Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы Әбу абдулла мұхаммед ибн исмайл ибн ибраһим ибн әл-муғира әл-бұхари сахих әл-бұхари
-бап. Намазхан сапқа тұрмастан бұрын рүкүғ қылса, дұрыс па?
жүктеу/скачать 2,82 Mb.
|
112-бап. Намазхан сапқа тұрмастан бұрын рүкүғ қылса, дұрыс па? - 750حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ قَالَ حَدَّثَنَا هَمَّامٌ عَنْ الْأَعْلَمِ وَهُوَ زِيَادٌ عَنْ الْحَسَنِ عَنْ أَبِي بَكْرَةَ أَنَّهُ انْتَهَى إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَهُوَ رَاكِعٌ فَرَكَعَ قَبْلَ أَنْ يَصِلَ إِلَى الصَّفِّ فَذَكَرَ ذَلِكَ لِلنَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ زَادَكَ اللَّهُ حِرْصًا وَلَا تَعُدْ 750 - Мұса ибн Исмайл (р.а.) риуаят етті: «Әбу Бәкір (р.а.) Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) рүкүғ қылып тұрғанында мешітке жетіп келді, содан соң сапқа жетпестен бұрын рүкүғ қылды, кейін бұлай істегенін Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) айтты. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Алла тағала намазға ықласыңызды қабыл етсін, бұдан кейін олай етпеңіз!»,- деді. (Басқа бір риуаятта Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) оған: «Намазға келсеңіз, алдымен сапқа тұрып, содан соң рүкүғ қылыңыз!»,- деп айтқан делінеді). 113-бап. Рүкүғта тәкбірді толық айту туралы - 751حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ الْوَاسِطِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا خَالِدٌ عَنْ الْجُرَيْرِيِّ عَنْ أَبِي الْعَلَاءِ عَنْ مُطَرِّفٍ عَنْ عِمْرَانَ بْنِ حُصَيْنٍ قَالَ صَلَّى مَعَ عَلِيٍّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ بِالْبَصْرَةِ فَقَالَ ذَكَّرَنَا هَذَا الرَّجُلُ صَلَاةً كُنَّا نُصَلِّيهَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَذَكَرَ أَنَّهُ كَانَ يُكَبِّرُ كُلَّمَا رَفَعَ وَكُلَّمَا وَضَعَ 751 - Ғимран ибн Хұсайн (р.а.) риуаят етті: «Хазреті Әлимен (р.а.) бірге Басрада намаз оқыдық. Хазреті Әли (р.а.) Пайғамбарымызбен (с.ғ.с.) бірге оқып жүрген намазымызды есімізге түсіріп: «Ол кісі әр кезде сәждеден басын көтергенде де, әр кез сәжде қылғанында да тәкбір айтатын еді»,- деді. - 752حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ قَالَ أَخْبَرَنَا مَالِكٌ عَنْ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ أَبِي سَلَمَةَ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّهُ كَانَ يُصَلِّي بِهِمْ فَيُكَبِّرُ كُلَّمَا خَفَضَ وَرَفَعَ فَإِذَا انْصَرَفَ قَالَ إِنِّي لَأَشْبَهُكُمْ صَلَاةً بِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ 752 - Әбу Хурайра (р.а.) Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) туралы айтып жатып: «Ол кісі намазда Сахабаларға имамдық қылса, әр сәждеге барған кезінде және сәждеден басын көтергенінде тәкбір айтатын, мен бәріннен гөрі көбірек Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) ұқсатып намаз оқимын»,- деді. 114-бап. Сәждеге бара жатқанда және сәждеден бас көтергенде тәкбірді толық айту туралы - 753حَدَّثَنَا أَبُو النُّعْمَانِ قَالَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ غَيْلَانَ بْنِ جَرِيرٍ عَنْ مُطَرِّفِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ صَلَّيْتُ خَلْفَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَا وَعِمْرَانُ بْنُ حُصَيْنٍ فَكَانَ إِذَا سَجَدَ كَبَّرَ وَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ كَبَّرَ وَإِذَا نَهَضَ مِنْ الرَّكْعَتَيْنِ كَبَّرَ فَلَمَّا قَضَى الصَّلَاةَ أَخَذَ بِيَدِي عِمْرَانُ بْنُ حُصَيْنٍ فَقَالَ قَدْ ذَكَّرَنِي هَذَا صَلَاةَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَوْ قَالَ لَقَدْ صَلَّى بِنَا صَلَاةَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ 753 – Мұтарраф ибн Абдулла (р.а.) риуаят етті: « Мен және Ғимран ибн Хұсайн хазреті Әлиге (р.а.) ұйып намаз оқыдық. Хазреті Әли (р.а.) сәждеге бара жатқанында да, сәждеден бас көтеріп жатқанында да, екі ракаттан тұрып жатқанында да тәкбір айтатын еді. Намаз біткен соң, Ғимран ибн Хұсайн менің қолымды ұстап тұрып: «Міне бұл кісінің (яғни хазреті Әлидің) қазір оқыған намазы маған Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) намазын есіме түсірді. Бізге Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) намазын оқып берді»,- деді. - 754حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ عَوْنٍ قَالَ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ عَنْ أَبِي بِشْرٍ عَنْ عِكْرِمَةَ قَالَ رَأَيْتُ رَجُلًا عِنْدَ الْمَقَامِ يُكَبِّرُ فِي كُلِّ خَفْضٍ وَرَفْعٍ وَإِذَا قَامَ وَإِذَا وَضَعَ فَأَخْبَرْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ أَوَلَيْسَ تِلْكَ صَلَاةَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَا أُمَّ لَكَ 754 - Икрима (р.а.) риуаят етті: «Бір кісінің (Әбу Хурайраның) Меккедегі Мақами Ибраһимде намаз оқып жатып, сәждеге бас қойғанда да, сәждеден бас көтергенде де тәкбір айтқанын көрдім. Бұны Ибн Аббасқа (р.а.) айтып берген едім, ол: «Ей, жетімек! Бұл - Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) намазы ғой»,- деді. 115-бап. Сәждеден тұрғанда тәкбір айту туралы - 755حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ قَالَ أَخْبَرَنَا هَمَّامٌ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ عِكْرِمَةَ قَالَ صَلَّيْتُ خَلْفَ شَيْخٍ بِمَكَّةَ فَكَبَّرَ ثِنْتَيْنِ وَعِشْرِينَ تَكْبِيرَةً فَقُلْتُ لِابْنِ عَبَّاسٍ إِنَّهُ أَحْمَقُ فَقَالَ ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ سُنَّةُ أَبِي الْقَاسِمِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَقَالَ مُوسَى حَدَّثَنَا أَبَانُ حَدَّثَنَا قَتَادَةُ حَدَّثَنَا عِكْرِمَةُ 755 - Икрима (р.а.) риуаят етті: «Меккеде бір қарияға (Әбу Хурайраға) ұйып намаз оқыдым. Ол жиырма екі мәрте тәкбір айтты. Сонда ибн Аббасқа: «Бұл кісінің ақыл-есі дұрыс па өзі?»,- дедім. Сонда ибн Аббас: «Иә, тұқымың жайылғыр, бұл Әбу-л-Қасым Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) сүннеттері ғой»,- деп айтты». حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ قَالَ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنْ عُقَيْلٍ عَنْ ابْنِ شِهَابٍ قَالَ أَخْبَرَنِي أَبُو بَكْرِ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَارِثِ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا هُرَيْرَةَ يَقُولُ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا قَامَ إِلَى الصَّلَاةِ يُكَبِّرُ حِينَ يَقُومُ ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَرْكَعُ ثُمَّ يَقُولُ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ حِينَ يَرْفَعُ صُلْبَهُ مِنْ الرَّكْعَةِ ثُمَّ يَقُولُ وَهُوَ قَائِمٌ رَبَّنَا لَكَ الْحَمْدُ قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ صَالِحٍ عَنْ اللَّيْثِ وَلَكَ الْحَمْدُ ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَهْوِي ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَرْفَعُ رَأْسَهُ ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَسْجُدُ ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَرْفَعُ رَأْسَهُ ثُمَّ يَفْعَلُ ذَلِكَ فِي الصَّلَاةِ كُلِّهَا حَتَّى يَقْضِيَهَا وَيُكَبِّرُ حِينَ يَقُومُ مِنْ الثِّنْتَيْنِ بَعْدَ الْجُلُوسِ Әбу Бәкір ибн Абдуррахманға (р.а.) Әбу Хурайра (р.а.) мына хадисті айтып берген екен: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) намаз оқыса, әуелі тік тұрып тәкбір тахрима айтатын, кейін рүкүғ қылып жатқанда және рүкүғтен тұрып жатқанда «Самиғаллаһу лиман хамдаһ»,- дейтін еді. Қиямда болса «Рәббана ләкал хамд»,- деп айтатын. Абдулла (р.а.) болса былай деді: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Уәләкал хамд»,- дер еді. Кейін бірінші сәждеге бара жатып та, одан бас көтергенде де, сондай екінші сәждеге бара жатқанда да, одан бас көтергенде де тәкбір айтатын. Намаздың барлық рәкаттарында солай қылатын еді. Екінші рәкатқа тұрып жатқанда және отырып жатқанда да тәкбір айтатын»,- деді.
Әбу Хумайд айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Сахабалар алдында рүкүғ қылып жатып, тізелерін ұстады»,- деді. - 756حَدَّثَنَا أَبُو الْوَلِيدِ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ أَبِي يَعْفُورٍ قَالَ سَمِعْتُ مُصْعَبَ بْنَ سَعْدٍ يَقُولُ صَلَّيْتُ إِلَى جَنْبِ أَبِي فَطَبَّقْتُ بَيْنَ كَفَّيَّ ثُمَّ وَضَعْتُهُمَا بَيْنَ فَخِذَيَّ فَنَهَانِي أَبِي وَقَالَ كُنَّا نَفْعَلُهُ فَنُهِينَا عَنْهُ وَأُمِرْنَا أَنْ نَضَعَ أَيْدِينَا عَلَى الرُّكَبِ 756 - Мұсғаб ибн Сағд (р.а.) айтты: «Атам Сағд ибн Әбу Уақастың жанында намаз оқыдым.(рүкүғта) қолдарымды екі санымның арасына қойдым. Атам мені көріп: «Бізде ілгеріде солай қылатын едік, қазір бұл мәкрүх етілген, енді қолымызды тізенің үстіне қою бұйырылған»,- деді. 117-бап. Намаз оқушы шала рүкүғ етсе... - 757حَدَّثَنَا حَفْصُ بْنُ عُمَرَ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ سُلَيْمَانَ قَالَ سَمِعْتُ زَيْدَ بْنَ وَهْبٍ قَالَ رَأَى حُذَيْفَةُ رَجُلًا لَا يُتِمُّ الرُّكُوعَ وَالسُّجُودَ قَالَ مَا صَلَّيْتَ وَلَوْ مُتَّ مُتَّ عَلَى غَيْرِ الْفِطْرَةِ الَّتِي فَطَرَ اللَّهُ مُحَمَّدًا صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَيْهَا 757 – Зайд ибн Уахб (р.а.) риуаят етті: «Хузайфа рүкүғ пен сәждені толық қылмай жатқан бір кісіні көріп: «Намаз оқығаның жоқ. Егер өлсең, Алла тағала Мұхаммедке (с.ғ.с.) көрсетілген тура жолдан басқа жолда кетесің»,- деді.» 118-бап. Рүкүғта белді түзу етіп бүгу туралы بَاب اسْتِوَاءِ الظَّهْرِ فِي الرُّكُوعِ وَقَالَ أَبُو حُمَيْدٍ فِي أَصْحَابِهِ رَكَعَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ثُمَّ هَصَرَ ظَهْرَهُ Әбу Хумайд (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бір топ Сахабаларының алдында рүкүғ қылғанында белін тіп-тік түзу қылып бүкті»,- деді. 119-бап. Рүкүғтың толық және түзулік шекарасы және оның туралығынан қанағат қылу - 758حَدَّثَنَا بَدَلُ بْنُ الْمُحَبَّرِ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ أَخْبَرَنِي الْحَكَمُ عَنْ ابْنِ أَبِي لَيْلَى عَنْ الْبَرَاءِ قَالَ كَانَ رُكُوعُ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَسُجُودُهُ وَبَيْنَ السَّجْدَتَيْنِ وَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنْ الرُّكُوعِ مَا خَلَا الْقِيَامَ وَالْقُعُودَ قَرِيبًا مِنْ السَّوَاءِ 758 - Барра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) рүкүғтері мен сәжделері, екі сәжде арасындағы отырысы, рүкүғтан бас көтеріп, бойын түзулегенге (қиямға) дейін біраз уақыт жұмсар еді»,- деді. 120-бап. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) рүкүғті толық қылмаған адамға намазды қайтадан оқуға бұйырды - 759حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ قَالَ أَخْبَرَنِي يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا سَعِيدٌ الْمَقْبُرِيُّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ دَخَلَ الْمَسْجِدَ فَدَخَلَ رَجُلٌ فَصَلَّى ثُمَّ جَاءَ فَسَلَّمَ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَرَدَّ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَيْهِ السَّلَامَ فَقَالَ ارْجِعْ فَصَلِّ فَإِنَّكَ لَمْ تُصَلِّ فَصَلَّى ثُمَّ جَاءَ فَسَلَّمَ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ ارْجِعْ فَصَلِّ فَإِنَّكَ لَمْ تُصَلِّ ثَلَاثًا فَقَالَ وَالَّذِي بَعَثَكَ بِالْحَقِّ فَمَا أُحْسِنُ غَيْرَهُ فَعَلِّمْنِي قَالَ إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلَاةِ فَكَبِّرْ ثُمَّ اقْرَأْ مَا تَيَسَّرَ مَعَكَ مِنْ الْقُرْآنِ ثُمَّ ارْكَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ رَاكِعًا ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَعْتَدِلَ قَائِمًا ثُمَّ اسْجُدْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ سَاجِدًا ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ جَالِسًا ثُمَّ اسْجُدْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ سَاجِدًا ثُمَّ افْعَلْ ذَلِكَ فِي صَلَاتِكَ كُلِّهَا 759 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбармыз (с.ғ.с.) мешітке кірді. Артынан бір кісіде мешітке кіріп, намаз оқыды. Намаздан соң Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) сәлем берді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) сәлемін алып: «Барып қайтадан намаз оқы, өйткені сен намаз оқымадың!»,- деді. Әлгі кісі үш рет қайтадан намаз оқыды. Содан соң келіп: «Сізді хақ Пайғамбар етіп жіберген Аллаға ант етіп айтамын, бұдан артық оқи алмаймын. Маған үйретіңіз»,- деді. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Әуелі тәкбір тахрима айт, содан соң Құраннан білгеніңді оқы, кейін асықпай рүкүғ қыл. Рүкүғта біраз демал, кейін бойыңды жақсылап тіктеп тұр, содан соң сәжде ет, біраз демал, сосын сәждеден тұрып отыр және біраз демал. Намазынының қалғанын да солай қылып оқы!»,- деп айтты». 121-бап. Рүкүғ қылып жатқанда дұға ету туралы - 760 حَدَّثَنَا حَفْصُ بْنُ عُمَرَ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِي الضُّحَى عَنْ مَسْرُوقٍ عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ فِي رُكُوعِهِ وَسُجُودِهِ سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَبِحَمْدِكَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي 760 – Айша анамыз (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) рүкүғ және сәжде қылып жатқанында «Субханака Аллаһумма рәббәна уа бихамдика Аллаһуммаағфирли»,- дейтін»,- деді. 122-бап. Имам рүкүғтан бас көтергенде не дейді және арқасындағы намазхандар не дейді? - 761حَدَّثَنَا آدَمُ قَالَ حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِي ذِئْبٍ عَنْ سَعِيدٍ الْمَقْبُرِيِّ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا قَالَ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ قَالَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ وَكَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا رَكَعَ وَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ يُكَبِّرُ وَإِذَا قَامَ مِنْ السَّجْدَتَيْنِ قَالَ اللَّهُ أَكْبَرُ 761 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) рүкүғтен тұрып жатқанында «Самиғаллаһу лиман хамидаһ»,- десе, бойын түзегеннен кейін, «Аллаһумма рәббәна уә ләкал хамд»,- дейтін еді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) рүкүғ қылғанында және сәждеден бас көтергенінде «Аллаһу Акбар»,- деп тәкбір айтатын. Екінші сәждеден тұрғанында да «Аллаһу Акбар»,- деп тәкбір айтатын еді»,- деді. 123-бап. «Аллаһумма рәббәна уә ләкал хамд»-ның фазилаты туралы - 762حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ قَالَ أَخْبَرَنَا مَالِكٌ عَنْ سُمَيٍّ عَنْ أَبِي صَالِحٍ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِذَا قَالَ الْإِمَامُ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ فَقُولُوا اللَّهُمَّ رَبَّنَا لَكَ الْحَمْدُ فَإِنَّهُ مَنْ وَافَقَ قَوْلُهُ قَوْلَ الْمَلَائِكَةِ غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ 762 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Имам «Самиғаллаһу лиман хамидаһ»,- десе, «Аллаһумма рәббәна уә ләкал хамд»,- деп айтыңыз. Өйткені кімде-кімнің айтқаны періштелердің айтқанына тура келіп қалса, қылған күналары кешіріледі»,- деп айтқан»,- деді. 124-бап. بَاب حَدَّثَنَا مُعَاذُ بْنُ فَضَالَةَ قَالَ حَدَّثَنَا هِشَامٌ عَنْ يَحْيَى عَنْ أَبِي سَلَمَةَ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ لَأُقَرِّبَنَّ صَلَاةَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَكَانَ أَبُو هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ يَقْنُتُ فِي الرَّكْعَةِ الْآخِرَةِ مِنْ صَلَاةِ الظُّهْرِ وَصَلَاةِ الْعِشَاءِ وَصَلَاةِ الصُّبْحِ بَعْدَ مَا يَقُولُ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ فَيَدْعُو لِلْمُؤْمِنِينَ وَيَلْعَنُ الْكُفَّارَ Әбу Хурайра (р.а.) айтты: «Мен, әлбетте, сендерге Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) оқыған намазына ұқсатып намаз оқып беремін»,- деді.Әбу Хурайра (р.а.) бесін, құфтан және таң намаздарының соңғы рәкаттарында «Самиғаллаһу лиман хамидаһ»,- дегеннен соң «Құнұт» дұғасын оқып мүъминдерге дұға қылып, кәпірлерге лағнет айтар еді. - 763حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَبِي الْأَسْوَدِ قَالَ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ عَنْ خَالِدٍ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِي قِلَابَةَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ كَانَ الْقُنُوتُ فِي الْمَغْرِبِ وَالْفَجْرِ 763 - Әнас (р.а.) айтты: «Құнұт» дұғасы шам мен таң намаздарында оқылатын»,- деді. - 764حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ عَنْ مَالِكٍ عَنْ نُعَيْمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْمُجْمِرِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ يَحْيَى بْنِ خَلَّادٍ الزُّرَقِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ رَافِعٍ الزُّرَقِيِّ قَالَ كُنَّا يَوْمًا نُصَلِّي وَرَاءَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَلَمَّا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنْ الرَّكْعَةِ قَالَ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ قَالَ رَجُلٌ وَرَاءَهُ رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ حَمْدًا كَثِيرًا طَيِّبًا مُبَارَكًا فِيهِ فَلَمَّا انْصَرَفَ قَالَ مَنْ الْمُتَكَلِّمُ قَالَ أَنَا قَالَ رَأَيْتُ بِضْعَةً وَثَلَاثِينَ مَلَكًا يَبْتَدِرُونَهَا أَيُّهُمْ يَكْتُبُهَا أَوَّلُ 764 - Рифоат ибн Рафиғ (р.а.) риуаят етті: «Бір күні Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) ұйып намаз оқып жатқан едік, рүкүғтен бас көтеріп жатып, “Самиғалаллаһу лиман хамидаһ»,- дегенінде бір кісі: «Рәббәне ләкал хамд хамдан касиран тайибан мүбаракан фихи»,- деді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) намазды бітірген соң, артқа бұрылып: «Сөйлеген кім?»,- деді. Ол: «Мен»,- деді. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «отыздан аса періштелердің бірінші болып жазып алуға асығысып жатқандарын көрдім»,- деді. 125-бап. Намазханның рүкүғтен бас көтергенде сәл ғана тік тұруы туралы بَاب الطُّمَأْنِينَةِ حِينَ يَرْفَعُ رَأْسَهُ مِنْ الرُّكُوعِ وَقَالَ أَبُو حُمَيْدٍ رَفَعَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَاسْتَوَى جَالِسًا حَتَّى يَعُودَ كُلُّ فَقَارٍ مَكَانَهُ Әбу Хумайд (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) рүкүғтен басын көтерген соң омыртқаларының әрбірін буын-буынына түсіріп, біраз тыныс алатын еді»,- деді. - 765حَدَّثَنَا أَبُو الْوَلِيدِ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ ثَابِتٍ قَالَ كَانَ أَنَسٌ يَنْعَتُ لَنَا صَلَاةَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَكَانَ يُصَلِّي وَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنْ الرُّكُوعِ قَامَ حَتَّى نَقُولَ قَدْ نَسِيَ 765 – Сәбит (р.а.) риуаят етті: «Әнас (р.а.) бізге Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) қалай намаз оқитынын түсіндіріп және рүкүғтен бас көтергенде бір сәл тік тұрып қалатын. Тіпті, біз сәжде қылу есінен шығып кетті ме»,- дер едік. - 766حَدَّثَنَا أَبُو الْوَلِيدِ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ الْحَكَمِ عَنْ ابْنِ أَبِي لَيْلَى عَنْ الْبَرَاءِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ كَانَ رُكُوعُ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَسُجُودُهُ وَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنْ الرُّكُوعِ وَبَيْنَ السَّجْدَتَيْنِ قَرِيبًا مِنْ السَّوَاءِ 766 – Барра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) рүкүғ, сәжде және қиямға да, екі сәжде арасында отыруға белгілі бір уақыт кететін еді»,- деді. - 767حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ قَالَ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ أَبِي قِلَابَةَ قَالَ كَانَ مَالِكُ بْنُ الْحُوَيْرِثِ يُرِينَا كَيْفَ كَانَ صَلَاةُ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَذَاكَ فِي غَيْرِ وَقْتِ صَلَاةٍ فَقَامَ فَأَمْكَنَ الْقِيَامَ ثُمَّ رَكَعَ فَأَمْكَنَ الرُّكُوعَ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ فَأَنْصَبَ هُنَيَّةً قَالَ فَصَلَّى بِنَا صَلَاةَ شَيْخِنَا هَذَا أَبِي بُرَيْدٍ وَكَانَ أَبُو بُرَيْدٍ إِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنْ السَّجْدَةِ الْآخِرَةِ اسْتَوَى قَاعِدًا ثُمَّ نَهَضَ 767 - Әбу Қилаба риуаят етті: «Мәлік ибн Хуайрис (р.а.) бізге Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) қалай намаз оқитынын көрсетіп беретін. Бұл намаздан тыс уақытта болатын еді. Бойын тіктеді де, біраз тұрды, кейін рүкүғ қылды және біраз үнсіз тұрды, содан соң басын көтеріп бір аз тұрды. Мәлік ибн Хуайрис (рүа.) бізге міне сол шайхымыз Әбу Бұрданың намазына ұқсас намаз оқып берді. Әбу Бұрайд соңғы сәждеден бас көтерсе, біраз отырып алып, кейін тұратын»,- деді.
126-бап. Тәкбір айтып сәжде қылынады قَالَ نَافِعٌ كَانَ ابْنُ عُمَرَ يَضَعُ يَدَيْهِ قَبْلَ رُكْبَتَيْهِ Нафиғ (р.а.) айтты: «Ибн Омар сәждеге барғанда, тізесін жерге қоярдан бұрын қолын қоятын»,- деді. (Бұл Мәликилер мазһабында, ал қалған үш мәзһабта бірінші жерге тізе, содан кейін қол қойылады). - 768حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ قَالَ حَدَّثَنَا شُعَيْبٌ عَنْ الزُّهْرِيِّ قَالَ أَخْبَرَنِي أَبُو بَكْرِ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَارِثِ بْنِ هِشَامٍ وَأَبُو سَلَمَةَ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ أَنَّ أَبَا هُرَيْرَةَ كَانَ يُكَبِّرُ فِي كُلِّ صَلَاةٍ مِنْ الْمَكْتُوبَةِ وَغَيْرِهَا فِي رَمَضَانَ وَغَيْرِهِ فَيُكَبِّرُ حِينَ يَقُومُ ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَرْكَعُ ثُمَّ يَقُولُ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ ثُمَّ يَقُولُ رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ قَبْلَ أَنْ يَسْجُدَ ثُمَّ يَقُولُ اللَّهُ أَكْبَرُ حِينَ يَهْوِي سَاجِدًا ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَرْفَعُ رَأْسَهُ مِنْ السُّجُودِ ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَسْجُدُ ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَرْفَعُ رَأْسَهُ مِنْ السُّجُودِ ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَقُومُ مِنْ الْجُلُوسِ فِي الِاثْنَتَيْنِ وَيَفْعَلُ ذَلِكَ فِي كُلِّ رَكْعَةٍ حَتَّى يَفْرُغَ مِنْ الصَّلَاةِ ثُمَّ يَقُولُ حِينَ يَنْصَرِفُ وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ إِنِّي لَأَقْرَبُكُمْ شَبَهًا بِصَلَاةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنْ كَانَتْ هَذِهِ لَصَلَاتَهُ حَتَّى فَارَقَ الدُّنْيَا 768 - Зуһрий (р.а.) риуаят етті: «Әбу Һұрайра (р.а.) барша намазда, бұйырылған және бұйырылмаған намаздарда да тәкбір айтатын. Парызда да, сүннетте де, Рамазанда да, қиямда да, рүкүғте де тәкбір айтатын. Кейін «Самиғаллаһу лиман хамидаһ»,- деп басын көтеретін еді, содан соң сәждеге барардан бұрын, «Рәббәна уә ләкал хамд»,- дейтін. Кейін, «Аллаһу Акбар»,- деп сәждеге баратын, содан соң сәждеден бас көтеріп жатқанда тәкбір айтатын. Кейін, екінші сәждеге бара жатқанда тәкбір айтатын еді, содан соң екінші сәждеден бас көтеріп жатқанда тәкбір айтатын, және ташаһудтан тұрып жатқанда тәкбір айтатын. Жоғарыдағы көрсеткендерін әрбір рәкатта, намаз біткенге дейін қылатын еді. Намаздан қайтып бара жатып: «Жаным қолында болғанмен (Алламен) ант етіп айтамын, барлығыңыздың намаз оқығандарыңыздан гөрі, менің намаз оқысым көбірек Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) намаз оқысына ұқсайды. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) дүниеден ахиретке өтіп кеткенге дейін осылай намаз оқыған болатын»,- деді.
