Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Тілдерді дамыту және қоғамдық

250
Xi
 БӨ
ЛІМ
2
- саБаҚ
БолАшАҚТЫң кілТі – БілімДЕ
                                            
 323 - беттегі сөздермен танысыңыз.
  1. Оқыңыз.
Естімеген елде көп. Сингапурдағы мектептің 
директоры  оқушылардың  ата-аналарына 
маңызды,  қорытынды  емтихан  жайында  хат 
жазды. Қайырымды да дана директордың бұл 
хатын  әлемдегі,  тіпті  дүниежүзіндегі  барлық 
бала  тәрбиелеп  отырған    ата-аналар  оқуы 
тиіс.  Хаттың  мазмұны  мынадай:  «Қымбатты 
ата-аналар! Балаларыңызға жақында емтихан 
басталады.  Олардың  емтиханды  ойдағыдай, 
нәтижелі, табысты тапсыруына алаңдаушылық 
білдіріп, уайымдап отырғандарыңызды жақсы 
түсінемін.    Алайда,  мына  нәрсені  біліңіздер 
және  есте  сақтаңыздар:  емтихан  тапсырушы 
оқушылардың 
арасында 
математиканы 
толық  түсінбейтін,  жақсы  білмейтін  суретші 
болады.  Сол  секілді  ағылшын  әдебиеті  мен 
тарихты  онша  маңызды  санамайтындары  да, 
жақсы көрмейтіндері де  табылады. Химияны 
ұқпайтын, түсінбейтін музыкант та бар. Тіпті, 
физикадан  гөрі  дене    шынықтыруды  артық 
көретін,  сүйетін  спортшы  да  табылады.    Егер 
балаңыз жақсы баға алса, жақсы, әрине. Бірақ, 
олай  болмай  қалса,  оның  өзіне  деген  сенімін 
жоғалтпаңыз,  ұрыспаңыз.    Оған  бәрі  дұрыс, 
бұл жай ғана емтихан екендігін айтыңыз. Олар 
бұдан маңызды нәрселер үшін жаратылған. Сонымен бірге балаңыз қандай баға алса да, оны 
жақсы көре беретініңізді жеткізіңіз, соған сендіріңіз.  Сіздерге үлкен өтініш, осы айтқанымды  
істеңіздер, содан кейін олардың қалай жетістікке жеткенін көресіздер. Бір емтихан немесе нашар 
баға  олардың  таланты  мен  арманына  кедергі  бола  алмайды.    Тағы  айтарым,  дәрігерлер  мен 
инженерлерді жер шарындағы ең бақытты адам санамаңыздар. Сіздерге деген үлкен құрметпен, 
мектеп директоры»
2. Жоғарыда оқыған мәтіннен бірыңғай сөйлем мүшелерін табыңыз. Көшіріп жазыңыз.  
Қандай сұраққа жауап беретінін айтыңыз. 
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

251
Xi
 БӨ
ЛІМ
3. Пікірлесу.
4. Артық сөзді алып тастаңыз.
5. Сөздердің синонимі мен антонимін табыңыз.
Синоним 
Сөздер 
Антоним  
____________________________________________
маңызды
____________________________________________
____________________________________________
тәрбиелі 
____________________________________________
____________________________________________
мәре-сәре болу
____________________________________________
____________________________________________
жаңашыл
____________________________________________
____________________________________________
міндетті
____________________________________________
____________________________________________
алғашқы 
____________________________________________
____________________________________________
оқыған 
____________________________________________
6. логикалық сұрақтардың жауабын тауып көріңіз.
Сіз қалай ойлайсыз? Баладан талап 
ету керек пе? Әлде оған сену керек пе? Мектеп 
директоры жазған хаттың мазмұны  дұрыс па? 
Сіз мектеп директоры болсаңыз, осындай хат 
жазар ма едіңіз?
ұстаз
саяхат
оқушы
мектеп
оқытушы
ағартушы
орманшы
мұғалім
Айдынның Асқардан бойы 
ұзын, бірақ Жанаттан 
кіші. Кім ұзын? 
Екі бала шахматты екі сағат 
ойнады. Олардың әрқайсысы 
неше сағат ойнады? 
Оңнан солға және солдан 
оңға қарай оқығанда 
бірдей болып оқылатын 
қандай сан?

