Тақырып: Пневмокониоздардың әртүрлері (силикатоздар, металлкониоздар және т.б

Силикатоз - бұл пневмокониоз тобына жататын, табиғатта магнийдің, темірдің және басқада кең таралған элементтердің құрамында диоксид кремний бар, ұзақ уақыт силикат шандарымен дем алу нәтижесінде пайда болатын ауру. Оларға табиғатта минеральды (асбест, тальк, каолин, нефелин, слюда) сонымен қатар жасамды қосындылар (цемент, шыны волокнолары, шлаковата) жатады. Жұтатын шаңның құрамына қарай асбестоз, талькоз, нефелиноз, тағы басқа силикоз түрлерін ажыратады. Асбестоз шаңының әсерінен болатын асбестоз силикатоздардың сініндегі жиі таралғаны және ауыр клиникалық ағымы бар.

Талькоз тальк шаңдарың жұту пайда болады, ол асбестозға қарағанда аз кездеседі және аурудың соңы сәтті аяқталады, жұмыс істегеннен кейіп 15-20 жылдан кейін дамиды.

Пневмокониоздардың жағы бір түрі құрамында каолинит болатын глин шаңдарының әсерінен болатып ауруды каолиноз деп атайды, ол коалинмен кемінде 15 жыл қатынасқан адамдарда дамиды.

Пневмокониоздардың цемент шандарының әсерінен интерстиниальды фиброз дамуымен ерекшеленеді. Пневмокониоздардың ішіндегі карбокониоздар дамуына, көміртегі шандары әсерінен болады. Жұтатын шандардың әртүрлі байланысты олардың антракоз, графитоз, күлді пневмокониоз түрлерің ажыратады. Көмір, графит, күл, алмаздың шаңдарының қасиеті әлсіз фиброгенді. Бұл пневмокониоздар жиі кездеседі, ұзақ уақыт шаңды жағдайда істеген адамдарда пайда болады. Антракоз - бұл баяу прогрессивті дамитын ауру, ол 15 жылдан артық көмір шаңдарымен қатынаста болғанда дамиды. Негізінен Донбасстық антрацитті көмірі фиброгенді болып келеді, өйткені олар тығыз, құрамында ұшқыш заттары аз, жаңа бұзылган бөліктері жоғары биологиялық белсенділік қасиетке ие. Көмірдің төменгі метаморфизмдік деңгейі, ұшқыш заттардың көп болуының патогенді әсері айқын. Металлдық шаңдардың бұлардың ұзақ уақыт әсерімен өкпеде фиброзды реакциялы диффузды процесс дамып, ол кейін пневмокониозға ауысады.

Таза метоллокониоздар жиі кездеспейді, өйткені өндірістік жағдайда металлда әртүрлі қоспалар және кремний диоксид болады.

Органикалық шандардың болуы пневмокониоздарға биссиноз жатады, ол мақта шаңдарының әсерімен бронхоастматикалық синдромы қалыптасады. Оған өкпеде диффузды диссемиттирленген процесс тән емес.

Еңбек жағдайында пневмокониоздардың дамуы

Негізімен асбест пайдаланатын өнеркәсіптерге, автомобиль, авиация, трактор, химия, электрохимия, кемежасау, машинажасау орындары жатады.

Тальк табиғи магнезиальды силикат, түрі тәрізді, пластинка, аморфты салмақ. Текстильді, полимерлі, радиотезникалық, пластмасса, шина, резина, керамика ондірістерінде тальк пайдаланады. Оның жұмыс орындағы ауады ШРЕК-і 4 мг/м³.

Құрамында силикат каолиниті бар глина, кірпіш-керамика өндірісінде ішқазан ретінде қолданады. Оливии керамикалық өндірісінде, құю цехтарында колданылады. Сазды күйдіру, әкті және табиғи мергелейді өндеу арқылы цементті алады. Цемент құрылыс өндірісінде кейінен қолданылады. Цементтік әсері цемент өндірісінде ғана қолданғанда болады.

Антракоз тер астында, көмір электрондарын дайындау, байыну фабрикалары жұмыскерлерінде жиі кездеседі. Антракоз шахтерлардың пневмокониозы деп аталады. Ол забойщиктерде, бұрғылау машинасын жүргізушілерінде де кездесуі мүмкін. Антракосиликоз 10% бос кремний диоксиді бар көмір шахталарында бұрғылаушылармен проходчиктерде кездеседі.

