ҚЫПШАҚ ЖАЗБА МҰРАСЫ «ТӨРЕ БІТІГІНІҢ» ЗЕРТТЕЛУІ Бізге жеткен деректерге қарағанда армян жазулы қыпшақ ескерткіштерінің жазылған мерзімі негізінен XVI-XVII ғасырлар арасын қамтиды.
Зерттеушілердің пікірінше Қырым жерінен Подолья, Румыния аумағына қоныс тепкен армян қауымдастықтарының ең көп шоғырланған жері Украинаның Каменец-Подольский және Львов қалалары болған.
Армян-қыпшақтар өздерінің күнделікті тұрмыс тіршілігінде король бекіткен жарғыларды пайдаланып, іс-қағаздарын жүргізіп, бәрін заңдастырып отырған. Мұның айғағы ретінде армян-қыпшақ жазба ескерткіштерінің бірі - «Төре бітігін» атауға болады.
Армян-қыпшақ ескерткіштерін зерттеуге Г.Алишан, Ж.Дени, Э. Шютц, Э. Трыярски, М. Левицкий және т.б. шет ел ғалымдарымен қатар, Кеңестер дәуірінен бастап Т.И.Грунин, А.Н. Гаркавец, И. Абдуллин, Я.Р. Дашкевич, С.Ж. Құдасов сияқты ғалымдар көп еңбек сіңіруде.
Қыпшақтану саласына орасан зор үлес қосқан, армян-қыпшақ ескерткіштерінің үлкен маманы, қазақстандық түрколог-ғалым Александр Николаевич Гаркавец әлем мұрағаттарына тараған еңбектерінің бірі “Төре бітігін” (1519-1594) 2003 жылы орыс тіліндегі аудармасы мен ғылыми аппаратын жасаған. Ал “Төре бітігін” қазақшаға тарихшы ғалым, ҚР ҰҒА академигі Ғ. Сапарғалиев тәржімалаған.