252
Xi
 БӨ
ЛІМ
7. Сәйкестендіріңіз.
А 
В
1 - ___
алаңдаушылық білдіру
А сөз өнері
2 - ___
кедергі болу
Ә алдағы тамаша өмір
3 - ___
шешендік өнер
Б ұнамайтын, ұнамсыз
4 - ___
кемшілік
В уайымдау
5 - ___
жарқын болашақ
Г халық алдына шығу
6 - ___
жағымсыз
Ғ сабақ
7 - ___
көпшілік алдында сөйлеу
Д бір нәрсенің орындалуына жол бермеу
8 - ___
дәріс
Е жетіспеушілік
8. Сөздердің қарсы мағынасын табыңыз.
А 
В
1 - ___
жағымсыз
А түсініп алу
2 - ___
кедергі келтіру
Ә бұлыңғыр келешек
3 - ___
ұқпау 
Б сүйікті, жағымды
4 - ___
кемшілік
В уайымдамау
5 - ___
жарқын болашақ
Г бір адам
6 - ___
алаңдаушылық білдіру
Ғ шетелдік
7 - ___
көпшілік 
Д кедергісіз жіберу
8 - ___
жергілікті
Е жетістік
9. Сұхбаттың жауабын жазыңыз. Осы сабақтың сөздігін қолданыңыз.
– Сіз қазақ тілінде сөйлей аласыз ба?
– 
_______________________________________________________________________________________
– Қазақ тілін тез үйрену үшін не керек деп ойлайсыз?
– 
_______________________________________________________________________________________
– Қазіргі балалар қазақ тілі мен шет тілдерін тез үйренеді деп ойлайсыз ба?
– 
______________________________________________________________________________________________________________________________
– Тілді үйрену үшін не істеу керек?
– 
_______________________________________________________________________________________
– Тілді үйрену үшін күнделікті немесе айына неше рет айналысу қажет?
– 
_______________________________________________________________________________________________________________________
– Өз әріптестеріңізге тіл үйрену бойынша қандай кеңес бересіз?
– 
__________________________________________________________________________________________________________
 

253
Xi
 БӨ
ЛІМ
10. Пікірлесу. Берілген сұрақтарды талқылаңыз. 
Айырмашылығы 
Ұқсастықтары 
1.
 ______________________________________________________________________
1.
 ______________________________________________________________________
2.
 ______________________________________________________________________
2.
 ______________________________________________________________________
3.
 ______________________________________________________________________
3.
 ______________________________________________________________________
4.
 ______________________________________________________________________
4.
 ______________________________________________________________________
5.
 ______________________________________________________________________
5.
 ______________________________________________________________________
ОҚыЛыМ
1. Оқыңыз. 
Назарбаев Университеті еліміздің басқа университеттерінен несімен ерекшеленеді?
Қазақстандық жоғары оқу 
орындары туралы қандай ақпарат 
айта аласыз?
Сіздің біліміңіз жоғары ма? 
Қай оқу орнында оқыдыңыз? 
Қазақстандық жоғары оқу орындары мен шетелдік оқу орындарының айырмашылығы мен 
ұқсастықтарына 5 мысалдан келтіріңіз.
Бүгінгі таңда Отандық жоғары оқу орындары ішіндегі  әлемге танымалы, 
жастардың арманына айналған – Назарбаев Университеті.
Неге  десеңіз,  Назарбаев  Университетінің  білім  беру  әдісінің  басқа    оқу 
орындарынан ерекшелігі  айтарлықтай көп.
Біріншіден,  университет  өзіндік  білім  стандарттары 
бойынша  жұмыс  істейді,  сондықтан    оқыту  тек  ағылшын 
тілінде жүреді. Бұл білім ордасының айрықша болатын тағы 
бір себебі бар, өйткені мұнда әлемнің түкпір-түкпірінің ең үздік 
университеттерінен жиналған профессорлар дәріс береді.

