Бұршақ тұқымдастарының тұқымдарының сапасын анықтау

22 Бұршақ тұқымдастарының тұқымдарының сапасын анықтау

МЕСТ 23843, МЕСТ 13586.4.

Ластануды анықтау үшін 100 гр шөкімді шөпшар және астық қоспалар фракцияларына бөледі:

• 
  диаметрі d 2,5 мм елуіштен өткен мөлшер;
  
• 
  минералды қоспа
  
• 
  органикалық қоспа
  
• 
  шіріген, көгерген тұқымдар
  
• 
  жабайы және мәдени өсімдіктердің тұқымдары,үрмебұршақ, ноқат және жасымықтан басқалары
  

• 
  тұтас тұқым жарнақтар және ұрылған тұқымдар, егер олардың көлемі 10 % асса,
  
• 
  ұрынған тұқым жарнақтары
  
• 
  өсіп кеткен тұқымдар
  
• 
  жетілмеген тұқымдар, дәндер
  
• 
  зақымданған асбұршақ дәндері
  
• 
  желінгендер
  
• 
  басылып қалғандар
  
• 
  үрмебұршақ, ноқат, жасымықтың тұқымдары, тұтас және зақымдалған, шөпшар қоспаға жатпайтындар.
  

Алынған нәтижелерді асбұршақтың қоспасыз шөкіміне қатысты % есептеледі.күмәнді дәндерді іріктеп алады, оларды өлшейді, есептейді. 1 дәннің орташа массасын есептейді, содан кейін 3-5 мин 1-2 % ІІ валентті калийлі хром қышқылында қайнатады ( оларды бояу үшін ). Боялмағандар абұршақтың І типіне ( жасыл, сары ), боялғандар ( қара, қоңыр ) асбұршақтың ІІ типіне жатады.

Қоспалардан тазартылған шөкім қаралып, одан зақымдалу көрсеткіштері бар, бірақ зиянкестерсіз тұқымдар алынады.

Содан кейін зиянкестері бар дәндер бөлінеді ( қоңыздар, қуыршақтар, дернәсілдер және тұқымдарында қара дақтары бар дәндер ).

Бөлініп алынған тұқымдар өлшенеді, сосын оларды ашып, тірі және өлі зиянкестері бар тұқымдар массасын анықтайды.

Қалған тұқымдарды 1 % йодты калийды йод ерітіндісінде өндейді. Ол кіретін тесіктерді, дернәсілдерді және қабықтағы тесіктерді көру үшін керек. Кіретін тесіктерді өндегеннен кейін, олар қара түске боялады және Æ 1-2 мм домалақ қара дақтар болып көрініп тұрады. Бұл тұқымдар ашылып, олардың зиянкестермен бірге массасы өлшенеді.

Бұны мына формула бойынша есептейді:

m₁

X= ---- x 100

m

мұнда:

m – талдауға алынған шөкім массасы, гр

Таза тұқымдардың

I типi________________________________________________г

II типi_______________________________________________г

Күмәнді дәндер__________________ дана________________г

Бір дән массасы ______________________________________ г

Күмәнді дәндерді өңдеуден кейін байқалады:

I тип _______________________________________________ г

II тип_______________________________________________ г

I тип тұқымының массасы_______________________________ г

II тип тұқымының массасы _______________________________г

I тип тұқымының жалпы массасы _______________________ г

II тип тұқымының жалпы массасы ______________________ г

Дән қоңыздарымен зақымдалуы:

Зақымдалған тұқым массасы ___________________________г

Шөкім массасы ______________________________________ г

Есеп:

Х =
Қорытынды: МЕСТ қойған талаптарға бұршақ тұқымдастарының осы партиясы сәйкес келеме екенін анықтау

1. 
   МЕСТ және оның мінездемесі
   
2. 
   Асбұршақтың дән қоңызымен зақымдалғанын жасырын және көзге көрінетін түрлерін анықтаудың әдістемесі
   
3. 
   Асбұршақтың типтік құрамы. Оны анықтау әдістемесі.
   
4. 
   Түс және біркелкілік мәні.
   

Әдебиет

Өсімдік майының пайдаланылуы алуан түрлі, оны жоғары калорийлік өнім болғандықтан азықтық өндірісте асханаларда пайдаланады, жуғыш заттар, бояу, алифа, лак жасауда қолданылады. Тұқымдарда майдың құрамының, майлы дақылдардың түрлік және сорттық, өсіру жері, жағдайы, тынайтқыштар қолдану, пісу мерзімі және жинау кезеңіне байланысты болады.

Майды екі негізгі әдіспен алады: механикалық және химиялық.

Майлы дақылдар тұқымдарын тазарту мен сорттау, тұқымдардымөлшерлерінің әртүрлігіне, аэродинамикалық қасиеттеріне және қоспаларға негізделеді.

• 
  0,3 мм елеуіштен өткендер
  
• 
  Минералды қоспа
  
• 
  Ограникалық қоспа
  
• 
  Бос тұқымдар (ядролар)
  
• 
  Жабайы және мәдени өсімдіктер
  
• 
  Бұзылған тұқымдар (қара түсті ядросымен)
  

• 
  Толық уатылған ядролар
  
• 
  Бөлшектеп уатылған ядролар
  
• 
  Бұзылған тұқымдар
  
• 
  Өсіп кеткендер
  

q_{1 Х} q₂

X = q + --------- ;

10

мұнда:

q₁- 10 грамдық шөкімдегі бос (бүлінген) тұқымшалар саны, г

q₂ - 100 грамдық шөкімдегі таза тұқымдар саны, г


27 кесте - Талдау қорытындысы

Шөпшар қоспасы (барлығы)_________________%
Сонын ішінде	Шқ, г
минералды
органикалық
0,3 мм елеуіштен өткен мөлшер
Бостұқымдар (ядролар)
Жабайы және мәдени өсімдіктер
Бұзылған тұқымдар (қара түсті ядросымен
Астық қоспасы (барлығы) _________________%
Сонын ішінде	Ақ,г
Бүлінген
Толық уатылған
Бөлшектеп уатылған ядролар
Сенген
Өсіп кеткендер

10 грам шөкімнен бөлінгені:

Бос тұқым----------------------------------------------------------- г

Бүлінген ------------------------------------------------------------ г

Жалпы таза тұқым саны:

Х =

Х=

Жалпы бүлінген тұқым саны:

Күнжара:

II сынама (үлгі) қабықтар массасы ---------------------------- г

1. 
   Майлы дақылдар мәдениетін анықтаудағы сапа көрсеткiштерi.
   
2. 
   Тазалық қандай өсімдіктерде және қалай анықталады
   
3. 
   Күнбағыс майында анықталатын қышқылдық санының әдістемесі мен маңызы
   
4. 
   МЕСТ бойынша талдау.
   

ҚРСТ 1023-2000. МЕСТ 9404-60.

Ұн әртүрлі дақылдардың дәндерін уату нәтижесінде алынатын азықтық өнім.

Пісірілген нан негізгі азық өнімі саналатын барлық елдерде, бидай дәнінің көп бөлігі, ал қара бидайдың аз бөлігі ұнға өңделеді. Ол наубайханада макарон және кондитер өнімдерін өндіруде негізгі шикі зат болып саналады.

Ұн өндірісі – жер бетіндегі ең кенесі. Ұнның шығуы деп дегеніміз астықты тарту, өндеу нәтижесінде алынған ұнның мөлшері. Ұнның шығуын өнделген астықтың массасына қатысты % өлшейді. Барлық астық, дән ұнға өнделгенде, айналғанда ол 100 % деп есептеледі.

Барлық үлгінің жалпы массасы – 2 кг-нан кем емес.

Иісті анықтау үшін шамамен 20 г ұн алады. Иісті үдету үшін, ұнды стақанға салып, t = 60⁰ ыстық су құяды, сосын суды төгіп тастайды, зерттеліп отырған үлгінің иісін анықтайды.

Күмәнді жағдайда иісті пісірілген нан арқылы анықтайды.

Қытырлақ. Жіберілмейтін эффект. Ол минералды қоспалардан дұрыс тығыздалмаған, құралдың дұрыс орнатылмаған және жаман құралда тартылған астықтан ұн шығару нәтижесінде пайда болады.

Кей жағдайда қытырлақ қапшықтағы ұндарды автокөліктің тазартылмаған шанақтарында тасыса немесе өнімдерді дұрыс тазартылмаған қоймаларда орналастырған жағдайда пайда болады. Қытырлағы ұнды шайнаған кезінде білінеді. Бұл дефектер нанға беріледі.

Қытырлақ пен дәмді екі әрбіреуінің массасы 1 г болатын 1 және 2 шөкімді шайнау арқылы анықтайды. Күмәнді жағдайда дәм мен қытырлақты пісірілген нан арқылы анықтайды.

Ұнның түсін анытау зерттеліп отырған үлгіні стандарт бойынша берілген түспен салыстыру арқылы анықтайды. Ұнның ақтығын МЕСТ 26361 бойынша анықтайды. Қабықшаның көлеміне, каратиноидтарға, ұнтақтау ірілігіне байланысты. Ұн бөлшектерінің өлшемі неғұрлым үлкен болса, соғұрлым ұнның түсі қарая береді. Ұнның ақтығын анықтау әдісін Р3 –БПЛ фотоэлектрлік құралды қолданып анықтайды.

Астық дақылдарының зиянкестермен залалдануын анықтау.
Ұн бұл нан дайындау үшін қолданылатын жартылай дайын өнім. Сондықтан, зиянкестердің қандайда бір деңгейдегі дамып жатқан бір түрін тауып алса, өнімді стандартқа сәйкес келмейді деп санайды, яғни стандартсыз.

Залалдануды анықтау үшін 1 кг сорттық ұнды сымды № 56 елеуіштен елейді, ал өкебекті ұнды № 0,56 және № 0,67 елеуіштен елейді.

Елеуіште қалғанда кененің бар болуын, ал елеуіштен өткендерде басқа зиянкестермен залалдануын анықтайды.

Ұнның кенемен залалдануын анықтау үшін елеуіште қалғандардан 2 г-нан 5 шөкім өлшеп алады. Шөкімдерді екі шыны ортасына орналастырады, оның қалыңдығы 1-2 мм. Бетінде дүмбешіктер пайда болса, ол ұнда кене бар екенін көрсетеді.

Металды қоспаны ПВФ құралымен және қолмен анықтайды. Қоспаны анықтау үшін 1 кг ұнды ПВФ құралының экраны арқылы өткізеді. Сосын құрал қақпағын ашып, экранды магнит блоктарынан алады, ал метал қоспасын ақ қағазға шашады.

Егер металды қоспаын қолмен анықтаса, онда 1 кг ұнды 0,5 см қалыңдықпен жады, таға тәрізді магнитпен ұнның қабатынан ұзыннан және көлденең жүргізеді, ал барлық өнім магниттің + жағымен жүргізу үшін керек. Металды қоспалардың бөлшектерін магниттің + жағынан ақ қағазға салады.

Металды қоспаны өнімнен 3 рет алады, содан кейін оларды аналитикалық таразыда өлшейді.

Бөлек металды қоспалардың бөлшектерінің көлемін өлшеуіш торда немесе ПИФ құралында анықтайды.
Ылғалдылықты анықтау
Ылғалдылық 15 % аспауы керек. Егер ылғалдылық жоғары болса, ол ұн нашар сақталады, тез ашиды, көгереді және өзін - өзі қыздырады. өте төмен ылғалдылықта жақсы емес. Ылғалдылығы 9 – 13 % ұн сақтау кезінде ащы дәм тез пайда болады.

Ұнның ылғалдылығын анықтау үшін екі жерден 5 г-нан екі шөкім алады, оларды t = 130⁰С болатын электрокептіргіш шкафта 40 мин бойы кептіреді. Кептіргеннен кейін бюкстарды эксикаторда суытады. Оларды өлшеп, ұшып кеткен ылғал мөлшеріне қатысты % есептейді. Екі паралель анықтамалар айырмашылығы 0,2 % - дан аспау керек7

Елеуіштерді тазарту үшін 5 дана резеңкелі дөңгелектерді қолданады, оларды елеуішке орналастырады.

Алдымен шөкімді 8 мин елейді, сосын тағы да 2 мин елейді. Елеп болғаннан кейін үстіңгі елеуіште қалған және астыңғы елеуіште қалған өнімді өлшеп, нәтижесін алынған шөкімге қатысты % есептейді.
Шикі дән ұлпасының мөлшері мен сапасын анықтау
Орташа үлгіден 25 г шөкім алады, оған t = 18⁰С 13 мг су құйып, қамыр былғағышпен немесе қолмен қамыр илейді. Иленген қамырды 20 мин-қа жай қояды. Одан кейін қамырды жууға кіріседі, серпімді дене пайда болғанша дейін жуады. Жууды шикі дән ұлпасын сыққанда түссіз су аққанша дейін жалғастырады. Жуылған шикі дән ұлпасын екі алақан ортасына қолға жабысқанша сығып, өлшейді. Одан кейін тағы да 5 мин жуады, сығады, тағы да өлшейді. Шикі дән ұлпасы жуылған деп есепеледі егер екі өлшем айырмасы 0,1 г аспаса. Шикі дән ұлпасының көлемін шөкімге қатысты % өлшейді. Шикі дән ұлпасының сапасы ИДК – 1 құралында анықталады.

Жуылған шикі дән ұлпасынан 4 г шөкім бөліп алып, одан шарик жасап 15 мин t = 18⁰С суға салып қояды, сосын серпімділік қасиетін анықтайды. Содан кейін шарикті құралдың столының ортасына қояды, оны еркін түсетін пуансонның ауырлығына керек етеді.

30 сек өткен соң құралды сөндіреді, сосын оның көрсеткіштерін жазып алады. Құралдың көрсеткіштеріне қарай, дән ұлпасын белгілі бір сапа тобына жатқызады.
29 кесте –Шикі дән ұлпасының сапа көрсеткіштері

Күлділікті негізгі әдіс бойынша анықтағанда, ұннан 20-30 г шөкім алады, оларды 2 шыны арасына орналастырады, содан кейін ұнды 1,5-2,0 г алдые – ала тесілген тигельдерге орналастырады.

өнімі бар тигельдерді муфельді пешке салады. Қыздыруды қара бөлшектердің жоғалуына дейін жүргізеді, ол күл ақ немесе сұр түс болғанша дейін жүреді, содан кейін игельдерді эксикаторда суытып, өлшейді.

өлшенген тигельді қайта тесіп 20 мин бойы суытып, өлшейді. Күлдетуді келесі екі өлшемдер бірдей салмақ бергенше жүргізеді.

мұнда

G1 – күлдің массасы, г

W – ылғалдылық, %

Егер күлділікті үдетумен анықтаса, онда тигельдер мен шөкімдерді алдынғы әдістеме сияқты дайындайды.

Күлдетуді 1 сағ бойы жүргізеді, күл сұр түсті болғанша үдетеді, сосын тигельдерді суытады, әрбіреуіне 2 -3 тамшы химиялық азот қышқылын тамызады. Қышқылды муфель пешінің есігінде буландырып, тигельдерді муфель ішіне салады, онда 20 мин бойы ұстайды.

Күлділіктен кейін тигельдерді эксикаторда суытып, өлшейді. Күлділікті жоғарғы формула бойынша есептейді. Екі өлшемнің айырмашылығы 0,05 % аспау тиіс. Өлшеу дәлдігі 0,0002 г, құжатқа жазу дәлдігі 0,01г.

1. 
   Ұнның сорты, түрі, тұқым__________________________________
   
2. 
   Ұн дәмі________________________________________________
   
3. 
   Иісі_____________________________________________________
   
4. 
   Қытырлағы________________________________________________
   
5. 
   Түсі_____________________________________________________
   
6. 
   Зиянкестермен залалдануы__________________________________
   
7. 
   Металды-қоспа құрамы_______________________________________
   
8. 
   Ылғалдылық _______________________________________________%
   

Кептіргеннен кейінгі бюкстің шөкіммен бірге массасы __________ г

Бос бюкс массасы__________________________________________г

9. Тарту ірілігі____________________________________________

елеуіште қалған_____________________________________________

елеуіштен шыққан___________________________________________

10 Шикі дән ұлпасының мөлшері______________________________

І анықтама__________________________________________________

ІІ анықтама_________________________________________________

Айырмашылық _____________________________________________

Шикі дән ұлпа құрамы_______________________________________

Шикі дән ұлпа түсі______________________________________________

ИДК – 1 көрсеткіші ________________________________________

Шикі дән ұлпа тобы_____________________________________________

11. 
    Күлділік___________________________________________
    

Ыстаудан кейінгі тигельдің шөкіммен бірге массасы _____________г

Шөкім массасы_____________________________________________г

Ылғалдылық__________________________________________________г

Х=
Қорытынды. Ұнның сапасын анықтағаннан кейін қорытынды беріңіз, берілген ұн стандартқа сәйкес келе ме?
Бақылау сұрақтары:

1. 
   Ұн сапасына қандай талап қойылады?
   
2. 
   Ұн сапасының көрсеткіштерінің классификациясы
   
3. 
   Шикі дән ұлпасының мөлшерін анықтау әдісі
   
4. 
   Шикі дән ұлпасының сапасын анықтау
   
5. 
   Күлділікті анықтау әдісі
   
6. 
   ИДК – 1 құралының құрылысы
   
7. 
   Ұнды сортқа бөлу көрсеткіштерін атаңыз
   
8. 
   Бидай нанын пісіру үшін ұнды сортқа бөлу талаптары
   
9. 
   Шөкім, орташа, нүктелік, біріктірілген үлгіге анықтама беріңіз
   
10. 
    Ұн партиясынан нүктелік үлгі алу ережесі
    
11. 
    Ұнның орташа үлгісі қалай есептеледі, орта үлгі массасы
    
12. 
    Орташа үлгі бойынша нан пісіретін бидай ұнына талдау жасау
    
13. 
    Әрбір ұн сапасының көрсеткіштерінің маңызы және әдістемесі