Әбу Хурайра (р.а.) Әбу Бәкір мен Әбу Саламаға (р.а.) былай деп айтыпты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) рүкүғтен бас көтеріп жатып, «Самиғалаллаһу лиман хамидаһ»,- десе қиямда: «Рәббәне ләкал хамд»,- дейтін. Кейін: «Иләһи, Уәлид ибн Уәлидті, Сәлама ибн Хишамды, Ғияш ибн Әбу Рабиғаны, сондай-ақ әлсіз езілген мүъминдерді құтқар. Иләһи, Мұзар кәпірлеріне қатты азап бер және оларға Жүсіптің ғ.с. заманындағы құрғақшылықтай құрғақшылық жібер!»,- деп айтатын. Сол күндері Мұзар тайпасындағы машриқ иелері Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) дұшпан кісілер болатын»,- деді. - 769حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ غَيْرَ مَرَّةٍ عَنْ الزُّهْرِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ يَقُولُ سَقَطَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنْ فَرَسٍ وَرُبَّمَا قَالَ سُفْيَانُ مِنْ فَرَسٍ فَجُحِشَ شِقُّهُ الْأَيْمَنُ فَدَخَلْنَا عَلَيْهِ نَعُودُهُ فَحَضَرَتْ الصَّلَاةُ فَصَلَّى بِنَا قَاعِدًا وَقَعَدْنَا وَقَالَ سُفْيَانُ مَرَّةً صَلَّيْنَا قُعُودًا فَلَمَّا قَضَى الصَّلَاةَ قَالَ إِنَّمَا جُعِلَ الْإِمَامُ لِيُؤْتَمَّ بِهِ فَإِذَا كَبَّرَ فَكَبِّرُوا وَإِذَا رَكَعَ فَارْكَعُوا وَإِذَا رَفَعَ فَارْفَعُوا وَإِذَا قَالَ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ فَقُولُوا رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ وَإِذَا سَجَدَ فَاسْجُدُوا قَالَ سُفْيَانُ كَذَا جَاءَ بِهِ مَعْمَرٌ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ لَقَدْ حَفِظَ كَذَا قَالَ الزُّهْرِيُّ وَلَكَ الْحَمْدُ حَفِظْتُ مِنْ شِقِّهِ الْأَيْمَنِ فَلَمَّا خَرَجْنَا مِنْ عِنْدِ الزُّهْرِيِّ قَالَ ابْنُ جُرَيْجٍ وَأَنَا عِنْدَهُ فَجُحِشَ سَاقُهُ الْأَيْمَنُ 769 - Әнас ибн Мәлік (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) аттан жығылып қалды (Әбу Сұфян: «Аттан жығылды»,- деген секілді еді) Сонда оң жағы сырылып кетті. Біз Пайғамбарымызды (с.ғ.с.) көргелі кірдік. Намаз уақыты болды. Бізге отырған бойы имамдық қылды, біз де отырып оқыдық. Сұфян: «Бір мәрте ғана отырып оқыдық»,- деген еді) Намазды оқып болған соң бізге бұрылып: «Имам ұйымақ үшін имам қылынған, егер ол тәкбір айтса, тәкбір айт, егер рүкүғ қылса, рүкүғ қыл, рүкүғдан бас көтерсе, басыңды көтер, «Самиғаллаһу лиман хамдаһ»,- десе «Рәббәна ләкалхамд»,- деп айтыңдар. Ол сәжде қылса, сендер де сәжде қылыңдар!»,- деді. Әли ибн Абдулла (р.а.): «Мағмар да осы хадисті риуаят қылған ба еді?»,- деп сұрады. Мен: «Иә»,- дедім. Сұфян: «Мағмар, Зуһрий қандай айтып берген болса, солай есімде қалыпты»,- деді. Мағмар (р.а.): «Иләһи, өзіңе шүкір! Зұһридің «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) аттан оң жағымен жығылды»,- дегенін жақсы есіме сақтап қалғанмын, Зұһридың алдынан шыққанымызда Ибн Жұрайж (р.а.): «Сонда мен де Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) алдында едім. Оң аяғы (балтыры) жарақаттанған болатын»,- деді. 127-бап. Сәжденің артықшылығы - 770حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ قَالَ أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ عَنْ الزُّهْرِيِّ قَالَ أَخْبَرَنِي سَعِيدُ بْنُ الْمُسَيَّبِ وَعَطَاءُ بْنُ يَزِيدَ اللَّيْثِيُّ أَنَّ أَبَا هُرَيْرَةَ أَخْبَرَهُمَا أَنَّ النَّاسَ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ هَلْ نَرَى رَبَّنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ قَالَ هَلْ تُمَارُونَ فِي الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ لَيْسَ دُونَهُ سَحَابٌ قَالُوا لَا يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ فَهَلْ تُمَارُونَ فِي الشَّمْسِ لَيْسَ دُونَهَا سَحَابٌ قَالُوا لَا قَالَ فَإِنَّكُمْ تَرَوْنَهُ كَذَلِكَ يُحْشَرُ النَّاسُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَيَقُولُ مَنْ كَانَ يَعْبُدُ شَيْئًا فَلْيَتَّبِعْ فَمِنْهُمْ مَنْ يَتَّبِعُ الشَّمْسَ وَمِنْهُمْ مَنْ يَتَّبِعُ الْقَمَرَ وَمِنْهُمْ مَنْ يَتَّبِعُ الطَّوَاغِيتَ وَتَبْقَى هَذِهِ الْأُمَّةُ فِيهَا مُنَافِقُوهَا فَيَأْتِيهِمْ اللَّهُ فَيَقُولُ أَنَا رَبُّكُمْ فَيَقُولُونَ هَذَا مَكَانُنَا حَتَّى يَأْتِيَنَا رَبُّنَا فَإِذَا جَاءَ رَبُّنَا عَرَفْنَاهُ فَيَأْتِيهِمْ اللَّهُ فَيَقُولُ أَنَا رَبُّكُمْ فَيَقُولُونَ أَنْتَ رَبُّنَا فَيَدْعُوهُمْ فَيُضْرَبُ الصِّرَاطُ بَيْنَ ظَهْرَانَيْ جَهَنَّمَ فَأَكُونُ أَوَّلَ مَنْ يَجُوزُ مِنْ الرُّسُلِ بِأُمَّتِهِ وَلَا يَتَكَلَّمُ يَوْمَئِذٍ أَحَدٌ إِلَّا الرُّسُلُ وَكَلَامُ الرُّسُلِ يَوْمَئِذٍ اللَّهُمَّ سَلِّمْ سَلِّمْ وَفِي جَهَنَّمَ كَلَالِيبُ مِثْلُ شَوْكِ السَّعْدَانِ هَلْ رَأَيْتُمْ شَوْكَ السَّعْدَانِ قَالُوا نَعَمْ قَالَ فَإِنَّهَا مِثْلُ شَوْكِ السَّعْدَانِ غَيْرَ أَنَّهُ لَا يَعْلَمُ قَدْرَ عِظَمِهَا إِلَّا اللَّهُ تَخْطَفُ النَّاسَ بِأَعْمَالِهِمْ فَمِنْهُمْ مَنْ يُوبَقُ بِعَمَلِهِ وَمِنْهُمْ مَنْ يُخَرْدَلُ ثُمَّ يَنْجُو حَتَّى إِذَا أَرَادَ اللَّهُ رَحْمَةَ مَنْ أَرَادَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ أَمَرَ اللَّهُ الْمَلَائِكَةَ أَنْ يُخْرِجُوا مَنْ كَانَ يَعْبُدُ اللَّهَ فَيُخْرِجُونَهُمْ وَيَعْرِفُونَهُمْ بِآثَارِ السُّجُودِ وَحَرَّمَ اللَّهُ عَلَى النَّارِ أَنْ تَأْكُلَ أَثَرَ السُّجُودِ فَيَخْرُجُونَ مِنْ النَّارِ فَكُلُّ ابْنِ آدَمَ تَأْكُلُهُ النَّارُ إِلَّا أَثَرَ السُّجُودِ فَيَخْرُجُونَ مِنْ النَّارِ قَدْ امْتَحَشُوا فَيُصَبُّ عَلَيْهِمْ مَاءُ الْحَيَاةِ فَيَنْبُتُونَ كَمَا تَنْبُتُ الْحِبَّةُ فِي حَمِيلِ السَّيْلِ ثُمَّ يَفْرُغُ اللَّهُ مِنْ الْقَضَاءِ بَيْنَ الْعِبَادِ وَيَبْقَى رَجُلٌ بَيْنَ الْجَنَّةِ وَالنَّارِ وَهُوَ آخِرُ أَهْلِ النَّارِ دُخُولًا الْجَنَّةَ مُقْبِلٌ بِوَجْهِهِ قِبَلَ النَّارِ فَيَقُولُ يَا رَبِّ اصْرِفْ وَجْهِي عَنْ النَّارِ قَدْ قَشَبَنِي رِيحُهَا وَأَحْرَقَنِي ذَكَاؤُهَا فَيَقُولُ هَلْ عَسَيْتَ إِنْ فُعِلَ ذَلِكَ بِكَ أَنْ تَسْأَلَ غَيْرَ ذَلِكَ فَيَقُولُ لَا وَعِزَّتِكَ فَيُعْطِي اللَّهَ مَا يَشَاءُ مِنْ عَهْدٍ وَمِيثَاقٍ فَيَصْرِفُ اللَّهُ وَجْهَهُ عَنْ النَّارِ فَإِذَا أَقْبَلَ بِهِ عَلَى الْجَنَّةِ رَأَى بَهْجَتَهَا سَكَتَ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ يَسْكُتَ ثُمَّ قَالَ يَا رَبِّ قَدِّمْنِي عِنْدَ بَابِ الْجَنَّةِ فَيَقُولُ اللَّهُ لَهُ أَلَيْسَ قَدْ أَعْطَيْتَ الْعُهُودَ وَالْمِيثَاقَ أَنْ لَا تَسْأَلَ غَيْرَ الَّذِي كُنْتَ سَأَلْتَ فَيَقُولُ يَا رَبِّ لَا أَكُونُ أَشْقَى خَلْقِكَ فَيَقُولُ فَمَا عَسَيْتَ إِنْ أُعْطِيتَ ذَلِكَ أَنْ لَا تَسْأَلَ غَيْرَهُ فَيَقُولُ لَا وَعِزَّتِكَ لَا أَسْأَلُ غَيْرَ ذَلِكَ فَيُعْطِي رَبَّهُ مَا شَاءَ مِنْ عَهْدٍ وَمِيثَاقٍ فَيُقَدِّمُهُ إِلَى بَابِ الْجَنَّةِ فَإِذَا بَلَغَ بَابَهَا فَرَأَى زَهْرَتَهَا وَمَا فِيهَا مِنْ النَّضْرَةِ وَالسُّرُورِ فَيَسْكُتُ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ يَسْكُتَ فَيَقُولُ يَا رَبِّ أَدْخِلْنِي الْجَنَّةَ فَيَقُولُ اللَّهُ وَيْحَكَ يَا ابْنَ آدَمَ مَا أَغْدَرَكَ أَلَيْسَ قَدْ أَعْطَيْتَ الْعُهُودَ وَالْمِيثَاقَ أَنْ لَا تَسْأَلَ غَيْرَ الَّذِي أُعْطِيتَ فَيَقُولُ يَا رَبِّ لَا تَجْعَلْنِي أَشْقَى خَلْقِكَ فَيَضْحَكُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ مِنْهُ ثُمَّ يَأْذَنُ لَهُ فِي دُخُولِ الْجَنَّةِ فَيَقُولُ تَمَنَّ فَيَتَمَنَّى حَتَّى إِذَا انْقَطَعَ أُمْنِيَّتُهُ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ مِنْ كَذَا وَكَذَا أَقْبَلَ يُذَكِّرُهُ رَبُّهُ حَتَّى إِذَا انْتَهَتْ بِهِ الْأَمَانِيُّ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى لَكَ ذَلِكَ وَمِثْلُهُ مَعَهُ قَالَ أَبُو سَعِيدٍ الْخُدْرِيُّ لِأَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ قَالَ اللَّهُ لَكَ ذَلِكَ وَعَشَرَةُ أَمْثَالِهِ قَالَ أَبُو هُرَيْرَةَ لَمْ أَحْفَظْ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِلَّا قَوْلَهُ لَكَ ذَلِكَ وَمِثْلُهُ مَعَهُ قَالَ أَبُو سَعِيدٍ إِنِّي سَمِعْتُهُ يَقُولُ ذَلِكَ لَكَ وَعَشَرَةُ أَمْثَالِهِ 770 - Әбу Хурайра (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) Адамдар: О, Расулалла, қиямет күні Раббымызды көреміз бе?»,- деп сұрады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Ауа ашық түнде он төрт күндік толған айды көруге күмән етпейсіңдер ғой?»,- деді. Сахабалар: «Жоқ, я Расулулла!»,- десті. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Рабыларыңды да солай күмәнсіз көресіңдер. Қиямет күні адамдар топталып жиналады, сонда Алла тағала: «Кім не нәрсеге сенген болса, соған ілессін!»,- деп әмір етер. Сонда кейбір адамдар күнге, кейбірі айға, енді біреулері шайтанға ілеседі. Махшарда тек қана ислам үмбеті қалады, олардың ішінде Мунафиқтары да болады. Содан соң, Алла тағала көрінбей келіп: «Мен сенің Раббынмың»,- дер. Адамдар: «Раббымыз келгенше тұратын жеріміз осы жер ма? Раббымыз келсе, біз оны танимыз»,- деседі (Аллаға серік қосып қоюдан қорқып, солай деседі) Сонда Алла тағала келіп (көрініп): «Мен Раббыңмын!»,- дейді. Мүъминдер: «Сен Раббымызсың!»,- деп айтады. Оларды Алла тағала дағуат қылады. Жәһаннамның үстіне сират көпірі құрылады. Мен Пайғамбарлар ішінде бірінші болып үмбетіммен бірге сират көпірінен өтемін. Сол күні Пайғамбарлардан басқа ешкім сөйлемес. Сол уақытта Пайғамбарлар: «Иләһи, сәләмат қыл!»,- деп барша үмбеттеріне мейір-шапағат тілейді. Жәһаннамда қияқ тікендері сияқты тікендері бар. Қияқ тікенді көргенбісіңдер?»,- деді. Сахабалар: «Иә, көргенбіз»,- десті. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) сөзін ары қарай жалғастырып: «Қиеқ тікеніне ұқсайды, бірақ оның қаттылығын Алладан басқа ешкім білмейді. Күналарына қарап, кейбіреулер отқа, кейбіреулерін тікенге тастап жіберілер. Содан соң тозаққа түскен қайсы біріне Алла тағала рахмет қылмақты қалар, ол құтылушылардан болады. Алла тағала періштелерге өзіне ғана құлшылық қылған кісілерді тозақтан шығаруды бұйырады, содан кейін оларды тозақтан шығарады. Жалғыз Аллаға ғана құлшылық еткен пенделерін денелерінде сәжде іздері қалған ағзаларын күйдіруден тияр. Адам баласы бүтін денесі күйген, бірақ та сәжде қылған жерлері ғана күймеген халде тозақтан шығарылады. Тозақ отынан шыққан адамдардың үстінен өмір суы құйылар. Денелері құдды сол лай-батпақты жерге түсіп өңген тұқым сияқты жасарып көркемденер. Алла тағала барлық пенделерінің арасында, әділет таразысы арқылы қазылық үкімін аяғына жеткізген соң, бір кісі жәннат пен тозақтың ортасында қалар. Тозақтың иесі болған бұл кісі жәннатқа ең сонынан кірер. Ол жүзі тозақ отына күйген хәлде: «Я Раббым, жүзімді тозақ отынан басқа жаққа бұра гөр, тозақтын ащы түтіні мені улап, оның жалыны мені күйдіруде»,- дейді. Алла тағала: «Егер айтқаның болса, одан кейін басқа нәрсені сұрамайсың ба?»,- дейді. Әлгі адам: «Я Раббым, сұрамаспын»,- деп ант ішер. Алла тағала пендесінің уәдесін алғаннан соң, оның жүзін тозақ жақтан жәннат жаққа бұрады. Пенде жәннаттың сұлу да көркемдігін көріп, Алла тағала қалаған уақытқа дейін үндемей қалар, содан соң: «Я Раббым, мені жәннат есігінің жанына жеткізе гөр!»,- деп айтар. Сонда Алла тағала оған: «Әлгі сұраған нәрсеңнен басқа ешнәрсе сұрамаспын деп уәде қылмап па едің?»,- дейді. Пенде айтар: «Я Раббым, уәде бердім ау, бірақ сенің лүтфу құдретіңнен үміт етемін»,- деп айтады. Алла тағала: «Егер айтқаның болса, одан кейін басқа нәрсені сұрамайсың ба?»,- дейді. Әлгі адам Раббысына ант етіп: «Басқа ешнәрсе сұрамаспын»,- деп айтар. Оны жәннат есігіне келтіреді. Жәннат есігіне жеткенде ондағы әдемілік сұлулықты көріп, қайран халге түседі. Тағы да Алла тағала қалаған уақытқа дейін үндемей қалар. Содан соң: «Я Раббым, мені жәннатқа кіргізе гөр!»,- деп айтар. Алла тағала: «Сен неше уәдеңе опасыздық қылдың. Ей, адам баласы, бұдан басқа нәрсе сұрамаспын деп уәде бермеп пе едің?»,- деп айтар. Әлгі адам: «Я Раббым, мені ең бақытсыз пенде етіп қойма!»,- деп айтады. Сол кезде Алла тағала күліп, пендесіне жәннатқа кіруге рұқсат беріп: «Қалағаныңша тілек тілей бер, пендем!»,- деп айтар. Адам көңіліндегі қалаған нәрсесенің бәрін тілер. Сонда Алла тағала оған: «Пәлен және пәлен, пәлен нәрселерді қосып сұра!»,- деп айтар. Пендесі Алла тағала айтқан нәрселерінің баршасын тілер. Алла тағала оған: «Бұл да саған, ол да саған»,- деп және қанша нәрселерді айтады. 128-бап. Намазхан білегінің іш жағын көрсетіп, ішін санынан алысырақ ұстау туралы - 771حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ قَالَ حَدَّثَنِي بَكْرُ بْنُ مُضَرَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ ابْنِ هُرْمُزَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَالِكٍ ابْنِ بُحَيْنَةَ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إِذَا صَلَّى فَرَجَ بَيْنَ يَدَيْهِ حَتَّى يَبْدُوَ بَيَاضُ إِبْطَيْهِ وَقَالَ اللَّيْثُ حَدَّثَنِي جَعْفَرُ بْنُ رَبِيعَةَ نَحْوَهُ 771 - Абдулла ибн Мәлік айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) намаз оқыса, (сәждеде) санын мықынынан (ішінен) алыс ұстайтыны соншалық, тіптен, қолтықтарының әппақтығы да көрініп тұратын»,- деді. 129-бап. Намазхан аяқтарының ұшын қыблаға қаратады قَالَهُ أَبُو حُمَيْدٍ السَّاعِدِيُّ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ Әбу Хумайд (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) осылай деп айтқан»,- деді. 130-бап. Намазхан сәждені толық қылмаса... - 772 حَدَّثَنَا الصَّلْتُ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ حَدَّثَنَا مَهْدِيُّ بْنُ مَيْمُونٍ عَنْ وَاصِلٍ عَنْ أَبِي وَائِلٍ عَنْ حُذَيْفَةَ رَأَى رَجُلًا لَا يُتِمُّ رُكُوعَهُ وَلَا سُجُودَهُ فَلَمَّا قَضَى صَلَاتَهُ قَالَ لَهُ حُذَيْفَةُ مَا صَلَّيْتَ قَالَ وَأَحْسِبُهُ قَالَ وَلَوْ مُتَّ مُتَّ عَلَى غَيْرِ سُنَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ 772 - Хузайфа (р.а.) бір кісінің шала рүкүғ пен сәжде қылып жатқанын көріп, намазын бітірген соң: «Намаз оқымадың!»,- деді. Әбу Уәйл айтты: «Есімде, «Егер өлсең, Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) сүннетінен басқа жолда өлген боласың деп те айтқан болатын»,- деді.
