Қазақстан Республикасы Ғылым Академиясы М. О.Әуезов атындағы Әдебиет және Өнер Институты


БӨКЕН ҚАРТТЫҢ СЫРЫМҒА БЕРГЕҢ БАТАСЫ



бет81/110
Дата22.12.2021
өлшемі1,11 Mb.
#127480
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   110
Байланысты:
аза стан Республикасы ылым Академиясы М. О. уезов атында ы де

БӨКЕН ҚАРТТЫҢ СЫРЫМҒА БЕРГЕҢ БАТАСЫ

Сырым жас. кезінде Есентемір Бөкен биге батасын алайын және ақыл сұрайын деп ат, шапан алып барады. Барып қонақ болғаннан кейін Бөкен би Сырымнаң келген жұмысын сұрайды. Сонда Сырым:

Сонда Бөкен «саған батамды берейін, сен жас болғанмен елге бас болғандай бала екенсің»—деп, бата береді:

— Арқаң көп мінгеннен жауыр болсын,



Мінезің қара жерден ауыр болсын.

Өддең жоқ — бауыр болсын,

Құлағыңнан сьібыр кетпесін,

Жасың алпысқа жетпесін,—

дейді. Батасын бергеннен кейің: «Мен не десем бәрінің де мағынасы бар, қалай түсіндің, өзіме айырып бер»—дейді Бөкен қарт.

Сонда Сырым:

  • Арқаң көп мінгеннен жауыр болсын дегенің — халық үшін жұмыс жаса, хальіқты өзіңе тарта біл — деге-нің. Мінезің қара жерден ауыр болсын дегенің — беріден ойлама, әріден ойла, салмақты бол, жеңіл болма дегенің. Өкпең жоқ бауыр болсын дегенің — не болса соған өкпе-леп, инені жіпке тізіп өкпешіл болма — дегенің. Құла-ғыңнан сыбыр кетпесін дегенің — ел арасында дау-жанжал көп кездеседЬ сол мәселені өзің шешіп, ақ-қарасын айырып, дұрыс төресін бере біл — дегенің. Жасың алпысқа жетпесін деген батаңызға түсіне алмадым,— депті.

Сонда Бөкен қарт Сырымға:

  • Мен сенен құдайдың берген жасын-қызғанам ба, жүз алпысқа кел. Мен жасым сексен төртке келді. Жасым алпысқа қелгелі алты бәлеге тап болдым. Мен сені сол алты бәледен аулақ болсын деп едім. Олар мыналар: Үлкен үйге кіре алмадым, кіші үйге сыя алмадым. Қара сақалды әкем болды, қара шашты шешем болды. Ауру келді, кәрілік жеңді,— міне, алты бәле деген осы,— дейді.

Сонда Сырым батыр:

  • Үлкен үйге кіре алмадым дегеніңіз, адамның қатары кетеді, баратын үйі таусылады; кіші үйге сыя алмадым дегеніңіз өзінен жасы кіші адамдардьщ үйіне жасы үлкен адам шақырусыз бара алмайды. Қара сақалды әкем дегені-ңіз өзіңнен туған ақылсыз бала, есейген соң әкенің тілін алмайды, әкесін дұрыс баға білмейді. Бір сөз айтсаң бетіңді қайырып тастайды. Қара шашты шешем дегеніңіз сол ба-ланың әйелі, келініңіз, «осы шалға не кереіс екен, берген асты ішіп жата бермей» дейтін шығар. Ауру мен кәрілік түсінікті ғрй,— депті. «Бақытты бол, балам, дұрыс шеш-тің»— дейді сонда Бөкен қарт.

Сырым Бөкен биден «қатты жерге қақ тұрады, қатты адамға мал тұрады» дейді, осы не сөз?»—деп сұрапты. Сонда Бөкен: ;

— Қатты адамға мал тұрар қайырымы жоқ кәпір болса. Қатты жерге қақ тұрар, шөп шықпайтын тақыр болса,—



деген екен. Сырым «жігіттің Дос пен қасын қалай айырады?»— деп сұрайды, Сонда Бөкен:

Досың алыста, қасың жақында, жаман туысқаннан жақсы жолдас артық,— дейді. Сырым: «Пайда мен зиянды қалай айыруға болады» деп сұрайды. Сонда Бөкен: «Пайда мен зиянды айыру қиын. Пайда дегенім зиян болды, зиян дегенім пайда болды. Ол айыптың ісі» дейді. Сырым Бөкен бидің батасын алып, ат-шапанын беріп, жүрейін деп тұрғанда Сырымға қарап Бөкен басын шерткен екен.



Сырым оған аузын ашып, тілін көрсетіпті. Сонымен Сырым Бөкенмен бақылдасып, ақылдасып аттанады. Сырымның қасындағы жолдастары Сырымға «Бөкең сізге неге басын шертті, оған сен аузынды ашып, тіліңді шығардың, оның не?»—дейді. Сонда Сырым: «Ол кісінің маған басын шерткені —«басқа бәле қайдан келеді» деген жұмбағы еді, мен оған тілімді шығарғаным «басқа бәле қызыл тілден келеді дегенім»—депті.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   110




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет