Төл сөз
а) Біреудің сөзі ешбір өзгеріссіз, дәл сол айтылған күйінде жеткізілуі
ә) Пікір айтушының ойының еш өзгеріссіз жеткізілуі
б) Сөйлеуші өз сөзінің ішінде біреудің айтқан сөзін ешбір өзгертпей, сол айтылған күйінде берілген сөз
Төл сөз (мысал)
а) –Бұл қыз менің қарындасым ,-деді Кенжетай, Асқардың сұрағысы келгенін біліп
ә) –Бұл үйдің жаны нешеу? – деді Итбай, сөз бастау ұшін
б) –Жақа, біздің балалар қолға алса, іс осылай тез бітеді – деді ол
Төлеу сөз
а) Сөйлеуші тарапынан өзгеріске ұшырап, біреудің сөзінің тек мазмұнын сақтап қана жазылуы.
ә) Біреу пікірінің өзгеріске ұшырап, тек мазмұны ғана сақталып жазылуы
б) Біреудің сөзінің автор тарапынан өзгеріске ұшырап берілетін сөз
Төлеу сөз (мысал)
а) Кенжетай Асқардың сұрағысы келгенін біліп, бұл қыз өзінің қарындасы екенін айтты
ә) Итбай сөз бастау үшін, бұл үйдің жанының нешеу екендігін сұрады
Қысқаша жұрнақтар мен жалғаулар анықтамалығы
|
-А-
|
|
-а1
|
Көсемше (етістікке жалғанса)жұрнағы
|
айт-а-мын
|
-а2,
|
Зат есімнің рең мәнін тудыратын жұрнақ
|
Мұқ-а
|
-а3
|
Барыс септік жалғауы (зат есімге жалғанса)
|
тойым-а
|
-а4
|
Есімдерден етістік жасайтын жұрнақ
|
сан-а
|
-ар1
|
-//-
|
жас-ар
|
-ай1
|
-//-
|
мол-ай
|
-ай2
|
Еліктеу сөзден етістік тудыратын жұрнақ
|
жалп-ай
|
-айын
|
Бұйрық рай жұрнағы,жекеше түрі
|
бар-айын
|
-айық
|
-//-,көпше түрі
|
бар-айық
|
-ақ1
|
Етістіктен зат есім тудыратын жұрнақ
|
қон-ақ
|
-ақ2
|
Етістіктен сын есім тудыратын жұрнақ
|
Қор(ы)қ-ақ(ы түсіп қалады)
|
-аған
|
-//-
|
Қа(п)б-аған (кейінді ықпал)
|
-аң
|
Сын есімнің шырайын жасайтын жұрнақ
|
боз-аң
|
-ар2
|
Есімшенің жұрнағы
|
бар-ар
|
-атын
|
-//-
|
бар-атын
|
-ау
|
Жинақтық сан есім жұрнағы
|
алт(ы) –ау ы түсіп қалады
|
-аң,
|
Туынды еліктеуіш жұрнағы
|
томп-аң
|
|
-Б-
|
|
-быз,-біз
|
Жіктік жалғауы, көпше түрі
|
келген-біз
|
-бын,-бін
|
-//-, жекеше түрі
|
|
-бақ,-бек
|
Есімшенің жұрнағы
|
қон-бақ
|
-бен,бенен
|
Көмектес септігінің жалғауы
|
сіз-бен
|
-ба,-бе1
|
Етістіктің болымсыз түрі жұрнағы
|
жаз-ба
көрін-бе
|
-бе2
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
сүз-бе
|
-бақ,-бек
|
-//-
|
жұм-бақ
|
-ба,-бе3
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
қыз-ба, бөс-пе
|
|
-Г-
|
|
-ген
|
Есімше(бұр. өткен шақ)жұрнағы
|
кел-ген
|
-ге
|
Барыс септік жалғауы
|
үй-ге
|
-гер1
|
Есімдерден зат есім тудыратын жұрнақ
|
сауда-гер
|
-гі1, -гіш,
|
Етістіктен зат есім тудыратын жұрнақ
|
сүз-гі, іл-гіш
|
-гек,
|
-//-
|
іл-гек
|
-гі2
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
күз-гі
|
-гі3, -гей
|
Қалау райдың жұрнағы
|
кел-гі-сі
|
-гі4
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
күлдір-гі
|
-гіш
|
-
|
біл-гіш
|
-гір
|
-
|
біл-гір
|
-гілікті
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
жер-гілікті
|
-гер2
|
Есімдерден етістік тудыратын жұрнақ
|
тең-гер
|
-гіле
|
Етістіктен етістік тудыратын жұрнақ
|
кер-гіле
|
-гіз
|
Өзгелік етіс жұрнағы
|
әкел-гіз
|
-гелі
|
Көсемше жұрнағы
|
кел-гелі
|
-гөй
|
Зат есімнен сын есім тудыратын жұрнақ
|
ақыл-гөй
|
|
-Ғ-
|
|
-ға
|
Барыс септігінің жалғауы
|
тау-ға
|
-ған
|
Есімшенің жұрнағы
|
оқы-ған
|
-ғар
|
Есімдерден етістік тудыратын жұрнақ
|
оң-ғар
|
-ғалы
|
Көсемше жұрнағы
|
бар-ғалы
|
-ғыз
|
Өзгелік етіс жұрнағы
|
ал-ғыз
|
-ғы1
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
бұр-ғы
|
-ғы2,-ғай
|
Қалау рай жұрнағы
|
бар-ғы-м, бар-ғай-сың
|
-ғы3
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
жаз-ғы
|
-ғыш
|
Салыстырмалы шырай жұрнағы
|
сар-ғыш
|
-ғыш1
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
сыз-ғыш
|
-ғыш2
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
жаз-ғыш
|
-ғақ
|
-//-
|
тай-ғақ
|
-ғыр1
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
тұр-ғылықты
|
-ғылтым
|
Салыстырмалы шырай жұрнағы
|
боз-ғылтым
|
-ғылт
|
-//-
|
сұр-ғылт
|
-ғыл
|
-//-
|
боз-ғыл
|
-ғыла
|
Етістіктен етістік жасайтын жұрнақ
|
бұр-ғыла
|
|
-Д-
|
|
-дар1,- дер
|
Көптік жалғау
|
адам-дар
|
-дар2
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
білім-дар
|
-да1,-де1
|
Жатыс септік жалғауы
|
жер-де
|
-да2,-де
|
Еліктеу сөзден етістік тудыратын жұрнақ
|
ербең-де
|
-да3,-де
|
Есімдерден етістік тудыратын жұрнақ
|
тұз-да
|
-дат,-дет
|
-//-
|
ән-дет
|
-дан1,-ден
|
Есімдерден етістік жасайтын жұрнақ
|
көңіл-ден
|
-дан1,-ден
|
Шығыс септік жалғауы
|
ауыл-дан
|
-дан1,-ден
|
Топтау сан есімінің жұрнағы
|
жүз-ден
|
-дай,-дей
|
Үстеу жасайтын жұрнақ
|
жаз-дай
|
-дай1,-дей1
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
таудай
|
-дай2,-дей2
|
Болжалдық сан есім жұрнағы
|
40-30-дай
|
-дап,-деп
|
-//-
|
он-дап
|
-дың,-дің
|
Ілік септігінің жалғауы
|
ел-дің
|
-дыр,-дір
|
Өзгелік етіс жұрнағы
|
оз-дыр
|
-ды1,-ді1
|
Табыс септігінің жалғауы (зат есімге жалғанса)
|
ел-ді
|
-ды1,-ді2
|
Жедел өткен шақ/ етістікке тікелей жалғанса/ жұрнағы
|
кел-ді
|
-ды1,-ді3
|
Жіктік жалғауы /көсемше арқылы жасалса/
|
кел-е-ді
|
-ды1,-ді4
|
Есімдерден сын есім тудыратын жұрнақ
|
құм-ды жер
|
-дық1,-дік1
|
-//-
|
күз-дік
|
-дық2,-дік2
|
Есімдерден зат есім жасайтын жұрнақ.
|
бел-дік
|
-дас,-дес1
|
-//-
|
жол-дас
|
-дас,-дес2
|
Есімдерден етістік жасайтын жұрнақ
|
ұйым-дас
|
-дау,-деу
|
Сын есім шырайын жасайтын жұрнақ
|
үлкен-деу
|
-дау1 ,-деу1
|
Үстеу жасайтын жұрнақ
|
тез-деу
|
-даған
|
Болжалдық сан есім жұрнағы
|
мың-даған
|
-деген
|
Болжалдық сан есім жұрнағы
|
жүз-деген
|
-дайын
|
Үстеу жасайтын жұрнақ
|
тоты-дайын
|
-дікі
|
Меншіктік мәнді білдіреді
|
біз-дікі
|
-дақ
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
қуыр-дақ
|
|
-Е-
|
|
-е1
|
Көсемше (етістікке жалғанса) жұрнағы
|
кел-е-ді
|
-е2
|
Барыс септік (зат есімге жалғанса)жалғауы
|
төрім-е
|
-е3
|
Зат есімнен етістік тудыратын жұрнақ
|
сын-а, өрт-е
|
-еке1,-ек1
|
Зат есімнің рең мәнін тудыратын жұрнақ
|
Әб-еке
|
-ейін
|
Бұйрық рай жұрнағы,жекеше
|
кел-ейін
|
-ейік
|
Бұйрық рай, 1ж. көпше
|
кел-ейік
|
-еген
|
Етістіктен есім тудыратын жұрнақ
|
сүз-еген
|
-ер1
|
Есімшенің жұрнағы
|
кел-ер
|
-ер2
|
Есімдерден етістік тудыратын жұрнақ
|
кө(к)г-ер
|
-етін
|
Есімше жұрнағы
|
көр-етін
|
-еу
|
Жинақтық сан есім жұрнағы
|
бес-еу
|
-ең
|
Еліктеу сөз жасайтын жұрнақ
|
елп-ең
|
|
-Ж-
|
|
-жан
|
Зат есімнің рең мәнін тудыратын жұрнақ
|
Абай-жан
|
|
-И-
|
|
-й1
|
Зат есімнің рең мәнін тудыратын жұрнақ
|
апа-й
|
-й2
|
Көсемше(етістікке жалғанса) жұрнағы
|
сөйле-й
|
-и3
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
тарих-и
|
-и5
|
Еліктеуден етістік жасайтын жұрнақ
|
қылт-и
|
-йтын
|
Есімшенің жұрнағы
|
сұрайтын
|
-йтін
|
-//-
|
сөйле-йтін
|
-йын,-йін
|
Бұйрық рай жұрнағы,1- жақ, жекеше
|
ойна-йын
|
-йық,-йік
|
-//- ,1- жақ, көпше
|
ойна-йық
|
|
-К-
|
|
-ке
|
Барыс септігінің жалғауы
|
ет-ке
|
-кен
|
Есімше жұрнағы
|
күт-кен
|
-кі,-кей
|
Қалау райдың жұрнағы
|
кет-кі-сі
|
-кі1,-кіш
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
кес-кі, кес-кіш
|
-кі2
|
Есімдерден сын есім жасайтын жұрнақ
|
іш-кі(бөлме)
|
-кір
|
Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақ
|
өт-кір
|
-кілікті
|
-//-
|
жет-кілікті
|
-к1
|
Жіктік жалғау
|
жеткіз-се-к
|
-к2
|
Етістіктен зат есім жасайтын жұрнақ
|
күре-к
|
-кер1
|
Есімдерден етістік жасайтын жұрнақ
|
ес-кер
|
Достарыңызбен бөлісу: |