131-бап. Дененің жеті мүшесі мен сәжде ету туралы - 773حَدَّثَنَا قَبِيصَةُ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ عَمْرِو بْنِ دِينَارٍ عَنْ طَاوُسٍ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ أُمِرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ يَسْجُدَ عَلَى سَبْعَةِ أَعْضَاءٍ وَلَا يَكُفَّ شَعَرًا وَلَا ثَوْبًا الْجَبْهَةِ وَالْيَدَيْنِ وَالرُّكْبَتَيْنِ وَالرِّجْلَيْنِ 773 - Ибн Аббас (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) денесінің жеті мүшесімен сәжде қылуды бұйырып, шашты артқа қарай тарауға және киімді (етегін, жеңін) бүктеуді тиды. Осы жеті мүше: маңдай, екі қол, екі тізе және екі аяқпен сәжде қылуды бұйырды»,- деді. - 774حَدَّثَنَا مُسْلِمُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ عَمْرٍو عَنْ طَاوُسٍ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ أُمِرْنَا أَنْ نَسْجُدَ عَلَى سَبْعَةِ أَعْظُمٍ وَلَا نَكُفَّ ثَوْبًا وَلَا شَعَرًا 774 - Ибн Аббас (р.а.) риуаят етті: «Шашты артқа қарай тарамауға, киімді артқа қайырмауға және жеті мүшемен сәжде қылуға бұйырылдық»,- деді. - 775حَدَّثَنَا آدَمُ حَدَّثَنَا إِسْرَائِيلُ عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ يَزِيدَ الْخَطْمِيِّ حَدَّثَنَا الْبَرَاءُ بْنُ عَازِبٍ وَهُوَ غَيْرُ كَذُوبٍ قَالَ كُنَّا نُصَلِّي خَلْفَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَإِذَا قَالَ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ لَمْ يَحْنِ أَحَدٌ مِنَّا ظَهْرَهُ حَتَّى يَضَعَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ جَبْهَتَهُ عَلَى الْأَرْضِ 775 – Барра ибн Азиб (р.а.) (ол жалған сөйлемейді) риуаят етті: «Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) ұйып намаз оқитын едік. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) «Самиғаллаһу лиман хамидаһ» дегенінде, сәждеге басын жерге қоймағанына дейін бірде-біреуміз белімізді имейтінбіз»,- деді. 132-бап. Мұрынмен сәжде қылу туралы - 776 حَدَّثَنَا مُعَلَّى بْنُ أَسَدٍ قَالَ حَدَّثَنَا وُهَيْبٌ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ طَاوُسٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أُمِرْتُ أَنْ أَسْجُدَ عَلَى سَبْعَةِ أَعْظُمٍ عَلَى الْجَبْهَةِ وَأَشَارَ بِيَدِهِ عَلَى أَنْفِهِ وَالْيَدَيْنِ وَالرُّكْبَتَيْنِ وَأَطْرَافِ الْقَدَمَيْنِ وَلَا نَكْفِتَ الثِّيَابَ وَالشَّعَرَ 776 – Ибн Аббас (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) денесінің жеті мүшесімен маңдай (қолдары мен мұрнын көрсетті) екі қол, екі тізе және екі аяқтың ұшымен сәжде қылуға және шашты артқа қарай тарамауға, киімді артқа қайырмауға бұйырылдым»,- деді. 133-бап. Жер лай болған кезде мұрынмен сәжде қылу туралы - 777حَدَّثَنَا مُوسَى قَالَ حَدَّثَنَا هَمَّامٌ عَنْ يَحْيَى عَنْ أَبِي سَلَمَةَ قَالَ انْطَلَقْتُ إِلَى أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ فَقُلْتُ أَلَا تَخْرُجُ بِنَا إِلَى النَّخْلِ نَتَحَدَّثُ فَخَرَجَ فَقَالَ قُلْتُ حَدِّثْنِي مَا سَمِعْتَ مِنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ اعْتَكَفَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَشْرَ الْأُوَلِ مِنْ رَمَضَانَ وَاعْتَكَفْنَا مَعَهُ فَأَتَاهُ جِبْرِيلُ فَقَالَ إِنَّ الَّذِي تَطْلُبُ أَمَامَكَ فَاعْتَكَفَ الْعَشْرَ الْأَوْسَطَ فَاعْتَكَفْنَا مَعَهُ فَأَتَاهُ جِبْرِيلُ فَقَالَ إِنَّ الَّذِي تَطْلُبُ أَمَامَكَ فَقَامَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خَطِيبًا صَبِيحَةَ عِشْرِينَ مِنْ رَمَضَانَ فَقَالَ مَنْ كَانَ اعْتَكَفَ مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَلْيَرْجِعْ فَإِنِّي أُرِيتُ لَيْلَةَ الْقَدْرِ وَإِنِّي نُسِّيتُهَا وَإِنَّهَا فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ فِي وِتْرٍ وَإِنِّي رَأَيْتُ كَأَنِّي أَسْجُدُ فِي طِينٍ وَمَاءٍ وَكَانَ سَقْفُ الْمَسْجِدِ جَرِيدَ النَّخْلِ وَمَا نَرَى فِي السَّمَاءِ شَيْئًا فَجَاءَتْ قَزْعَةٌ فَأُمْطِرْنَا فَصَلَّى بِنَا النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ حَتَّى رَأَيْتُ أَثَرَ الطِّينِ وَالْمَاءِ عَلَى جَبْهَةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَرْنَبَتِهِ تَصْدِيقَ رُؤْيَاهُ 777 - Әбу Сәлама (р.а.) риуаят етті: «Әбу Саъид әл-Худрийдың алдына кірдім да: «Бізбен сұқбаттасуға құрма бағына шықпайсыз ба?»,- дедім. Ол кісі: «Мақұл»,- деп шықты. «Бізге қадір түні туралы Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) естігеніңізді айтып беріңіз»,- дедім. Әбу Сағид (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Рамазанның алғашқы он күнінде мешіттен шықпай, құлшылық етуге ниет етті, біз де ниет қылдық. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) қасына Жебірейіл ғ.с. келіп: «Сен сұрап жатқан нәрсеге әлі уақыт ерте»,- деп айтыпты. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) екінші он күндікте де иғтикаф қылды. Біз де ол кісімен бірге иғтикаф қылдық. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) жанына Жебірейіл ғ.с. келіп: «Сен сұраған нәрсеге әлі уақыт бар»,- депті. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Рамазанның 20-шы күнінде таң намазында құтпаға шығып айтты: «Кімде-кім Пайғамбарымызбен (с.ғ.с.) иғтикаф қылған болса, тағы да иғтикаф қылсын, өйткені маған қадір түнінің уақыты айтылған еді, мен оны ұмыттым. Ол соңғы он күндіктің тақ түнінің бірінде болуы керек.Мен түсімде лайға сәжде етіп жатқанымды көрдім»,- деді. Мешіттің төбесі құрма ағашының бұтақтарымен жабылған болатын, аспанда бірде-бір бұлтты көрмейтін едік. Бірден аспанда бір кішкене бұлт пайда болып, үстімізге жаңбыр жауды. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) намаз оқыды, біз ол кісіге ұйыдық. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) маңдайы мен мұрнының ұшына лай мен су жұқанын көрдік. Бұнымен Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) көрген түсі расталды»,- деді. 134-бап. Киімді байлап немесе артқа қайырып алу туралы - 778حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ كَثِيرٍ قَالَ أَخْبَرَنَا سُفْيَانُ عَنْ أَبِي حَازِمٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ قَالَ كَانَ النَّاسُ يُصَلُّونَ مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَهُمْ عَاقِدُوا أُزْرِهِمْ مِنْ الصِّغَرِ عَلَى رِقَابِهِمْ فَقِيلَ لِلنِّسَاءِ لَا تَرْفَعْنَ رُءُوسَكُنَّ حَتَّى يَسْتَوِيَ الرِّجَالُ جُلُوسًا 778 - Намаз оқушы әуретінің ашылып қалуынан қорықса, намаздан бұрын дұрыстап байлап алады. Саһл ибн Саһл (р.а.) айтты: «Пайғамбарымызбен (с.ғ.с.) бірге намаз оқып жатқан адамдар көйлектерінің кішкенелігінен иықтарына байлап алатын, ер адамдар толық отырып алмағанша, әйелдерге сәждеден бастарын көтермеулеріне бұйырған болатын»,- деді. 135-бап. Намазхан (намазда) шашын артқа қайырмайды - 779حَدَّثَنَا أَبُو النُّعْمَانِ قَالَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ وَهْوَ ابْنُ زَيْدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ دِينَارٍ عَنْ طَاوُسٍ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ أُمِرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ يَسْجُدَ عَلَى سَبْعَةِ أَعْظُمٍ وَلَا يَكُفَّ ثَوْبَهُ وَلَا شَعَرَهُ 779 – Ибн Аббас (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) денесінің жеті мүшесімен сәжде қылуға және де киім мен шашты артқа қайырмауға бұйырылды»,- деді. 136-бап. Намаз оқушы киімін артқа қайырмайды - 780حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنْ عَمْرٍو عَنْ طَاوُسٍ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ أُمِرْتُ أَنْ أَسْجُدَ عَلَى سَبْعَةٍ لَا أَكُفُّ شَعَرًا وَلَا ثَوْبًا 780 - Ибн Аббас (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Жеті мүшемен сәжде қылуға және де намазда шашым мен киімімді артқа қайырмауға бұйырылдым»,-деп айтқан» 137-бап. Сәждеде дұға және таспих айту туралы - 781حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ قَالَ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنْ سُفْيَانَ قَالَ حَدَّثَنِي مَنْصُورُ بْنُ الْمُعْتَمِرِ عَنْ مُسْلِمٍ هُوَ ابْنُ صُبَيْحٍ أَبِي الضُّحَى عَنْ مَسْرُوقٍ عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا أَنَّهَا قَالَتْ كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُكْثِرُ أَنْ يَقُولَ فِي رُكُوعِهِ وَسُجُودِهِ سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَبِحَمْدِكَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي يَتَأَوَّلُ الْقُرْآنَ 781 - Айша анамыз (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) рүкүғ және сәжде қылғанында «Субханәка аллаһумма, рәббәна уа бихамдика, Аллаһуммағфирли»,- деген дұғаны көп оқитын. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Құрандағы («Фасаббих бихамди раббика уастағфирһу») аятын тілге салып ( талқин) оқитын»,- деді. 138-бап. Екі сәжде арасында біраз тұру, отыру туралы - 782حَدَّثَنَا أَبُو النُّعْمَانِ قَالَ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ أَبِي قِلَابَةَ أَنَّ مَالِكَ بْنَ الْحُوَيْرِثِ قَالَ لِأَصْحَابِهِ أَلَا أُنَبِّئُكُمْ صَلَاةَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ وَذَاكَ فِي غَيْرِ حِينِ صَلَاةٍ فَقَامَ ثُمَّ رَكَعَ فَكَبَّرَ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ فَقَامَ هُنَيَّةً ثُمَّ سَجَدَ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ هُنَيَّةً فَصَلَّى صَلَاةَ عَمْرِو بْنِ سَلِمَةَ شَيْخِنَا هَذَا قَالَ أَيُّوبُ كَانَ يَفْعَلُ شَيْئًا لَمْ أَرَهُمْ يَفْعَلُونَهُ كَانَ يَقْعُدُ فِي الثَّالِثَةِ وَالرَّابِعَةِ قَالَ فَأَتَيْنَا النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَأَقَمْنَا عِنْدَهُ فَقَالَ لَوْ رَجَعْتُمْ إِلَى أَهْلِيكُمْ صَلُّوا صَلَاةَ كَذَا فِي حِينِ كَذَا صَلُّوا صَلَاةَ كَذَا فِي حِينِ كَذَا فَإِذَا حَضَرَتْ الصَّلَاةُ فَلْيُؤَذِّنْ أَحَدُكُمْ وَلْيَؤُمَّكُمْ أَكْبَرُكُمْ 782 – Мәлік ибн Хуайрис серіктеріне: «Мен сендерге Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) қалай намаз оқығанын айтып берейін бе, әлде көрсетіп берейін бе?»,- деді. Әбу Қилаба (р.а.): «Бұл намаздан тыс уақытта болатын еді»,- деді. Мәлік ибн Хуайрис орнынан тұрып, тәкбір айтып, намаз оқуға кірісті, кейін рүкүғ қылды, содан соң тәкбір айтып рүкүғтен басын көтерді, кейін біраз отырып сәжде қылды, содан соң сәждеден бас көтеріп, біраз отырды. Әбу Қилаба (р.а.): «Ол шейхымыз Әмр ибн Сәламаға ұқсап намаз оқыды»,- деді. Аюб (р.а.) айтты: «Сол шейх намазда басқалар істемейтін нәрселерді қылатын еді, 3-рәкаттың соңғы, ал 4-ші рәкаттың басында біраз демалатын,- деді.Мәлік ибн Хуайрис (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) қасында бір ай тұрдық. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бізге: «Отбастарыңа қайтсаңдар, пәлен намазды пәлен уақытта және пәлен намазды пәлен уақытта оқыңдар. Намаз уақыты болса, араларыңнан бір кісі азан айтсын, жасы үлкені имам болсын!»,- деп айтқан болатын»,- деді.
783 - Барра ибн Азиб (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) сәжде, рүкүғ және екі сәжде арасындағы отырыста біраз ғана уақыт тоқтап отыратын»,- деді. - 784حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ قَالَ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ عَنْ ثَابِتٍ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ إِنِّي لَا آلُو أَنْ أُصَلِّيَ بِكُمْ كَمَا رَأَيْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُصَلِّي بِنَا قَالَ ثَابِتٌ كَانَ أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ يَصْنَعُ شَيْئًا لَمْ أَرَكُمْ تَصْنَعُونَهُ كَانَ إِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنْ الرُّكُوعِ قَامَ حَتَّى يَقُولَ الْقَائِلُ قَدْ نَسِيَ وَبَيْنَ السَّجْدَتَيْنِ حَتَّى يَقُولَ الْقَائِلُ قَدْ نَسِيَ 784 - Әнас (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бізбен қалай намаз оқыған болса, мен де сендермен де тура солай оқимын»,- деді. Сәбит (р.а.) айтты: «Әнас (р.а.) намазда басқалар істемейтін нәрселерді қылатын еді. Мен сендердің бұлай қылғандарыңды көрмегенмін. Ол рүкүғтен бас көтергенде және екі сәжде арасында біраз отыратын еді. Тіпті, біз сәждеге бару есінен шығып кетті ме екен деп ойлайтынбыз»,- деді.
Әбу Хумайд (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) білектерін жерге тигізбей және мықынына қысып алмайтын кейіпте сәжде қылатын»,- деді. - 785 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ سَمِعْتُ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ اعْتَدِلُوا فِي السُّجُودِ وَلَا يَبْسُطْ أَحَدُكُمْ ذِرَاعَيْهِ انْبِسَاطَ الْكَلْبِ 785 - Әнас ибн Мәлік (р.а.) айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бізге: «Орташа түзу сәжде қылыңдар, білектеріңді өте созып, итжатыс қылмаңдар!»,- деп айтқан»,- деді. 140-бап. Намаз оқушының тақ рәкат оқығанда, бірінші бір-аз отырып алып, кейін тұрады - 786حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الصَّبَّاحِ قَالَ أَخْبَرَنَا هُشَيْمٌ قَالَ أَخْبَرَنَا خَالِدٌ الْحَذَّاءُ عَنْ أَبِي قِلَابَةَ قَالَ أَخْبَرَنَا مَالِكُ بْنُ الْحُوَيْرِثِ اللَّيْثِيُّ أَنَّهُ رَأَى النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُصَلِّي فَإِذَا كَانَ فِي وِتْرٍ مِنْ صَلَاتِهِ لَمْ يَنْهَضْ حَتَّى يَسْتَوِيَ قَاعِدًا 786 - Мәлік ибн Хуайрис (р.а.) Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) намаз оқып жатқанын көрді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) тақ рәкат оқығанында да әуелі біраз демін алып кейін тұрды 141-бап. Намаз оқушы рәкаттан тұрып жатқанда жерге қалай тіреледі - 787حَدَّثَنَا مُعَلَّى بْنُ أَسَدٍ قَالَ حَدَّثَنَا وُهَيْبٌ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ أَبِي قِلَابَةَ قَالَ جَاءَنَا مَالِكُ بْنُ الْحُوَيْرِثِ فَصَلَّى بِنَا فِي مَسْجِدِنَا هَذَا فَقَالَ إِنِّي لَأُصَلِّي بِكُمْ وَمَا أُرِيدُ الصَّلَاةَ وَلَكِنْ أُرِيدُ أَنْ أُرِيَكُمْ كَيْفَ رَأَيْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُصَلِّي قَالَ أَيُّوبُ فَقُلْتُ لِأَبِي قِلَابَةَ وَكَيْفَ كَانَتْ صَلَاتُهُ قَالَ مِثْلَ صَلَاةِ شَيْخِنَا هَذَا يَعْنِي عَمْرَو بْنَ سَلِمَةَ قَالَ أَيُّوبُ وَكَانَ ذَلِكَ الشَّيْخُ يُتِمُّ التَّكْبِيرَ وَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ عَنْ السَّجْدَةِ الثَّانِيَةِ جَلَسَ وَاعْتَمَدَ عَلَى الْأَرْضِ ثُمَّ قَامَ 787 - Әбу Қилаба (р.а.) Аюбқа айтты: «Мәлік ибн Хуайрис мешітімізге келіп, бізбен бірге намаз оқыды. Ол кісі бізге: «Өзім намаз оқымақшы болмасам да, сендерге Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) қалай намаз оқығанын көрсетіп берейін»,- деді. Аюб айтты: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) намазды қалай оқитын еді?»,- деп сұрадым. Сонда Әбу Қилаба: «Мына осы шейхымыз сияқты оқитын»,- деді. 142-бап. Намазхан екінші рәкаттан тұрып жатып тәкбір айтады كَانَ ابْنُ الزُّبَيْرِ يُكَبِّرُ فِي نَهْضَتِهِ Ибн Зубайр (р.а.) рәкаттан тұрып жатып тәкбір айтатын еді. - 788حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ صَالِحٍ قَالَ حَدَّثَنَا فُلَيْحُ بْنُ سُلَيْمَانَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْحَارِثِ قَالَ صَلَّى لَنَا أَبُو سَعِيدٍ فَجَهَرَ بِالتَّكْبِيرِ حِينَ رَفَعَ رَأْسَهُ مِنْ السُّجُودِ وَحِينَ سَجَدَ وَحِينَ رَفَعَ وَحِينَ قَامَ مِنْ الرَّكْعَتَيْنِ وَقَالَ هَكَذَا رَأَيْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ 788 – Сағид ибн Харс (р.а.) риуаят етті: «Әбу Сағид бізге намаз оқып берді. Тәкбірді дауыс шығарып айтты. Сәждеге бара жатқанда да және одан бас көтеріп жатқанда да, екі рәкаттан тұрып жатқанда да тәкбір айтты. Кейін: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) солай намаз оқып жатқанын көргенмін»,- деді. - 789حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ قَالَ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ قَالَ حَدَّثَنَا غَيْلَانُ بْنُ جَرِيرٍ عَنْ مُطَرِّفٍ قَالَ صَلَّيْتُ أَنَا وَعِمْرَانُ صَلَاةً خَلْفَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فَكَانَ إِذَا سَجَدَ كَبَّرَ وَإِذَا رَفَعَ كَبَّرَ وَإِذَا نَهَضَ مِنْ الرَّكْعَتَيْنِ كَبَّرَ فَلَمَّا سَلَّمَ أَخَذَ عِمْرَانُ بِيَدِي فَقَالَ لَقَدْ صَلَّى بِنَا هَذَا صَلَاةَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَوْ قَالَ لَقَدْ ذَكَّرَنِي هَذَا صَلَاةَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ 789 – Мұтарраф ибн Абдулла (р.