-тарау. Бағдарламаның құрылымы және мазмұны

208 
 
1)  студентті  оқытудың  орталық  объектісі  ретінде  қарастыратын  оқыту  әдісі,  ол  студенттердің  де  оқыту  үрдісіне 
рефлексивті  көзқарасына негізделген;  
2) біліктілікке бағытталған оқыту;  
3) әртүрлі форматтағы рөлдік ойындар және оқу пікірталастары; 
4) кейс-стади (нақты жағдаяттарды сараптау); 
5) жобалар әдісі. 
10. Бағдарламаның пререквизиттері мен постреквизиттерін жоғары оқу орнының өзі тағайындайды. 
 
 
 
 

209 
 
Жоғары және (немесе) жоғары оқу 
орнынан кейінгі білім беру 
ұйымдары үшін әлеуметтік-саяси 
білімдер модулінің  үлгілік оқу 
бағдарламасына қосымша  
 
 
Жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан  кейінгі білім беру ұйымдары үшін әлеуметтік-саяси білімдер 
модулінің үлгілік оқу бағдарламасының мазмұны 
 
Әлеуметтану  
Пәннің мазмұны   
Семинар 
(практикалық
) 
сабақтар 
тақырыптары  
Білім 
алушылардың 
өзіндік 
жұмыстарының тақырыптары  
Сағаттар 
саны 
 
1-апта: Әлеуметтік әлемді түсінудегі әлеуметтану 
Әлеуметтануға  кіріспе.  Индивид  және  қоғам. 
Әлеуметтік  орта  мен  әлеуметтік  мінез-құлық. 
Әлеуметтік  қарым-қатынастар  мен  әлеуметтік 
институттар.  Әлеуметтену  және  бірегейлік. 
Әлеуметтік 
шынайылық 
пен 
ақыл-ой. 
Әлеуметтанулық  ойлау.  Әлеуметтанулық  қиял. 
Әлеуметтанулық перспектива.  
Әлеуметтану: 
ғылымға 
кіріспе және 
басты 
ұғымдарды 
тұжырымдау 
 
 
  
1.  Басты  үш  әлеуметтанулық  бағыт 
тұрғысынан 
(құрылымдық, 
функционализм,  қақтығыс  теориясы, 
символдық интеракционизм) қоғамдағы 
кез  келген  құбылыс  (спорт,  кино, 
отбасы және т.б.) туралы эссе-негіздеме 
жазыңыз. 
2. 
Қазіргі 
қоғамды 
түсінудегі 
әлеуметтанудың  рөлі  туралы  эссе 
дайындаңыз.  «Әлеуметтанулық  қиял» 
түсінігіне 
анықтама 
беріңіз 
(Бринкерхоф  Д.,  Уэйтс  Р.,  Ортега  С. 
4 

210 
 
Әлеуметтану  негіздері,  Гидденс  Э. 
Социология).  Қазіргі  адамға  неліктен 
«әлеуметтанулық қиялды» меңгеру мен 
әлеуметтанулық  перспективаны  көре 
алу маңызды екендігін түсіндіріңіз.  
3.  Әлеуметтанулық  қиялды  бағыт 
ретінде  қолдана  отырып,  қазақстандық 
және  өзге  қоғамдардағы  баспанасыз 
адамдардың 
әлеуметтік 
жағдайын 
сипаттаңыз.  
2-апта: Әлеуметтану теорияларына кіріспе 
Әлеуметтанулық  теория.  Макро-  және 
микро-деңгейлер. 
Әлеуметтік 
тәжірибедегі 
себеп-салдарлық  байланыстар.  Жеке  мектептер 
мен бағыттардың дамуы (О. Конт, Э. Дюркгейм, 
Г.  Спенсер).  Құрылымдық  функционализм. 
Қақтығыс 
теориялары. 
Символдық 
интеракционизм. Рөлдік теориялар. 
 
Әлеуметтану
лық 
теориялардың 
даму 
кезеңдерін 
талдау 
 
1. 
Әр 
түрлі 
әлеуметтанулық 
мектептердің,  ағымдардың,  теориялық 
бағыттардың,  негізгі  идеяларын  кесте 
түрінде  салыстырыңыз,  өкілдері  мен 
олардың  басты  еңбектерін  көрсетіңіз 
(О.  Конттың,  Г.  Спенсердің,  Э. 
Дюркгеймнің 
Библиографиялық 
очерктерін  қараңыз  (Ритцер  Дж., 
Степницки Дж. Әлеуметтану теориясы, 
Ритцер 
Дж. 
Современные 
социологические теории).   
2.  Атақты  әлеуметтанушы–теоретиктің 
(К.Маркс, 
Э.Дюркгейм, 
М.Вебер, 
Г.Зиммель)  ойы  туралы  баяндама 
жазыңыз. 
Негізгі 
жұмыстарын 
айқындаңыз  және 
әлеуметтанулық 
теорияларының 
тұжырымдарын 
жазыңыз. 
4 

211 
 
3-апта: Әлеуметтанулық зерттеулер 
Әлеуметтанулық  зерттеу  дизайны.  Зерттеу 
мәселесі.  Болжамдар.  Айнымалылар.  Іріктеу. 
Ақпаратты жинау әдістері. Сапалық және сандық 
әдістер. Мәліметтерді талдау. 
Әлеуметтану
лық зерттеуді 
ұйымдастыру 
және өткізу 
1.  Әлеуметтанулық  зерттеудің  сандық 
және 
сапалық 
әдістерінің 
артықшылықтары  мен  кемшіліктерін 
салыстырыңыз. Кесте құрыңыз. 
2.  Әлеуметтанулық  зерттеудің  негізгі 
кезеңдерін 
сипаттап 
беріңіз. 
Әлеуметтанулық  әдістердің  (сұрау, 
бақылау,  эксперимент,  контент-талдау, 
статистикалық  мәліметтерді  талдау) 
ерекшеліктерін талдаңыз.  
3. 
Әлеуметтанулық 
зертеудің 
бағдарламасын  құру.  Тақырып  таңдау 
бойынша (дайындау алгоритмі: зерттеу 
сұрағын, 
болжамды 
айқындаңыз, 
ұғымдарды 
тұжырымдап 
беріңіз; 
іріктеу жиынтығын есептеңіз). 
4 
4-апта: Әлеуметтік құрылым және қоғамның стратификациясы 
Қоғам, теңдік және теңсіздік. Ашық және жабық 
қоғам. 
Стратификация 
әр 
түрлі 
топтар 
арасындағы  құрылымданған  теңсіздік  ретінде. 
Стратификация  және  дифференцация  жүйелері. 
Әлеуметтік 
стратификация 
теорияларына 
қысқаша шолу (К. Маркс, М. Вебер). Әлеуметтік 
стратификация 
формалары 
(П. 
Сорокин). 
Әлеуметтік  мобильділік.  Көлденең  және  тік 
мобильділік. 
Қазіргі 
қоғамдағы 
теңдік пен 
теңсіздікті 
бағалау 
 
 
1. Стратификацияны зерттеудің әр түрлі 
бағыттарын  салыстырыңыз,  олардың 
ерекшеліктерін 
анықтаңыз 
(Бринкерхоф  Д.,  Уэйтс  Р.,  Ортега  С. 
Әлеуметтану  негіздері,  Гидденс  Э. 
Социология). 
2.  «Халықаралық  деңгейдегі  теңсіздік 
көрсеткіштері»  тақырыбы  бойынша 
топтық  жоба  (3-4  адаммен  бірге 
отырып, топтарға бөліңіз) дайындаңыз, 
мысал келтіріңіз (Бринкерхоф Д., Уэйтс 
4 

212 
 
Р.,  Ортега  С.  Әлеуметтану  негіздері, 
Гидденс Э. Социология).  
5-апта: Әлеуметтену және бірегейлік 
Индивид  пен  қоғам  арасындағы  қарым-
қатынас. 
Әлеуметтену 
және 
бірегейлік 
теориялары  (Т.Парсонс,  Г.Х.Мид).  Әлеуметтену 
кезеңдері.  Бірінші  реттік  әлеуметтену.  Екінші 
реттік  әлеуметтену.  Әлеуметтенудің  ересектік 
шақтағы 
кезеңі. 
Гендерлік 
әлеуметтену. 
Гендерлік  тәртіп.  Бірегейлік  және  тұлға. 
Әлеуметтік  және  жеке  бірегейлік.  Рөлдер  және 
мәртебелер.  
 
Өмір бойы 
жалғасатын 
әлеуметтену: 
институттар 
мен үрдістер 
 
1.  «Қала  мен  ауылдағы  отбасының 
әлеуметтік 
мәртебесінің 
баланың 
әлеуметтену 
үрдісіне 
әсері» 
тақырыбында презентация дайындаңыз 
(Бринкерхоф  Д.,  Уэйтс  Р.,  Ортега  С. 
Әлеуметтану  негіздері,  Гидденс  Э. 
Социология).  
2. «Әлеуметтену агенттері» тақырыбын 
қарастырып, 
әлеуметтенудің 
әрбір 
агентін 
сипаттаңыз. 
Сіздің 
әлеуметтануіңіздегі 
оның 
рөлін 
талдаңыз  (Бринкерхоф  Д.,  Уэйтс  Р., 
Ортега  С.  Әлеуметтану  негіздері, 
Гидденс Э. Социология). 
3. « Жеке адамдар «әлеуметтік тіршілік 
иелері»  ретінде»  тақырыбында  эссе-
баяндама жазыңыз. 
 
4 
6-апта: Отбасы және қазіргі заман 
Отбасы 
кроссмәдени 
және 
тарихи 
перспективада.  Отбасы  типологиясы.  Неке  мен 
туысқандық.  Отбасының  әлеуметтік  қызметтері.  
Отбасының  әлеуметтанулық  перспективалары. 
Отбасындағы  қарым-қатынастардың  өзгеруі. 
Неке  мен  отбасының  альтернативті  формалары. 
Отбасы: 
типологиясы, 
қызметтері, 
тұжырымдар 
 
1.  Отбасындағы гендерлік рөлдерді 
(іскерлік ойын әдісін қолдана отырып) 
талқылаңыз.  
2.  «Отбасы  қоғамның  кішігірім  жүйесі 
ретінде»  тақырыбында  презентация 
дайындау 
үшін 
модельді 
құру 
(дайындау 
алгоритмі: 
отбасыны 
4 

213 
 
Отбасы  мен  отбасылық  қарым-қатынастарды 
салыстырмалы зерттеу.  
 