254
Xi
 БӨ
ЛІМ
Екіншіден,  еліміздің  басқа  университеттерімен 
салыстырғанда, 
Назарбаев 
 
Университетінде 
студенттердің    оқуы  мен университет  жатақханасында 
жайлы тұрулары үшін барлық қажетті жағдай жасалған: 
жиһаз,    тегін  ғаламтор,  кір  жуатын  орын,  сабақ  оқуға 
арналған  бөлмелер.  Бұл  оқу  орнында  тек  мемлекет 
тарапынан  тағайындалған  грант  иелері  оқиды,    сол 
себепті жатын орны мен тамақтану тегін (күніне 4 рет).
Үшіншіден, студенттерге өзге жергілікті 
оқу орындарының студенттеріне қарағанда 
академиялық еркіндік берілген, неге десеңіз, 
оқыту жүйесін, сабақ кестесін, мұғалімдерді 
олардың  өздері  таңдайды.  Сонымен  қатар, 
студенттер  өз  білімін  тәжірибе  жүзінде 
де  көрсете  алады,  себебі  халықаралық 
пәнаралық  инструменталдық  орталықтың 
мақсаты  -  ерекше  қымбат  тұратын  талдау 
жабдығын  тиімді  пайдалану,  пәнаралық 
іргелі  және  қолданбалы  зерттеулерді 
өткізу.  Бұл  орталықтың  базасында  жоғары 
технологиялық бірнеше зертхана ашылуда. 
Зертханалар  физика,  химия,  материалтану, 
биология,  техника  және  медицина  сынды 
пәнаралық бағыттарды қамтиды.
Спорт  сүйетін  жандарға  арналған  екі  теннис 
корты,  екі  футбол  алаңы,  баскетбол  алаңдары 
және  де  спортзал  бар.  Университет  Астананың 
сол  жағалауында,  қаланың  экологиялық  таза 
бөлігінде орналасқан. Назарбаев Университетінің 
сәулеті  қалалық  ортаны  жағымсыз  сыртқы 
әсерден 
қорғайтын 
экологиялық 
орман 
принциптеріне негізделген.
Университетте  арнайы  қазақ  тілі  кафедрасы 
бар,  себебі  студенттердің  ана  тілінде  шешендік 
өнер,  көпшілік  алдында  сөйлеу  шеберліктерін 
меңгерулері ескерілген. Көптеген мүмкіндіктерге 
қарамастан, 
Назарбаев 
Университетінде 
білім  беру  жүйесі  өзгеше,  сондықтан  аталған 
университетке  түсу  ережелері  де  өзгеше.  Орта 
мектеп оқушылары мұндағы бағдарламалармен 
таныс  емес.  Қосымша  дайындық  арқылы  ғана 
бұл  емтихандарды  тапсыра  алады.  Жоғарыда 
айтылған  кемшіліктерге  қарамастан,  Назарбаев 
Университеті  -  көптеген  мүмкіндіктер  мен 
жарқын болашаққа жол ашатын оқу орны.

255
Xi
 БӨ
ЛІМ
2. Мәтін мазмұнына сәйкес Назарбаев университетінің отандық  өзге білім ордаларына 
ұқсамайтын 10  ерекшелігін жазыңыз. 
1. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
7. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
8. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
9. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
10. 
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3.  Берілген  сөздерді  пайдаланып,  себеп-салдар  салалас  құрмалас  сөйлем 
құрастырыңыз. 
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
ағылшын тілінде
өйткені
оқыту
Университет
білім стандарттары
жүргізу
ең үздік университеттер
Неге десеңіз
Сабақ беру
айрықша
білім ордасы
оқытушылар
түсу қиын
түсу ережелері
білім беру жүйесі 
Назарбаев Университеті
мектеп оқушылары
сондықтан

