Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Атырау облысы әкімдігі «Сарайшық»

 
 
 
 
ОРТАҒАСЫРЛЫҚ ШЫҒЫС КАРТАЛАРЫНДАҒЫ МАҢҒЫСТАУ ЖӘНЕ 
КАСПИЙ ТЕҢІЗІ 
Кенжеахмет Н
,
 
т.ғ.д., профессор
 
Бонн университеті, Германия 
Каспий теңізі жағалауындағы жер аттарына талдау жасау арқылы оның төңірегін 
мекендеген халықтардың тарихына қатысты көптеген мағлуматтарды кездестіреміз. 
Маңғыстау араб-парсы карталарында Сиях-кух деп аталды, парысша мағынасы Қаратау 
дегендік. Махмұд Қашқарида Манғышлақ деп аталды. Каннидо картасында (XV ғ.) 
Маңғыстау Хэйшань (Қаратау) деп, ал теңіздегі екі арал хайдау (теңіз аралы) деп аталды. 
Каспидің солтүстік жағалауындағы әйгілі Еділ қаласы бірде арабша Байза немесе Байда 
деп аталды, Ақ Үй, Ақ Қала деген мағына береді. Каспидің батысындағы қазіргі Дербенд 
қаласын арабтар Баб ал Аубаб (қақпаның қақпасы) деп атаса, түріктер Темір Қапы деп 
атады. Көне түркі тілінде тау өткелдері қапы немесе қабық деп аталды. Ортағасырлық 
араб-парсы деректерінде Кавказ тауы Қабқ тауы деп аталды, түрікше қақпа тауы деген 
мағынада (Дербентке байланысты шыққан), ол кейін фонетикалық өзгерістерге түсіп Қаб 
таулары деп атала бастады.
Араб карталарында Каспийдің солтүстік шығыс жағын Оғыз мемлекеті йемденсе, 
солтүстік және солтүстік батысын Хазар мемлекеті йемденді. Хазарлардың Еділ қаласы 
мен Оғыздардың Женд, Яңы-кент, Баршынлыкент қалалары ортағасырлық карталарда