 
қоғамның  кішігірім  жүйесі  ретінде 
қарастырыңыз;  негізгі  құрылымдық 
элементтері 
мен 
қызметтерін 
сипаттаңыз;  отбасыға  әсер  ететін 
сыртқы 
және 
ішкі 
факторларды 
айқындап беріңіз). 
3. 
Отбасының 
рөлі 
мен 
маңыздылығының  адам  өмірінің  әр 
түрлі кезеңінде өзгеруін қарастырыңыз 
және талдаңыз. 
Отбасыңыздың  мүшелері  негізінде 
қарастырыңыз.  
 7-апта: Девиация, қылмыскерлік және әлеуметтік бақылау 
Девиация мен әлеуметтік бақылау. Девиация 
туралы  теориялық  бағыттарды  қысқаша  шолу 
(әлеуметтанулық,  биологиялық,  психологиялық, 
экономикалық,  мәдениеттанулық).  Аномия  мен 
қоғам. Деликвенттілік және қылмыс.  
 
Девианттылы
қ және 
қылмыскерлі
ктің 
әлеуметтанул
ық 
құрылымдар
ы 
1.  Дж.  Ритцердің  еңбектерін  қолдана 
отырып,  суицидтың  негізгі  түрлерін 
айтып беріңіз және талдаңыз. 
2. 
Сараптамалық 
шолу. 
 
Э. 
Дюркгеймнің 
«девиация 
әрбір 
қоғамның  қалыпты  құрамдас  бөлігі» 
деген 
тұжырымына 
қатысты 
өз 
пікіріңізді білдіріңіз. 
3.  Г.Тардтың  еліктеу  теориясы  мен 
Эдвин 
Г. 
Сазерландтың 
дифференциалдық 
ассоциация 
теориясының 
негізгі 
идеяларын 
түсіндіріңіз. «Әлеуметтік орта адамның 
девиантты 
мінез-құлқының 
қалыптасуына 
әсер 
етеді» 
деген 
тұжырыммен 
 
келісесіз 
бе?  
4 

214 
 
Әлеуметтанулық 
сұрау 
негізінде 
алынған 
келесідей 
қорытындыны 
дәлелдеңіз  немесе  жоққа  шығарыңыз: 
«Жоғары сыныпта қатарластар ішімдік 
пен  нашаны  қолдануға  әсер  етеді». 
(Бринкерхоф  Д.,  Уэйтс  Р.,  Ортега  С. 
Әлеуметтану  негіздері,  Гидденс  Э. 
Социология және т.б.). 
8-апта: Дін, мәдениет және қоғам 
Дін: негізгі түсініктер. Дінді әлеуметтанулық 
талдау.  Әлеуметтік  бірлік.  Дін  және  әлеуметтік 
теңсіздік. Мәдениет элементтері. Мәдениет және 
өркениет:  ұғымдардың  мазмұны  мен  ара-
қатынасы.  Мәдениет  әлеуметтануы.  Мәдени 
көптүрлілік.  Құндылықтар,  дәстүрлер  мен 
ғұрыптар.  Қоғамдық  сананың  жаһандануы, 
ұлттық  код,  менталдылық  пен  дүниетаным: 
сәйкестік  параметрлері.  Ұлттық  бірегейлік  пен 
мәдениет. Ұлттық бірегейлікті сақтау.  
 
 
Дін феномені: 
мәдени және 
әлеуметтанул
ық 
перспектива 
 
1. Мәдениет элементтерін атаңыз және 
сипаттаңыз 
– 
тіл, 
құндылықтар, 
нормалар, дәстүрлер және т.б.  
2.  Әлеуметтік  институт  ретінде  діннің 
қызметтерін анықтаңыз. Қоғам мен дін 
арасында  қандай  қарама-қайшылықтар 
туындайтынын 
айқындаңыз 
(Бринкерхоф  Д.,  Уэйтс  Р.,  Ортега  С. 
Әлеуметтану  негіздері,  Гидденс  Э. 
Социология). 
3.  Мәдени  конвергенция  мен  мәдени 
имперализм  идеяларының  мазмұнын 
ашыңыз.  (Ритцер  Дж.,  Степницки  Дж. 
Әлеуметтану  теориясы,  Ритцер  Дж. 
Современные 
социологические 
теории).   
4 
9-апта: Этнос және ұлт әлеуметтануы 
Әлеуметтік-этникалық 
қауымдастықтар. 
Этникалық  жүйелер.  Этнос,  халық,  ұлт. 
Этникалық  бірегейлік.  Ұлттық  бірегейлік.  Ұлт-
Қоғамдағы 
этникалық 
топтар: 
1. «Этнос» «халық», «ұлт», «этникалық 
топ» ұғымдарын салыстырыңыз. 
4 

215 
 
мемлекет. Этникалық топтар мен олардың өзара 
тіршілік  етуі.  Этникалық  мүдделер  мен 
эникааралық қарым-қатынас. Этникааралық және 
конфессияаралық  келісім.  Қазақстан  халқы 
Ассамблеясы.  Қоғамды  этноәлеуметтанулық 
зерттеу.  
 
әлеуметтанул
ық зерттеулер 
 
2. Этникалық топтар арасындағы өзара 
байланысты  сипаттаңыз.  Презентация 
дайындаңыз  (Бринкерхоф Д., Уэйтс Р., 
Ортега  С.  Әлеуметтану  негіздері, 
Гидденс Э. Социология). 
3.  «Қазіргі  қазақстандық  жастардың 
құндылықтарын 
әлеуметтанулық 
талдау»  тақырыбында  эссе-талқылау 
жазыңыз. 
10-апта:  Білім және әлеуметтік теңсіздік 
Жаһандық перспективадағы білім беру. Білім 
беру  әлеуметтік  институт  ретінде.  Ресми  білім 
берудің  қызметтері.  Білім  беру:  әлеуметтік  тап, 
жыныс,  этникалық  айырмашылықтар.  Білім 
берудің  қолжетімділігі,  мәдени  капитал  және 
теңсіздік. 
Білім 
берудің 
әлеуметтанулық 
перспективалары.  Білім  беру  мен  білімді 
дәріптеу. 
 
Әлеуметтану
лық 
дискурстағы 
білім беру 
 
 1.  Қазақстанда  тегін  білім  беру 
қолжетімділігінің 
артықшылықтары 
мен 
кемшіліктерін 
айқындау 
мақсатында  салыстырмалы  кестені 
құрыңыз. Топтық жұмыс (4 адамнан көп 
емес). 
2. 
Білім 
адамның 
мәртебесін 
айқындайтын  басты    фактор  болу 
себебін  негізді  түрде  түсіндіріңіз.  
«Креденциализм»  түсінігіне  анықтама 
беріңіз. 
 
Негізделген 
мысалдар 
келтіріңіз  (Бринкерхоф  Д.,  Уэйтс  Р., 
Ортега  С.  Әлеуметтану  негіздері, 
Гидденс Э. Социология). 
3.  «Білім  беру  және  Қазақстанның 
үшінші  жаңғыруы»  эссе-негіздемесін 
дайындаңыз.  
4 
11-апта:  Масс-медиа, технологиялар және қоғам 

216 
 
Әлеуметтік жүйедегі бұқаралық ақпарат пен 
бұқаралық 
коммуникациялар. 
Масс-медиа 
қызметтері.  Бұқаралық  сана  мен  цифровизация. 
Бұқаралық  коммуникациялар  және  әлеуметтік 
өзара  әрекет.  Қазіргі  заманғы  технологиялар. 
Технологиялық  теңсіздік.  Масс-медиа  түрлері. 
Медиалық 
жаһандану. 
Масс-медиа 
мен 
технологияларды 
зертеудің 
теориялық 
бағыттары.    Әлеуметтік  қадағалау  мен  бақылау. 
Киберлаңкестік.  Жеке  мәліметтерді  қорғау. 
Масс-медианың 
жаңа 
стандарттардың, 
мотивацияның,  стереотиптердің,  мінез-құлық 
моделінің, өмір салтының қалыптасуына әсері.  
Цифрлық 
технологияла
р мен 
әлеуметтік 
өзара әрекет 
 
1.  Бұқаралық  ақпарат  пен  бұқаралық 
коммуникация, 
қазіргі 
заманғы 
ақпараттық  технологиялар  адамның 
күнделікті  өміріне  қалай  әсер  ететіні 
туралы эссе жазыңыз.   
2.    Топтағы  коммуникацияның  негізгі 
түрлерін  ашып  көрсететін    схема 
дайындаңыз  (Бринкерхоф Д., Уэйтс Р., 
Ортега  С.  Әлеуметтану  негіздері, 
Гидденс Э. Социология ). 
4 
12-апта: Экономика, жаһандану және еңбек 
Тарихи  перспективадағы 
экономикалық 
даму. Экономикалық жүйелерді компаративистік 
талдау.  Еңбек  нарығы  мен  жұмысбастылық 
құрылымы.  Экономиканың  негізгі  секторлары. 
Жаһандық  қоғамда  еңбек  рөлінің  өзгеруі. 
Еңбектің жаһандық бөлінісі. Қазақстан жаһандық 
әлеуметтік-экономикалық 
жүйеде. 
Рационалдылық  мәдениеті.  Прагматизм  мен 
жоспарлау.  
 
Жаһандық 
экономика 
және еңбек 
бөлінісі: 
әлеуметтанул
ық талдау 
 1.  Қазіргі  заманғы  экономикалық 
жүйелердің  –  капитализм,  социализм, 
аралас экономика, саяси экономиканың 
- 
ерекшеліктерін 
талдап 
беріңіз 
(Бринкерхоф  Д.,  Уэйтс  Р.,  Ортега  С. 
Әлеуметтану  негіздері,  Гидденс  Э. 
Социология). 
2.  «Қазіргі  Қазақстан  қоғамының 
дамуындағы 
прагматизмнің 
рөлі» 
тақырыбында эссе дайындаңыз.  
4 
13-апта:  Денсаулық және медицина 
Денсаулық  және  медицинаны  зерттеудің 
әлеуметтанулық бағыты.  Денсаулық және қоғам 
(тарихи 
перспективада). 
Халықаралық 
перспективадағы  денсаулық  сақтау.  Әлеуметтік 
Физикалық 
денсаулықты
ң әлеуметтік 
1.  Гендер,  әлеуметтік  топ,  жыныс, 
этнос,  жас  секілді  денсаулық  пен 
аурудың  әлеуметтік  сипаттамаларын 
бағалау маңыздылығын түсіндіріңіз. 
4 

217 
 
маңызды 
аурулар. 
Әлеуметтік 
шеттелу. 
Денсаулық  сақтаудың  экономикалық  және 
әлеуметтік  аспектілері.  Денсаулық  сақтау 
жүйесінің  қолжетімділігі.  Ғылыми  медицина. 
Халықтың қартаюы.  
 