256
Xi
 БӨ
ЛІМ
4. Мәтін мазмұнына сәйкес аталған білім ордасының 2 кемшілігін жазыңыз.
1. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5. Берілген сөздердің синонимін мәтіннен табыңыз. Жазыңыз.
6. Пікірлесіңіз.
Синонимі  
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Сөздер 
Дүние жүзіне танымал
Қызмет етеді
Ұстаздар сабақ ө
теді
Ыңғайлы өмір сүр
у үшін
Бағасы арзан емес құр
алдар
Денсаулығын күт
етін адамдар
Бейтаныс 
Білім ордасына қабылдану заңдылықтары
Назарбаев Университеті 
барлық мектеп бітірген 
оқушыға қолжетімді емес. Бұл 
- оның басты кемшілігі.
Назарбаев Университеті 
үздіктердің үздігін таңдап 
оқытатын білім ордасы. Бұл - 
оның басты артықшылығы
Ал сіз не дейсіз? 
Сіз қалай ойлайсыз?

257
Xi
 БӨ
ЛІМ
7. Оқыңыз.
Тәуелсіз ShanghaiRanking Consultancy ұйымы әлемдегі ең үздік жоғары оқу орындарының рейтингін 
жариялады.  Рейтинг  түрлі  пәндер  бойынша  оқыту  сапасы,  профессорлық-оқытушылық  құрам  мен 
оқу орнын бітірген студенттердің жетістігі (Нобель және Филдс сыйлығының лауреаттары), білікті 
зерттеушілердің, Science және Nature ғылыми журналдарында мақалалардың болуы ескерілген. Біз 
соның ішінен ең үздік 5 оқу орнын атап көрсетпекпіз.
   
   
   
1.  Гарвард  университеті.  1636  жылы  негізі 
қаланған.  Әлемдегі  әйгілі  оқу  орны.  Рейтингте 
абсолютті  көшбастаушы,  неге  десеңіз  әлемдегі 
62  миллиардердің,  150  Нобель  лауреатының, 
18  Филдс  лауреатының,  13  Тьюринг  сыйлығы 
иегерінің,  сондай-ақ  АҚШ-тың  8  президентінің 
осы университетке қатысы бар. 
2.  Стэнфорд  университеті.  Бұл  оқу  орны 
Гарвард  университетінен  250  жылдан  кейін 
ашылған.  Екінші  орында  болуының  өзіндік 
себебі бар, өйткені әлемдегі 30 миллиардердің, 17 
ғарышкердің, 60 Нобель сыйлығы лауреатының, 
20  Тьюринг  сыйлығы  иегерінің  және  7  Филдс 
медалі иегерінің осы білім ордасына қатысы бар.
3.  Калифорниядағы  Беркли  университеті 
әлемдегі  үздік  ЖОО  тізімінде  бір  жылда  бір 
позицияға жоғарылаған, себебі оның түлектері, 
зерттеушілері  мен  қызметкерлері  72  Нобель 
сыйлығын,  13  Филдс  медалін,  22  Тьюринг 
сыйлығын,  14  Пулитцер  сыйлығын  және 
Олимпиадалардың 105 алтын медалін алған.
4.  Кембридж  университеті  -  әлемдегі  ең  ескі 
жоғары оқу орындарының бірі, неге десеңіз 1209 
жылдан бері жұмыс істеп келеді. Оған 92 Нобель 
сыйлығы  мен  10  Фелдс  сыйлығы  иегерлерінің 
қатысы  бар.  Бұл  университетті  биолог  Чарльз 
Дарвин,  Ұлыбритания  королі  Георг  VI,  Дания 
патшайымы  Маргретте  II  және  жүздеген 
танымал адамдар тәмамдаған.
5.  Массачусетс  технологиялық  институты 
үздік бестікті аяқтайды, себебі  Технологиялық 
институттан  85  Нобель  сыйлығы  мен  6  Филдс 
медалі  иегерлері,  34  ғарышкер,  19  Тьюринг 
сыйлығы лауреаты оқып шыққан. 