Сидероз көп кездеспейді, көбінесе домн пешінде және агломерациялық фабрика жұмысшыларында кездеседі. Пневмокониоз құрамында 10% кремний диоксиды бар аралас шандарды жұтқанда, жиі көмір шахталарында (антросиликоз) темір рудниктерінде (сидеросиликоз), фарфор-фаянсты және ондірісінде, жалпы ондірісінде (силикосиликатоз).

Органикалық шаңның әсерінен болатын пневмокониоздар көбінесе ауыл шаруашылық жұмыскерлерінде дамиды. Онда шаңның құрымына минералдармен қоса органикалық заттар кіреді.

Патогенез және патоморфологиялық сипаттамасы.

Осы күнге дейін асбесттің фибриногенді механизмі толық анықталмаған. Механикалық және токсико-химиялық теориялар тұрақты емес. Кейбір зерттеушілер асбесттің фибриногенді қасиетті физико-химиялық қасиеттері мен талмықтардың ұзындығына байланысты дейді. Жіңішке және ұзын талмықтар фибриногенді және канцерогенді болып табылады деп санайды. Асбестоздын механикалық дамуында иммунопатологиялық реакциялар қатысады деген мәлімет бар. Асбестің биологиялық әсер етуінде иммунорегуляцияның бұзылуы және асбестті талшықтар мен фибробласттардың қарым-қатыпасының ерте этапында 2-шілік иммунодефициттік даму белгілері маңызды роль атқарады. Фибриногенді активтілікті молекулярлы механизм бойынша асбест құрамында кварц бар маңна ұқсас болып келеді. Асбесттің көптеген бөліктері альвеолярлы қабырғалардан өтіп, өкпенің интерстициясына жетіп, бұл жерде макрофагтардың.

Кеуде қуысы қалыпты немесе эмфизематозды. Перкуссия кезінде қарап реңкелі өкпелік дыбыс төменгі және жоғары бүйір бөлігінде естіледі. Ұзарған демді қатты тыныс, төменгі бөлігінде - әлсірінген ұсақ көпіршікті ылғалды сырылдар. Өкпелік жұрек сырқаттың кеш кезеңінде дамиды. Басында өкпелік артерия, үстінен 2 тон акценті, оның қосарлануы, артынан оң жұрек куысының кеңеюі пайда болады. Қақырықта жиі асбесті талшықтар табылады.

Талькоз шаңмен қатынасатынан кейін 10 жылдан соң дамиды. Науқастың шағымдары: физикалық күш түсудсгі ентігу, құрғақ немесе аз көлемді шырышты қақырықты жөтел, кеуде қуысындағы ауырсыну. Бұның бәрі науқасты аз мазаланалы. Тыныс мүшелерінің зерттеу кезінде өкпе үстінен қарап реңкі дыбыс анықталады. Аускультацияда, жиі ылғалы ұсақ көпіршікті сырылдары бар қатты тыныс, төменгі өкпе аланда кейде крепитацияны және плевра шуын байқауға болады. Науқастың жүрегі шекарасымен қалыпта, тондары әлсіреген, кейін өкпенің артерия үстінен 2 тонның акценті пайда болады. ЭКГ-да тісшенің вольтажы төмендеген. Талькоздың ағымы баяулайды әдетте. Процесс 2 кезеңнен аспайды. Басқа пневмокониозының салыстырында қатерсіз сырқат болып саналады.

1 кезеңді оливиноз туу үшін 10 жыл шамадағы стаж керек. 5 ж. стажды науқастарда кездеседі. Науқастын шағымдары: кеуде қуысты ауырсынулар, ентігу және жөтел. Шағымдары рентгенологиялық өзгерістерінен бұрын пайда болады. Объективті зерттеуде эмфиземаның және пневмофиброзының көрінісін табады. Жүрек шағының өзгерістері миокард дистрофиясы және гипертонияға беіймділікпен корытындыланады. Ол, туберкулезінің сирек асқынуы.

Антракоз үшін триада симптомы сипатты, бірак, көмір шаңдарының тыныс жолдарының шырышты қабатына айқын әсері болмағанмен шырышты бездерінің функциясын көтереді. Бұл науқастарда, бронхда катаральды көріністер айқын. Олар кілегейлі қақырықты жөтелге жиі шағымданады. Антракотты процесс баяу дамиды. Айқын өзгерістер әдетте, болмайды. Егер, едәуір сырқат болса, онда бұл аралас шанды жұтуының нәтижесі – көмірлі және кварцты шаңдарды (антракосиликоз). Туберкулезының асқынын таза силикозының айырмасы, туберкулезының асқынған силикоантракоз қатерсіз ағымды болады. Әдетте, науқастар аздаған көлемді кақырығы бар жөтелге, кеудедегі ауыруға және физикалық күш түсудегі шамалы ентігу шағымданады. Физикальды зерттеу кезінде өкпенің шамалы айқын эмфиземасының белгілері және аздалған құрғақ сырылдар түріндегі катаральды біліністер аңыкталады. Ішкі тыныс функциясы ұзақ бұзылмаған және аздап төмендеген.

Электродәнекерлеушінің және газкескішінің пневмокониоздарынан туберкулез салыстырмалы жиі асқынады. Сондай-ақ бронхиттің симптомокомплексі бар (12-28°) созылмалы бронхоөкпелік инфекция және созылмалы пневмония жиі асқынады.

Биссинозының клиникалық көріністерінде, кейде, шандық аз
ерекшелененің, бронхит басым. Тек ондірістік анамнез ғана оны кәсібке
жатқызуға мүмкіндік болады. Оның ерекшелігі болып, жөтелінің жиі
астматикалық компонентпен және көтеріңкі t-н жүруі саналады. Жұмыскерде
апта басында жағдайдын нашарлауы, “дүйсенбі симптомы”, келей күні жөтел
тұншығу, кеудегі ауырсыну, әлсіздікің аз мазалауы байқалады. Демалыстан кейін мүндай нашарлар 3-5 күнге созылып, артына өтеді. Сырқаттың 3 кезеңін айырады. 1 кезенде - науқасты, жөтел, кеудедегі қысылу, бірнеше сағатқа немесе бірнеше (1-2) күнге созылатын жалпы әлсіздік мазалайды. Жұмысқа жарамдылықтың жоғалуы жоқ. П кезеңде-жөтел тұрақты, әдетте, қақырықтын бөлінуімен жүреді, жиі созылмалы астматикалық бронхиттің симптомдары бар. Ол, өкпе эмфиземаның дамуына әкеледі. Бұндай науқастарда, жиі уақытша еңбекке қабілеттілікті жоғалту болады. Науқастар, оларды шаңдану жағдайынан шығаруды қажет етеді. Сырқаттың Ш кезеңі ауыр созылмалы бронхитпен, өкпе эмфиземасының пневмосклерозымен сипатталады. Науқаста ылғада, ентігу, жөтел, тұншығу. Біртіндеп "өкпелік жүрек" дамиды.

Ұн шандары бронхитті шақырады, астықтық одан басқа пневмофиброзының дамуына әкеледі.

Пневмокониоздың ажыратпа диагностикасында созылмалы гематогенді диссеминирленген туберкулез маңызды орын алады. Оның пневмокониоздан айырмашылығы: өршу мен ремиссиялау алмасуы, өршу периодында лейкоцитоз, ЭТЖ жоғарлауы, туберкулез микробактериясының болуы; туберкулин сынамасы әдетте өз мәжді; өкпеден тыс туберкулез формалары болуы мүмкін. Рентген тексерісте өкпенің жоғарғы бөлістерінің зақымдалуы плевральды реакциямен жүруі созылмалы диссерминирленген туберкулезге тән. Ошақтардың интенсивтілігі, тіміні және көлемі полиморфты сипат алса, ол пневмокониозға мономорфты ошақтар тән.

Созылмалы диссеминирленген туберкулезде өкпе паренхимасында немесе лимфа түйіндерде кальцинаттар анықталса, силикозда (түйінді формасында) бұл сирек кездесуі және таралуы біркелкі болады. Туберкулезде лимфа түйіндердегі кальцинаттар тұт жемісі тәріздес, силикозда жиектері әктелген жұмыртқа қабығына ұқсас. Диссерминирленген тубекулездің диагностикасында жағымды клиникалық және рентенологиялық динамикасы арнайы туберкулезге қарсы терапиядан соң жаңа ошақтардың кішіреюі және сіңуі жүреді. Белсенді туберкулез процессінде фибриноген, гиолуронидаза және фибринолитикалық белсенділігінің жоғарылауы болады.

Өкпенің диссеминирленген туберкулезінде және кәсіптік диссеминиреленгін процесстердін ажыратпа диагностикасында кәсіптік анамнез маңызды. Пневмокониоз және әсіресе силикоздың өкпе туберкулезінің диссерминирленген формасымен асқынуын ескеру керек.

Диффузды үрдемелі интерстициальды фиброз (синдромы Хамман-Рича) патологияның салыстырмалы сирек формасы болып табылар. Хамман-Рич синдромы үдемелі ентікпе, цианозбен сипатталады. Ұстамалы жөтел аз бөлінетін қақырық және диффузды интерстициальды үдемелі өкпелік фиброз. Аурудың этиологиясы белгісіз. Аурудың дамуымен әлсіздік, арықтау, кеуде клеткасында ауырсыну, қан түкіру пайда болады. Температура қалыпты, орта кезеңінде - субфибрильді. Қолдың тырнақ фалангалады қалындауы, тырнақтардың формасы "сағат шынысы" секілді болуы. Өкпенің төменгі бөліктерінде катаральды көріністері, жиі майдакөпірішікті ылғалды сырылдар естіледі. Өкпенің жеткіліксіздігі желденудің рестриктивті бұзылысының өршуімен және диффузды бұзылыстардың қосылуымен жүреді. Гипергаммаглобулинемия және ЭТЖ жоғарулауы байқалады. Соңынан жүрек жеткіліксіздігі өседі. Ауру ағымы жедел және созылмалы болуы мүмкін.

Пневмокониоздардың бір-бірімен және басқа мамандаған және маманданбаған өкпе аурулармен ажыратпалы диагностика.

Салыстырмалы диагнозда назарда мынаған аудару керек. Хамман-Рич синдромы тыныс жеткіліксіздігінің ауыр клиникалық көрінісі, соған сәйкес айқын рентгенологиялық белгілері мен кәсіби анамнез. Диагнозды анықтауда каннын құрамында барлық иммуноглобулиндер ішінен гаммаглобулиндердің жоғарлауы және өкпеге қарсы антидене тітіркенуін жоғарлауы. Хамман-Рич синдромы, этиологиясы кәсіби созылмалы диффузды диссерминерленген өкпелік зақымдану меп салыстармалы диагноз ауыр түрінде ғана жүргізеді. Бұл жедел прогрессивті силикоз және асбестоз тыныс алу бұзылысымен, бериллиоздың ауыр түрлері кейде алюминаза және т.б. кәсіби ауруларың диагнозында кәсіби маршрут және оның ауруының адекватты ауырмау қажет. Миллиарлы карциноматоз және рактың дексеминирленген түрі

Пневмокониоз бен өкпенің ұсақ шашогранды метастаздық ошақтарымен салыстырмалы диагнозды жүргізу қиын түседі (миллиарлы карциноматоз, карциномагозды лимфангоит) метаздаздың 1-шілік негізгі сүт безінің рагі, асқазан, қалқанша без, аталық без рагі.

Өкпенің диссеминирленген өкпенің зақымдалуы неопластикалық түрі болуы мүмкін және өкпелік аденоматоз өтуі мүмкін. Гематогенді шашыранды түріне рентгенологиялыққа тән ошақ тәрізді полиморфты көленке көлемі дөнгелек немесе біркелкі емес, контуры айқын емес. Лимфогенді таралғанда интерстициалды өзгерістер болады түбірі инфильтрирленген жедел прогрессивті рентгенологияның өзгерістер тән.

Диссеминирленген карцинаматоздың клиникалық көрінісі силикоз және басқа да пневмокониоз және бериллиоздан айырмашылығы болып жедел тыныс жеткіліксіздігінің айқындалуы жалпы жағдайының нашарлауы, жүдеу интоксикация мен көрінеді. Диагностикасында қақырығында атипиялық клеткалар және регионарлық лимфотүйіндердің метастазда көрінеді. Бұл белгілер көп көпіршікті қақырық өкпелік аденоматозға тән.

Карпиноматоз бен пневмокониоз және бериллиозбен салыстырмалы диагноз жүргізенде биохимиялық диагнозда негізгі орын алады. Өкпе карциноматозына мына көрсеткіштердің жоғарлауы тән: тамыр-улпа өткізгіштігінің жоғарлауы (фибриноген, гаптоглобин, спал қышқылы жоғарлауы).