 
эпидемиологи
ясы 
 
2.  Дәрігерлер  мен  медбикелердің 
әлеуметтік  жағдайы  мен  әлеуметтік 
мәртебесін талқылаңыз (Бринкерхоф Д., 
Уэйтс  Р.,  Ортега  С.  Әлеуметтану 
негіздері, Гидденс Э. Социология). 
14-апта:   Халық, урбанизация және қоғамдық қозғалыстар 
Жаңғыру  және  урбанизация.  Әлеуметтік 
өзгерістердің 
бастаулары. 
Халық 
туралы 
заманауи  зерттеулер.  Миграция.  Жаһандық 
урбанизация.  Ауылдық  жердегі  өмір.  Қоғамдық 
қозғалыстардың 
бастаулары 
мен 
түрлері. 
Қоғамдық қозғалыстарға әсер ететін микро- және 
макро-факторлар. 
Қоғамдық 
қозғалыстың 
өмірлік циклы.  
 
Қоғамдық 
қозғалыстар, 
наразылық 
және 
адамдардың 
ойлауы: 
қазіргі күйі 
 
1.  Қоғамдағы  урбанизация  үрдісі  мен 
миграцияның 
өзара 
байланысын 
айқындаңыз. 
Мысалдар 
келтіре 
отырып,  Қазақстанның  ерекшелігін 
көрсетіңіз.    
2. 
Бір 
мемлекет 
мысалында 
демографиялық 
дамудың 
ерекшеліктерін  ашыңыз.  Орын  алған 
демографиялық өзгерістер мен олардың 
қоғамға 
әсерін 
талқылаңыз 
(Бринкерхоф  Д.,  Уэйтс  Р.,  Ортега  С. 
Әлеуметтану  негіздері,  Гидденс  Э. 
Социология және т.б.). 
4 
15-апта:   Әлеуметтік өзгерістер: жаңа әлеуметтанулық пікір-таластар 
Әлеуметтік өзгеріс. Әлеуметтік өзгерістерді 
зерттеудің әлеуметтанулық перспективалары. 
Әлеуметтік өзгерістердің негізгі құрамдас 
бөліктері. Гомогенизация және унификация.  
 
Әлеуметтік 
әлемдегі 
өзгерістер 
мен оларды 
түсіну: 
әлеуметтанул
1.  «Әлемде  (соңғы  жарты  ғасырда) 
болған  қоғамдық қозғалыстар:  қоғамға 
әсер  ету  түрлері,  себеп-салдарлық 
байланыстар 
мен 
қатынастар» 
тақырыбы  бойынша  индивидуалдық 
презентация. 
4 

218 
 
ық пікір-
таластар 
 
2.  «Әлеуметтік  өзгеріс»  ұғымына 
анықтама  беріңіз.  Технологиялар  мен 
әлеуметтік 
өзгерістердің 
өзара 
байланысын 
зерттеудің 
әлеуметтанулық 
бағыттарын 
салыстырыңыз: 
құрылымдық 
функционализм 
пен 
қақтығыс 
теориясы.  Жаңа  технологиялардың 
мүмкіндіктері 
мен 
шектеуліктерін 
талқылаңыз  (Бринкерхоф  Д.,  Уэйтс  Р., 
Ортега  С.  Әлеуметтану  негіздері, 
Гидденс Э. Социология және т.б.). 
3. 
Әлеуметтік 
қозғалыстарды 
зерттеудің 
негізгі 
әлеуметтанулық 
бағыттарын 
салыстырыңыз: 
құрылымдық-функционалдық 
бағыт, 
қақтығыс 
теориясы, 
символдық 
интеракционизм (Бринкерхоф Д., Уэйтс 
Р.,  Ортега  С.  Әлеуметтану  негіздері, 
Гидденс Э. Социология және т.б.). 
Ескерту: 1 академиялық кредит  - 30 академиялық сағат 
Барлығы: 2 академиялық кредит  - 60 академиялық сағат 

219 
 
Әдебиеттер: 
 
Негізгі: 
1. 
Биекенов К.У., Биекенова С.К., Кенжакимова Г.А. Социология: Уч.пособие. – Алматы: Эверо,2016. – 584с. 
2. 
Әбдірайымова Г.С. Жастар социологиясы: оқу құралы. 2-басылым. – Алматы: «Қазақ университеті», 2012. – 
224б. 
3. 
Грушин Б.А. Мнения о мире и мир мнений. М.: Праксис, ВЦИОМ, 2011. 
4. 
Социология. Основы общей теории: учебник / Под ред. Г.В. Осипов, Л.Н. Москвичев. - 2-е изд., испр. и доп. - 
М.: Норма, 2015. - 912 с. 
5. 
Macionis J. Society: The Basics. Pearson, 2016. 
6. 
Дж. Ритцер, Дж. Степницки. Әлеуметтану теориясы. – Алматы: «Ұлттық аударма бюросы» қоғамдық қоры, 
2018. – 856 бет. 
7. 
Гидденс Э. Социология / При участии К. Бердсолл: Пер. с англ. Изд. 2-е, полностью перераб. и доп. М.: 
Едиториал УРСС, 2005. — 632 с. 
8. 
Ритцер Дж. Современные социологические теории. 5-е изд. — СПб.: Питер, 2002. — 688 с. 
 
Қосымша: 
1. 
Giddens A., Sutton Ph. Sociology. Wiley Academic, 2017. 
2. 
Abdiraiymova G.S., Burkhanova D.K. Social structure of society and middle class: textbook / Almaty: Qazaq 
University, 2015. – 44p.  
3. 
Abdiraiymova G.S., Burkhanova D.K. Sociology of youth / Textbook. – Almaty: Qazaq university, 2016. – 98p.  
4. 
Ritzer G., Stepnisky J. Sociological Theory. – Los Angeles: Sage, 2018. – 802p.  
5. 
Гараджа В.И. Социология религии: Учебное пособие. - 4-е изд., перераб. и доп. - М.: ИНФРА-М, 2014. - 304с. - 
(Высшее образование. Бакалавриат).  
6. 
Жаназарова З.Ж. Семья и общество. – Алматы: Қазақ университеті, 2014. – 133 с. 
Cаясаттану 
Пәннің мазмұны   
Семинарлық(практикал
ық) 
сабақтардың 
тақырыптары 
Білім 
алушылардың 
өзіндік  жұмыстарының 
тақырыптары 
Сағаттар 
саны 

220 
 
 
1 -апта: Саясаттану ғылым және оқу пәні ретінде 
Қазіргі  білімдер  жүйесіндегі  саяси  ғылымның 
алатын  орны,  саясаттанудың  қалыптасуы  мен  дамуы, 
оның  негізгі  категориялары,  саясаттанудың  пәні  мен 
объектісі.  Саясаттанудың  негізгі  парадигмалары  мен 
мектептері. 
Саяси  шынайылықты  зерттеу  әдістері.  Саяси 
ғылымның  ғылыми-тапнымдық,  әдіснамалық  және 
қолданбалы 
функциялары. 
Саясаттанудың 
прагматикалық  мәні.  Маманды  кәсіби  дайындау 
жүйесіндегі саясаттану.  
Маманды 
кәсіби 
дайындау 
жүйесіндегі 
саясаттану 
«Менің болашақ кәсіби 
қызметім 
үшін 
саясаттанудың 
маңызы»  тақырыбында 
дәлелді эссе дайындау  
4 
2 -апта: Саяси ғылымның қалыптасуы мен дамуының негізгі кезеңдері 
Адамзат өркениетіндегі саяси идеялардың генезисі.  
Саяси ойдың қалыптасуы мен даму тарихының дәуірлік 
кезеңдері.  
Ежелгі 
дәуір 
ілімдеріндегі 
саясаттанудың 
элементтері  (Конфуций,  Платон,  Аристотель).  Орта 
ғасырдағы  саяси  идеялар  (Августин,  Аквинский,  Әл-
Фараби). 
Қайта  өрлеу  және  Ағарту  дәуіріндегі  саяси 
идеялардың 
дамуы. 
Саясаттың 
мәні 
туралы 
Макиавеллидің көзқарасы. Ж.Боденнің мемлекеттік билік 
егемендігі 
теориясы. 
Утопиялық 
социализм 
идеяларындағы  мінсіз  қоғамдық  құрылыс.  (Т.Мор, 
Т.Кампанелла). 
Табиғи  құқық  пен  қоғамдық  келісім  теориялары 
Ағарту дәуірінің негізгі саяси доктриналары ретінде. Ж.-
Ж.Руссоның  радикалды  демократизмі.  И.Кант  пен 
Қазақстандағы 
саяси 
ойдың даму тарихы  
Саяси 
ойлар 
тарихындағы 
басқарудың 
«дұрыс» 
және 
«бұрыс» 
формалары 
бойынша 
презентация дайындау  
4 

221 
 
Г.Гегельдің 
концепцияларындағы 
мемлекет 
пен 
азаматтық 
қоғам 
концепциялары. 
Қазақ 
ағартушыларының саяси көзқарастары. 
Консерватизм, 
либерализм, 
марксизм 
концепцияларының қалыптасуы. Қазіргі саяси ғылымның 
негізгі бағыттары. 
3 -апта: Қоғамдық өмір жүйесіндегі саясат 
Саясат  түсінігі.  Саясатты  анықтаудағы  негізгі 
әдістер.  Саясат  мемлекетті  басқару  өнері  ретінде.. 
Саясат жария үдеріс ретінде. Саясат компромисс және 
консенсус  ретінде.  Саясат  функциялары  мен  оның 
жіктелуі.  Саясат  құрылымы.  Саясатты  ұйымдастыру 
деңгейлері. Саясаттағы мақсаттар мен құралдар. 
Саясаттың қоғамның басқа да салаларымен өзара 
әрекеттестігі.  Саясат  және  экономика.  Саясат  және 
құқық. Саясат, мораль және дін. Саясаттың әлеуметтік 
негіздері,  саясаттың  субъектілері  мен  объектілері. 
Саясаттағы  объективтілік  пен  субъективтілік,  оның 
қоғамдық дамудағы рөлі. Саясаттың гумандық сипаты.  
Саяси  қызметтің  негізгі  түрлері  мен  бағыттары. 
Қазақстан  Республикасының  қоғам  модернизациясы 
кезеңіндегі саясаты. 
Саясаттың 
табиғаты: 
формасы, 
мазмұны, 
үдерісі 
 
. 
«Саясаттың 
негізгі 
түсініктемелеріне 
салыстырмалы  талдау» 
тақырыбына 
кесте 
құрастыру  
4 
4 -апта: Саяси билік: мәні мен жүзеге асыру механизмдері 
Саяси биліктің мәні, оны анықтаудағы түрлі әдістер 
(бихевиористік, телеологиялық, жүйелік,  релятивистік). 
Биліктің  функциялары.  Саяси  биліктің  объектісі  мен 
субъектісі, қайнар көздері, қорлары. Биліктің деңгейлері. 
Билікті  жүзеге  асырудың  түрлері  мен  әдістері. 
Саяси  және  мемлекеттік  билік.  Билікті  табыстау  және 
Қазақстан 
Республикасындағы 
саяси 
билік 
институттары 
«Биліктің 
қалыптасуының 
тәсілдері  мен  көздері» 
тақырыбына 
дәлелді 
эссе жазу. 
4 

222 
 
биліктің бөлінуі. Саяси биліктің легитимділігі және оның 
көздері.  
Егеменді Қазақстандағы мемлекеттік билік. Негізгі 
институттар мен билік тиімділігінің критерийлері. 
5- апта: Саяси элиталар және саяси көшбасшылық 
Элиталардың  негізгі  теориялары:  Г.Моска  мен 
В.Паретоның  элитаның  классикалық  теориялары, 
демократиялық 
элитизм 
(М.Вебер) 
мен 
элита 
плюрализмі (Г.Лейпхарт, Р.Даль) концепциялары. 
Саяси  элита  түсінігі.  Қоғамға  әсер  ету  көздері 
бойынша  саяси  элиталардың  жіктелуі:  (мұрагерлік, 
құндылықтық,  биліктік,  функционалдық),  қалыптасу 
тәртібі  бойынша  (ашық  және  жабық).  Элиталардың 
айналымы  заңы.  Саяси  элитаның  құрылымы  (жоғарғы 
және  орта).  Саяси  элиталарды  таңдау  жүйелері. 
Қазақстан  Республикасындағы  саяси  элиталардың 
қалыптасу ерекшеліктері. 
Саяси көшбасшылық түсінігі мен табиғаты, оның 
әлеуметтік  функиялары.  Саяси  көшбасшылықтың 
қазіргі  теориялары. Саяси  көшбасшылықтың  жіктелуі. 
Саяси  көшбасшылықтың  сипатын  айқындайтын 
факторлар. Саяси көшбасшылықтың дамуындағы жаңа 
үрдістер. 
Басқарушы элита мен 
саяси көшбасшылық 
биліктің әлеуметтік 
субъектілері ретінде 
Кейс-стади 
– 
саяси 
көшбасшылықтың 
жіктелуі. 
Саяси 
көшбасшылықтың типін 
айқындау 
және 
өз 
таңдауын дәлелдеу. 
 
4 
6- апта: Қоғамның саяси жүйесі 
Саяси жүйе түсінігі. Саяси жүйенің құрылымы мен 
элементтері. 
Институционалдық, 
идеологиялық, 
коммуникативтік, нормативтік және мәдени жүйешіктер 
арқылы саяси жүйенің құрылымына талдау (Т. Парсонс, 
Саяси жүйенің қызмет 
ету механизмі 
 
ҚР 
стратегиялық 
құжаттарын 
зерттеу 
негізінде) 
«Қазақстанның 
саяси 
жүйесінің 
даму 
4 

223 
 
Д.  Истон,  Г.  Алмонд  және  т.б.).  саяси  жүйелердің 
типологиясы 
Саяси  жүйенің  тиімділігі.  Саяси  тұрақтылық  пен 
саяси  тәртіп,  саяси  тұрақтылықтың  түрлері.  Саяси 
тәуекелдіктің  факторлары.  Қазақстан  Республикасының 
саяси жүйесі. 
келешегі»  тақырыбына 
жоба дайындау 
7- апта: Мемлекет және азаматтық қоғам 
Мемлекет  қоғамның  саяси  жүйесінің  негізгі  институты 
ретінде.  Мемлекеттің  пайда  болу  теориялары  мен 
концепциялары.  Мемлекеттің  белгілері  мен  құрылымы. 
Мемлекеттік  құрылыс  және  басқару  формалары. 
Мемлекеттің  функциялары,  олардың  қазіргі  заман 
жағдайындағы  трансформациясы.  Қазіргі  заманғы 
тәуекелдер  жағдайындағы  саяси  бағытты  әзірлеу. 
Мемлекет  -  Қазақстан  Республикасы.  Қазіргі  заманғы 
Қазақстандағы 
демократиялық 
мемлекеттіліктің 
қалыптасуы мен дамуы. 
Құқықтық  және  әлеуметтік  мемлекет:  мәні  мен 
принциптері. 
Егеменді 
мемлекет 
Қазақстан 
Республикасының 
Конституциясы. 
Әлеуметтік 
мемлекеттің қалыптасу шарттары. 
Азаматтық қоғам: мәні, құрылымы, функциялары. 
Азаматтық қоғамның негізгі концепциялары. Азаматтық 
қоғам 
қызметінің 
бағыттары. 
Қазақстан 
Республикасындағы азаматтық қоғамның даму келешегі 
Құқықтық  мемлекет  пен 
азаматтық 
қоғамның 
қалыптасуы 
«Қазақстан 
Республикасында 
құқықтық 
және 
әлеуметтік  мемлекеттің 
қалыптасуы» 
тақырыбында  дәлелді 
эссе жазу 
 
 
 
4 
8 -апта: Саяси режимдер 
Саяси  режим  түсінігі  мен  түрлері.  Тоталитаризм 
тарихи  және  саяси  феномен  ретінде  және  оның 
ерекшеліктері.  Авторитарлық  саяси  режим  және  оның 
Қазіргі  әлемдегі  саяси 
режимдер және олардың 
Саяси 
режимдердің 
жіктелуі.  Кейс-стади. 
Саяси  режим  типін 
4 

224 
 
формалары.  Демократияның  негізгі  теориялары  мен 
модельдері. 
Демокртаияның 
қазіргі 
формалары. 
Демократиялық принциптер мен шаралар. 
Қазіргі  уақыттағы  саяси  режимдер:  батыстағы 
полиархиялар,  жаңа  демократиялар,  шығыстық-азиялық 
режимдер, исламдық режим, әскери режимдер. 
Қазақстандағы  саяси  режим,  оның  дамуы. 
Қазақстан 
Республикасы 
саяси 
жүйесінің 
демократиялану үдерісі. 
мемлекеттің 
саяси 
жүйесімен байланысы 
 
анықтау 
және 
өз 
таңдауын дәлелдеу.  
9 -апта: Сайлау жүйелері және сайлау 
Сайлау  демократияның  міндетті  шарты  ретінде. 
Сайлау жүйелерінің мәні мен сайлау жүйелерінің негізгі 
түрлері.  Сайлау  жүйелерінің  қазіргі  концепциялары. 
Мажоритарлы  сайлау  жүйесі,  оның  түрлері  мен 
модификациясы. Пропорционалды сайлау жүйесі, оның 
түрлі елдердегі ерекшеліктері. Аралас сайлау жүйелері. 
Көпсатылы  сайлау.  Сайлау  шаралары  мен  салау 
кампаниялары. 
Қазақстан  Республикасындағы  сайлау  туралы 
заңнама.  Қазіргі  Қазақстанның  сайлау  жүйесі,  оны 
жетілдірудің жолдары мен бағыттары. ҚР электоралдық 
үдерістің ерекшеліктері.  
Қазіргі сайлау  жүйелері 
және 
олардың 
ерекшеліктері  
«Қазақстан 
Республикасындағы 
жастардың 
электоралдық 
белсендігін 
арттыру 
жолдары» тақырыбында 
жоба дайындау 
4 
10 -апта: Саяси партиялар, партиялық жүйелер және қоғамдық-саяси қозғалыстар 
Саяси  партиялар:  түсінігі,  мәні,  белгілері  мен 
қызметтері.  Саяси  партиялардың  типологиясы.  Биліктік 
қатынастар  жүйесіндегі  саяси  партиялар.  Партиялық 
жүйелер, олардың классификациясы. Партиялық жүйенің 
қазақстандық үлгісі. 
Саяси  партиялар  және 
партиялық 
жүйелер, 
қоғамдық-саяси 
қозғалыстар 
және 
ұйымдар:  қызмет  ету 
ерекшеліктері 
Қазақстан 
Республикасындағы 
саяси 
партиялар 
бағдарламаларының 
күшті 
және 
әлсіз 
4 

225 
 
Қоғамның 
саяси 
өмірінде 
қоғамдық-саяси 
қозғалыстар  мен  бірлестіктердің  пайда  болуы  және 
эволюциясы.  Қазақстандық  қоғамның  саяси  өміріндегі 
қоғамдық қозғалыстардың алатын орны мен рөлі.  
Лоббизм.  Мүдде  топтары:  түсінігі,  қызметтері, 
типологиясы. Саясаттағы қысым топтар. 
 
 
 
жақтарына кейс-стади - 
талдау  
11 -апта: Саяси мәдениет пен мінез-құлық 
Саяси  мәдениеттің  түсінігі,  мәні,  құрылымдық 
компонеттері 
мен 
қызметтері. 
Саяси 
мәдениет 
құрылымындағы  саяси  дәстүр,  саяси  миф,  саяси 
стереотип,  саяси  символика.  Саяси  мәдениеттің 
деңгейлері: дүниетанымдық, азаматтық, саяси. Қоғамның 
саяси 
мәдениеті 
мен 
саяси 
субмәдениеттердің 
арақатынасы. 
Саяси  мәдениет  типологиясының  критерийлері. 
Саяси мәдениеттің негізгі үлгілері. Саяси мәдениеттердің 
батыстық және шығыстық типтерінің ерекшеліктері.  
Қазақстан  Республикасындағы  саяси  мәдениет  – 
қазіргі жағдайы мен даму үрдістері. 
Саяси  әлеуметтену:  мәні,  кезеңдері,  үлгілері  мен 
факторлары.  Саяси  мінез-құлық  пен  саяси  ұатысу  – 
түсінігі, негізгі теориялары, жіктелуі. 
Саяси  мәдениет,  саяси 
мінез-құлық  және  саяси 
қатысу. 
Саяси мәдениеттің 
үлгілері (таңдау 
бойынша) туралы 
талдаулық анықтама 
дайындау 
4 
12 -апта: Саяси сана мен саяси идеология 
Саяси сана: түсінігі, функциялары, формалары мен 
деңгейлері.  Қоғам  мен  саясаттағы  идеологияның  пайда 
болуы, алатын орны мен рөлі.   
Саяси  идеологияны  анықтаудағы  түрлі  әдістер.  Саяси 
идеологияның  мәні  мен  белгіленуі.  Қазіргі  негігі  саяси 
Сана  мен  ойлаудың 
жаңа  үлгісін  әзірлеу: 
олардың 
Қазақстан 
Республикасында 
жүзеге  асуының  негізгі 
«Рухани-жаңғыру  
Қазақстан 
Республикасындағы 
сана мен ойлаудың жаңа 
моделінің  стратегиясы» 
4 