258
Xi
 БӨ
ЛІМ
8. Мәтін мазмұны бойынша тапсырманы орындаңыз.
Білім ордаларының үздігін анықтауда қандай шарттар қойылады? 4 шартын атаңыз.
1. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. 
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
9. Сұрақтарға жауап беріңіз.
1) Қай оқу ордасынан Нобель сыйлығының лауреаты аз шыққан?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2) Қай оқу ордасынан Нобель сыйлығының лауреаты көп шыққан?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3) Үздік университеттердің ішіндегі қайсысы ең көне университеттер қатарына кіреді? Неге?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4) Дания патшайымы Маргретте II білім алған білім ордасы қай мемлекетте орналасқан? 
     Қалай аталады?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5) Қай елдің елбасылары тізімде көрсетілген университеттердің бірінде білім алған?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6) Тізімді аяқтап тұрған оқу орны қандай сала бойынша білім береді? Қалай аталады?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
7) Қай университеттің көрсеткіші бір жыл ішінде өзгеріп, жоғары орынға көтерілген?
 
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
8) Көрсетілген тізімді қандай мекеме ұсынып отыр?
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
10. Берілген сөздердің синонимдерін мәтіннен тауып жазыңыз.
Синонимі  
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Сөздер 
Университет бітірушілері 
Жұмыс істеуші
Хабарлау 
Салынған 
Озық білім беру мекемесі
Елбасы 
Көне білім ордасы
Белгілі тұлғалар

259
Xi
 БӨ
ЛІМ
11. Пікірлесу.
ГраММатика
Ережемен танысыңыз.
1. Мәтінді оқыңыз. Төменде берілген шылаулармен толықтырыңыз.
Жапониядағы  оқу  жылы  сәуір  айында  басталады, 
1
_________
 
жиырмасыншы маусымда балалар жазғы демалысқа шығады. 
Жапонияда көп мұғалімдер ер адамдар, 
2
_________
 әйел мұғалімдер 
өте  аз.  Жапония  мектептерінде  асхана  болмайды, 
3
_________
 
балалар  тамақты  сыныпта  отырып  ішеді.  Чехияда  демалыс 
жаз бен қыс айларында болады, 
4
_________
 жазғы демалыс 2 айға 
созылады.    Чехияда  «2»,  «3»,  «4»,  «5»  деген  бағалар  қояды. 
Алайда олар үшін «5» - ең нашар, ал «2» - ең жақсы баға болып 
есептеледі.  Чехияда  бір  мұғалім  бірнеше  пәнді  жүргізеді, 
5
_________
 мұғалім жан-жақты дамыған болуы тиіс екен. Мысалы, 
әдебиет пәнінің ұстазы дене шынықтыру сабағын да өткізеді. 
Ал келесі бірі чех тілі мен ән айтуды, химияны жүргізуі мүмкін.  
Фин мектептерінде бір сабақты екі ұстаз өткізеді, 
6
_________
 негізгі 
ұстаз  қосымша  көмекті  қажет  ететін  оқушылармен  жұмыс 
істегенде, оның көмекшісі өзге оқушылармен жұмыс жасауы 
қажет. Финляндия мектептерінде әр сабақтан соң оқушылар 
сыртқа шығуы керек, 
7
_________
 таза ауа сергітіп, ойлау қабілетін 
жақсартады.  Және  жыл  мезгілі  мен  ауа  райына  қарамастан 
міндетті  түрде  шығады.  Куба  мектептерінде  жоғары  сынып 
оқитын  оқушылар  белгілі  бір  мамандықты  игере  бастайды, 
8
_________
  қалалық  жерде  оқитын  оқушылар  5-7  аптаға  ауылға 
барып  жұмыс  істейді.    Қытайда  балалар  желтоқсан  айының 
соңынан  ақпан  айының  басына  дейін  демалыста  болады, 
9
_________
 
бұл уақыт кезінде олар  Жаңа Жыл мерекесін атап өтеді.
Менің ойымша, 
Қазақстандағы ең 
үздік оқу орны 
..............................
Себебі 
..............................

жүктеу/скачать 20,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: