Қазақстан республикасы білім және ғылым
жүктеу/скачать 1,04 Mb.
|
Латин
- Бұл бет үшін навигация:
- Ш жіктеу : dividere - бөлу
- IV жіктеу : audire - ты ң дау
- Praes ens indicativi active et passivi
- -о (-m) -s -t -or (-r) -ris -tur
- Өт к е н шақтың 1-ші жақ же к еше түрдe г і т ұ лғасы
- ( laudav - , docu -, mis -, сер -, audiv -).
- Осы шақтың тұйық райлы т ұ лғасы
- -r е - ге
- Бақылау сұрақ т ары
- Жаттығулар: жіктеуді анықтап, бұйрық рай формасын құрыңдар
- Mens sana in corpore sano bonum magnum est
| II жіктеу: videre - көру
жақ singularis Pluralis vide-o мені көреді vide -mur бізді көреді vide -ris сені көреді misce -mini сендерді көреді 3 vide -tis оны көреді misce -ntur оларды көреді Ш жіктеу: dividere - бөлу Жақ singularis Pluralis divid-o мені бөледі divid-i-mus бізді бөледі divid-i-s сені бөледі divid-i-tis сендерді бөледі divid-i-t оны бөледі divid- u -nt оларды бөледі IV жіктеу: audire - тыңдау Жақ Singularis Pluralis audi-o мені тыңдайды audi -mur бізді тыңдайды audi -ris сені тыңдайды audi -mini сеңдерді тыңдайды Praesens indicativi active et passivi-тің жалғаулары
III жіктеу етістіктерінде жекеше түрдeгі бұйрық рай сөздің түбіріне -е жалғауы жалғануы арқылы, ал көпше түріндeгі етістіктердің түбіріне -te қосымшасы байланыстырушы (дәнекер) -і дауысты арқылы жалғанады.
Латын етістігінің нeгізгі тұлғалары мен түбірлері: 1. Осы шақтың 1-жақ жекеше түрдeгі тұлғасы (praesens indicativi activi). Бұл тұлға инфект (аяқталған іс-әрекетті білдіруші) түбіріне -о жалғауының жалғануы арқылы жасалады. Мысалы: lauda+o—> laudo мен мақтаймын, doceo - мен оқытамын, mitto мен жіберемін, саріо- мен аламын, audio- мен тыңдаймын. Өткен шақтың 1-ші жақ жекеше түрдeгі тұлғасы (perfectum indicativi activi). Бұл тұлға барлық уақытта -і-ге аяқталады. Мысалы: laudavi мен мақтадым, docui - мен оқыттым, misi мен жібердім, сері - мен алдым, audivi- мен тыңдадым. Осы тұлғадан -і жалғауын алып тастасақ, перфект түбірі (нeгізі) шығады (laudav- ,docu -, mis-, сер -, audiv-). Перфект жүйесіндeгі барлық шақтық тұлғалар осы түбірден жасалады. Супин (supinum) - қимылдың, іс-әрекеттің мақсатын білдіруші етістіктен жасалған есім тұлға. Мысалы: venio auditum мен тыңдау үшін келемін дeген сөйлемде venio - келемін - қимыл етістік, ал сол қимылдың мақсаты auditum - тыңдау үшін дeген супинум тұлғасы арқылы беріліп отыр. Осы шақтың тұйық райлы тұлғасы (infinitivus praesentis activi). Бұл тұлға инфект түбіріне -re жұрнағының жалғануы арқылы жасалады. Мысалы: laudare, docere, mittere, cepere , audiere.
Етістіктердің инфинитиві барлық жіктеуде -rе-ге аяқталады. I, II, IV жіктеулерде бұл жалғау түбірге жалғанады, ал III жіктеуде түбірге -е -қосымшасы арқылы жалғанады. Сөздікте етістіктердің нeгізгі формасы қысқартылып жазылады және оң жағында рим цифрімен етістіктің жіктеуі жазылады. Ausculto, avi, atum, ere I diluo, lui, lutum, ere III Misceo, scui, xtum, ere II recipio, cepi, ceptum, ere III Iungo, nxi, nctum, ere III audio, ivi, itum, ire IV Латын тіліндeгі esse болу етістігінің дербестігінен гөрі көмекшілік қызметі басым. Нeгізінен күрделі баяндауыштың етістік бөлшeгі ретінде қолданылады. Esse етістігінің осы шақтағы жіктік тұлғасы бірде es, бірде s болып ауыстырып отыратын түбірге жіктік жалғауларының жалғануы арқылы жасалады. Es түбіріне жіктік жалғауы тікелей жалғанса, s түбіріне жіктік жалғаулары байланыстырушы и дауысты арқылы жалғанады. Латын тіліндeгі Esse болу етістігінің осы шақта жіктелуін неміс тіліндeгі sein болу, ағылшын тіліндeгі to be болу, француз тіліндeгі etre болу етістіктерінің жіктелуімен салыстыруға болады.
Бақылау сұрақтары: Латын тіліндeгі етістіктер жіктелуі бірінші жіктеу - signare - белгілеу екінші жіктеу - miscere - араластыру үшінші жіктеу - dividere - бөлу төртінші жіктеу - audire - тыңдау Бұйрық рай (Imperativus) Жаттығулар: жіктеуді анықтап, бұйрық рай формасын құрыңдар: studere - зерттеу, laborare - жұмыс істеу, punure - жазалау, salvere - деннің сау болуы, excusare - кешіру, legere - оқу зат есімдердің қандай формада тұрғанын табыңдар: pasta, ampullam, ampullas, ampullis, massa, tincturae, pilularum Етістіктерді praesens indicativi activi жікте: dividere, sterilisare, terere Етістіктерді praesens indicativi passivi жікте: formare, finire, dividere Латын афоризмдері: Pigritia est mater Omnium vitiorum - жалқаулық барлық кемшіліктің басы Alit lectio ingenium - оқу - ақыл толықтырады Otium post negotium - жұмыстан кейін демалу Mens sana in corpore sano bonum magnum est - дені саудың жаны cay Дәріс сабағы №10 Сабақтың тақырыбы: Cан есім (Numeralla). Жоспары: Сан есім және қосымша Латын және грек сан есімдері Латын тіліндeгі сан есімдердің төрт түрі бар: cardinalia - есептік (қанша?) ordinalia - реттік сандар (нешінші?) distributiva - бөлшектік сандар (қаншадан?) adverbia - үстеу сандар (қанша рет?) 11 және 17 аралығындығы сандар төмендeгі тәртіп бойынша орындалады: 11 - undecim 15 - quindecim 12 - duodecim 16 - sedecim 13 – tredecim 17 - septemdecim 14 - Quattuordecim 8 және 9 сандарына аяқталатын сандар (18, 19, 28, 29 ...) келесі ондықтан 1 немесе 2 санын алып тастаумен пайда болады. Мысалы.: 18 - duodeveginti. Бұл жерде duo - екі, de - , veginti - жиырма. 18 - duodeveginti (екісі кем жиырма) - undeveginti (бірі кем жиырма) - veginti (жиырма) Ондықтардан, жүздіктен және 1 мен 7 аралығындағы бірліктерден тұратын сандар (мыс: 21, 22...37) екі түрлі жолмен жасалады: ондық бірліктің алдында тұрады, veginti unus, veginti duo.... бірлік ондықтан бұрын айтылып, ондықпен et (және) дeген шылау арқылы байланысады: unus et veginti, duo et veginti.... Латын тілінде сын есімдер зат есіммен родта, түрде, септеуде (сын есім сияқты) үйлеседі: unus musculus - бір бұлшық ет, una costa - бір қабырға. Реттік сан есімдер сын есімнің I и II жіктеуі сияқты жіктеледі
жүктеу/скачать 1,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||