а.) риуаят етті: « Мен және Ғимран ибн Хұсайн хазреті Әлиге (р.а.) ұйып намаз оқыдық. Хазреті Әли (р.а.) сәждеге бара жатқанында да, сәждеден бас көтеріп жатқанында да, екі ракаттан тұрып жатқанында да тәкбір айтатын еді. Намаз біткен соң, Ғимран ибн Хұсайн менің қолымды ұстап тұрып: «Міне, бұл кісінің (яғни хазреті Әлидің) қазір оқыған намазы маған Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) оқыған намазын есіме түсірді»,- деді. 143-бап. Ташаһуддта отырудың сүннеті وَكَانَتْ أُمُّ الدَّرْدَاءِ تَجْلِسُ فِي صَلَاتِهَا جِلْسَةَ الرَّجُلِ وَكَانَتْ فَقِيهَةً Үмму Дарда намазда еркек кісі сияқты отыратын еді. Ол фиқ ілімінің білгірі болатын. - 790 حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ عَنْ مَالِكٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ أَنَّهُ أَخْبَرَهُ أَنَّهُ كَانَ يَرَى عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا يَتَرَبَّعُ فِي الصَّلَاةِ إِذَا جَلَسَ فَفَعَلْتُهُ وَأَنَا يَوْمَئِذٍ حَدِيثُ السِّنِّ فَنَهَانِي عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ وَقَالَ إِنَّمَا سُنَّةُ الصَّلَاةِ أَنْ تَنْصِبَ رِجْلَكَ الْيُمْنَى وَتَثْنِيَ الْيُسْرَى فَقُلْتُ إِنَّكَ تَفْعَلُ ذَلِكَ فَقَالَ إِنَّ رِجْلَيَّ لَا تَحْمِلَانِي 790 – Абдулла ибн Абдулла (р.а.) риуаят етті: «Абдулла ибн Омардың (р.а.) малдас құрып ташаһудта отырғанын көрдім. Жастықпен мен де солай қылдым. Сонда Абдулла ибн Омар (р.а.) маған: «Бұндай қылма, намаздың сүннетіне қара, оң аяғын тіктеп, сол аяғын бүгіп отыру керек»,- деді. Мен: «Сіз малдас құрып отырсыз ғой!»,- дедім. Ол: «Менің аяғым жарамайды»,- деп жауап берді. - 791حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ قَالَ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنْ خَالِدٍ عَنْ سَعِيدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ حَلْحَلَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ عَطَاءٍ وَحَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنْ يَزِيدَ بْنِ أَبِي حَبِيبٍ وَيَزِيدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ حَلْحَلَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ عَطَاءٍ أَنَّهُ كَانَ جَالِسًا مَعَ نَفَرٍ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَذَكَرْنَا صَلَاةَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ أَبُو حُمَيْدٍ السَّاعِدِيُّ أَنَا كُنْتُ أَحْفَظَكُمْ لِصَلَاةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ رَأَيْتُهُ إِذَا كَبَّرَ جَعَلَ يَدَيْهِ حِذَاءَ مَنْكِبَيْهِ وَإِذَا رَكَعَ أَمْكَنَ يَدَيْهِ مِنْ رُكْبَتَيْهِ ثُمَّ هَصَرَ ظَهْرَهُ فَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ اسْتَوَى حَتَّى يَعُودَ كُلُّ فَقَارٍ مَكَانَهُ فَإِذَا سَجَدَ وَضَعَ يَدَيْهِ غَيْرَ مُفْتَرِشٍ وَلَا قَابِضِهِمَا وَاسْتَقْبَلَ بِأَطْرَافِ أَصَابِعِ رِجْلَيْهِ الْقِبْلَةَ فَإِذَا جَلَسَ فِي الرَّكْعَتَيْنِ جَلَسَ عَلَى رِجْلِهِ الْيُسْرَى وَنَصَبَ الْيُمْنَى وَإِذَا جَلَسَ فِي الرَّكْعَةِ الْآخِرَةِ قَدَّمَ رِجْلَهُ الْيُسْرَى وَنَصَبَ الْأُخْرَى وَقَعَدَ عَلَى مَقْعَدَتِهِ وَسَمِعَ اللَّيْثُ يَزِيدَ بْنَ أَبِي حَبِيبٍ وَيَزِيدُ مِنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَلْحَلَةَ وَابْنُ حَلْحَلَةَ مِنْ ابْنِ عَطَاءٍ قَالَ أَبُو صَالِحٍ عَنْ اللَّيْثِ كُلُّ فَقَارٍ وَقَالَ ابْنُ الْمُبَارَكِ عَنْ يَحْيَى بْنِ أَيُّوبَ قَالَ حَدَّثَنِي يَزِيدُ بْنُ أَبِي حَبِيبٍ أَنَّ مُحَمَّدَ بْنَ عَمْرٍو حَدَّثَهُ كُلُّ فَقَارٍ 791 – Мұхаммед ибн Амр ибн Ғата (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) бір топ Сахабаларымен бірге отырған едім. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) қалай намаз оқығанын еске түсірдік. Сонда Әбу Хумайд әс-Сағдий (р.а.): «Мен Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) қалай намаз оқығанын бәріннен де артығырақ білемін. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) тәкбір тахрима айтқанында, қолдарын иық тұсына көтерді, рүкүғқа барғанда тізелерін ұстады, кейін арқасын түзуледі, рүкүғтен бас көтергенінде омыртқаларының әрбір буыны орын-орнына келгенше бойын түзуледі. Кейін білектерін жерге тигізбей және мықынына қысып алмай, аяқтарының ұшын қыблаға қаратып сәжде қылды. Екінші рәкатта оң аяғын тіктеп, сол аяғының үстіне отырды. Соңғы рәкатта болса, сол аяғын алдыға созып, оң аяғын тіктеп, тобықтарын жерге қойып отырды»,- деді.
792 - Зуһрий (р.а.) риуаят етті: «Маған Абдуррахман ибн Хұрмуз Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) олармен бесін намазын оқығанын айтты. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) екінші рәкаттан кейін отырмастан тұрып кетіпті, адамдар да ол кісімен бірге орындарынан тұрыпты. Намаз біткен соң адамдар Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) сәлем беруін күтіпті. Ал Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) болса, отырған бойы сәлем бермей тұрып, тәкбір айтып, екі мәрте сәһу сәждесін қылып, содан соң ғана сәлем беріпті»,- деді.
145-бап. Алғашқы ташаһудте отыру туралы - 793حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ قَالَ حَدَّثَنَا بَكْرٌ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ رَبِيعَةَ عَنْ الْأَعْرَجِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَالِكٍ ابْنِ بُحَيْنَةَ قَالَ صَلَّى بِنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الظُّهْرَ فَقَامَ وَعَلَيْهِ جُلُوسٌ فَلَمَّا كَانَ فِي آخِرِ صَلَاتِهِ سَجَدَ سَجْدَتَيْنِ وَهُوَ جَالِسٌ 793 - Абдулла ибн Мәлік (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бізбен бірге бесін намазын оқыды. Екінші рәкаттан кейін ташаһудқа отыру керек болса да, отырмастан тұрып кетті. Намаз біткен соң, екі мәрте сәһу сәждесін қылды»,- деді. 146-бап. Соңғы ташаһудта отырудың уәжіптігі - 794حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ قَالَ حَدَّثَنَا الْأَعْمَشُ عَنْ شَقِيقِ بْنِ سَلَمَةَ قَالَ قَالَ عَبْدُ اللَّهِ كُنَّا إِذَا صَلَّيْنَا خَلْفَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قُلْنَا السَّلَامُ عَلَى جِبْرِيلَ وَمِيكَائِيلَ السَّلَامُ عَلَى فُلَانٍ وَفُلَانٍ فَالْتَفَتَ إِلَيْنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّلَامُ فَإِذَا صَلَّى أَحَدُكُمْ فَلْيَقُلْ التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ السَّلَامُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ فَإِنَّكُمْ إِذَا قُلْتُمُوهَا أَصَابَتْ كُلَّ عَبْدٍ لِلَّهِ صَالِحٍ فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ 794 – Абдулла ибн Масғуд (р.а.) риуаят етті: «Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) ұйып намаз оқығанымызда ол кісі: «Жебірейіл ғ.с. мен Микайлға сәлем, пәленше мен түгеншеге сәлем»,- деп айтатынбыз. Сонда Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бізге: «Алла тағаланың есімдерінің бірі – сәлем. Қайсы бірің намаз оқысаңыз, «Барлық мақтау-сәлемдеріміз, тағат-ғибадат жақсы амалдарымыз Алла тағалаға ғана лайық, о, Пайғамбар (с.ғ.с.) саған Алла тағаланың сәлемі, рахметі және берекеті болсын, бізге де, барлық жақсы пенделерге де Алла тағаланың сәлемі болсын!»,- деп айтыңдар. Егер солай (барлық жақсы пенделерге) десеңіз, жер-көктегі барлық салих пенделерге сауабы тиеді»,- деп айтатын»,- деді. (Дұғаның жалғасы): «Алладан басқа тәңір жоқ, деп куәлік беремін, сондай-ақ Мұхаммед (с.ғ.с.) Алланың құлы және бізге жіберілген елшісі, деп те куәлік беремін». жүктеу/скачать 2,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|