Қазақстан республикасының білім және ғылым министрлігі

Кеңес мәжілісінде қарастырылып

бекітілді, хаттама №5«15 қаңтар2015 ж.

_____________ профессор Жанбеков Х.Н.

Ботаника және зоология кафедрасыныңпрофессорлары, б.ғ.к.:

Иманкулова С.К.

Мынбаева Б.Н..

.
доценттері, б.ғ.к.: Есимов Б.К.

Жақсыбаев М.Б.

Сағатов К.С.

доцентттері,б.ғ.к.:Загриценко И.П.

Исабеков Б.М.

Анатомия, физиология, гигиена және тіршілік қауіпсіздігі кафедрасының профессорлары:м.ғ.д. Балғынбеков Ш.А.

б.ғ.к. Төленбек И.М., Бабашев А.М.

доцент, б.ғ.к.,Татаринова Г.Ш.

аға оқытушы, б.ғ.к. Шыныбекова Ш.С.

Абай атындағы ҚазҰПУ «6М060700 – Биология» мамандығының магистратурасына оқуға түсуге арналған емтихан бағдарламасында жалпы ережелер, мамандық бойынша оқуға түсу емтиханға кіргізілген пәндер тізімі мен әдебиеттер тізімі берілген.

Абай атындағы ҚазҰПУ «6М060700 – Биология» мамандығының магистранттарына арналған оқуға түсу емтихан бағдарламасын магистранттар оқу барысында пайдалануына болады.

1. 
   Адам және жануарлар физиологиясы
   

3.3.Эволюция ілімі

3.4. Биохимия

3.5. Ботаника

6. 
   Зоология
   

1. 
   6М060700- «Биология» негіздері мамандығы бойынша бағдарламаны6.08.-2010ж. «Анатомия, физиология, гигиена және өмір қауіпсіздігі негіздері» кафедрасы келесі бұйрықтарға сәйкес жасады: «Жоғары білім. Бакалавриат» ҚР МЕМСТ-на; «Оқытудың кредиттік технологиясы бойынша оқу үдерісін ұйымдастыру Ережесін бекіту туралы» ҚР БҒМ 2011 жылдың 20 сәуірінде қабылданған № 152 бұйрығы, «Білім алушылардың үлгерімін ағымдық бақылау, аралық және қорытынды аттестациялауды жүргізудің Типтік ережесіне бекіту туралы» ҚР БҒМ01.11.2010 № 506 бұйрығы.
   
2. 
   Оқуға түсуге қажетті теориялық курстарды талапкерлердің меңгеру сапасын бақылайтын қорытынды кезең болып табылады.
   
3. 
   Талапкерлердің оқуға түсуі кешенді емтихан түрінде жүреді.
   
4. 
   Мамандық бойынша оқуға түсуге арналған емтиханға базалық және профильдік пәндер тізімі енеді.
   
5. 
   Оқуға түсуге арналған емтиханның құрылымы «Биология» мамандығының бағдарламасы және оқу жоспарындағы оқу бағдарламаларына сәйкес дайындау деңгейінің талаптары бойынша анықталады.
   
6. 
   Оқуға түсу емтихан бағдарламасын, оны және тапсырмалар мазмұнын кафедра меңгерушілері, оқытушылары емтиханға енгізілген пәндердің оқу бағдарламасы негізінде дайындады.
   
7. 
   «Биология» мамандығы бойынша мемлекеттік емтихан бағдарламасы кафедралар мәжілісінде қарастырылады, факультеттің Кеңесі шешімімен бекітіледі.
   
8. 
   Жоғары бағаға көтеру мақсатында емтиханды қайта тапсыруға рұқсат етілмейді.
   

• 
  Адам және жануарлар физиологиясы
  
• 
  Генетиуа
  
• 
  Эволюция ілімі
  
• 
  Биохимия
  
• 
  Ботаника
  
• 
  Зоология
  

Адам мен жануарлар физиологиясы пәнінің негізгі мақсаты – тұтас организмнің, физиологиялық жүйелердің, ағзалар мен клеткалардың және жеке клеткалық құрылымдардың тіршілік әрекеттерін зерттеу, олардың қызметтерінің қалай және не үшін іске асатыны мен қандай физиологиялық механизмдердің көмегімен орындалатынын көрсету ерекшелігі. Бірінші және екінші сигналдық жүйелердің бір – бірімен байланысы. Ес және оның түрлері. Ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді еске сақтау механизмдері.

Сенсорлық жүйелер ( анализаторлар) физиологиясы. Анализаторлар қызметінің жалпы заңдылықтары. Анализаторлар тітіркендіргіштерге талдауды қамтамасыз ететін бірыңғай жүйе. Анализаторларды зерттеудің обьективті және субьективті әдістері. Сезім мүшелері – ағзаның сыртқы және ішкі орта тітіркендіргіштері туралы ақпарат көзі ретінде. Рецепторлардың классификациясы, оның мамандануы. Рецепторлардың қозу механизмі. Генераторлық және рецепторлық потенциалдар. Тітіркендіргіштердің орталық және шеткі талдалуы. Көру жүйесі. Көздің құрылысы және оның қызметі. Көздің оптикалық орталықтарында сәуленің сынуы. Торлы қабықта бейненің тууы. Көздің аккомодациясы. Көздің өткірлігі.

Ішкі секрециялық бездер. Гипофиз. Аденогипофиз, гипофиздің аралық бөлігі, нейрогипофиз. Гипоталамус – гипофизарлық жүйе. Бүйрекүсті бездері. Бүйрекүсті бездерінің милы заты. Адреналин. Оның табиғаты және физиологиялық маңызы. Бүйрекүсті бездерінің қыртысты қабаты. Кортикостероидтар, оның табиғаты және физиологиялық маңызы. Қарынасты безі. Оның ішкі секрециялық қызметі. Лангерганс аралшалары және оның гармондары.

Нервтік және гуморальдық реттелу. Гомеостаз. Стресс, стресстің механизмі.

Қан денешіктері және олардың қызметі. Иммунитет туралы ұғым. Иммунитеттің түрлері. Иммунитет туралы ілімнің даму тарихы. И.И. Мечниковтің фагацитоз және ағзаның қорғаныс реакциясы туралы ілім. П. Эрлихтің иммунитеттің гуморальдық факторы туралы ілімі. Иммунологияның заманауи анықтамасы. Клеткалық және гуморальдық иммунитет. Т- және В – лимфоциттердің бастапқы пайда болуы. Т – лимфоциттердің қалыптасуындағы тимустің рөлі. Иммуноглобулиндердің типтері, оның құрылымы. Адамның қан тобының иммуногенетикасы. АВО жүйесінің антигені. Резус – факторлар. Қан құю.

Жүрек етінің физиологиялық қасиеттері. Жүрек етінің қозуы және қозғыштығы. Жүрек автоматиясы. Жүректің жиырылуының автоматизмі және оның табиғаты.

Ас қорытудың маңызы және зерттеу әдістері. Ас қорытудың маңызы. Клеткаішілік және клетка сыртындағы ас қорыту. Секреторлық процесс. Ас қорыту ағзаларының қызметі. Ас қорыту физиологиясын жасаудағы И.П. Павловтың және оның мектебінің еңбектерінің маңызы. Ас қорыту қызметтерін зерттеу әдістері. Он екі елі ішектегі ас қорыту. Қарынасты сөлінің құрамы және қасиеті. Түрлі тағамға қарынасты безінің реакциясы. Қарынасты безі секрециясының реттелуі. Өттің құрамы және қасиеті.

Биоэлектрлік құбылыстар механизмі. Биоэлектрлік құбылыстардың тіркелуі. Қозғыш құрылымдары клеткаларының мембранасының морфологиялық және қызметтік ұйымдастырылуы. Мембраналық тыныштық потенциалын анықтайтын мембрана өткізгіштігінің ерекшеліктері мен оны сақтаудың белсенді механизмдерінің рөлі. Түрлі қозғыш ұлпалар үшін мембраналық тыныштық потенциалының шамасы, әрекет потенциалы.

Нерв ұлпасының негізгі құрылымдары. Нейрон – жүйке жүйесінің құрылымдық және функционалдық бірлігі. Рефлекс – жүйке әрекетінің негізі ретінде. Рефлекстің анықтамасы. Рефлекторлық доғаның жалпы схемасы. Моносинапстық және полисинапстық рефлекторлық доға. Рефлекс – бүкіл ағзаның реакциясы ретінде. Рефлекстердің жіктелуі.

Автономды жүйке жүйесі. Парасимпатикалық және симпатикалық жүйке жүйелері. Рефлекторлық доғаның ерекшеліктері. Вегетативті түйіндерде қозудың өту механизмі. Вегетативті талшықтардың функциясы мен құрылымдарының ерекшеліктері. Симпатикалық нерв жүйесінің бейімдеушілік – трофикалық рөлі ( Л.А. Орбели). Метасимпатикалық жүйке жүйесі.

Шартты рефлекс туралы И.П.Павловтың ілімі. Жоғары жүйке әрекеті туралы материалистік ілімнің дамуындағы И.П.Павлов пен И.М. Сеченовтың еңбектерінің маңызы. Жануарлар әлемінің бейімделушілік эволюциясындағы уақытша байланыстың жалпы биологиялық маңызы. Шартты байланыстың жасалу механизмі. И.П.Павлов бойынша уақытша байланыстың пайда болуы.

Шартты рефлекстердің тежелуі. Қыртысты нейрондардың шартсыз (сыртқы) тежелуі. Индукциялық және шектен асатын тежелу. Шартты (ішкі) тежелу. Функционалдық жүйенің теориясы және оның маңызы.

Адамның жоғары жүйке әрекеті. Жануарлар әлемінің эволюция процесінде сигналдық реакциялардың қиындауы. Адамға тән екінші сигналдық жүйенің пайда болуы – жоғары жүйке әрекетінің сапалы ақуыздары, олардың табиғаты және физиологиялық маңызы.

Сіңімділік қатынастағы толық және толық емес ақуыздар. Ауыстырылмайтын амин қышқылдары және оның ағзадағы ақуыз биосинтезіндегі маңызы. Ақуыздық оптимум және азоттық тепе – теңдік. Ақуыздың пластикалық және калориялық құндылығы.

Сыртқа шығару процестерінің маңызы. Зат алмасудың соңғы өнімдері. Бүйректер, олардың құрылысы мен қызметі. Нефрон және оның ерекшеліктері. Зат түзілу процесі.

1. 
   Жүйке ұлпасының негізгі құрылымдары, олардың құрылысы мен қызметтері.
   
2. 
   Клетка мембранасының потенциалдары және олардың туу механизмдері.
   
3. 
   Жоғары нерв әрекетінің типтері.
   
4. 
   Рефлекс, оның жануарлар мен адамдардың біртұтас іс-әрекетінің қалыптасуындағы рөлі.
   
5. 
   Жүрек етінің физиологиялық қасиеттері, жүрек қызыметінің реттелуі.
   
6. 
   Шартты және шартсыз рефлекстердің айырмашылықтары
   
7. 
   Автономды (вегетативтік) жүйке жүйесі.
   
8. 
   Талдағыштардағы бейімделу, оның маңызы мен жүзеге асыратын механизмдері.
   
9. 
   Көру сенсорлық жүйесі, көздің құрылысы және қызметі.
   
10. 
    И.П.Павловтың екі сигналдық жүйе туралы ілімі.
    
11. 
    Еске сақтау, оның түрлері мен механизмдері.
    
12. 
    Функциялардың нервтік реттелуі, оның маңызы (нақты мысалдармен түсіндіру).
    
13. 
    Функциялардың гуморальдық реттелуі, оның маңызы (нақты мысалдар келтіру).
    
14. 
    Қан денешіктері және олардың қызметтері.
    
15. 
    Иммунитет туралы түсінік, түрлері және физиологиялық механизмдері.
    
16. 
    Бүйрек үсті және қалқанша бездері, олардың организм функцияларын реттеудегі ролі.
    
17. 
    Стресс. Стресстің механизмдері.
    
18. 
    Организм функциялары үйлесімділігінің механизмдері.
    
19. 
    Тыныс алу үрдісіне сипаттама, тыныс алу қозғалыстарының биомеханикасы.
    
20. 
    Ас қорыту, маңызы және оны зерттеу әдістері .
    
21. 
    Ішектегі ас қорыту, ұйқы безінің сөлі мен өттің маңызы.
    
22. 
    Өкпедегі газ алмасу және қанның газдарды тасымалдауы.
    
23. 
    Ішкі секреция бездері. Гормондар және олардың әсер ету механизмі.
    
24. 
    Бүйректің құрылысы және қызметтері.
    
25. 
    Функциональдық жүйе теориясы және оның маңызы.
    
26. 
    Қан топтары және олардың практикалық маңызы.
    
27. 
    Гипоталамус-гипофиз жүйесі және оның организм функцияларын реттеудегі рөлі.
    
28. 
    Гомеостаз, оның маңызы мен механизмдері.
    
29. 
    Ағзадағы энергия өзгерісі. Негізгі алмасу.
    
30. 
    Белоктар алмасуы. Белоктардың физиологиялық маңызы. Ауыстырылатын және ауыстырылмайтын амин қышқылдары.
    

1. 
   Төленбек И.М. Адам мен жануарлар физиологиясы (1 бөлім. Нерв және сенсорлық жүйелер): оқулық. Алматы., Абай атындағы ҚазҰПУ «Ұлағат» баспасы, 2013. - 400 бет.
   
2. 
   Төленбек И.М. Адам мен жануарлар физиологиясы (2 бөлім. Висцеральдық жүйелер және зат алмасу): оқулық. Алматы. Абай атындағы ҚазҰПУ «Ұлағат» баспасы, 2013. - 416 бет.
   
3. 
   Сатпаева Х.К. және т.б. Адам физиологиясы. – Алматы, 2008. – 512 бет.
   
4. 
   Основы физиологии человека. Агаджанян Н.А., Власова И.Г., Ермакова Н.А., Торшин В.И. М., 2003. – 412 бет.
   

1. 
   Несіпбаев Т.Н. Жануарлар физиологиясы. 1,2 кітабы. - Алматы. 1996. – 720 бет.
   
2. 
   Дүйсенбин Қ.Д. Орталық жүйке жүйесі және жоғары жүйке әрекетінің физиологиясы. - Алматы, 2001. – 217 бет.
   
3. 
   Ткаченко Б.И. Основы физиологии человека. В 2х томах. - Санкт– Петербург. Наука. 2004. – 980 бет.
   
4. 
   Бортный Н.А., Бортная Т.Н. Нормальная физиология. – М., «Эксмо», 2009. – 384 бет.
   
5. 
   Төленбеков И.М. Нерв жүйесінің физиологиясы. – Алматы, 1992. – 190 бет.
   

биосинтезінің генетикалық бақылануы. Транскрипция, транскрипция процестері. РНК-ның құрылымы мен қызметі, оның түрлері: Р-РНК, иРНК, тРНК. Кодон мен антикоданың арақатынасы.

Клеткалық цикл. Митоз эукариоттардың жыныссыз көбеюінің механизмі екендігі. Митоздың фазалары. Хромосомалар, хроматидтер. Клетканың бөлінуі кезіндегі хромосомалардың (хроматидтердің) таралу ерекшеліктері. Клетканың бөліну процесінде цитоплазмалық органоидтарының түзілуі мен таралу ерекшеліктері. Эндомитоз.

Белгілердің тұқым қуалауының заңдылықтары мен тұқым қуалаушылықтың принциптері. Клеткалар мен организмдердің жыныссыз көбеюіндегі тұқым қуалау ерекшеліктері. Клоналардағы тұқым қуалау.Гибридологиялық әдіс генетикалық анализдің негізгі екендігі. Г.Мендель қалыптастырған жекелеген альтернативті жұп белгілердің тұқым қуалауына анализ жасаудағы, таза линиялы константты ата-аналық формаларды пайдаланудың, гибрид ұрпақтарға жеке анализ жүргізудің және будандастырудың нетижелеріне сандық баға берудегі генетикалық анализ әдісінің принципиялды маңызы.

Генетикалық символика. Будандастыру жолдарын жазу ережелері.

Моно және полигибридті будандастыру кезіндегі тұқым қуалау.

Реципрокты будандастыру туралы түсінік. Мендельдің І заңы – бірінші ұрпақ гибридтерінің біркелкі болу заңы. Гендер мен аллелдер туралы түсінік. Аллелизм. Көп аллелділік. Аллелді гендердің әрекеттесуі (доминанттылық, толымсыз доминанттылық және кодоминанттылық). Доминаттықты меңгеру мүмкіндігі. Екінші және үшінші буындарда фенотип және генотип бойынша ажырау. Гомозиготалылық пен гетерозиготалылық. Қайыра және анализдік будандастыру кезіндегі ажырау. Анализдік будандастырудың маңызы. Мендельдің ІІ заңы – ажырау немесе гаметалар тазалығы заңы. Ажыраудың цитологиялық механизмі. Тіршілік циклының гаплофазасындағы ажырауға анализ жасау. Тетрадалық анализ.

Ажырау заңының көрінісіне ықпал ететін және оны тежейтін жағдайлар. Ажыраудың статистикалық сипаты.

Дигибридті будандастыру кезіндегі тұқым қуалау. Дигибридті будандастырудағы фенотип пен генотип бойынша ажырау. Кейбір жұп белгілердің тәуелсіз тұқым қуалауы, Мендельдің ІІІ заңы. Белгілердің, гендердің тәуелсіз комбинациялануының цитологиялық негіздері. Полигибридті будандастыру заңдылықтары. Комбинативті өзгергіштік, оның эволюция мен селекциядағы маңызы. Полигибридті будандастыру кезіндегі ажыраудың жалпы формулалары.

Гендердің өзара әрекеттесу типтері: комплементарлы, эпистаз, полимерия, модификация. Гендердің өзара әрекеттесу типіне қарай фенотип бойынша ажыраудың өзгеруі. Сандық белгілердің тұқым қуалау ерекшеліктері. Сыртқы орта факторларының генотиптің қалыптасуына тигізетін әсері. Гибридологиялық.

Жыныспен тіркескен белгілердің тұқым қуалауы. «креске-кресті» (крисс кросс) жолымен тұқым қуалау. Жыныстық хромосомалар ажырамаған кездегі тұқым қуалау.

Гендердің тіркесу құбылысы. Тіркесіп тұқым қуалау кезіндегі тұқым қуалаудың ерекшеліктері.

Өзгергіштік, оның себептері мен зерттеу әдістері. Өзгергіштіктің классификациясы. Тұқым қуалайтын геотиптік (комбинативтік және мутациялық) өзгергіштік пен тұқым қуаламайтын фенотиптік (модификациялық, онтогенетикалық) өзгергіштер туралы түсікітер. Тұқым қуалайтын өзгергіштіктің эволюцияның негізі екендігі. Модификациялық өзгергіштіктің организмдердің адаптациясындағы рөлі және оның эволюция мен селекциядағы маңызы. Мутациялық өзгергіштік. Мутациялар классификациясының принциптері. Генератиптік және сомалық мутацилар. Мутацияны фенотиптің өзгеруіне қарай классификациялау – морфологиялық, биохимиялық, физиологиялық. Мутациялардың өздерінің адаптивтік маңызына байланысты айырмашылықтары: летальды және жартылай летальды, нейтральды және пайдалы мутациялар, мутациялардың адаптивтік маңызына қарай әр түрлі болуының салыстырмалы сипаты. Белгінің мутациялық өзгерісінің биологиялық және шаруашылық тиімділігі туралы түсінік, мутантты формалардың генетикалық коллекциясы және оларды өсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдердің жеке салаларына да қолдану. Мутацияның әр түрлі биологиялық процестерге генетикалық анализ жасаудағы маңызы.

Модификациялық өзгергіштік. Өзгергіштіктің реакция нормасы туралы түсінік.Модификациялық өзгергіштікті зерттеудің математикалық әдісі. Вариациялық қатардың константалары және оларды реакция нормасын анықтаудағы генотиптің рөлін білу үшін пайдалану.

Ген туралы түсініктің дамуы мен қалыптасуы. Вирустар мен бактериалардың молекулалық генетиканың қолайлы объектісі екендігі. Вирустық инфекцияның механизимі. Бактериядағы трансформация және трансдукция құбылыстарының ДНК-ның тұқым қуалаушылық пен тұқым қуалайтын өзгергіштікті анықтайтындығының тікелей дәлелі екендігі. Плазмидтер мен эписамалар.

Тұқым қуалайтын информацияны жүзеге асырудың молекулалық механизмдері. ДНК-ның генетикалық құрылымы және нуклеотидтік жұптардың бірізділігі – тұқым қуалайтын информацияның кодпен хабарлануының негізі екендігі.

Популяциялар генетикасы және эволюцияның генетикалық негіздері.Популяция және оның генетикалық құрылымы. өздігінен ұрықтанатын және айқас ұрықтанатын организмдер популяциясы. Популяциялар мен таза линиялар туралы В.Иогансен ілімі. Популяциялардағы тұқым қуалау. Панмиксиялық мендельдік популяциядағы генетикалық тепе-теңдік және оның Гарди-Вайнберг заңына теориялық тұрғыда сәйкес келуі.

«Генетика» пәні бойынша сұрақтар:

1. 
   Моногибридті будандастыру кезіндегі тұқым қуалау. Мендельдің заңдары
   
2. 
   Жыныспен тіркесіп тұқым қуалау заңдылығы. Кроссинговер.
   
3. 
   Молекулалық генетиканың жетістіктерін практикада қолдану. Мүмкіндіктері мен болашағы
   
4. 
   Адам генетикасы, оны зерттеу әдістері мен ерекшеліктері
   
5. 
   Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі кезіндегі тұқым қуалау (комплементарлы, эпистаз, полимерия).
   
6. 
   Митоз және мейоздың генетикалық ролі.
   
7. 
   Популяция генетикасы.
   
8. 
   Мутациялық өзгергіштік (хромосомдық, геномдық, гендік)
   
9. 
   Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы. Морган заңдары.
   
10. 
    Өзгергіштік және оның классификатциясы. Генотиптік және фенотиптік өзгергіштіктер.
    
11. 
    Медициналық генетика. Тұқым қуалайтын аурулар.
    
12. 
    Нуклеин қышқылдарының құрылымы. Нәруыздың (белок) биосинтезі.
    
13. 
    Селекция және оның генетикалық негіздері.
    
14. 
    Модификациялық өзгергіштік.
    
15. 
    Хромосоманың құрылымы, жіктелуі. Кариотип.
    

Негізгі әдебиеттер:

1.Мұқамбетжанов К.Қ. Генетика. Оқулық. Алматы, 2005, -243 бет

2.Мұқамбетжанов К.Қ. Генетика және селекция негіздері. Алматы, 1996, -173 бет

3. Мұқамбетжанов К.Қ. Генетика. Оқулық. Алматы, 1994, -240 бет

4.Лобашев М.Е. Генетика. М., 1986, -250 бет

5.Берсімбаев Р.У., Мұқамбетжанов К.Қ. Жалпы және молекулалық генетика. Алматы, 2005, -167 бет

6.Бегімқұл Б.К. Генетика. Оқулық. Алматы, 2000, -201 бет

7. Әбилаев С. Молекулалық биология және генетика. Шымкент, 2008, -200 бет

8. Сартаев А. Адам генетикасы. Алматы, 2006, -243 бет
Қосымша әдебиеттер:

1. Берсімбаев Р.У., Мұқамбетжанов К.Қ. Генетика. Алматы, 2002, -167 бет

2.Гершкович И.Г. Генетика. М., 1988, -160 стр

3. Гершензон С.М. Основы современной генетики. Киев., 1983, -233 стр

4. Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководства к практическим занятиям по генетике. М., 1979, -150 стр

5. Мұқамбетжанов К.Қ., Аманжолова Л.Е. Генетика есептерінің жинағы. Алматы, 1993, -86 бет

Табиғи сұрыптау ұғымы. Табиғи сұрыптаудың сандық сипаттамасы: сұрыптаудың коэффиценті, тиімділігі, жылдамдығы. Табиғи сұрыптаудың негізгі формалары: тұрақтандырушы, қозғаушы және дизруптивті (жіктеуші), жыныстық сұрыптау. Жеке және топтық сұрыптау. Табиғи сұрыптаудың эволюцияның басқа факторларының арасындағы орны.

1. 
   Оқшауланудың негізгі формалары (іштей және сырттай оқшаулану).
   
2. 
   Тіршіліктің пайда болуы туралы гипотезалар.
   
3. 
   Эволюцияның ең қарапайым бірлігі-популяция.
   
4. 
   Ч.Дарвиннің эволюциялық теориясы
   
5. 
   Ж.Б. Ламарктың эволюциялық концепциясы.
   
6. 
   Эволюцияның қозғаушы күші-гендер дрейфі.
   
7. 
   Өсімдіктер дүниесінің эволюциясы.
   
8. 
   Филогенездің негізгі бағыттары: конвергенция, дивергенция паралелизм.
   
9. 
   Табиғи сұрыптаудың формалары (тұрақтандырушы, қозғаушы және жіктеуші)
   
10. 
    Эволюциялық прогресс және регресс
    
11. 
    Эволюцияның ең қарапайым бірлігі-популяция.
    
12. 
    Эволюциялық үрдістің негізгі бағыттары (А.В. Северцев және И.И. Шмальгаузен бойынша)
    
13. 
    Адамның пайда болуы (антропогенез)
    
14. 
    Түрдің түзілу жолдары
    
15. 
    Тірі ағзалардың арасындағы туыстық жақындықты анықтаудың биохимиялық әдістемелері.
    

Негізгі әдебиеттер:

1. 
   Билич Г.Л., Хрыжановский В.А. Биология польный курс. Том – 2. ботаника. Москва, 2005. – 112 с.
   
2. 
   Жугенко А.А. и др. Генетика. М.: «Колос». 2006. – 195 с.
   
3. 
   Тейлар Д., Грин Н., Стаут У. Биология в трех томах. М.: «Мир». 2005. – 125 с.
   
4. 
   Чайковский Ю. В. Эволюция. - М.: Центр систем.исслед., 2003. – 143 с.
   
5. 
   Яблоков А. В. Эволюционное учение. - М.: Высш. шк., 2004. – 158 с.
   

Қосымша әдебиеттер:

1. 
   Банина Н.Н. Закономерности прогрессивной эволюции. П., 1998 г. – 178 с.
   
2. 
   Билич Г.Л., Хрыжановский В.А. Биология полный курс. Ботаника 2т.М., 2005 г. – 165 с.
   
3. 
   Билич Г.Л., Хрыжановский В.А. Биология полный курс. Зоология. 3т. М., 2005 г. – 121 с.
   
4. 
   Ганжа Е. А. Современная теория эволюции. - Тамбов: Изд-во ТГУ, 2002. – 101 с.
   
5. 
   Грант В. Эволюционный процесс М.Мир, 1998 г. – 168 с.
   
6. 
   Гродницкий Д. Л. Две теории биологической эволюции. - Саратов: Науч. кн., 2002 – 129 с.
   
7. 
   Ильин А.Я. Философия и теория эволюции. М., 2004 г. – 148 с.
   
8. 
   Иорданский Н.Н. Эволюция комплексных адаптаций. М., 1999 г. – 115 с.
   
9. 
   Исаченко 3.Ф. Методические указания и межсессионные задания по курсу дарвинизма. М.,Просвещение,1996. – 102 с.
   
10. 
    Константинов А.В. Основы эволюционной теории.2-изд.Минск,Высшая школа,1998. – 159 с.
    
11. 
    Майр Э. Зоологический вид и эволюция. М., 1998 г. – 133 с.
    
12. 
    Панов Е.Н. Граница вида и гибридизация у птиц. М., 2003 г. – 198 с.
    
13. 
    Парамонов А.А. Дарвинизм. М., Просвещение, 1999. – 177 с.
    
14. 
    Пронин З.А. Дарвинизм и история эволюционных учений. Методические указания для студентов вечерних и заочных отделений, изд-во МГУ1996. – 102 с.
    
15. 
    Уголев А.М. Эволюция пищеварения и принципы эволюций функций. П., 1998 г. – 166 с.
    
16. 
    Шеппард Ф. Естественный отбор и наследственность. М., 2000 г. – 231 с.
    