226 
 
идеологиялар:  либерализм,  консерватизм,  марксистік 
дәстүр мен халықаралық социал-демократия.  
Қазақстан Республикасындағы сана мен ойлаудың 
жаңа 
үлгісінің 
стратегиясы, 
қоғамдық 
сана 
модернизациясы. 
Ұлттық 
«Мен» 
және 
ұлттық 
бірегейліктің  ішкі  өзегін  сақтау.  Қазіргі  заманғы 
модернизация  үлгілерінің  қатерлері.  Ұлттық  рухты 
сақтау  және  Қазақстан  Республикасының  болашақ 
дамуының ұлттық үлгісін құру. 
стратегиялары 
мен 
бағыттары 
 
тақырыбында 
жоба-
презентация жасау 
13- апта: Саяси даму және модернизация 
Саяси  даму  және  оның  критерийлері.  Саяси 
модернизация түсінігі. Саяси модернизацияның мақсаты, 
оның  негізгі  сипаттары.  Саяси  модернизацияның 
кезеңдері мен факторлары. Модернизациялық үдерістегі 
дәстүрдің  рөлі.  Қазақстан  Республикасының  саяси 
модернизациясы. Ұлт жоспары – бес институционалдық 
реформаларды  жүзеге  асырудағы  100  нақты  қадам.  5 
президенттік реформа: кәсіби мемлекеттік аппарат құру, 
заңның  үстемдігін  қамтамасыз  ету,  индустрияландыру 
және  экономикалық  өсім,  біртектілік  пен  бірлік,  есеп 
беретін мемлекетті қалыптастыру. 
«Қазақстан-2050 
Стратегиясы» 
Қазақстан 
Республикасының саяси бағыты ретінде. Күшті мемлекет 
және Қазақстанның әлемнің ең дамыған отыз мемлекеті 
қатарына енуі. 
Қазақстан 
Республикасының 
тұрақты 
дамуын 
қамтамасыз 
ететін 
стратегиялары 
мен 
модернизация 
бағдарламалары 
 
«Саяси 
модернизацияның 
үлгілерін 
таңдау 
шарттары  мен  негізгі 
факторлары» 
(таңдау 
бойынша 
бір 
мемлекеттің 
мысалында) 
тақырыбында  дәлелді 
эссе жазу  
4 
14- апта: Саяси шиеленістер мен дағдарыстар 
Шиеленіс  әлеуметтік  құбылыс  ретінде.  Саяси 
шиеленістер,  олардың  мәні,  конструктивті  және 
Саяси шиеленістер мен 
дағдарыстарды 
Саяси 
шиеленісті 
реттеу  бойынша  жол 
4 

227 
 
деструктивті  қызметтері.  Саяси  шиеленістер  мен 
дағдарыстардың типологиясы. 
Саяси 
шиеленістердің 
динамикасы. 
Саяси 
шиеленістерді 
шешу 
түрлері 
мен 
жолдары. 
Қазақстандағы  әлеуметтік-саяси  шиленістердің  алдын 
алу  технологиялары.  Қазіргі  жағдайдағы  саяси 
дағдарыстан шығу тәсілдері. 
Этносаяси  шиеленістер.  Этносаралық  келісімнің 
қазақстандық үлгісі. 
шешудің мәні, түрлері 
мен жолдары  
картасын  дайындау  -
Кейс-стади  
15 -апта: Әлемдік саясат және қазіргі халықаралық қатынастар 
Әлемдік  саясат  және  әлемдік  саяси  үдеріс. 
Халықаралық 
қатынастар 
түсінігі 
және 
негізгі 
субъектілері.  Халықаралық  қатынастар  теориясындағы 
теориялық әдістер мен негізгі дәстүрлі мектептер.  
Қазіргі халықаралық тәртіптің тарихи типтері мен 
ерекшеліктері.  Халықаралық  қатынастар  жүйелерінің 
типологиясы мен олардың қызмет етуінің құрылымдық 
заңдылықтары.  
Қазіргі  халықаралық  қатынастардың  дамуының 
негізгі үрдістері. Әлемдік саяси үдерістердің жаһандануы 
мен қазіргі жаһандық қауіп қатерлер. 
Қазіргі  халықаралық  қатынастар  жүйесіндегі 
Қазақстан.  Қазақстан  сыртқы  саясатының  басымдық 
бағыттары  –  ұлттық  мүдделерді  ілгерілету  мен 
аймақтық және жаһандық қауіпсіздікті күшейту. 
Жаһандану  және  қазіргі 
жаһандық 
қауіп 
қатерлер  
«Қазіргі  халықаралық 
қатынастар  жүйесіндегі 
Қазақстанның 
рөлі» 
тақырыбында 
бағдарлама презентация 
жасау  
4 
Ескерту: 1 академиялық кредит  - 30 академиялық сағат 
Барлығы: 2 академиялық кредит- 60 академиялық сағат 
 
 

228 
 
Әдебиеттер:  
 
Негізгі: 
1. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ. Қазақстан Республикасының Президенті 
Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2014 жылғы 17 қаңтар  
2.  Назарбаев  Н.Ә.  «Қазақстанның  үшінші  жаңғыруы:  жаһандық  бәсекеге  қабілеттілік»  Қазақстан  Республикасының 
Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 31 қаңтар 2017 
3. Назарбаев Н.Ә.  Мемлекет басшысының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» 12 сәуір 2017 
4. Абсаттаров Р.Б. Саясаттану негіздері. – 2 т.- Алматы: Қарасай, 2011. 
5.  Heywood A. Politics. - N.-Y.: Palgrave Macmillan, 2013.  
6.  Мұсатаев С.Ш. Саяси билік: Оқу құралы. Алматы: Қазақ университеті. – 2014 
7. Әлемдік саясаттану антологиясы. "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасы. – Алматы: Қазақстан. – 2005-2009. - Т. 
1-9 
8. Казахстанский путь - 2050. -3 т./ Под ред. Султанова Б.К. – Алматы: КИСИ, 2014.  
 
Қосымша:  
1.Бәйділдінов Л.Ә. Теориялық саясаттану. – Алматы, 2005.  
2.  Булуктаев  Ю.О.  Политический  режим  и  посткоммунистическая  трансформация:  теория,  методология,  практика.- 
Алматы, 2008. 
3. Казахстанская политологическая энциклопедия / Под ред. Т.Т.Мустафина. -   Алматы,1998. 
4. Управление рисками в сфере внутренней политики Республики Казахстан/ Под. ред. Шаукеновой З.К. - Алматы, 2014.  
5. Чеботарёв А.Е. Политическая мысль суверенного Казахстана: динамика, идеи, оценки. Алматы: ИМЭП при Фонде 
Первого Президента, 2015. 
 
Мәдениеттану  
№ 
Пәннің мазмұны   
Семинар 
(практикалы
қ)  сабақтар 
тақырыптары  
Білім 
алушылардың 
өзіндік 
жұмыстарының тақырыптары  
Сағатта
р саны 

229 
 
1-апта:Мәдениет морфологиясы 
1 
Мәдениет  түсінігінің  қалыптасу  тарихы: 
мәдениеттің  мәнін  және  қызметін  анықтау 
ыңғайларының 
көптүрлілігі. 
Мәдениетті 
аксиологиялық, 
өркениеттік, 
құрылымдық, 
антропологиялық, экономикалық түсіндіру.  
Теориялық  ыңғайларды  шолу:  Ф.  Боас,  Л. 
Уайт,  З.  Фрейд,  К.  Леви-Стросс,  К.  Маркс,  Э. 
Тайлор, О. Шпенглер, А. Тойнби, Л. Гумилев, П. 
Сорокин, С. Хантингтон және т.б. 
Ғылыми пән ретіндегі мәдениеттану тарихы: 
теориялық  ыңғайлар  генезисі,  іргелі  және 
қолданбалы  мәдениеттану,  мәдениетті  зерттеудің 
пәнаралық  сипаты,  мәдениет  философиясы, 
теориясы  мен  әлеуметтануы,  мәдени  және 
әлеуметтік  антропология,  мәдениет  тарихы. 
Мәдениет  зерттеулеріндегі  жаһандық,  глокальды 
және жергіліктік ыңғайлар. 
Мәдениет 
морфологиясы: 
мәдениеттің 
кеңістігі  мен  уақыты,  мәдениеттің  негізгі 
бөлшектері 
мен 
паттерндері. 
Мәдениетке 
диахронды  және  синхронды  ыңғайлар.  Мәдениет 
кеңістігінің  ерекшелігі.  Архаикалық  мәдениеттің 
негізгі  өлшемдері  мен  отырықшы  және  көшпелі 
мәдениеттер 
арасындағы 
бөлінгіштік 
(дихотомиялар).  Материалдық  және  рухани 
мәдениет. Мәдени формалар мен артефактілердің 
олардың  әлеуметтік,  тарихи,  географиялық 
бөлінуіне қарай өзгеруі.  
 Мәдениет 
және 
оның 
адамның 
өмірі 
мен 
қызметіндегі 
орны 
мен 
рөлі. 
Мәдениет 
мәні  туралы 
білімнің, 
мәдениет 
морфологияс
ы 
мен 
анатомиясын
ың  мәдениет 
туралы 
ғылым  үшін 
мәнін  ашып 
көрсету. 
Мәдениеттің 
мағынасы, 
қызметтері 
мен 
морфологияс
ын анықтауға 
ыңғайлардың 
көптігінің 
 «Мәдениет  рәміздері  және  олардың 
мәдени  коммуникациядағы рөлі  мен 
маңызы» 
тақырыбы 
бойынша 
жобалық  зерттеу,  қорытындыларды 
презентациялау. 
 
 
 
4 

230 
 
Мәдениет  типологиясы:  мәдениет  типі 
түсінігі,  мәдениеттердің  тарихи  типологиясы, 
сызықтық  және  жергілікті  ыңғай.  құрылымдар. 
Мәдениет 
формаларының 
көптүрлілігі. 
Еуроорталықтық  және  мәдениеттер  типологиясы: 
оң  және  теріс  тұстары.  Шығыс  және  батыс. 
Солтүстік және оңтүстік. Мәдениет және өркениет.  
мәнін 
бағалау 
 
 
2-апта:Мәдениет тілі 
2 
Мәдениет  белгілер  мен  мәндер  әлемі  ретінде. 
Мәдениетті  ақпараттық-семиотикалық  түсіну.  Мәдениет 
артефактілер  әлемі  ретінде.  Мәдениет  мағыналар  әлемі 
ретінде.  Мағыналардың  түрлері.  Мәдениет  белгілер  әлемі 
ретінде.  Мәдениеттің  белгілер  әлемі  типологиясы.  Белгілер 
мен  белгілер  жүйесінің  негізгі  типтері.  Табиғи  белгілер. 
Қызметтік белгілер. Иконалық белгілер.  
Вербалды-белгілік жүйелер – табиғи шынайы тілдер. Тіл 
–  қарым-қатынас  және  мәдениетті  тарату  тәсілі  ретінде.  Тіл 
және  ойлау.  Тілдің  когнитивті  қызметтері.  Сепир-Уорф 
гипотезасы.  Мәдениет  тілі  түсінігі.  Мәдениет  тілі  мәдениет 
болмысының тәсілі ретінде. Әлемнің тілдік бейнесі. Мәдениет 
тілі белгілер жүйесі ретінде. Мәдениет тілі семиотикалық жүйе 
ретінде. Жасанды тілдер және олардың мәдениет дамуындағы 
рөлі.  Сандық  мәдениет  тілі.  Тілдердің  әлеуметтік-мәдени 
дифференциациясы (бөлінуі). 
Қазақ  тілі  және  оның  тұлғаның  мәдени-этникалық 
бірегейленуіндегі  рөлі.  Қазақ  тілінің  мәдени  кеңістігі.  Қазақ 
Мәдениет 
морфологиясы  мен 
анатомиясы: 
олардың  мәдениет 
конфигурациясын 
зерттеудегі рөлі. 
 
 
4.   
Салыстырмалы 
таблица  –  талдау 
жасау  техникасы 
ретінде  
(С.Хантингтонны
ң  «Өркениеттер 
қақтығысы» 
жұмысы 
негізінде). 
«Мәдениет 
интеграциясы мен 
локализациясы» 
мәселесін  талдау 
үшін 
салыстырмалы 
таблица 
техникасын 
қолдану. 
4 

231 
 
тілінің  коммуникативтік  қызметтері.  Жалпы  қабылданған 
тілдік  нормалар.  Ұлттың  мәдени  кодының  сақталуындағы 
қазақ тілінің рөлі. 
 
Нақты  мысалдар 
негізінде 
мәдениет 
рәміздерінің 
әр 
түрлі 
түрлерін 
қарастыру 
(мифтік  рәміздер, 
діни 
рәміздер, 
өнердегі рәміздер, 
саясаттағы 
рәміздер 
және 
т.б.) 
3-апта. Мәдениет семиотикасы 
3 
Мәдениетті  зерттеулерге  құрылымдық,  семиотикалық 
ыңғайлар.  Мәдениеттің  мәтіндік  концециялары:  Р.  Барт,  Ю. 
Кристева.  Мәдениеттің  семиотикалық  концепциялары:  Ф. 
Соссюр, Ю.Лотман, Э. Кассирер, О. Сулейменов. 
Мәдени  код.  Мәдени  код  түсінігі.  Ұлттық  мәдениеттің 
мәдени кодының қайталанбайтындығы. Мәдениет этосы. Этос 
және  мәдениет  коды.  Жаһандық  мәдени  код  типтері:  жазуға 
дейінгі (дәстүрлі), жазбаша (кітаптық) және экрандық, сандық. 
Бұқаралық  мәдениет  коды.  Қазақтың  дәстүрлі  мәдениетінің 
коды. Қазақстандық мәдениет коды. 
Конвенционалды  белгілер.  Мәдениет  рәмізі  түсінігі. 
Мәдениеттің  негізгі  рәміздері.  Мәдениеттің  рәміздері  мен 
архетиптері.  Сақ  және  скиф  мәдениетінің  рәміздері. 
Материалдық мәдениеттегі ғұндардың рәміздері мен белгілері. 
Мәдениет 
және 
өркениет: 
өзара 
байланысы 
мен 
ерекшелігі. 
 
Мәдениеттің  негізгі 
типтерінің 
негізгі 
өлшемдерін 
салыстыру 
(архаикалық, 
отырықшы, 
индустриалды 
мәдениет 
өлшемдері). 
 
- 
3 

232 
 
Қазақ  және  түркі  мәдениеттің  рәміздері  мен  архетиптері. 
Заманауи қазақстандық мәдениет рәміздері. 
Миф  рәміздері.  Антикалық  мифтер  рәміздері.  Шығыс 
мифтері рәміздері. Сақ мәдениеті мен мифтері рәміздері. Түркі 
мифтері рәміздері. Қазақ мифтері рәміздері. 
Дін  рәміздері.  Зороастризм  рәміздері.  Тәңіршілдік 
рәміздері.  Буддизм  рәміздері.  Индуизм  рәміздері.  Иудаизм 
рәміздері. Христиандық рәміздері. Ислам рәміздері.   
Өнердегі рәміз. Көркем өнер рәміздері. Сәулет өнеріндегі 
рәміздер. Музыкадағы рәміздер. Би және балет рәміздері. 
Саясаттағы  рәміздер.  Мемлекеттік-саяси  рәміздер. 
Қазақстан Республикасының мемлекеттік-саяси рәміздері.  
Ғылым мен техниканың негізгі рәміздері. 
4-апта. Мәдениет анатомиясы 
4 
Мәдениет  кеңістігі.  Мәдениеттің  үшөлшемді  моделі. 
Мәдени формалар. Мәдени кеңістік құрылымы: парадигмалар, 
мәдениеттің  бет-бейнесі,  мәдени  сценарийлер.  Белдеулік 
мәдени  формалар:  когнитивті  парадигмалар,  құндылықтық 
парадигмалар, реттеуші парадигмалар.  
Мәдениет  формалары:  миф,  өнер,  дін,  мораль, 
философия, құқық, саясат, ғылым, техника. 
Рухани мәдениет. Рухани мәдениет типтері.  
Мифология:  мифтердің  мәні  мен  типтері,  мифтердің 
сипатты  белгілері,  мифологиялық  ойлау  логикасы,  мифтің 
қызметтері, заманауи мифология. 
Дін мәдениеттің қасиетті формасы ретінде. Дін. Діннің 
негізгі  бөлшектері.  Діннің  қызметтері.  Діни  наным-
сенімдердің  алғашқы  формалары:  анимизм,  фетишизм, 
тотемизм, 
пантеизм, 
деизм, 
монотеизм. 
Буддизм. 
Мәдениеттің 
көшпелілік  типтері: 
мәдени мәліметтерді 
кодтаудың 
формалары 
мен 
тәсілдері. 
 
 «Қазақстанның 
көшпелілік 
мәдениеті  –  қазақ 
халқының  мәдени 
мұрасының 
маңызды 
бөлігі 
ретінде» 
тақырыбында 
сараптамалық 
эссе. 
 
4 

233 
 
Христиандық.  Ислам.  Діннің  қоғамдағы  мәдени  өмір 
формаларына  әсері.  Қасиетті  (сакральды)  мәдениет.  Қазақ 
халқының қасиетті (сакральды) мәдениеті. 
Өнер  генезисі.  Өнер  антропогенез  факторы  ретінде. 
Өнер  қызметтері.  Өнер  мәдениет  айнасы  ретінде.  Өнер  және 
көркем мәдениет.  
Әлеуметтік мәдениет. Әлеуметтік мәдениет құрылымы. 
«Адамгершілік», 
«мораль», 
«этика» 
түсініктері. 
Адамгершіліктің  қалыптасуы  рухани  мәдениет  дамуының 
мәселесі  ретінде.  Мораль  қызметтері.  Моральдық  түрткі 
механизмдері. 
Адамгершілік 
мәдениет 
қарама-
қайшылықтары,   
Әлеуметтік-мәдени  құндылықтар  жүйесіндегі  құқық. 
Құқық  және  мораль.  Құқықтың  қызметтері.  Құқықтық 
мәдениет.  Биліктің  құқықтық  мәдениеті.  Заң  шығарудың 
мәдениеті. Халықтың құқықтық мәдениеті.  
Саяси  мәдениет.  Саяси  мәдениет  қызметтері.  Саяси 
мәдениет типтері. Мәдениеттегі саясаттың орны. 
Технологиялық  мәдениет.  Технология  мәдени  феномен 
ретінде. Технологиялық мәдениеттің қалыптасуы мен дамуы. 
Технологиялық  мәдениет  ерекшеліктері.  Техниканың  мәні. 
Техника: техника әлемі, табиғат, адам. Мәдениет кеңістігіндегі 
техника  әлемі:  техника  мәдени  ортаны  жасақтау  құралы 
ретінде, техника мәдениеттің әлеуметтік тапсырысқа жауабы 
ретінде,  техника  мәдениет  құралы  ретінде,  техника 
мәдениеттің 
белгілік 
жүйесі 
ретінде. 
Мәдениеттегі 
техниканың  бейнесі.  Мәдениет  тарихындағы  техниканың 
түрлері. Техникалық прогресс болашағы. 

234 
 
Инженерия. Инженерлік қызмет ерекшелігі. Инженерлік 
мәдениеттің тарихи эволюциясы. Инженерлік мәдениет орны. 
Инженерлік мәдениет көкжиегі. 
Ғылым мәдениеттің жаңа құбылысы (феномені) ретінде. 
Ғылым  әлеуметтік-мәдени  институт  ретінде.  Ғылымның 
тарихи  дамуының  негізгі  кезеңдері.  Ғылымның  әлеуметтік-
мәдени  бағдарлары:  ақиқат  пен  пайда,  автономия  және 
әлеуметтік 
бақылау, 
нейтрализм 
және 
әлеуметтік 
жауапкершілік,  ғылым  коммерциализациясы  (оң  және  теріс 
жақтары). Ғылымның этикалық императиві.  
Қызметтің 
мәдени 
сценарийлері. 
Мәдени 
сценарийлердің көптүрлілігі. Еңбек мәдениеті. Оқу мәдениеті. 
Мәдениет және білім. Ойын мәдениеті. Мәдениеттегі ойындық 
сценарийлер.  Бос  уақыт  мәдениеті.  Мәдениет  және  қарым-
қатынас. Қарым-қатынас түрлері. Этикет. 
5-апта. Қазақстан көшпелілерінің мәдениеті 
5 
Ежелгі  Қазақстан  аумағындағы  архаикалық  мәдениет: 
материалдық 
мәдениет 
ескерткіштері. 
Материалдық 
(«технологиялық»)  мәдениеттің  негізгі  жетістіктері.  Ежелгі 
әлемнің техникалық жетістіктерінің негізгі ескерткіштері. 
Көшпелілік  (номадизм)  мәдениет  типі  ретінде. 
Көшпелілік (номадизм) концепциялары. Көшпелілік мәдениет 
типологиясы.  Көшпелілік  түрлері  мен  жіктеу  (көшпелілер 
мәдениеті).  
Еуразиялық  кеңістік  көшпелілері  мәдениетінің  негізгі 
белгілері. Қазақстан аумағындағы ежелгі тайпалар мәдениеті: 
салт-дәстүрлері, культтері, наным-сенімдері. Сақ, скифтердің 
ұлы көшпелілік өркениеттері. Сақ, скиф, массагет, ғұндардың 
көшпелілік  мәдениеті.  Салт-дәстүрлері.  Аңызға  айналған 
Сақ,  массагет,  ғұн, 
үйсін 
және 
қаңлылардың 
мәдени мұрасы және 
олардың 
түркі 
халықтарының 
мәдени  мұрасының 
қалыптасыундағы 
рөлі. 
 
 
3 

235 
 
кейіпкерлердің  бейнелері.  Сақ,  массагет,  скиф,  сарматтар 
өнері: қару-жарақтық, сәндік-қолданбалы, мүсін, сәулет өнері. 
Сақ,  массагет,  скифтердің  жауынгерлік  өнері.  «Шу-батыр» 
поэмасы.  Жазуы.  Сақтар  мен  массагеттердің  мәдени 
құндылықтары.  Көшпелілік  мәдениеттегі  кеңістік  пен  уақыт. 
Табиғат  ескерткіштері  мен  сақ,  массагет,  скиф,  сармат, 
ғұндардың  материалдық  мәдениет  ескерткіштері.  Орталық 
Азия  (Қазақстан)  көшпелілерінің  негізгі  мәдени  және 
техникалық  жетістіктері.  Сақ  ойшылдары  (Токсарид, 
Анахарсис). Сақ өркениетінің ежелгі грек, ежелгі үнділік және 
ежелгі  қытайлық  өркениетпен  мәдени  өзара  әрекеті.  Сақ, 
массагет,  сарматтардың  көне  қалалары.  Сақ,  массагет,  скиф, 
ғұн, сарматтардың қасиетті (сакральды) мәдениеті. 
6-апта. Арғытүркілердің мәдени мұрасы 
6 
Ғұндардың  көшпелілік  мәдениеті.  Ғұндардың  мифтері 
мен  діни  наным-сенімдері.  Қазақстандағы  көшпелілік 
мәдениет  дамуының  ғұндық  кезеңі.  Ғұн  жазуы  (әліпби, 
ғұндардың руна жазуы). Ғұн батырлары Еділ (Атилла). Аттила 
туралы  поэма  («Атилланың  Галлияға  бірінші  жорығы»). 
«Эдда» скандинав эпосындағы Аттила бейнесі («Атли туралы 
сөз»). «Нибелунгтар туралы сөз». Испан трагедиясындағы XVI 
ғасырдағы  драматург  Кристобала  Вируестің  Еділ  батыр 
(Атилла)  бейнесі  –  «Қаһарлы  Аттила»,  Ц.  Вернердің 
романтикалық драмасы «Аттила, ғұндар патшасы». Фольфганг 
Франк  операсы  «Аттила,  ғұндар  патшасы».  Джузеппе  Верди 
операсы  «Аттила».  Ағылшын  ақыны  Герберттің  «Аттила» 
поэмасы.  Француз  ғалымы  А.  Тиерридің  «Аттила  тарихы» 
еңбегі.  А.  Соловьевтың  «Аттила  қазынасы»  жұмысы.  М. 
Сақ-массагет,  скиф 
мәдениетінің антика 
әлемі  мәдениетімен 
мәдени өзара әрекеті 
мен бір-біріне әсері  
 
Нақты 
мысал 
келтіре 
отырып, 
еуразиялық 
кеңістіктегі  ежелгі 
мәдениеттер, 
Қазақстанды 
мекендегендердің 
мәдени  мұрасы  мен 
 «Ұлы 
Жібек 
жолы 
халықтарының 
мәдениетаралық 
коммуникациясы
ндағы  Қазақстан 
түркілері» 
тақырыбында 
реферат 
 
4 

236 
 
Султанбековтың «Аттила» пьесасы. С. Өтенияздың «Аттила» 
ғылыми зерттеуі. 
Ғұндардың өнері. Ғұндардың аңдық стилі. 
Көшпелі  мәдениет  дамуындағы  прототүркі  кезеңі. 
Энкида  –  прототүркілердің  даңқты  кейіпкері  («Гильгамеш» 
поэмасы).  Прототүркілердің  өмірі  мен  тұрмысы  туралы 
Аристей  Проконнестің  «Аримаспея»  поэмасы.  Б.д.д.  І 
ғасырдағы  прототүркілердің  өмірі  туралы  Хань-Шижунь 
үйінен шыққан қытай ханшайымының «Аққудың әні». 
Үйсін мен қаңлылар мәдениеті. Үйсін мен қаңлылардың 
құпиялары (мистерии), би өнері, музыкасы.  
Ежелгі түркі өркениеті және оның ерекшеліктері. Ежелгі 
түркілердің  космогониясы  мен  мифологиясы.  Ата-баба 
культы.  Тәңіршілдік.  Тәңіршілдіктің  құдайлар  пантеоны. 
Ежелгі  түркілердің  салт-дәстүрлері  мен  рәсімдері.  Аруақ 
культы.  Ежелгі  түркілердің  руна  жазуы.  Ежелгі  түркілердің 
қасиетті жазбасы «Алтун битиг» (Алтын кітап). 
Қазақстан  аумағын  мекендейтін  түркі  халықтарының 
мәдени  мұрасы.  Түркі  жазуы.  Түркілердің  көлденең  жазуы. 
Түркі  жазуының  түрлері:  соғдылық,  брахми,  манихейлік, 
ұйғыр. Түркі қағанатының мемлекеттік жазуы. 
Руна жазуы. Руналық мәтіндер. Түркі кезеңінің мәдени 
ескерткіштері.  Түркілердің  мәдени  ескерткіштері:  Орхон-
енисей,  Ленско-Прибалтийлік,  Алтай,  Ертіс  жағалауындағы, 
Шығыс-түркістандық,  Орта  Азиялық  (жетісулық  руналар, 
ферғандық  руналар,  сырдариялық  руналар)  және  Шығыс 
еуропалық  ескерткіштер.  Орхон-Енисей  эпиграфиялық 
шығармасы.  «Күлтегін  ескерткіші»,  «Тоныкөкке  құрмет 
белгісі», «Білге Қағанға құрмет белгісі». Оғыз тайпаларының 
жетістіктері  туралы 
білімді көрсету. 

237 
 
ескерткіштері:  «Қорқыт  Ата  кітабы»,  «Оғыз-наме».  Ежелгі 
түркі ақындары Йоллығ-тегін, Тоныкөк. 
Қағаз  жасау  технологиясы.  Түркілердің  ктіап  баспасы. 
Түркі кітаптарының типтері мен формалары. 
VI-дан  VIII-ші  ғасырға  дейінгі  түркілердің  наным-
сенімдері: буддизм, манихейлік, христиандық (несториандық). 
Түркілердің  аударма  қызметі.  «Майтрисимат»  «Даналықты 
жетілдіру»  («Праджняпарамита»),  «Патшаларға  нұсқаулық» 
(«Раджвавадака»), 
«Абхидхармакоша» 
Васубандху 
поэмасының  қолжазбасы  («Білім  қазынасы»  Х  ғ.), 
«Трипитака» буддизмнің негізні каноны буддалық мәтіндерді 
түркі  тіліне  аудару.  Бешбалык  қаласынан  шыққан  Шынгко 
Шелитутунг  –  буддалық  сутралар  «Суварнапрабхасаның» 
түркілік аудармашысы (Алтын жылтыр). Чисуй тудун, Пратья-
шири,  Кики  түркі  ақындары.  Манихейлік  әдебиет. 
Христиандық діни әдебиет.  
Кошо-Цайдам 
ескерткіштері. 
Далалық 
өркениет. 
Далалық өркениеттің негізні құндылықтары. 
Ежелгі  түркілік  өркениеттер  мен  жетістіктер.  Кеңістік 
және  уақыт  түсінігі.  Техника  және  көшпелілердің  ежелгі 
технологиялары. Түркі аймағының мәдени-тарихи байлығы – 
мәдени  мұра  ретінде.  «Мәдени  мұра» бағдарламасы.  Мәдени 
ескерткіштерді,  Қазақстанның  ежелгі  көшпелілерінің  мәдени 
ареалы  мен  қалаларын  сақтау  мен  қалпына  келтіруге 
бағытталған 
мәдени 
саясаттың 
негізгі 
бағыттары. 
«Қазақстанның сакральды географиясы» бағдарламасы.  
7-апта. Орталық Азияның ортағасырлық мәдениеті 

238 
 
7 
Жібек  жолы:  Қазақстан  –  Шығыс  пен  Батысты 
байланыстырушы  ретінде.  Орталық  Азия  аймағындағы 
мәдениеттер  байланысы.  Түркі  және  қазақ  мәдениеті 
архетипіндегі  ирандық  компоненттер.  Үнді  және  Орталық 
Азия  мәдениеті  сұхбаты.  Үнді  мәдениеті  мен  түркі 
өркениетінің өзара ықпалы. Түркі және ислам мәдениеттерінің 
өзара әсері мен өзара әрекеті.  
Ортағасырдағы  түркі  мәдениеті.  Философия  мен 
ортағасырлық ғылымның дамуы. Әл-Фараби: философиялық, 
әлеуметтік-этникалық  және  эстетикалық  көзқарастары. 
Ортағасыр  мәдениеті  мен  ғылымының  қалыптасуындағы  әл-
Фарабидің  үлесі.  Математиканың  дамуы.  Өнер,  әдебиет, 
сәулет өнері, техниканың дамуы. Ортағасырлардағы Қазақстан 
мен Орталық Азиядағы білім.  
Ғылым 
мен 
медицина 
дамуы. 
Хорезми 
ұлы 
ортағасырлық  ғалым-математик.  Әбу  Рейхан  Бируни  және 
Ғалам.  Әбу  Рейхан  Бируни  математик  және  мәдениет 
тарихшысы  ретінде.  Әбу  Әли  ибн  Сина  және  оның  «Емдеу 
ғылымдары  каноны»  еңбегі.  Орталық  Азиядағы  қоғамдық 
және  жаратылыстанулық  ғылымдар.  Университеттердің 
дамуы. 
Қазақстан  аумағындағы  Ұлы  Жібек  жолы  бойындағы 
қалалар: Исфиджаб (Сайрам), Баласагұн, Отрар, Суяб, Тараз, 
Шаш 
(Ташкент), 
Шымкент. 
Олардың 
ортағасырлық 
Қазақстандағы мәдени өмірдің дамуындағы рөлі.  
Орталық  Азиядағы  қалалық  мәдениеттің  гүлденуі. 
Нишапур, Хорасан, Систан, Термез, Самарқан, Бұхара, Хорезм 
ғылым,  білім,  сәулет  өнері  және  өнер  орталықтары  ретінде. 
Орталық  Азия  қалалары  діни  (буддизм,  зороастризм, 
Түркілердің  мәдени 
мұрасы 
қазақ 
мәдениетінің 
қалыптасуына  әсер 
ететін 
фактор 
ретінде  
 
Түркілердің  әлемдік 
мәдениет 
пен 
өркениеттің 
дамуына 
қосқан 
үлесі 
мен 
ортағасырлық 
Ренессанстың 
қалыптасуындағы 
рөлін бағалау.  
Алдыңғы 
Азия, 
Иран, 
Орталық 
Азияның  әр  түрлі 
халықтарының 
исламдық 
мәдениеттің 
қалыптасуына 
қосқан 
үлесін 
шынайы 
түрде 
бағалау. 
 
 «Түркілік  Қайта 
Өрлеу  және  оның 
әлемдік  мәдениет 
мұрасындағы 
орны» 
тақырыбында 
сараптамалық 
эссе 
 
 
4 

239 
 
несториандылық, манихейлілік және т.б.) білім беру орталығы 
ретінде.  Орталық  Азия  қалаларының  сәулет  өнері.  Орталық 
Азияның сарайлық мәдениеті.  
8-апта. Түркілердің мәдени мұрасы 
8 
Қарахан  кезеңіндегі  мәдениет.  Қарахандар  кезеңінің 
материалдық, 
қалалық 
мәдениеті. 
Түркі 
кезеңіндегі 
техниканың дамуы. Материалдық мәдениет ескерткіштері. 
Әл-Қашқари  және  оның  түркі  әдебиеті  мен  тілінің 
қалыптасуындағы рөлі.  Әл-Қашқари  – түркі  әлемінің  ақыны. 
Әл-Қашқаридің «Түркі сөздерінің жинағы» еңбегі.  
Жүсіп Баласағұн және оның «Құтты білік» еңбегі. Ахмед 
Үйгінеки,  Сулеймен  Бақырғани  және  олардың  түркі 
мәдениетіне қосқан үлестері. Ахмед Үйгінеки – «Хибат ал(ул)-
хакайык» поэмасының авторы («Ақиқат сыйы»). Қазақстанда 
исламның  таралуы.  Ортағасырлық  түркі  мәдениетінің 
ерекшелігі: ислам және номадизм.  
Моңғолдық  кезең  және  ортағасырлық  Қазақстандағы 
түркі  халықтары  мәдениетінің  дамуына  ықпалы.  Хорезмшах 
билігі  кезіндегі  ғылымның  дамуы.  Медицина:  Зайн  әл-Дин 
Горганидің  (Джурджани)  «Хорезмшах  қазынасы»  кітабы. 
Хорезмшах  кезеңіндегі  әдебиет.  ХІІ  ғасыр  ақыны  Рашид  ад 
Дин Умари (1114-1177). Жазушы Низами  Арузи Самарканди 
және  оның  «Сирек  кездесетіндердің  жинағы,  немесе  Төрт 
сұхбат»  кітабы.  Хорезмшах  тұсындағы  мәдени  өмір  (сәулет 
өнері, керамика).  
Сопылық  Қайта  Өрлеу.  Ахмет  Яссауидің  тұлғасы  мен 
қызметі (1093-1166). «Диуани Хикмет» кітабы. Наджм ад Дин 
Кубра  (1145-1220)  және  оның  рухани  өмір  жобасы.  «Құдай 
халқының жолы» трактаты. Сопылық ақын Нишапурлік Фарид 
Ортағасырдағы 
Қазақстандағы түркі 
мәдениеті 
және 
оның 
еуропалық 
және 
исламдық 
мәдениетке әсері. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 «Түркілердің 
мәдени 
мұрасының 
еуропалық  және 
исламдық  әлемге 
әсері» 
тақырыбына 
салыстырмалы 
таблица жасау.  
 
4 

240 
 
ад-Дин  Аттар  (1145-1221)  және  оның  «Құстардың  әңгімесі» 
аллегориялық поэмасы. Самұрық құс бейнесі. Суфизм моңғол 
шапқыншылығына  дейінгі  Орталық  Азиядағы  қуатты  діни 
қозғалыс  ретінде.  Түркілердің  мәдени  құндылықтары  мен 
дүниетанымына 
суфизмнің 
әсері. 
Ағартушылық 
жетістіктерінің жоғалуы.  
Моңғол  шапқыншылығы  мәдени  апат  ретінде.  Моңғол 
билігі кезіндегі суфизмнің дамуы. Бахауддин Накшбанд (1318-
1389)  жаңа  діни  қозғалыстың  негізін  салушы  ретінде. 
Суфизмнің  накшбандия  орденінің  ислам  әлемінің  рухани 
өміріне әсері. Суфизм музыкасы мен поэзиясы. 
Алтын  Орда  кезеңінің  мәдениеті.  Материалдық  және 
рухани  мәдениет.  Рухани  құндылықтар.  Өнер.  Діни  наным-
сенімдер. 
Салт-дәстүрлер. 
Алтын 
Орданың 
негізгі 
технологиялық жетістіктері.  
Ақсақ Темір кезеңіндегі мәдениет. Ақсақ Темірдің (1336-
1405)  билігі  кезіндегі  Орта  Азиядағы  мәдени  және  ғылыми 
өмірдің  қайта  жандануы.  Сәулет  өнері.  Шахрисабздағы 
Ақсарай.  Самарқан  орталығындағы  Бибі-Ханым  мешіті. 
Түркістандағы Қожа Ахмет Яссауи кесенесі.  
Мұхаммед 
Тарағай 
билігі 
кезіндегі 
сарайлық 
мәдениеттің гүлденуі. Мешіт пен медресе құрылысы. «Ислам 
бақтарының»  жасалуы.  Байсунгуренің  кітап  сақтау  қоймасы 
және өнерлер орталығы. Өнер және сәулет өнері. Миниатюра. 
Фреска өнері. 
Ұлықбек  (Мұхаммед  Тарағай)  астрономия  ғылымының 
дамуы.  Математиканың  дамуы.  Джамшид  әл-Каши  (1380-
1429)  және  Әли  Кушчи  (1402-1474):  астрономия  мен 
математиканың 
дамуына 
қосқан 
үлестері. 
Ұлықбек 

241 
 
обсерваториясы. 
«Гургандық 
зидж» 
(«Астрономиялық 
таблицалар жинағы») жинағы  – XV ғ. аспан денелері туралы 
беделді нұсқаулық. Ақсақ Темір кезеңіндегі білім мен ғылым. 
Ақсақ  Темір  кезеңіндегі  техниканың  дамуы.  Сопылық 
поэзияның дамуы. Нуриддин Джами (1414-1492) накшбандия 
орденінің  ұлы  сопылық  ақыны.  «Әулиелердің  салтанатты 
ұлылығынан достықтың жарылуы» жинағы сопы прозасының 
көрсеткіші ретінде. 
Әлішер Науаи (1441-1501) – ұлы түркі ақыны. Шағатай 
тілінің дамуы. Камолиддин Бехзад (1450-1537) және мұсылман 
әлеміндегі  көркем  сурет  стандарттарының  жасалуы.  15  ғ. 
сәулет  өнері.  Тимуридтер  әулетінің  эстетикасы  және  оның 
Ұлы Моғол империясының мәдениетіне әсері. Ұлы Моғолдар 
мәдениеті.  Үнді-түркі  Ренессансы.  Сәулет  өнері,  ғылым, 
математика, астрономияның дамуы және моғол мәдениетінің 
технологиялық жетістіктері. 
«Сакральды  (қасиетті)  Қазақстан»  бағдарламасы.  Түркі 
кезеңінің мәдени ескерткіштерін қалпына келтіру мен сақтау. 
Қожа  Ахмет  Яссауи  кесенесі,  Көне  қала  Тараз  және  өзге  де 
мәдени  объектілер  қазақ  халқының  мәдени  бірегейлік  пен 
қазақтардың мәдени мұрасының құраушысы ретінде. 
9-апта. Қазақ мәдениетінің қалыптасуы 
9 
Қазақтардың  эпикалық  мәдениеті.  Қазақ  халқының 
мифтері  мен  аңыздары.  Қазақ  дәстүрлі  мәдениетінің 
қалыптасуы. 
Халықтық 
поэзия 
формалары. 
Ақын-
жыраулардың  музыкалық  шығармашылығы.  Халық  ауыз 
шығармашылығындағы  агон.  Ұлы  қазақ  билері.  Қазақ 
даласының шешендері. Қазақ тіліндегі тілдік этикет. Мәдени 
құндылықтар  және  батырлар  этикасы.  Қару-жарақты  игеру 
Түркі мәдениеті мен 
өркениеті 
және 
олардың Ұлы Жібек 
жолы 
халықтарының 
мәдениеті 
дамуындағы 
- 
3 

242 
 
шеберлігі.  Қазақ  сәндік-қолданбалы  өнері.  Қазақ  дәстүрлі 
мәдениетінің  этикалық  құндылықтары.  Спорттық  ойындар. 
Қазақ  халқының  дәстүрлері,  рәсімдері,  салттары.  Өмірлік 
кезең салттары: туылу, ер жету, өлім. Жерлеу рәсімі. Үйлену 
рәсімі. Халықтық мерекелер. Наурыз. Халық әндері. Дәстүрлі 
билер.  Халықтық  ойындар.  Қазақтардың  технологиялық 
жетістіктері.  
Ұлттық  музей-қорық  жобалары:  Ботай,  Сарайшык, 
Бозок. Бекет Ата мәдени объектісі, Ақсу Жабағлы, Көржалғын, 
Тамғалы  мәдени  рәміздер  және  қазақ  халқының  мәдени 
бірегейлегінің географиялық құраушысы ретінде.  

жүктеу/скачать 2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: