын ба еді?»,- деп Хаббаннан сұрадық. Ол: «Иә»,- деді. Біз: «Оны қайдан білдіңіз?»,- дегенімізде. Ол: «Сақалының қимылдағанынан»,- деп жауап берді»,- деді.

729 – Абдулла ибн Қатаданың (р.а.) атасы Әбу Қатада риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бесін мен аср намазының алғашқы екі рәкатында «әл-Фатиха» сүресіне қоса және бір сүре оқитын еді. Ал кейде кейбір аятты естіртіп оқитын»,- деді.

730 - Ибн Аббас (р.а.) риуаят етті: «Анам Үммул Фазл менің «Уәл мұрсалату ғұрфан» сүресін оқып жатқанымды естіп: «Ей, балам, Аллаға ант етіп айтамын, осы сүрені оқуыңмен бір нәрсені есіме түсірдің. Бұл сүре менің Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) естіген ақырғы сүрем, оны шам намазында оқыған еді»,- деді.

731 – Маруан ибн Хакам (р.а.) риуаят етті: «Зәйід ибн Сәбит маған: «Саған не болды, Шам намазында қысқа сүрелерді оқып жатырсың? Мен Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) ең ұзын сүрелерді оқығанын естігенмін»,- деді.

732 – Мұхаммед ибн Жұбайраның атасы: «Мен Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) шам намазында «әт-Тұр» сүресін оқып жатқанын естігенмін»,- деді.

733 - Әбу Рафиғ (р.а.) риуаят етті: «Мен Әбу Хурайрамен құфтан намазын оқыдым. Сонда Әбу Хурайра құфтан намазында «Иза-с-самоу иншаққат» сүресін қираат қылып сәжде қылды. Мен бұнысының себебін сұрадым. Сонда Әбу Хурайра: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) құфтанда имамдық қылғанында осы сүрені оқып сәжде қылған, мен де ұйып сәжде еткенмін, енді ол кісімен қияметте кездескенімше, осы сүрені оқып, сәжде қыла беремін»,- деп айтты»

734 – Адий (р.а.) риуаят етті: «Мен Барраның «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) сапарда жүргенінде құфтан намазының екі рәкатының бірінде «Уәт-тин уәз-зәйтун» сүресін оқыды»,- дегенін естігенмін»,- деді.

735 - Әбу Рафиғ (р.а.) риуаят етті: «Мен Әбу Хурайрамен құфтан намазын оқыдым. Сонда Әбу Хурайра (р.а.) құфтан намазында «Иза-с-самоу иншаққат» сүресін қираат қылып сәжде қылды. Мен бұнысының себебін сұрадым. Сонда Әбу Хурайра (р.а.): «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) құфтанда имамдық қылғанында осы сүрені оқып сәжде қылған, мен де ұйып сәжде еткенмін, енді ол кісімен қияметте кездескенімше, осы сүрені оқып сәжде қыла беремін»,- деп айтты»,-деді.

736 – Адийге (р.а.) Барра былай деді: «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) құфтан намазында «Уәт-тин уәз-зәйтун» сүресін оқығанын естідім. Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) дауысы мен қирааты жақсы адамды көрген емеспін»,- деді.

737 - Әбу Ғаунға Жәбир ибн Сумра (р.а.) былай деп айтқан екен: «Хазреті Омар (р.а.): «Сағд, сенің үстіңнен әрбір нәрсе турасында, тіпті намаз туралы да арыз қылысып жатыр»,- деп айтты.

Сонда Сағд (р.а.): «Бірақ та мен алғашқы екі рәкатта ұзынырақ, кейінгі екі рәкатта болса қысқарақ оқимын. Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) ұйып оқығанымдай оқып жатырмын»,- деді. Хазреті Омар (р.а.): «Дұрыс айттың, бұл өзің туралы пікірің ғана» немесе «Менің сен туралы пікірім ғана»,- деді.
102-бап. Таң намазында қираат қылу туралы
قَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ قَرَأَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِالطُّورِ
Үмму Сәлама (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) «әт-Тұр» сүресін оқыды»,- деді.
- 738حَدَّثَنَا آدَمُ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ حَدَّثَنَا سَيَّارُ بْنُ سَلَامَةَ قَالَ دَخَلْتُ أَنَا وَأَبِي عَلَى أَبِي بَرْزَةَ الْأَسْلَمِيِّ فَسَأَلْنَاهُ عَنْ وَقْتِ الصَّلَوَاتِ فَقَالَ كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُصَلِّي الظُّهْرَ حِينَ تَزُولُ الشَّمْسُ وَالْعَصْرَ وَيَرْجِعُ الرَّجُلُ إِلَى أَقْصَى الْمَدِينَةِ وَالشَّمْسُ حَيَّةٌ وَنَسِيتُ مَا قَالَ فِي الْمَغْرِبِ وَلَا يُبَالِي بِتَأْخِيرِ الْعِشَاءِ إِلَى ثُلُثِ اللَّيْلِ وَلَا يُحِبُّ النَّوْمَ قَبْلَهَا وَلَا الْحَدِيثَ بَعْدَهَا وَيُصَلِّي الصُّبْحَ فَيَنْصَرِفُ الرَّجُلُ فَيَعْرِفُ جَلِيسَهُ وَكَانَ يَقْرَأُ فِي الرَّكْعَتَيْنِ أَوْ إِحْدَاهُمَا مَا بَيْنَ السِّتِّينَ إِلَى الْمِائَةِ

