Қазақстан республикасының білім және ғылым министрлігі қазақ спорт және туризм академиясы
Мектеп оқушыларының дене тәрбиесіне бұқаралық спорт түрлерінің тиімді тұстары
жүктеу/скачать 0,63 Mb.
|
ок вар. Т.Мұратбаева.Орта мектеп жасындағы балаларды бұқаралық спортқа тартудың негіздері
| 1.2 Мектеп оқушыларының дене тәрбиесіне бұқаралық спорт түрлерінің тиімді тұстары
Бұқаралық спорт миллиондаған адамдарға өздерінің дене қасиеттері мен денсаулығын жақсартуға және шығармашылық тұрғыдан ұзақ өмір сүруді жағымсыз әдеттерден арылу мен қарсы тұруға мүмкіндік береді. Бұқаралық спорттың әр түрлерімен шұғылданудың мақсаты – денсаулықты нығайту, дене дамуын жақсарту, дене шынықтыру және белсенді демалу. Бұл бірқатар нақты міндеттерді шешуге байланысты: ағза жүйелерінің функционалды қызметін арттыру, дене дамуы мен дене бітімін түзету, жалпы және кәсіби өнімділікті арттыру, өмірлік дағдылар мен дағдыларды меңгеру, бос уақытты тиімді әрі пайдалы өткізу [15]. Жастардың едәуір бөлігі бұқаралық спорт элементтеріне мектеп жасында да, ал кейбір спорт түрлеріне тіпті мектепке дейінгі жаста да қосылады. Бұл студенттік топтарда ең көп таралатын бұқаралық спорт. Зерттеу нәтижелеріне көз салсақ, елімізде бұқаралық спортпен шұғылданатындар саны жылдан- жылға артып келеді. Статистикалық мәліметтер бойынша қарастырсақ, студенттердің 10-нан 25%-ға дейіні сабақтан тыс уақытта жүйелі жаттығулармен айналысады екен. Адамның денсаулығын сақтау және нығайту, оның дене дайындығы мен еңбекке қабілеттілік деңгейін арттыру, шығармашылық белсенділігін ұзарту- ең маңызды әлеуметтік міндет. Адам өз денсаулығына жауапкершілікпен қарауға, күнделікті өмірде жеткілікті дене белсенділік қажет екенін саналы түрде түсінуге тәрбиелеу керек. Бұқаралық спорт жас студенттердің денсаулығын сақтау және нығайту құралы ретінде кеңінен қолданылады, ол қазіргі заманғы өндірісті автоматтандыру және кешенді механикаландыру жағдайында физикалық белсенділікпен күресудің тиімді құралы және әртүрлі аурулардың алдын алу құралы болып табылады [16,17]. Дене шынықтыру құралдарын таңдап, дене шынықтыру жаттығуларын, жаппай сауықтыру, дене шынықтыру және спорттық іс-шаралардың формаларын сауықтыру бағдар принципіне сәйкес реттеу қажет, сондықтан бұқаралық спортпен шұғылданудың алғы шарттарының бірі – сақтық. Сондықтан да дәрігер мен бапкер үнемі қатысушылардың денсаулығын жақсартудағы мақсаттарына сай үнемі бақылауда ұстап отыру керек. Бұқаралық спорт түрлерінің маңыздылығын мектеп жасындағы балаларға түсіндіру. Ең басты түсіндіру әрекеті денсаулықты сақтау, жақсартудан басталатыны анық. Дегенмен де дене шынықтыру жаттығуларының, белгілі бір спорт түрлерінің дене жұмысына әсерін, ағзаның қалыпты дамуына қатысты екенін түсініде отырып, спорт түрленіңің оның ішінде бұқаралық спорттың маңыздылығын түсіндіру басты міндеттердің бірі болмақ. Бұқаралық спорттың негізгі мақсаттарының қатарына дене тәрбиесі мен денені дамытуды қосамыз. Негізінде зерттеу нәтижелеріне сай, ғалымдар пікірінше, бұқаралық спорттың міндеттеріне өз бетінше және ұйымдастырылған сабақтарды өткізу және дене шынықтыру-спорттық іс-шараларға және спорттық іс-шараларға қатысу да жатады [18,19]. Бұқаралық спортқа, әрине, әртүрлі спорт түрлері кіреді. Спорттық немесе дене жаттығулары денсаулығы мен дене сымбатын қалыпты сақтау үшін кез келген жастағы және кез келген адам айналысуы үшін жалпыға қолжетімді болуы керек. Бұқаралық спорт түрлерінің тағы бір маңызды тұстары мысалы, элиталық спорт түрлері бойынша резервтерді дайындау, өйткені ол элиталық спорттың негізі. Ірі халықаралық жарыстарда табыс спортшылардың өнер көрсетуі белгілі бір елдегі бұқаралық спорттың дамуының көрсеткіші болып табылады. Қазіргі жағдайда бұқаралық спорт түрлерінің маңызы артып келеді. Өйткені, тәрбиелік, дамытушы, коммуникативті және патриоттық сияқты көптеген қызметтерді қатар атқаратын бұл іс-әрекет, әртүрлі әлеуметтік топтарды да, жеке адамдарды да баурап алары және үлкен спорт жолына табыстыруы сөзсіз. . Бұқаралық спорт табысты дамудың қажетті шарты. Ұлттық стратегиялық мүдделерге қол жеткізудегі негізгі бағыттардың бірі, ол дұрыс тәрбие, ал дене тәрбиесі, үлкен спорт жолындағы дене жаттығулары үлкен рөл атқарады. Жалпы бұқаралық спортты жан-жақты зерттеуде ғалымдар тек денсаулыққа әсерін , тиімділігін ғана емес, болашақ ұрпақты берген білім мен табыстаған сенімді, көрсеткен спорттың сара жолын жалғастырудағы бағыт-бағдар да басты назарда болмақ. Өйткені бұқаралық спортты дамыту бөлек те, оны болашақ ұрпаққа таныту әлдеқайда үлкен шаруа болмақ. Осыған орай, ойымызды қорытындыласақ,: 1) бұқаралық спорттың әлеуметтік мәні адам мен жалпы қоғамды дамытуға және нығайтуға бағытталған спорттық қызметтің әлеуметтік құнды түрлері мен нәтижелері ретінде көрінеді; 2) бұқаралық спортты дамыту адами және қоғаммен тығыз байланысты дамыту және кейбір денсаулық мәселелерін шешуге көмектеседі (мысалы,өмір сүру ұзақтығын арттыру) және елдің демографиялық дамуы, сондай-ақ ел халқының өмір сүру сапасын жақсарту. Осылайша, қорытындылай келе, мемлекеттік саясаттың салада жүргізіліп жатқанын айта аламыз. Салауатты өмір салтын насихаттау, дене шынықтыру және спорт бұқаралық спортты дамытудың маңызды факторларының бірі болып табылады және бүгінгі күнге дейін мысалдар жеткілікті. Бұқаралық спорт – спорттың құрамдас бөлігі, оның негізгі мазмұны адамның өмірлік тәжірибеге дайындау, физикалық жағдайын оңтайландыру және дамыту факторы ретінде қозғалыс белсенділігін ұтымды пайдалану болып табылады[4]. Бұқаралық спорт түрлері де жарыстарды қамтиды, бірақ олардың мақсаты басқа - дене белсенділігін ынталандыру. Бұл жағдайда спорттық нәтиже дене дайындығының көрсеткіші болып табылады. Бұқаралық спорттың айрықша ерекшелігі - ересек халықтың қалың бұқарасына қолжетімділік[20,21] Спорттық дайындық деңгейін бағалау үшін төрт жылда бір рет жаңартылатын арнайы спорт классификациясы бар. Ол әрбір спорт түрі бойынша спортшыға көрсеткен нәтижеге байланысты үш жастан халықаралық спорт шеберіне дейінгі шен беру үшін қол жеткізуге тиіс талаптар мен спорттық нәтижелерді ұсынады. Ерекше спорттық жетістіктері үшін арнайы спорттық атақ беріледі. Дәстүрлі спорт түрлерінен басқа, еліміздің әртүрлі аймақтарында (бас аяқ киім, қалашықтарда) өсірілетін ұлттық спорт түрлері бар (бас аяқ киім, шанадан секіру, белбеуде күрес, дәлдік үшін лақтыру, балта лақтыру, т.б.). Студенттік спорттың негізгі құрылымдық элементі спорт клубы болып табылады. Оның міндеттері дене шынықтырумен және спортпен шұғылдану, бұқаралық спорттық іс-шараларды ұйымдастыру және өткізу, спорт түрлері бойынша командалар құру[22,23]. Қазіргі заманның технологиялық тұрғыдан қарқынды дамуы,оқу бағдарламаларын үнемі жаңарып отыруы, көлік басқа да техникалық құралдарды кеңінен қолдану қозғалыс белсенділігінің төмендеуіне әсер етіп отыр. Қазіргі қоғамда балалардың дене шынықтыру талаптары мен өмір салты арасындағы қайшылық көрінеді. Мектептердегі жаңартылған оқу бағдарламалары, заманауи талаптарға сай деген мектептердегі білім берудің тереңдетілген жүйесі балалардың денелік дамуын тежеп, қозғалыс белсенділігіне де шектеу қойып отыр. Сондықтан оқушылардың дене дайындығын арттырудың ең қолайлы құралдары мен әдістерін іздеу қажеттілігі туындайды[24]. Оқушылардың дене тәрбиесі мен дене қасиеттерін дамытудың негізгі түрлерінің бірі мектептегі дене шынықтыру сабағы. Балалардың дене шынықтыруға деген қызығушылығын арттыру және сол арқылы олардың денелік даму деңгейін арттыру үшін дене шынықтыру сабақтарында ашық ойындарды пайдалану керек .Ойын ұзақ уақыт бойы адам өмірінің ажырамас бөлігі болып табылады және өсіп келе жатқан адамның әртүрлі қасиеттерін, оның ішінде денелік қасиеттерін тәрбиелеу және дамыту үшін қолданылады. Ойын-бұл балалар мен ересектердің салыстырмалы түрде тәуелсіз әрекеті болып табылады. Бұл адамдардың демалу, ойын-сауық, білім, рухани және дене күштерді дамыту қажеттілігін қанағаттандыратын бірден бір фактор[25]. Ашық ойын-бұл қозғалыс рөлі айқын көрінетін ойын іс-әрекетінің көріністеріне жатады. Ол өзінің сюжетімен негізделген белсенді шығармашылық қозғалыстармен сипатталады. Бұл әрекеттер қойылған мақсатқа жету жолындағы әртүрлі қиындықтарды жеңуді анықтайтын ережелермен ішінара шектеледі. Осыған орай, ойын түрлері ол балалардың қиялын дамытаны, ойлау деңгейін жоғарылатып, зерде мен зейінін ашатын бірден бір қажетті дүние[26,27]. Өйткені ойын ойнау, ойын түрлерін ұсыну арқылы баланың психофизиологиялық тұрғыдан дамуын да айқындауға әбден болады. Ойын түрлерін нақытлаған соң тәртібі мен белсенділігін бағалау барысында қойылатын талаптар мен арнайы ережелер болуы керек. Сонымен бірге ойынның жұп немесе командалық тұрғыдан келісілген іс-әрекеттерінде бағалауға болады, өйткені ұйымдастырушылық қасиет, лидерлік немесе көшбасшылық қабілет барлығы осы топтық жұмыстардан көрініс алады. Сонымен қатар топтық яғни командалық жұмыстардың көпшілігі өзара қарым-қатынастың да жақсартумен қатар, ұжымдық жауапкершілікті де сезінуге мүмкіндік береді. Қазірге уақытта бұқаралық спорттық ойын түрлерін мектепте өткізу, ұйымдастыру туралы көптеген ғалымдар жұмыс жасап, зерттеулер ұсынып отыр. Оқытушыларда сабақ барысында мектеп оқушыларының жас ерекшеліктере да байланысты ойын формасында өткізуде. Дегенмен ойын түрлерін ұсынбас бұрын, ақпараттық, құрал-жабдықтар және ойын технологиялары да пайдаланатындығында. Ойындарды мұғалімдер оқу процесінде қолданады, бірақ көбінесе төменгі сыныптарда және белгілі бір дене қасиеттерді дамыту құралы ретінде емес, сабақта оқушылардың қол моторикалары арттыру үшін қолданылады.Біз таңдаған тақырыптың өзектілігі-орта мектеп жасындағы балалардың дене шынықтыру процесін көптеген құралдар жиынтығын, соның ішінде ашық ойындарды қолдана отырып жетілдіру қажеттілігі. Қорыта келгенде бұқаралық спорт түрлерінің халық арасында кеңінен ұсынылып, түсіндіру жұмыстары, ауладағы спорт, әртүрлі жарыстық марафондар секілді ұйымдастырыла отырып қолданылуы бұқара халықтың денсаулығын жақсартуда үлкен нәтиже беретіні сөзсіз[28,29]. Сонымен бірге бұқаралық спортты дәріптемес бұрын мектеп оқушыларының қай жастағылары болмасын қозғалыс белсенділігінің маңызын түсіне отырып жүктемені тиімді орындаса, денсаулығының көрсеткіштері әлдеқайда жақсы болатынына жан-жақты педагогикалық жұмыстар жүргізілуі керек. жүктеу/скачать 0,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|