II.2.Адыраспан өсімдігі
Адыраспан гүлі
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Plantae
Бөлімі: Magnoliophyta
Табы: Magnoliopsida
Сабы: Sapindales
Тұқымдасы: Түйетабандар тұқымдасы
Тегі: Peganum
Түрі: P. Harmala
Дәрілік шикізат ретінде шілде айында бұтақшаларын, жапырағы мен гүлін
жинап алады. Алғанда да, сол тұрған бойы бәрі ала бермейді, оның енді пісіп-жетілген бұтақшаларын, жапырағы мен гүлін
алады. Алғанда тамырдан жоғары жағынан ұқыпты кесіледі. Кептірер кезде темір шатыр астындағы көлеңкелі, ауа өтіп
тұратын жерге қойылады.Өсімдіктің химиялық құрамына көз жүгіртсек: адыраспанның тұқымында 3,5-6 пайыз алкалойд,
Тамырында -3,3 пайыз, сабағында -3,5 пайыз, гүлінде – 2,82 пайыз, жемісінде – 1,08 пайыз, тұқымында 2,38 пайыз
алкалоидты заттар, хинализин мен индол бар. Ал жас өсімдіктің тамырындағы алкалоидты заттың мөлшері 2 есе көп
келеді.Фармакологияда адыраспан шөбінен жасалған дәрілер қабыну ауруын, бас, зәр айдауды жақсарту, тер шығару, ішек
құрттарын өлтіру, орталық жүйке жүйесін қоздыру үшін қолданылады. Ал адыраспан шөбінен қолдан дайындалған
тұнбаларды емшілер бұдан да басқа алуан түрлі науқастарды жазу үшін пайдаланады. Айталық, адыраспан тұнбасымен ішкі
мүшелерге суық тигенін, малярия, безгек, мерез ауруларын жазған. Сол сияқты емшілер шөптің тұнбасымен ірі қара
малдарының қотырын емдеген. Адыраспан ерітіндісінің ауыл шаруашылығындағы зиянкестермен күресте де орны ерекше.
II.3.Дәрілік өсімдіктердің құрамында болатын химиялық заттар
1. Алкалойдтар
– азотты органикалық қосылыстар.Олар көбіне орталық нерв жүйесінің қызметіне әсер етеді.
Алкалоидтар негізінен өсімдіктердің белгілі бір бөліктерінде (жапырағы, дәні, сабағы, тамырында) жинақталады. Олар
өсімдіктердегі биохимиялық процестерде де маңызды рөл атқарады. Алкалоидтардың химиялық құрамы мен құрылымы
өсімдіктердің табиғатына, өсетін жеріне байланысты. Олардың ең көп түрі — гетероциклді қосылыстар. Кейбір
Алкалоидтар (стрихнин, тубокарин) өте улы болып келеді. Алкалоидтар туындыларының физиологиялық әсері күшті. Соған
байланысты медицинада әр
түрлі
ауруларға
қарсы
дәрі
ретінде
кеңінен
қолданылады
(мыс., морфин,эфедрин, атропин, папаверин т.б.
Достарыңызбен бөлісу: |