Бастапқы әдебиет: 7, 8, 9, 10, 11

Қазіргі экономикалық әдебиетте несие жүйесінің екі түсінігі бар: кең және тар мағынада.

Кең мағынада – бұл несие қатынастарының, несие нысандары мен несие мекемелерінің жиынтығы.

Тар мағынада – мамандандырылған қаржы-кредит институттарының жиынтығы немесе жүйесі.

Несие жүйесі елдегі ақша айналымын реттейді, несие қатынастары туындайтын заңды және жеке тұлғаларға түрлі қызметтер көрсетеді.

Несиелік капитал нарығының негізгі элементі болып табылатын қазіргі заманғы кредиттік жүйе мынадай негізгі институционалдық буындардан немесе қабаттардан тұрады:

1) Орталық банк, мемлекеттік және жартылай мемлекеттік банктер.

2) банк секторы: коммерциялық банктер, жинақ банктері, инвестициялық банктер, ипотекалық банктер

3) сақтандыру секторы: сақтандыру компаниялары, зейнетақы қорлары

4) мамандандырылған банктік емес несие-қаржы институттары: инвестициялық компаниялар, қаржы компаниялары, қайырымдылық қорлары, несие үнемдеу қауымдастықтары, кредиттік одақтар

Қазіргі заманғы кредиттік жүйе күрделі, көп звенолы құрылымға ие. Егер жіктеменің негізіне кредиттік мекемелер өз клиенттеріне ұсынатын қызметтердің сипатын қабылдаса, онда қазіргі заманғы кредиттік жүйенің үш маңызды буынын бөліп көрсетуге болады:

Орталық (эмиссиялық) банк

 Коммерциялық банктер

Мамандандырылған кредиттік мекемелер (сақтандыру, жинақ, ипотекалық және т.б.).

Кредиттік жүйелердің бірнеше түрі бар.

Шаруашылық түрі бойынша оларды бөлуге болады:

Орталықтандырылған кредиттік жүйе

Нарықтық кредиттік жүйе

Өтпелі кезеңнің кредиттік жүйесі

Кредиттік жүйелерді даму дәрежесі бойынша жіктеуге болады. Бұл белгі бойынша жүйелердің екі түрі бөлінеді:

Дамыған – барлық қажетті элементтерді қамтитын ғана емес, олардың өзара әрекеттесуін қамтамасыз ететін жүйелер.

Дамушы жүйелер-барлық қажетті элементтер бар, бірақ несие жүйесі элементтерінің өзара әрекеттесуін қамтамасыз ететін барлық құралдар жұмыс істемейді.

Географиялық белгісі бойынша кредиттік жүйелер екі түрге бөлінеді: халықаралық кредиттік жүйелер және Ұлттық кредиттік жүйелер. Несие интернационалдық құн санаты болып табылады. Халықаралық деңгейде кредит берудің нысандары мен қағидаттары өзгеріссіз қалады, елдер топтары шеңберінде кредит беру процесін реттейтін нормалар қалыптастырылады, кредит шаруашылығын жүргізудің жалпы ережелері қалыптастырылады. Алайда, әрбір елде жүйенің кез келген элементінің өзгермейтін маңыздылығы кезінде кредит объектілері мен түрлері, кредит беру шарттары мен тетігі, банк заңнамасы өз ерекшеліктері болуы мүмкін. Осыдан ұлттық дәстүрлер, кредиттік операцияларды жасау мәдениеті сақталатын Ұлттық кредиттік жүйелердің сөзсіз болуы.

Банк жүйесі Жалпы ақша-кредит тетігі шеңберінде әрекет ететін банктер мен кредиттік институттардың әртүрлі түрлерінің жиынтығын білдіреді. Ол орталық банкті, коммерциялық банктер мен басқа да кредиттік мекемелер желісін қамтиды.

Түрлі елдердің банк жүйесінің даму тарихында олардың бірнеше түрі белгілі:

- екі деңгейлі банк жүйесі:

- орталықтандырылған монобанк жүйесі;

- бірегей орталықсыздандырылған банк жүйесі.

Нарықтық экономикасы бар көптеген елдерде екі деңгейлі банк жүйесі бар. Банк жүйесінің бірінші деңгейін Орталық банк, ал екінші деңгейді – әр түрлі кредиттік ұйымдар (банктер мен банктік емес кредиттік ұйымдар) құрайды.

Екі деңгейлі банк жүйесінде екі түрлі байланыс бар. Біріншіден, коммерциялық банктер мен кредиттік мекемелердің арасындағы байланыс; екіншіден, бір жағынан Орталық банк пен коммерциялық банктер, кредиттік мекемелер арасындағы байланыс – екінші жағынан.