738 – Ясар ибн Сәләма (р.а.) риуаят етті: «Атам екеуміз Әбу Барза Асламидың алдына кірдік. Атам ол кісіден: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бес уақыт намазды қалай оқитын еді?»,- деп сұрады. Ол кісі: «Сіздер үйле деп атайтын бесін намазды күн ауған уақытта, аср намазды біреуміз шаһардың ең шетіне барып қайтқанымызда, күннің ыстық табы әлі басылмаған уақытта оқитын. (Шам намазы туралы сөздер есімнен шығып кетіпті). Түннің үштен бір бөлігі өткенше күтіп отырмай, құфтан намазды оқып алатын еді. Бірақ құфтаннан бұрын ұйықтауды және одан кейін бекерден- бекер сөйлесіп отыруды ұнатпайтын. Таң намазды бір кісі жанында отырған намаз оқушыны танитындай дәрежеге жеткенде оқып болатын, таң намазының екі рәкатында немесе бір рәкатының өзінде алпыстан жүзге дейін аяттарды тилауат қылып оқитын»,- деді.

739 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Әрбір намазда Құран оқылады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бізге не деген болса, барлығын сендерге жеткіздік, нені бізге айтпаған болса, соны біз де сендерге айтпадық. «әл-Фатиха» сүресіне басқа сүрені зәм қылмасаңдар да болады, бірақ зәм қылсаңыз, нұр үстіне нұр!»,- деп айтты.

Үмму Сәлама (р.а.) айтты: «Адамдарға ілесіп Қағбатулланы тауаф еттім. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) болса таң намазын оқып жатып, «әт-Тұр» сүресін оқып жатқан болатын»,- деді.

740 – Ибн Аббас (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бір топ Сахабаларымен бірге Ғұказ базарына баруды ниет қылып жолға шықты. Сол кезде шайтандарға аспаннан келетін хабар жолы бөгелді. Аспанға құлақ салмақшы болған шайтандарға (жындарға) от атылды. Шайтандар мен жындар бір-біріне: «Аспаннан келетін хабар жолының бөгеліп қалуы-жерде бір нәрсенің пайда болуының себебінен болуы мүмкін. Жерді батыстан шығысқа дейін аралап көріңдерші, неге аспаннан келетін хабар жолы бізге бөгеліп қалды?»,- десті. Тиһама тауы жағына қараған шайтандар ол жерден қайтып бара жатып, Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) Нахла деген жерде Сахабаларымен Таң намазын оқып жатқандарында кездесіп қалды. Сонда шайтандар Құранды естіп: «Алламен ант етемін, аспаннан келетін хабар жолын бізден бөгеп тұрған нәрсе тура осы»,- деп өз қауымдарының ортасына қайтып кетісті. Барғаннан соң: «Ей, қауымымыз, біз тура жолға бастаушы керемет Құран естідік, оған иман келтірдік, Раббымызға ешбір серік қоспаймыз»,- деді. Сонда Алла тағала Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) «Құл ухийа илайиа» сүресін нәзіл қылды. Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) жындардың айтқан сөздерін де уәхи етті.

741 - Ибн Аббас (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) намаздың дауыс шығарып оқуға бұйырылған жерін дауыс шығарып оқыды, бұйырылмаған жерді ішінен оқыды. Алла тағаланың «Уә мә кана раббука насийан»,- «Раббыңыз ұмытушы емес» (Осы аятта Алла тағала намаздың қайсы жерін дауыс шығарып оқу керектігін, қайсы жерін құпия іштен оқу керектігін Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) аян етті). Бірақ «Ләқад кана ләкум фи расуллилләһи усуәтан хасанатан». Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) сендерге жақсы ғибраттары бар» (Осы аятта Алла тағала Ислам дінін тек қана Құранмен емес, мүмкін Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) істегендерімен де толық қылатынын айтады) деген аят міне осындай»,- деді.

Абдулла ибн Сайиб (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) таң намазында «әл-Мүъминун» сүресін оқыды. Мұса және Һарун немесе Иса турасындағы аятқа келген уақытта ол кісіні жөтел қысқан еді, рүкүғ қылды (Бұл сүренің кейбір бөлігін зәм қылу мүмкіндігін білдіреді).

Хазреті Омар (р.а.) бірінші рәкатта «әл-Бақара»,- дан 100 аятқа жақын оқыды.

Ахнаф ибн Қайс (р.а.) бірінші рәкатта «әл-Кәһф»,- сүресін, екінші рәкатта болса «Юсуф» немесе «Юнус»,- сүресін оқыды.

Ахнаф (р.а.) Хазреті Омар (р.а.) мен бірге таң намазында осы екі сүрені оқығанын айтты.

Ибн Масғуд (р.а.) бірінші рәкатта «әл-Әнфал»,- сүресінен 40 аят, екінші рәкатта болса «Муфассал»,- дан бір сүре оқыды. «Бір сүрені екі рәкатқа қайталап оқу дұрыс, өйткені бұлардың әрбірі - Алланың кітәбы»,- деді. Әнас (р.а.) риуаят етті: «Ансарилардан бір кісі Құба мешітінде имамдық қылатын. Ол әр сапар намазда бір сүре қосып оқитын болса, «Құл һу аллаһу ахад»,- ты қосып оқитын. Әрбір рәкатта солай қылатын. Сонда оның қауымы: «Сіз намазды ылғи да «әл-Ыхлас»,- сүресімен бастайсыз. Соның өзі жеткілікті болмайды деп ойлайсыз ба? Не үшін оған және бір сүре қосасыз? «Ыхлас сүресінің өзін ғана немесе оның орнына басқа бір сүрені оқысаңыз болмай ма?»,- деп сұрасты. Сонда ол кісі: «Мен олай ете алмаймын. Егер мені құрметтесеңіз соған көнесіздер, мен сіздерге басқаша имамдық қыла алмаймын»,- деді. Қауым жамағаты ол кісіні өте қатты құрметтейтін және ол кісіден басқа біреудің имам болуын қаламайтын. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) сол қауымның ауылына барғанында, бұл туралы ол кісіні хабардар етті. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Ей, пәленше, қауымыңның өтінген нәрсесін істеуіңе не кедергі қылады, не себепті әр рәкатқа сол сүрені оқисың?»,- деп сұрады. Имам: «Мен сол сүрені жақсы көремін»,- деді. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Бұл сүреге нәсіп болған махаббатың сені жәннатқа кіргізуші»,- деді.

742 - Әбу Уәйл (р.а.) риуаят етті: «Бір кісі Ибн Масғудтың (р.а.) алдына келіп: «Кешкі намаздың бір рәкатына «Мұфассал»,- дағы сүрелердің барлығын оқыдым»,- деді. Сонда Ибн Масғуд оған: «Бұл істегенің жақсы емес, онда өлеңді судыратып оқығандай оқыпсың да! Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бір-біріне қосып оқитын ұқсас сүрелерді білетін едің ғой!»,- деп, «Мұфассал»,- дағы жиырма шақты сүрені естіртті.

- 743حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ قَالَ حَدَّثَنَا هَمَّامٌ عَنْ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي قَتَادَةَ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَقْرَأُ فِي الظُّهْرِ فِي الْأُولَيَيْنِ بِأُمِّ الْكِتَابِ وَسُورَتَيْنِ وَفِي الرَّكْعَتَيْنِ الْأُخْرَيَيْنِ بِأُمِّ الْكِتَابِ وَيُسْمِعُنَا الْآيَةَ وَيُطَوِّلُ فِي الرَّكْعَةِ الْأُولَى مَا لَا يُطَوِّلُ فِي الرَّكْعَةِ الثَّانِيَةِ وَهَكَذَا فِي الْعَصْرِ وَهَكَذَا فِي الصُّبْحِ

743 – Абдулла ибн Қатаданың (р.а.) атасы риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бесін мен аср намазының алғашқы екі рәкатында «әл-Фатиха» сүресіне қоса екі сүре және кейінгі екі рәкатта «әл-Фатиха» сүресін ғана оқитын еді. Ал, кейде кейбір аятты естіртіп оқитын. Бірінші рәкатты созынқырап, екінші рәкатты болса қысқарақ оқитын. Аср намазында да Таң намазында да солай қылатын»,- деді.
106-бап. Бесін мен Аср намазын дауысты шығармай оқу туралы
-744حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ قَالَ حَدَّثَنَا جَرِيرٌ عَنْ الْأَعْمَشِ عَنْ عُمَارَةَ بْنِ عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي مَعْمَرٍ قُلْتُ لِخَبَّابٍ أَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقْرَأُ فِي الظُّهْرِ وَالْعَصْرِ قَالَ نَعَمْ قُلْنَا مِنْ أَيْنَ عَلِمْتَ قَالَ بِاضْطِرَابِ لِحْيَتِهِ

744 - Әбу Мағмар (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бесін мен аср намаздарында қираат қылатын ба еді?»,- деп Хаббаннан сұрадық. Ол: «Иә»,- деді. Біз: «Оны қайдан білдіңіз?»,- дегенімізде. Ол: «Сақалының қимылдағанынан»,- деп жауап берді»,- деді.

745 – Абдулла ибн Қатаданың (р.а.) атасы риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бесін мен аср намазының алғашқы екі рәкатында «әл-Фатиха» сүресіне қоса және бір сүре оқитын еді. Ал, кейбір аятты бізге естіртіп оқитын. Бірінші рәкатта ұзынырақ оқитын»,- деді.

746 - Абдулла ибн Қатаданың (р.а.) атасы риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бесін намазының бірінші рәкатын ұзынырақ, ал екінші рәкатын болса қысқарақ оқитын. Таң намазында да солай қылатын»,- деді.

Ғата (р.а.) айтты: «Әмин-дұға»,- деді.

Абдулла ибн Зүбәйр: «Әмин»,- деді, артындағылар да: «Әмин»,- десті, тіпті мешіттің іші қатты күркіреп кетті.

Әбу Хурайра (р.а.) имамға: «Әминді» асықпай айтыңыз!»,- деді.

Нафиғ (р.а.) айтты: «Ибн Омар (р.а.): «Әмин»,- да жақсылық (сауап, фазилат) бар деп айтатын»,- деді.

Ескерту: Фатихадан кейін Имам Әбу Ханифа мазхабында «әминді» құпия іштей айтады. Сондай-ақ Абдулла ибн Мәсғуд риуаят еткен хадисте Пайғамбарымыз: «Төрт нәрсені имам іштей айтады: Әғузу билләһ, бисмилләһ, әмин және тахмид айту. Яғни, раббәнә ләкәл хамд деу»,- деді. (Ибнул Хумам, Фәтхул қадир, Ітом, 204 хадис). Имам әминді іштей айтқандықтан жамағат та имамға ұйып тұрғандықтан «әминді» іштей құпия айтуы абзал болады.
- 747حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ قَالَ أَخْبَرَنَا مَالِكٌ عَنْ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ وَأَبِي سَلَمَةَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ أَنَّهُمَا أَخْبَرَاهُ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِذَا أَمَّنَ الْإِمَامُ فَأَمِّنُوا فَإِنَّهُ مَنْ وَافَقَ تَأْمِينُهُ تَأْمِينَ الْمَلَائِكَةِ غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَقَالَ ابْنُ شِهَابٍ وَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ آمِينَ

747 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Имам «Әмин»,- десе, сендер де «Әмин»,- деп айтыңдар, өйткені кімнің «Әмин»,- дегені періштелердің «Әмин»,- дегеніне тура келсе, қылған күналары кешіріледі»,- деп айтқан»,- деді.

Ибн Зуһрий (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) «Әмин»,- дейтін»,- деді.

Ескерту: Ханафи мазһабында «әминді» құпия іштей айтады)
110-бап. «Әмин» деп айту туралы
- 748حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ أَخْبَرَنَا مَالِكٌ عَنْ أَبِي الزِّنَادِ عَنْ الْأَعْرَجِ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِذَا قَالَ أَحَدُكُمْ آمِينَ وَقَالَتْ الْمَلَائِكَةُ فِي السَّمَاءِ آمِينَ فَوَافَقَتْ إِحْدَاهُمَا الْأُخْرَى غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ

748 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Сендер «Әмин»,- десеңдер, аспанда періштелер де сендермен бірге «Әмин»,- десе, қылған күнәлары кешірілер»,- деп айтқан».

749 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Имам «Ғайрил мағдуби ғалайһим уаладдалин»,- десе, «Әмин»,- деп айтыңдар! Өйткені кімде-кімнің «Әмин»,- дегені періштелердің «Әмин»,- дегеніне тура келсе, қылған күнәлары кешіріледі»,- деп айтқан»,- деді.