Қазақстан педагогтарының инновациялық идеяларын дамыту орталығы ОҚытудың жаңа моделі
жүктеу/скачать 2,41 Mb. Pdf көрінісі
|
ЖИНАҚ 04.10.2022
- Бұл бет үшін навигация:
- Әлжанова Жұмагүл Ергешқызы Алматы облысы Қарасай ауданы «Береке орта мектебі» КММ Бастауыш сынып мұғалімі
|
ОЙЫН ТЕХНОЛОГИЯСЫ АРҚЫЛЫ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН АРТТЫРУ Әлжанова Жұмагүл Ергешқызы Алматы облысы Қарасай ауданы «Береке орта мектебі» КММ Бастауыш сынып мұғалімі Адамның жеке басын қалыптастыру негізгі бастауышта қаланатыны бәрімізге белгілі. «Бастауыш мектептің негізгі міндеттері – баланың жеке басының алғашқы қалыптасуын қамтамасыз ету; олардың қабілеттерін ашып, дамыту, оқуға деген ынтымақтастықтың тәжірибесінің берік дағдыларын меңгерту» — делінген Қазақстан Республикасының Орта білімді дамыту тұжырымдамасында. Осы міндетті ойдағыдай орындау үшін, әрбір жас балаға оқыту, тәрбиелеу, дамыту жұмыстарын ұштастыра жүргізіп, оқушының ой-өрісін арттыруға дайын болуымыз керек. Бастауыш сынып оқушыларының білуге деген ынтасы мен мүмкіндіктерін толық пайдалану, оларды оқу процесінде үздіксіз дамытып отыру және сабақ барысында ой-өрісін арттыратын дидактикалық ойындарды қолданудың орны ерекше. Сондықтан да сабақ үстінде ойынды көп қажет етеді. Ойын – балалар үшін оқу да, еңбек те. Сабақта ойынды көбірек пайдалану – баланың ой – өрісін дамытып, есте сақтау қабілетін арттырады. Бастауыш сынып мұғалімдерінің оқу-тәрбие жұмысының негізгі саласы сабақ. Сабақ үстінде оқушылардың біліктілігі, іскерлігі, дағдысы, дүниетанымы дамиды. Негізгі бетбұрыс оқушы білімінің сапасын арттыру, ол дегеніміз түпкі нәтижені көре білу, яғни оқушыға берген біліміміздің қайтарымын көру. Ол үшін сабаққа сыныптағы оқушының барлығын қызықтыра отырып қатыстыру қажет. Бес саусақ бірдей емес, яғни әр оқушының сабаққа қызығушылығы, дүниетанымы, даму ерекшеліктері әртүрлі. Сондықтан оқушылардың осы топтарына әртүрлі деңгейде талап қоюға тура келеді. Ал ойын элементтері кез-келген оқушының қызығушылығын тудырады. Тіпті үлгерімі төмен оқушының өзі ойын арқылы берілген тапсырмаларды асқан қызығушылықпен, белсенділікпен орындайды. Оқушылардың қызығушылықтарын туғызатын ойындардың бірі – дидактикалық ойындар. Атап айтқанда, мұғалім ойын жағдаяттарын туғыза отырып, әртүрлі заттарды қолдану арқылы сұрақтар қойып, затты көрсетіп, түсіндіріп ойын сюжетін құрастырады. Бастауыш сыныптардың тіл сабақтарында дидактикалық ойындарды жаңа тақырыпты түсіндіру барысында, қайталау, пысықтау, жаттығу сабақтарында да пайдалануға болады. Ойындар оқушылардың ой-өрісін дамытып, ойлау қабілетін арттырумен қатар, үйретілген, өтілген тақырыптарды саналы да берік меңгеруге үлкен әсер етеді. Ойындар оқушылардың шығармашылық ойлау қабілеттерін жетілдірумен қатар, сөздік қорларын молайтып, сауатты жазуға да баулиды. Оқушылар ойын ойнау барысында үйренген сөздерін айтып қана қоймай, оның қандай мағынада қолданылатынын да біледі. Ойын оқу пәндерінің мазмұнымен тығыз байланыста жүргізілгенде ғана дұрыс нәтижелер береді. Ойын арқылы оқушы нені меңгереді: Оқушылар нақты қызмет тәжірибесін меңгереді. Оқушылар тек бақылаушы ғана емес, өздері қатыса отырып қиын мәселелерді өз бетінше шеше білуге үйретеді. Оқу процесінде алған білімді нақты істе қолдана білуге мүмкіндік береді. Оқушы әрекетіне негізделген оқу көлемін басқарады. Уақытты үнемдеуге үйретеді. Оқушылар үшін психологиялық жағымды. Ойын барысында шешім қабылдау оқушылардан аса жауапкершілікті талап етеді. Оқушылар үшін қауіпсіз. Кейде қарапайым оқу қызметімен салыстырғанда көп уақыт мөлшерін алады. Ойын материалдары дәстүрлі оқу материалдарымен салыстырғанда күрделірек. Кейбір ойын түрлерінде қатысушылардың саны шектеулі. Ойын нәтижесі, өз жетістіктері, әсерлері, алған білімі, дағдысы жөнінде оқушылар ата-аналарымен, өзге балалармен, мұғалімдермен көбірек әңгімелеседі, кітапханада өз бетімен іздене білуге, қажетті материалдарды іріктей білуге үйренеді. Ойының өз мақсаты, жоспары, арнайы заттары болады. А.Құнанбаев: «Ойын ойнап, ән салмай, өсер бала бола ма?» - дегендей, бала өмірінде ойын ерекше орын алады. Балалар ойын барысында өздерін еркін сезінеді, ізденімпаздық, 110 тапқырлық әрекеті байқалады. Ойын түрлерін сабақта тиімді пайдалана білу – оқушыларды сергітіп, тапсырманы дұрыс, шапшаң орындауға көмектеседі. Сонымен қатар пәнге деген қызығушылығын арттырып, белсенділіктерін оятады. Ойын үлгісіндегі сабақ нақты ережелерді қажет етеді. Алғашқы дайындық. Сұрақтар топтамасы мен өткізу формасын талқылау. Рөлдер алдын-ала бөлініп қойылуы қажет. Бұл танымдық қызметін бірқалыптандырады. Ойынның міндетті атрибуттары: жабдықтау, қаланың картасы, мүліктерді сәйкестендіріп орналастыру, бұл жаңашыл әсер енгізеді, күтпегендік, сабақтың эмоциональды жағдайын көтереді. Ойын нәтижесін міндетті көрсету. Жетік білімді әділқазылар алқасы. Ойындағы еркіндік беретін сәттер. Бастысы – оқушыға деген құрмет, жұмысқа деген қабілетін өшірмеу, керісінше оны дамыту, онда өз күшіне сенімсіздік қалдырмау. Конфуций: «Оқушы мен мұғалім бірге өседі», — деп жазған. Ойын түріндегі сабақтар оқушыға да, мұғалімге де өсуге мүмкіндік береді. Бастауыш сынып оқушыларының ой-өрісін ойын технологиялары негізінде белсендіру мақсатында қазақ тілі, ана тілі, дүниетану, математика пәндерін қамтыдым. Алға қойылған мақсатқа жету үшін оқу материалының мәнділігі мен құндылығын көрсетуге, пәнаралық және пән ішіндегі байланысты орнатуға, қоршаған орта болмысын материалдарымен оқуды байланыстыруға, оқушылардың өз бақылаулары мен тәжірибесіне сүйенуге тырыстым. Ойындарға материалды таңдап алуда төмендегідей жайттарды есепке алдым: Ойындарды пайдалануға оқу материалы мазмұнының мүмкіндіктері. Білім көлемі мен сипаты, оларды меңгерудің қолайлылығы. Ақыл-ой іс-әрекеті тәсілдерін қалыптастырудың алғышарттары. Ойынның құрамына қойылатын талаптар, ойынның мақсаты, мазмұны және формасы арқылы анықталады. Дидактикалық ойындарды ұйымдастыру мен жүргізу педагогикалық тұрғыдан бірқатар шарттарға байланысты: Ойынның сабақтың дидактикалық мақсатына сәйкестігі. Ойындардың мазмұны мен формасына қарай әртүрлілігі. Ойынның балаларға түсінікті және тартымды болуы. Ойынға қатысушылардың белсенді шығармашылық позициясы. Ойынның эмоциональды болуы. Осы шарттардан ойынды ұйымдастыруға мынадай әдістемелік талаптар қойылады: Ойынның мақсаты және керекті көрнекті құралдар мен материалдар күні бұрын дайындалып отыруы тиіс. Ойынға кірісер алдында оның жүргізілу тәртібі оқушыларға әбден түсіндірілуі қажет. Ойынға сыныптағы оқушылардың барлығының қатысуын қамтамасыз ету керек. Оларды ойын үстінде ойлай білуге, шешім қабылдай білуіне жетелеу керек. Енді, мен әрбір сабақта оқушылардың ой-өрісін, оқу – танымдық іс-әрекетін белсендіру үшін ойын технологиясының осы түрлерімен жіктеп жүргізілген жұмыс мазмұнына тоқталайын. Қазақ тілі сабақтарында оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетін белсендіруде мынадай жұмыстар жүргізіледі. Ойын оқушылардың сол орындалатын іс-әрекеттер арқылы тіл үйренуге деген сенімін қалыптастырады. Қазақ тіліне ғана тән дыбыстарды дұрыс айтуға, жазуға оқушыларды тілдік қарым-қатынасқа түсу дағдыларын дамытуға, әртүрлі жағдаяттар туғызып, іс-әрекеттер арқылы сөйлетіп үйрету. Сондай-ақ «Сөз қуаласпақ», «Ұйқасын тап», «Жалғасын тап», «Жоғалған сөз», «Сөзден сөз тудыру», «Білім биржасы», «Брейн ринг» т.б. дидактикалық ойындар арқылы оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын, танымдық белсенділігін арттырады. Қазіргі заман талаптарына сәйкес мектептен барлық буын оқушыларының білімін дидактикалық ойын түрлері тұрғысынан дамыту, жетілдіру – педагогика ғылымының міндеті болып табылады. Осыған орай білімнің мазмұнын, беру жүйесіндегі орнын, оқу тәрбие процесінің ерекшелігін, оны дұрыс ұйымдастырудың негізгі әдістерін, формаларын жетілдірудің жолдарын білу керек. Оқу тәрбие процесінде дидактикалық ойынды қолдану барысында әр баланың жеке басының ерекшелігі есепке алынуы тиіс. Қорыта айтқанда, қазіргі ізгілендіру заманында әрбір баланың өз мүмкіндігін, қабілетін, іскерлігін, ойлауын, дидактикалық ойын барысын да байқау қажет, сонда ғана олардың білімге, ынтасын арттырып, еңбек сүйгіштікке, білімге құштарлық қасиеттерін нәтижелі қалыптастыруға болады. жүктеу/скачать 2,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|