Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ministry of education and science of republic of kazakhstan
жүктеу/скачать 2,16 Mb.
|
| Сағидолда Г.С.
Астана/Қазақстан АЛТАЙ ТІЛДЕРІН ТАРИХИ-САЛЫСТЫРМАЛЫ ТҰРҒЫДАН ЗЕРТТЕУДЕГІ МАНЬЧЖУР ЖАЗБА ТІЛІНІҢ ОРНЫ Алтайтанудың көкейкесті проблематикаларының бірі ─ маньчжур жазба тілінің түркі, моңғол, тұңғыс, корей және жапон сияқты алтай макротілдік тобын құрайтын тілдерге қатысын зерттеу. Маньчжур әдеби тілі XVII ғ. бірінші жартысында моңғол әліпбиін маньчжур тіліне ыңғайлап қолданудың негізінде қалыптасты және маньчжурлардың саяси аренаға шығуына байланысты XVIII және XIX ғасырларда айрықша жетілдірілген жазба тіл қызметін атқарды. Маньжуртану саласында тұңғыс тілдерінің (нанай, негидаль, ороч, орок, солон, ульч, удэгей, чжурчжэнь,эвенк, эвен) маньчжур тілдеріне қатысы жайлы мәселені бірінші болып П.П.Шмидт қозғады. Ол өзінің «Маньчжур тіліндегі қытай элементтері» [«Asia Major», vol. VII, fasc, 3.Leipzig, 1932. P.576] атты еңбегінде «Маньчжур және тұңғыс халықтарын (тілдік тұрғыдан алғанда) бір халық деп қабылдайтын қате түсінік орын алады. Шындығына келсек, Амур дариясы маньчжурлар мен тұңғыстарды бір-бірінен бөліп тұратын шекара бола алады. Амурдың арғы бетіндегі сибилер ─ тұңғыстар емес, таза солтүстік маньчжурлар» деп Дүнбейдің солтүстігін мекендейтін, біразы XVIIIғ. Шынжан өлкесіне қоныс аударған сибилердің маньчжур тілінің солтүстік диалектісінде сөйлейтін халық екенін айтады. Маньчжур және тұңғыс тілдері аралық айырмашылықтар мен өзіндік ерекшеліктер В.И.Цинциус, И.Бенцинг, О.П.Суник, В.А.Аврорин, Б. Болдырев, А.A. Бурыкин т.б. тұңғыстанушы лингвистер зерттеулерінде, ал тұңғыс-маньчжур тілдерінің моңғол немесе түркі тілдерімен байланысы мәселесі ХХ ғасырдың көрнекті лингвистері Б.Я. Владимирцов, Н.Н Поппе, В.Котвич, Л. Лигети, Ф.Фукс, Е.Хауэр, К.Менгес, Г. Дерфер, А.М. Щербак Дж.Норман, Д.Синор, К.Крипс, Г.Д. Санжеев т.б. зерттеулерінде, тұңғыс-маньчжур тілдерінің жапон-корей тілдеріне қатысы мәселесі Г.Рамстедт, A.Вовин, Л.Хью, Ким Донсо, Дж. Кинг зерттеулерінде әр қырынан сөз етіледі. Маньчжур жазба тілі пайда болғанға дейін солтүстік-маньчжур диалектісімен қатар маньчжур тілінің оңтүстік-маньчжур диалектісі де өмір сүрді. Маньчжур әдеби тіліне (жазба тілге) негіз болған оңтүстік-маньчжур диалектісінде сөйлеген маньчжурлар қытайлармен тығыз аралас-құраластық барысында біртіндеп өздерінің туған тілін түбегейлі жоғалтып, қытай тілінде сөйлейтін жұртқа айналды. Бүгінгі күні оңтүстік-маньчжур диалектісі тек ғана маньчжур жазба ескерткіштері негізінде қайта жаңғыртуды қажет ететін «өлі» тілге айналған болса, аздаған сибилер сөйлейтін маньчжур тілінің солтүстік диалектісінен басқа «тірі» сөйленістер біртіндеп «жоғалып, жойылып» бара жатқан тілдер болып саналады. Оларды сақтап қалу және жүйелі түрде жан-жақты зерттеу қазіргі маньчжуртану саласындағы лингвоэкологиялық күрделі проблематика ғана емес, алтайтану ғылымының да басты міндеттері қатарына жатады. жүктеу/скачать 2,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|