Өкпе саркайдозы

Саркайдоз (Бенье-Бека-Шаумана ауруы) жүйелі ауруы этиологиясы анықталмаған әртүрлі органдардың ретикулоэндотелнальды ұлкасында көптеген эпителиоидты - клеткалы гранулема дамуымен жалғасады. Пневмокониозбен саркаидоздың салыстырмалы диагнозын негіздеуде аурудың ерекшеліктеріне және процестің сатысына байланысты. Саркоидоздың 1-і сатысында өкпе түбірінің лимфа түйіндері ерекше айқын ұлғаюі байқалады. Өкпеде ешқандай өзгерістер болмағанда.

Силикоздың 1-ші сатысында торлы және өкпе деформациясы төменгі дәрежелі өзгерістер болады. Түнді вариатында - ұсак дақты көлеңкелер көрінеді.

2-іпі сатысында екі ауруда да рентгенологиялық сүретінде көп сәйкестік болады бірақта айрықша белгілері болады. Силикозға қарағанда сарқойдозда лимфаденопатияға байланысты өкпе түбірі ұлғайған олардың сипаты өкпе суретінің деформациясы торлы, диссиминаңиясы миллиарлы түбір алдында майда - ірі ошақтар.

Силикоздың 2-сатысына мынадай көрініс тәні диффузды диссиминация бір типті үлкен дәрежелі түйінді көлеңкемен кортикальды орналасу тән. Түйінді қараюда айқын интерстициальды өзгерістер байқалады. Силикоздың 3-іпі сатысында түйіндердің қосылуынан үлкен фибринді түзілістер қалыптасады, плевраға массивті жанасады лимфа түйіндер әктенеді, көбінесе өкпе түбірінің "жұмыртқа қабығы" типтес болады.

Саркайдоздың 3 сатысында цирроздық өзгерістер біркелкі емес гомогенсіз құрылыммен сипатталады.

Силикоздың 3 сатысында көбінесе туберкулезбен жалғасады. Саркаидозда туберкулез сирек кездеседі. Силикозбен саркаилозды салыстырмалы диагноз жүргізгенде кәсіби маршрутты зерттеу және әсіресе агрессивті шаң- тозаң факторлары клинико-рентгенологиясы сәйкес келмейді. Саркаидоздың диагнозында өкпеден тыс патология табылады. Туберкулинге сезімталдық төмендейді өкпеде патологиялық өзгерістердің регрессиясы болады.

Емдеу және профилактика.Кониотикалық фиброзға әсер ететін және оның прогрессіне кедергі болатын эффективті патогенетикалық заттардың жоқтығына байланысты пневмокониоздарды емдеу кезіндегі көңіл патогенетикалық процессің әртүрлі звенеларына бағытталуы тиіс.

Экспериментте полимерлік препараттың бір қатары зерттелген. Оның ішінде антифиброгенді әсер көрестуші және силикоздың өршуіне жол бермейтін поливинилпиридин (поливинооксид) бар. Бірақ, поливинооксидті қолдану кезінде клиникада силикаттық процессін ағымының әсері байқалмаған.

Шаңмен қатынаста жұмыс істейтіндермен пневмокониозының ауыратындар үшін емдеу- профильдік шаралар комплексінде, еңбекпен демалыс рахі құру, толық дұрыс сбалансирленген тамақтану, спортпен және тыныс гимнастикасымен шұғылдану, шынықтыратын ем процедуралады, темекіден бас тарту маңызды мағына атқарады.

Жер астында жұмыс істейтіндер, жылына 2 рет күз-қыс және көктем кезінде, курсы 20 сеанстык ультракүлгін сәулеленуді шахталық фотарилер жағдайда өткізуге міндетті. Айқын емес өкпелік жеткіліксіздігі бар пневмокониозының ауыратынға станционар жағдайда новокаиның, кальций хлорилімен электрофорез корсетілген.

Жалпы стимулдеуші қасиеттері болатын және организмның спецификалық емес реактивтілігін көтеруші (әлеутерококтың, пантокриннің тұнбасы) адаптогендерді кең қолдануға болады. Витаминдер комплекстері (В1, С, Р, никотин қышқылы) көрсетілген.

Тыныс жолдарының шырышты қабаттарының жағдайын жақсарту үшін сілтілік, тұзды-сілтілік ерітіннің немесе минералдық сулардың жылы-ылғалы инголяциясын кең қолданады. Бұл заттарды қабынуға қарсы әсер көрсетуші (пияз, сарымсақ) фитонцид ерітінумен бірге қолдануға болады. Ингаляцияны 10-15 күн ішінде тәулігіне 1-2 рет тағайындайды. Ингаляция курсын жылына 1-2 рет өткізген дұрыс.

Пневмокониозының бастапқы кезеңінде маңызды профилактикалық және емдеу шарасы болып, тыныс гимнастикасы саналады. Тыныс кешенімен жүретін ЛФК көптеген физиологиялық функцияның жақсаруына әсер етеді, тыныстың тереңдігін және ырғағын реттейді, тыныс механикасын қалыптастырады.

Жоғары тыныс жолдарының қабыну ошақтарының санацияға, көңіл бөлінуі керек. Бронхиттің белгілері бар пневмокониозың ауыратыңға қақырық түсіруші және ерітуші заттарды, сондай-ақ жөтелге қарсы препараттында тағайындау толық негізді. Әсіресе, бұл кезде, бір уақытта өкпелік қан айналымды жақсартатын және өкпе артериялық қысымын реттеуші пуриндік қатарының (эуфиллин) препаратты эффективті. Тұтқыр қақырықтың болуы кезінде проталиттік ферменттік ингаляциясын (трипсин, лидаза, гиалуронидаза) қолдануға болады. Айқын өкпелік жеткіліксіздігі бар пневмокониозының емдеуде бәрінен бұрын, қап оксигенациясының, бронхиттің дренажды функциясың жәою кіші қан айналым шеңберіндегі қысымының төмендеуінің жақсаруына бағыттаумыз керек. Оттегі ингаляциясы немесе гипербариялық оксигенация (ГБО) түріндегі оксигенотерапияны тағайындау міндетті түрде. Бронхолитиктер және кіші қанайналым шеңберіндегі қысымды түсіруші заттар (эуфиллин, теофиллин, коринфар) ұсынылады. Эуфиллинді тамыр ішілік құю және майшам теофиллинді қолдану едәуір эффективті. Созылмалы өкпелік жүрек кезінде декомпенсация кезеңінде жүрек глюкокортикоидтар (коргликон, строфантин) міндетті керек. Перифериялық ісіктері бар айқын декомпенсация кезінде күштті диуретикалық заттарды (фуросемид) қолданады.

Миокардты метаболиттік процессің дұрысталуына анаболикалық гормондар (ретаболил, метандростенолон), В тобының витаминдері әсер етеді. Тұрақты ісіктік синдром кезінде, кейде, кортикостероидты гормондар эффективті болады. Бронхолитикерді, тамыркеңейткіш және кардиотоникалық заттарды қосып бірнеше дәрілік заттарды тағайындау кезде, оларды, натрий хлоридің изотопикалық ерітінде тамшы әдісімен енгізу толық негізді. Бұл кезде гепариннің аздаған дозасы (5000-10000 ЕД) ұсынылады.

Силикоздың тез өршу түрінде глюкокортикоидты гормондарды қолдануға болады. Олар, қабынуға қарсы антипролиферативті және пневмофиброздың дамуына тоқтарушы әсер көрестеді. Силикоз кезінде, гормональды терапияны жылына 1-2 рет 1-1 айдан өткізеді. Глюкокортикондты емдеу кезінде инфекцияга қарсы тұрды төмендеуі мүмкін, сондықтан туберкулезінің асқынуын болуы үшін туберкулезге қарсы (изопиазид) препаратын профилактикалық қорғау міндетті керек.

Пневмокониоздың әр түрінде медико-социальды экспертиза жүргізу, еңбектің реабилитация және диспансеризация

Пневмокониозға күдікті адамдар бұрынғы кәсібіне жұмысына 6-12 айдан соң қайталатың рентгенографиялық, клиникалық және функциональды тексерілерің тереңдетілетің диспансерлік бақылау жағдайда ғана жіберіледі.

Пневмокониоз кезінде медициналық болжам және науқастардың еңбекке жарамдылығы жұттылған шаңның фиброгенді, процесстерің түрін, асқынуын және сәйкес сырқаттың анықталады. Шаңмен қатынастан тыс, бірақ ауыр физикалық еңбектің және қолайсыз микроклиматпен байланысты жұмысқа ауысуда көбінесе, өкпе жеткіліктерінің, өкпе эмфиземаның және бронхиттік синдромның дамуы байқалады.

Аз фиброгенді шанның болған пневмокониоздар қолайлы ағымды болады. Силикозбен ауыратының болжамы, бірінші диагнозының процесстің түріне ғана емес, асқынуларға да байланысты.

Әлсіз айқын, асқынбаған интерстициальды силикозда (1S, 2S, 1рS) наукастың жұмысқа жарамдылығы толық сақталады. Көтеріңкі рискті қолайсыз ағымды силикозы бар науқастар еңбек ауырының дәрежесі және микроклиматы біршама қалайлы жағдайы жұмысқа тұруы керек.

Түінді силикозда (2р, 1g) медициналық және еңбектік болжам жиі қалайсыз. Процесстің бұл түрлері, жиі (50%) туберкулезының асқынуды және 3-4 жылда өршуі байқалады.

Пневмокониозының ауыратындар шаңның, тітіркеші және токсикалық әсерлі заттың әсер етуің байланысты кәсіптерде жұмысқа тұруы керек. Оларға ауыр физикалық еңбектін, қолайсыз микроклиматтың байланысты, сондай-ақ, жер асты жағдайдағы жұмыстар қарсы көрсетілген. Басқа жұмысқа ауысу үшін науқастар, кәсіби еңбекке қабілеттілігінің тұрақты жоғалту дәрежесін анықтау үшін МСЭК-а жібереледі.

Пневмокониозының айқын түрімен П-Ш дәрежелі өкпелік жеткімсіздік асқынулары және компенсация стадиясы созылмалы өкпелік жүреғі бар науқас, жұмысқа жарамсыз.

Пневмокониозының түріне байланыссыз процестің созылмалы бронхиттің асқынуы кезіндегі болжамы ауыр. Пневмокониоздың барлық түрлерімен "S" және "t” түрлерінің астматикалық бронхиттің және 1 дәрежелі өкпе жеткіліксіздің клиникалык синдромы бар түрлерін коса отырып, адыратындарға шаңмен, физикалық еңбекпен және қолайсыз микроклиматпен байланысты жұмыс қарсы көрсетілген.

Мұндай науқастарда өкпе эмфиземасы және созылмалы өкпелік жүрек дамуы жағдайда сырқаттын болжамы емдеудің эффективтілігін, бронхоспазм айкындылығымен, өкпе эмфиземасымен, ішкі тыныс функниясының көрсеткіштерінің тұрақты бұзылуымен анықталады. Егер, сырқат ұзақ ремиссиямен жүретін болса, онда наукасқа құрғақ және жылы кеңістекте, физикалық күш түсуге байланыссыз жұмыс істеуге болады. Созылмалы бронхиттің өкпе эмфиземасының және декомпенсация стадиясындағы созылмалы өкпелік жүректің клиникалық көріністері бар, силикоздың бастапқы түрлерінде (1S, 2S, 2Р) науқастар жұмысқа жарамсыз.

Иммунды-патологиялық сырқаттын, көбінесе ревматоидты полиартритпен аскынған силикоз кезінде болжам қолайсыз болады.

Өкпе туберкулезімен асқынған пневмокониоз кезінде сырқаттың болжамы, пневмокониоздың және туберкулездің түріне, сондай-ақ туберкулезге қарсы терапияның эффективтілігіне де байланысты болады. Туберкулезбен асқынған, аз фиброгенді шандардан болған пневмокониоз кезінде сырқаттың болжамы, көбіне спецификалық процестің ағымымен анықталады. Силикоз кезінде туберкулездің қосылды айтылған процесстің өршуіне әкеледі. Туберкулезінің белсенді түрінде, науқастар, силикозының түріне байланыссыз жұмысқа жарамсыз және туберкулезге қарсы емдеуді қажет етеді. Туберкулез ошақтарының тығыздалуы немесе инфильтраттардың сорылуы кезінде, науқасқың жұмысқа жарамдылығы, негізінен пневмокониоздын түрімен анықталады. Бірақ, бұндай науқастарды, типті, ШРЕК-тің аспайтын концентрациясы шаңмен қатынасты жұмыста қалдыруға болмауы. Өткізілген туберкулезге қарсы терапиядан эффектінің болмауы және туберкулезді процестің өршуіне тенденция болған, кезінде (оның таралуы немесе ыдырауы), науқастар, пневмокониоздың түріне байланыссыз жұмысқа жарамсыз деп танылуы тиісті.