17. 
    Харитонов В.М. Антропология. М., 2004 г. – 168 с.
    
18. 
    Эволюционная биология: история и теория. - Санкт-Петербург: Нестор-История, 2005. – 140 с.
    

Биологиялық химия организмдердің химиялық құрамы мен химиялық айналыстарын (айналу, өзгеру жолдарын) яғни адамдардың, жануарлардың, өсімдіктердің және микрооргнанизмдердің тіршілік ету процесі кезіндегі өзгерістерін зертейді. Осы айналыстардың (өзгерістердің) жиынтығы биологиялық зат алмасуды құрайды, мұның негізінде материяның қозғалу түрлері (формалары) жатады, оны біз өмір сүру немесе тіршілік ету деп танимыз.

Ал тіршілік дегеніміз – адам үшін және тірі ағза үшін ең басты негізгі құбылыс. Тірі организмдегі заттардың құрылысы мен құрамы, олардың әртүрлі өзгерістерінен бөліп алып қарастырылмайды. Тірі ағзада химиялық реакциялар үздіксіз жүреді. Сондай реакциялардың нәтижесінде қоректік заттардан клетканың құрам бөліктері түзіледі және ыдырап, бұзылып жатады. Қажетсіз өнімдер бөлініп сыртқа шығарылады. Мұндай құбылыс зат алмасу немесе метаболизм деп аталады. Метаболизм тірі ағзалардың өлі денеден негізгі айырмашылығын көрсетеді. Метаболизм құбылысы катаболизмнен (ыдырап бөлінуден) және анаболизмнен (синтезден) құралады.

Катаболизм мен анаболизмді ерекше заттар – ферменттер деп аталатын биологиялық катализаторлар реттееді. Адамда және жануарларда ферменттер жұмысының өзі бақылауда болады және оның жұмысын эндокриндік бездер мен орталық жүйке жүйесі бағыттап отырады. Метаболизм барысында тірі ағза генетикалық материал – нуклеин қышқылдарының нәтижесінде өзінің тұрақтылығын сақтайды. Метаболизм негізінде ыдырап құрыған молекулалардың орнына дәл сондай клеткалар пайда болып қалпына келеді. Барлық химиялық процестер кезіндегі энергия өзгеріске ұшырайды –бөлініп шығады немесе сіңіріледі. Энергияның бөлініп шығуы клетканың ішінде көмірсулар, майлар және біршама белоктар тотыққан кезде, ауадағы оттегінің қатысуымен жүзеге асады.

Қоректік заттардың энергиясы арқасында барлық тірі организмдер құрылымы ерекше тәртіп бойынша қалыпқа келген. Сонымен тірі организмнің барлығы бірдей сыртқа ортадан қорректік заттар алады және қажетсіз өнімдерді бөліп шығарады.

Биохимияның білу арқылы ғана басқа арнаулы пәндерді жете меңгеруге қол жеткізуге болады. Халықты азық-түлікпен, өнеркәсіпті ішкі затпен қамтамасыз етуде, ауыл шаруашылық дақылдарының өнімділігін арттыруда, өсімдіктер зиянкестермен күресуде, шырынды азық –сүрлем даярлауда және медицина мен малдәрігерлік саласының түйінді мәселерін шешуде биохимяның қызметі мен алатын орны ерекше зор. Сөйтіп биология химия –тірі материяны түзуші, тіршілік процестеріндегі қосылыстардың сапалық құрамы, сандық мөлшері мен қайта құрылуы туралы ғылым.

1. 
   Өсімдіктер клеткасына судың осмостық қабылдануды (экзоосмос, эндоосмос, изоосмос)
   
2. 
   Биоэлектрлік құбылыстар және олардың ашылу тарихы.
   
3. 
   Өсімдіктегі су ағысының негізгі қозғағыштары (жоғарғы және төменгі су жылжытқыштары)
   
4. 
   Өсімдіктер қозғалысы (тропизмдер мен настилер)
   
5. 
   Көмірсулардың классификациясы мен сипаттамасы, олардың өсімдіктер тіршілігіндегі атқаратын рөлі
   
6. 
   Көмірсулардың анаэробты ыдырау жолы (ашудың түрлері және оларға сипаттама)
   
7. 
   Белоктар: клеткалар тіршілігіндегі рөлі, олардың химиялық ұйымдастырылуы. Белок молекуласының құрылымдары
   
8. 
   Аминқышқылдарының классификациясы және оларға сипаттама
   
9. 
   Көмірсулар ыдырауының негізгі жолдары. Ашу мен тыныс алудағы аэробты процестердің тетігі (механизмі). Клеткадағы АТФ синтезі
   
10. 
    Рибосоманың құрылысы: құрылымы мен биохимиялық құрамы
    
11. 
    Белоктар биосинтезі процесіне жалпы сипаттама, химизмі мен биологиялық маңызы
    
12. 
    Өсімдіктердегі азоттық айналысы. Д.Н. Прянишковтың нобайы (схемасы)
    
13. 
    Жылу реттелуінің физикалық және химиялық механизмдері.
    
14. 
    Липидтер алмасуы
    
15. 
    Белоктар алмасуы
    
16. 
    Гормондарға жалпы сипаттама. Химиялық құрылымы мен биологиялық ролі
    
17. 
    Витаминдерге жалпы сипаттама және олардың биологиялық маңызы
    
18. 
    Ферменттер системасын құрудағы витаминдердің ролі. Коферменттерге сипаттама (ФАД, НАД, КоА~SH)
    
19. 
    Ферменттерге жалпы сипаттама, классификациясы, қасиеттері мен әсер ету тетігі. Ферменттер белсенділігіне әсер ететін факторлар
    
20. 
    РНҚ молекуласының құрылысы: химиялық құрамы, нуклеотидтер типтері, құрылымы, ДНҚ молекуласынан айырмашылығы. РНҚ – ның типтері мен олардың нәсілдік мәліметтерді тасымалдаудағы атқаратын рөлі
    
21. 
    ДНҚ молекуласының құрылысы (химиялық құрамы, нуклеотидтер типтері, құрылымы, РНҚ молекуласынан айырмашылығы). ДНҚ –ның тұқымқуалаушылық мәліметтерді тасымалдаудағы атқаратын ролі
    
22. 
    Өсімдіктердің өсу және даму процестерінің жалпы сипаттамасы. Фотопериодизм мен яровизация
    
23. 
    Өсімдіктердің қоректенуі. Макро -, және микроэлементтердің ролі
    
24. 
    Фотосинтез, хемосинтез бен бактериальды фотосинтез процестерінің ерекшеліктері
    
25. 
    Өсімдіктер төзімділігі типтері және оларға сипаттама
    

Негізгі әдебиеттер:

1. 
   Кретович В.Л. Биохимия растений. М., Высшая школа, 1986. – 151 с.
   
2. 
   Кенесарина Н.А. Өсімдіктер физиологиясы және биохимия негіздері. Алматы, «Мектеп», 1988, 2000. – 73 с.
   
3. 
   Сеитов З.С. Биохимия, Алматы, «Агроуниверситет», 2000. – 212 с.
   
4. 
   Сағатов К.С. Биологиялық химия. Алматы, 1998, 2000. – 160 с.
   
5. 
   Жатқанбаев Ж.Ж. Өсімдіктер физиологиясы және биохимиясы негіздері. Алматы, 2004. – 90 с.
   

1. 
   Аликулов З. Беймоза молекула. Алматы, 1988. – 68 с.
   
2. 
   Аблаев Н.Р. Биохимия в схемах и рисунках. Алматы, НИЦ «Ғылым», 2001. – 113 с.
   
3. 
   Страйер А. Биохимия. Т.1-3. М., «Мир», 1984 -1985. – 145 с.
   
4. 
   Кольман Я., Рем К.Г. Наглядная биохимия. М., «Мир», 2000. – 111 с.
   
5. 
   Комов В.П., Шведова В.Н. Биохимия; Учебник для вузов. ,М. Дрофа,, 2004. - 638 с.
   
6. 
   Березин И.В., Савин Ю.В.. Основы биохимии. Т. 1.1990. – 188 с.
   
7. 
   Филиппович Ю.Б. Основы биохимии. М., Высшая школа, 1980. – 171 с.
   
8. 
   Лининджер А. Биохимия. М., «Мир», 1980. – 288 с.
   
9. 
   Мецлер Д. Биохимия. Т.1-3. М., «Мир», 1981. – 277 с.
   

Таксономикалық категориялар туралы түсінік. Түр негізгі таксономикалық бірлік екендігі. Туыс, тұқымдас, қатар, класс, бөлім, дүние.

Өсімдіктер систематикасының ғылым ретінде қазіргі кездегі мақсаты және оның практикалық маңызы.

Органикалық дүниенің қазіргі заманғы системасы. Прокариоттар және эукариоттар. Төменгі және жоғары сатыдағы өсімдіктер туралы түсінік. Филогенетикалық байланыстар.

Прокариоттар

Бактериялар бөлімі (Bacteriophyla). Жалпы сипаттама. Клетка құрылысы. Бактериялардың морфологиялық типтері. Көбеюі, тұқым қуалаушылық информацияның берілу тәсілдері. Қолайсыз жағдайларда тіршілігін сақтап қалуға бейімделуі. Бактерияның табиғатта таралуы және қоректенуі. Олардың органикалық заттар ыдырауына қатысу және табиғатта зат айналымындағы маңызы. Бактериялардың әрекетін ауыл шаруашлығында және өнеркәсіпте пайдалану. Ауру туғызатын патогендік бактериялар.

Вирустар (Virophyta) бөлімі. Құрылысы және химиялық құрамы. Вирустардың табиғаты. Өсімдіктер, жануарлар және бактериялар вирустары.

Балдырлар (Algae). Эукариотты балдырларға жалпы сипаттама. Балдырлардың морфологиялық құрылымының деңгейі және структуралық варианттары. Хроматофораларының алуан түрлілігі. Жыныссыз көбею. Жыныстық процестері. Даму циклдары, варианттары: ұрпақ алмаспай және алмасу арқылы. Изоморфты және гетероморфты ұрпақ алмасу. Балдырлардың пигментті топтары. Классификациялаудың жалпы принциптері.

Саңырауқұлақтар (Fungi, Mycota) бөлімі. Саңырауқұлақтар клеткаларының ерекшеліктері. Саңырауқұлақтардың вегетативтік денесі. Бунақталған және бунақталмаған мицелий. Мицелийдің түр өзгерістері. Субстратқа мицелидің орналасуы. Сапрофиттік, паразиттік және симбиотрофты тіршілік етуге бейімделуі. Спора түзудің негізгі белгілері, оның әртүрлілігі. Вегетативтік көбею. Саңырауқұлақтардың жынысты көбеюінің эволюциялық тенденциялары. Жоғарғы және төменгі сатыдағы саңырауқұлақтар туралы түсінік және олардың классификациялау принципі. Саңырауқұлақтардың кластары. Жетілмеген саңырауқұлақтар.

Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің жалпы сипаттамасы. Құрлықты ауа тіршілік ортасының ерекшеліктері. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің вегетативтік денесінің морфологиялық және анатомиялық жіктелуі. Негізгі мүшелері мен ұлпалары. Құрлықта тіршілік етуімен байланысты көбею органдарының өзіндік ерекшеліктері. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің жыныс органдарының шығу жолдарының мүмкіндіктері. Даму циклдерінің ерекшеліктері. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің бөлімдері. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің биосфераның эволюциялық қалыптасуындағы маңызы.

Мүктәрізділер бөлімі (Bryophyta). Мүктәрізділердің ажыратуға болатын белгілері. Даму циклдерінің өзгешіліктері. Мүктәрізділердің жер үсті өсімдіктері эволюциясының ерекше бағыты екендігі. Мүктәрізділердің қарапайымдылығының белгілері және ерекшеліктері.

Плаунтәрізділер бөлімі (Lyocpodiophyota) . Жалпы сипаттамажәне айырықша белгілері. Ұсақжапырақтылық (микрофиллия). Тіршілік және даму циклі. Тең және әртүрлі споралық. Таралуы. Классификациясы.

Қырықбуындылар немесе бунақтылар бөлімі (Equisetophyta). Жалпы сипаттамажәне ажыратуға болатын ерекшеліктер. Қазып алынған қырықбуындылар: гиениелықтар, каламмиттер. Жалпы сипаттама. Тіршілік еткен уақыттары. Кластары: гинеялар, сынажапырақтылар, каламиттер, қырықбуындар.

Шаңжапырақтәрізділер бөлімі немесе Папортниктер (Polypodiohyta). Жалпы сипаттама және бөлімнің негізгі ерекшеліктері. Спорофиттің морфологиялық және анатомиялық құрылысы. Даму циклі. Папортниктәрізділердің қазбадан табылғандары: протоптеридиум, стауроптерис, кладоксилон. Жапырақтарының шығу тегі (макрофиллия). Классификациясы.

Ашықтұқымдылар бөлімі (Pinoplyta немесе Gymnospermae) . Жалпы сипаттама және негізгі ерекшеліктері. Тұқым. Тұқымның биологиялық маңызы. Тіршілік формалары. Анатомиялық және морфологиялық құрылысының ерекшеліктері. Даму циклінің өзгешіліктері. Классификациясы.

Жабықтұқымдылар немесе гүлді өсімдіктер бөлімі (Angiospermae немесе Magnoliophyta). Гүлді өсімдіктер құрлық өсімдіктерінің эволюциясының ең жоғары кезеңі екендігі. Гүлді өсімдіктерінің эволюциясының ең жоғары кезеңі екендігі. Гүлді өсімдіктердің вегетативтік денесінің морфологиялық, анатомиялық, биохимиялық өзгешеліктері. Гүл, оның шығу тегі. Тозаңдану. Ұрық қалтасының құрылысы. Қосарынан ұрықтану, эндоспермнің ерекшеліктері. Жеміс, оның биологиялық маңызы. Жабықтұқымдылардың шығу орны, пайда болған уақыты және жорамалданған тектерінің ұрпағы (сыртқы көрінісі). Гүлді өсімдіктердің әртүрлілігі, олардың қазіргі кездегі жердің өсімдіктер жамылғысындағы рөлі. Классификациялау принциптері.

1. 
   Гүлді өсімдіктердің жыныстық көбеюі. Қосарлы ұрықтану және оның биологиялық мәні
   
2. 
   Тірі организмдер қоректенуінің негізгі типтері. Автотрофтар мен гетеротрофтарға сипаттама
   
3. 
   Плаунтәрізділердің морфологиялық-анатомиялық сипаттамасы. Шығу тегі. Даму циклі. Классификациясы, олардың табиғи және шаруашылық маңызы
   
4. 
   Мүктәрізділердің морфологиялық - анатомиялық сипаттамасы. Шығу тегі. Даму циклі. Кластарға бөлінуі және таралуы. Табиғаттағы және шаруашылықтағы маңызы
   
5. 
   Спораның түзілуі және оның жоғары сатыдағы өсімдіктердің даму кезеңінде алатын орны
   
6. 
   Жоғары сатыдағы өсімдіктердің жалпы сипаттамасы. Төменгі сатыдағылармен ұқсастықтары мен айырмашылықтары. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің шығу тегі
   
7. 
   К.Раункиер жүйесі бойынша өсімдіктердің тіршілік формасының классификациясы
   
8. 
   Саңырауқұлақтардың жалпы морфологиялық сипаттамасы, классификациясы, шығу тегі. Экологиялық топтары. Табиғатта, шаруашылықта және адам өміріндегі маңызы
   
9. 
   Жалаңаш тұқымды өсімдіктер: морфологиялық – анатомиялық сипаттамасы, шығу тегі, даму циклы, классификациясы. Табиғи және шаруашылық маңызы
   
10. 
    Жабық тұқымды өсімдіктердің морфологиялық – анатомиялық сипаттамасы, даму кезеңдері, шығу тегі, кластарға бөлінуі
    
11. 
    Папоротник тәрізділердің морфологиялық – анатомиялық сипаттамасы. Шығу тегі, табиғаттағы және шаруашылық маңызы
    
12. 
    Бактериялар мен вирустар, олардың биологиялық ерекшеліктері
    
13. 
    Жасыл өсімдіктердің ғарыштық және планетарлық ролі
    
14. 
    Өсімдік клеткаларының, ядроның бөліну жолдары.
    
15. 
    Өсімдік ұлпаларының жіктелуі (классификациясы). Түзуші ұлпалар.
    
16. 
    Тамырдың морфологиялық құрылысы, атқаратын қызметі. Тамырлар жүйесі.
    
17. 
    Жапырақтың морфологиялық құрылысы, атқаратын қызметі, орналасуы, жүйкеленуі.
    
18. 
    Өсімдік гүліндегі аналық және аталықтың жиынтығының құрылысы, атқаратын қызметі.
    
19. 
    Жемістер жүйесі. Қақырайтын және қақырамайтын жемістер, мысал келтір.
    
20. 
    Өсімдіктердің экологиялық топтары.
    

Негізгі әдебиеттер:

1. 
   Ағелеуов Е.А., Дөненбаева К.Д., Агитова К.А., Иманкулова С.К. Өсімідіктер анатомиясы мен морфологиясы Алматы,1993, 368 бет
   
2. 
   Комарницкий Н.А., Кудряшов А.В., Уранов А.А., Ботаника. Систематика растений. Учебник. М. Просвещение. 1975, 608 с
   
3. 
   Қожантаева Ж.Ж. Төменгісатыдағыөсімдіктерсистематикасы. Алматы 2004.-265 бет
   
4. 
   Назарбекова С.Т. Краткий курс лекций по систематике низших растений. – Алматы, 1999. 130с
   
5. 
   Абдрахманов О.А., Абдрахманова А.О., Ержанов Т.Н., Назарбекова С.Т. Практические работы по систематике низших растений. Часть 2. Лабораторный практикум по грибам и лишайникам. Караганда: Изд-во КарГУ. 2001. 144с
   
6. 
   Ботаника: в 4 т. Т. 1: Водоросли и грибы. Белякова Г.А., Дьяков Ю.Т., Тарасов К.Л. — М: Академия, 2006. — 320 с.
   
7. 
   Ботаника: в 4 т. Т.2:Водоросли и грибы Белякова Г.А., Дьяков Ю.Т., Тарасов К.Л. — М: Академия, 2006. — 320 с.
   
8. 
   Ботаника: в 4 т. Т. 3: Высшие растения. Тимонин А.К. — М: Академия, 2007. -352 с.
   
9. 
   Ботаника. В4 т. Т.3. Эволюция и систематика. Зитте П.., Вайлер Э.В., КадерайтИ.В.и др./под ред. А.К. Тимонина, И.И.Сидоровой — М: Академия, 2007. -576 с.
   
10. 
    Курс низших растений. (Под. Ред. М.В. Горленко. М. высшая школа, 1981, -520стр.
    
11. 
    Гордеева Т.Н. Практический курс систематики растений. М. Просвещение. 1971, -319с
    
12. 
    Шостаковский С.А. Систематика высших растений. М. Высшая школа. 1971, -352 с.
    
13. 
    Абдрахманов ОТөменгісатыдағыөсімдіктерсистематикасы. Алматы, 1972, 2003. -248 бет
    
14. 
    Әметов Ә.Ә., Мырзақұлов П.М. Жоғарғысатыдағыөсімдіктерсистематикасы. Архегониялыөсімдіктер. І бөлім, Алматы «ҚазақУниверситеті» 2000. -206 бет
    

Қосымшаәдебиеттер:

1. 
   Жизнь растений. В 6-ти томах Т.І Введение, Бактерии и актиномицеты. (Под. ред. чл:корр. АН СССР проф. Красильникова и проф. А.А. Уранова М.) М. Просвещение, 1974, 487 с
   
2. 
   Жизнь растений. В 6-ти томах Т 2. Грибы. (Под.ред. проф. М.В. Горленко) М. Просвещение, 1978, 479с.
   
3. 
   Жизнь растений. В 6-ти томах Т. 3. Водоросли. Лишайники (под ред. проф. М.М. Голлербаха) М. Просвещение. 1977, 887с.
   
4. 
   Жизнь растений. В 6-ти томах. Т.4. Мхи. Плауны. Хвощи. Папоротники. Голосеменные (Под.ред. проф. И.В. Грушвицкого) М. Просвещение. 1978, 447 с.
   
5. 
   Жизнь растений. В 6-ти томах. Т.5 /1/ Цветковые растения. (Под.ред. акад. Е.А. Тахтаджяна) М. Просвещение, 1980, 430с
   
6. 
   Жизнь растений. В 6-ти томах Т.5 /2/ Цветковые растения. (Под.ред. акад. Е.А. Тахтаджяна) М. Просвещение, 1981, 512с
   
7. 
   Жизнь растений. В 6-ти томах Т.6 Цветковые растения. (Под.ред. акад. Е.А. Тахтаджяна) М. Просвещение, 1981, 512с
   
8. 
   Рейвн П., Эверт Р., Айкхорн С. Современная ботаника. В 2-х томах. Перевод с англ. М.Мир. 1990, 348с.
   

Тіршілік жоғары ұйымдасқан материя қозғалысының формалары. Прокариоттар мен эукариоттар. Эукариотты организмдер дүниесі: саңырауқұлақтар, өсімдіктер мен жануарлар. Жануарлардың басқа организмдерден айырмашылығы мен ұқсастықтары. Зоология жануарлар дүниесінің көп түрлілігін, оның эволюциялық дамуын тіршілік жағдайларымен байланысты және табиғаттағы, әрі адам өміріндегі маңызын зерттейтін комплексті ғылым екендігі. Жануарлардызерттейтіннегізгіпәндер: морфология, систематика, физиология, эмбриология, онтогенетика, экология, зоогеография, палеонтология, филогенетика. Жануарлардыңәртүрлітоптарынзерттейтін зоология тараулары: протистология, гельминтология, орнитология, териология т.б. Зоологияныңжаратылыстанудыңбасқасалаларыменбайланысы.

Метамерияның әртүрлі буылтық құрттарда байқалуы және оның биологиялық маңызы. Тері жабындысы және бұлшық еті, жүйесінің бөліктері, қоректену және ас қорытылуы. Целомның пайда болуы, құрылысы, қызметі, қан айналу жүйесі. Зәр шығару мүшелері. Нерв жүйесі мен сезу мүшелерінің құрылысындағы ерекшеліктер. Даму ерекшеліктері.

Хордалылар типі. Типтің жалпы сипаттамасы. Құрылысындығы айрықша ерекшеліктері мен белгілері және омыртқасыздармен жалпы сипаттылығы (дененің 2-ші қуысы, екінші ауыздылық, метамерия т. б.) Табиғаттың зат айналымындағы және адам өміріндегі хордалылардың маңызы. Типтің классификациясы.

1. 
   Ішекқуыстылар типі (Coelenterata). Ұйымдасу ерекшеліктері. типтің жіктелуі.
   
2. 
   Жалпақ құрттар типі (Plathelminthes). Жалпақ құрттардың ұйымдасу ерекшеліктері, жіктелуі.
   
3. 
   Моллюскалар типі (Mollusca). Құрылыс ерекшеліктері, жіктелуі.
   
4. 
   Буынаяқтылар типі (Arthropoda). Ұйымдасу ерекшеліктері. Типтің жіктелуі.
   
5. 
   Буылтық құрттар типі (Annelida). Типтің жалпы сипаттамасы, жіктелуі.
   
6. 
   Хордалылар типі (Chordata). Хордалылардың ұйымдасу ерекшеліктері. Жіктелуі.
   
7. 
   Жұмыр құрттар типі (Nemathelminthes). Ұйымдасу ерекшеліктері. Типтің жіктелуі.
   
8. 
   Тікентерілер типі (Echinodermata). Жалпы сипаттама. Типтің жіктелуі.
   
9. 
   Қарапайым біржасушалар патшалықтармағы (Protozoa), жалпы сипаттама. Қарапайымдардың қазіргі заманғы жіктелуі.
   
10. 
    Губкалар типі (Porifera, н/е Spongia).Ұйымдасу ерекшеліктері. Типтің жіктелуі.
    
11. 
    Қосмекенділер мысалындағы метаморфоз.
    
12. 
    Көпжасушалылардың шығу тегі жөніндегі теория.
    
13. 
    Дөңгелекауыздылар класы (Cyclostomofa), ұйымдасу ерекшеліктері.
    
14. 
    Балықтар класс тобы (Рisces), морфологиясы, таралуы, систематикасы.
    
15. 
    Қосмекенділер класы (Amphibia), сипаттамасы, систематикасы.
    
16. 
    Бауырымен жорғалаушылар класы (Reptilia), ұйымдасу ерекшеліктері, систематикасы.
    
17. 
    Құстар класы (Aves), жалпы сипаттамасы, систематикасы, маңызы.
    
18. 
    Сүтқоректілер класы (Mammalia), жалпы сипаттамасы, систематикасы,маңызы.
    
19. 
    Насекомдардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы.
    
20. 
    Паразиттік жалпақ құрттардың тіршілік циклдарының ерекшеліктері.
    

Негізгі әдебиеттер:

1. 
   Бурко Л.Д. Зоология позвоночных : курс лекций. Мн., БГУ, 2006, -100 стр
   
2. 
   Зоология позвоночных : Практикум для студентов.Сост. Л.Д.Бурко, А.В.Балаш, Н.Е. Бурко Мн., БГУ, 2004, -203 стр
   
3. 
   Демеуов Ж.Д. Қазақстан фаунасы. Абай атындағы АлМУ, 1995, -213 бет
   
4. 
   Константинов В.М., Шаталова С.П. Зоология позвоночных. 2-е изд., М., 2004, -272стр
   
5. 
   Константинов В.М. и др. Практикум по зоологии позвоночных. 2-е изд., М., 2004, 200 стр
   
6. 
   Махмутов С.М. Зоология. Алматы, 2006, -225 бет
   
7. 
   Олжабекова Қ.Б., Есжанов Б.Е.Омыртқалылар зоологиясы. 1,2 бөлім. Алматы, 2007, -280 бет
   
8. 
   Демеуов Ж.Д., Батырова К.И., Жақсыбаев М.Б., Демеуова Л.Н., Сексенова Д.У., Майматаева А.Д. Омыртқалылар зоологиясының лабораториялық жұмыстары. Оқу құралы. Алматы, ҚазҰПУ, 2010, -90 бет
   

Қосымша әдебиеттер:

1. 
   Беркінбай О. Орнитология. Оқулық. Алматы, «Жібек жолы» БҮ, 2008, -140 бет
   
2. 
   Беркінбай О., Есжанов Б.Е., Ташенов Б.Ж. Териология. Оқулық. Алматы, «Жібек жолы» БҮ, 2008, -135 бет
   
3. 
   Беркінбай О., Есжанов Б.Е., Ташенов Б.Ж., Құлманова Г.А. Қазақстан құстары мен аңдарының биологиясы. Оқулық. Алматы, «Жібек жолы» БҮ, 2008, -275 бет
   
4. 
   Берм А. Рыбы и амфибии. М., ООО «АСТ», 2000, -367 стр
   
5. 
   Берм А. Птицы. М., ООО «АСТ», т. 1-2,2000, -372 стр
   
6. 
   Берм А. Звери. М., ООО «АСТ», т.1-2, 2000, -379 стр
   
7. 
   Животный мир Казахстана и проблемы его охраны. Алма – Ата, 1982, -300 стр
   
8. 
   Жизнь животных. 2-е изд., М., Просвещение, Т.4-1983, Т.5-1985, Т.6-1986, Т.7-1989, -507 стр
   
9. 
   Есжанов Б.Е. Сүтқоректілер. Алматы, «Жібек жолы» БҮ, 2007, -187 бет
   
10. 
    Қазақстанның Қызыл кітабы. 3-ші басылым, Т.1, Жануарлар. 1-ші бөлім. Омыртқалылар. А., 1996, -115 бет
    
11. 
    Наумов С.П. Омыртқалылар зоологиясы. Алматы, 1970, -250 бет
    
12. 
    Параскив К.П. Прысмыкающие Казахстана. Алматы, 1996, - 228 стр
    
13. 
    Сәтімбеков Р., Сәлімова З. Хордалылар (желілілер) зоологиясы. А., 1999, -150 бет
    
14. 
    Ананьева Н.Б. Атлас пресмыкающиеся Северной Евразии. СПб., 2004, -239 стр