Қазіргі қазақ тілі синтаксисі

Қазіргі қазақ тілі синтаксисі

1. 
   Ол – студент тіркесінің байланысу амалы
   

1. 
   интонация арқылы
   
2. 
   қосымша арқылы
   
3. 
   септеулік шылау арқылы
   
4. 
   орын тәртібі арқылы
   
5. 
   синтетикалық тәсіл арқылы
   

2. 
   Орайлас байланыстағы тіркес
   

1. 
   осы қыс
   
2. 
   киноға бардық
   
3. 
   ертең барамыз
   
4. 
   ағамның дәптері
   
5. 
   мен келдім
   

3. 
   Есім сӛз тұлғаның ешбір қосымшасыз тіркесіп, мағыналық жақтан бағынуы
   

1. 
   қабысу
   
2. 
   жанасу
   
3. 
   матасу
   
4. 
   меңгеру
   
5. 
   қиысу
   

4. 
   Жеке сӛзтұлғалардың жіктік жалғауы арқылы байланысуы А) жанасу
   

D) матасу Е) қабысу

5. 
   Жанаса байланысқан сӛз тіркесі А) биыл келді
   

С) кітап оқыды

D) Асқардың қаламы Е) білімді студент

6. 
   Қиыса байланысқан сӛз тіркесі А) колхоздың малы
   

С) дәптерге жазды

D) жылдам жүрді Е) зәулім үй

7. 
   Қабыса байланысқан сӛз тіркесі
   

С) мектепке барды

D) тәтті тағам Е) егін орды

8. 
   Меңгеріле байланысқан сӛз тіркесі А) кесте тоқыды
   

D) таңертең тұрды Е) ерте жиналды

9. 
   Матаса байланысқан сӛз тіркесі А) үйдің іші
   

D) тез жазды

Е) ӛзенге беттеді

10. 
    Оразбай келген еді сӛз тіркесінің дұрыс талданған қатары:
    

1. 
   орайлас байланыс, предикаттық, синтетикалық тәсіл, қиысу, сӛйлем
   
2. 
   сабақтас байланыс, предикаттық емес, синтетикалық тәсіл, меңгеру
   
3. 
   сабақтас байланыс, предикаттық емес, аналитикалық тәсіл, матасу
   
4. 
   салалас байланыс, предикаттық емес, аналитикалық тәсіл, қабысу
   
5. 
   сабақтас байланыс, предикаттық, синтетикалық тәсіл, қиысу, сӛйлем
   

11. 
    «Сары жапырақ» тіркесімінің дұрыс талдануы
    

В) сабақтас байланыс, предикаттық емес, аналитикалық тәсіл: интонация, қабысу;

С) орайлас байланыс, предикаттық емес, синтетикалық тәсіл: тәуелдік жалғау, қабысу;

D) салалас байланыс, предикаттық емес, аналитикалық тәсіл: орын тәртібі, жанасу;

Е) сабақтас байланыс, предикаттық емес, аналитикалық тәсіл: орын тәртібі, жанасу.

12. 
    Түйдекті тіркесті сӛз тіркесі:
    

1. 
   сазгерлік ӛнер
   
2. 
   отыз кітап
   
3. 
   шамдарды сӛндірдік
   
4. 
   үйдің іші
   
5. 
   бала ӛсіп келеді
   

13. 
    Анықтауыш қызметінде тұрған белгісіздік есімдігі А) ананың ісі
    

D) ӛзінің тілегі Е) барлық халық

14. 
    «Жақып бастаған жиын үлкен сары самауырды жаңа ортаға алысып, шайды сорап-сорап тартып жатыр» деген сӛйлемдегі самауырды, шайды сӛздері қандай сӛйлем мүшесі?
    

С) анықтауыш

D) мезгіл пысықтауыш

Е) сын-қимыл пысықтауыш

15. 
    «Сорлының зары арлыға кездескей деп жіберіп еді... айтар арызымызға құлақ ассаңыздар екен...» деген сӛйлемдегі арызымызға сӛзі қандай сӛйлем мүшесі?
    

С) анықтауыш

D) мезгіл пысықтауыш

Е) сын-қимыл пысықтауыш

16. 
    Сӛйлемде белгілі бір мүшенің заттық, мекендік, мезгілдік т.б. мағынасын басқа сӛзбен түсіндіріп, нақтылап кӛрсететін сӛз я сӛз тіркесі
    

1. 
   анықтауыш
   
2. 
   айқындауыш
   
3. 
   пысықтауыш
   
4. 
   толықтауыш
   
5. 
   үйірлі мүше
   

17. 
    Күрделі бастауышы бар сӛйлем
    

1. 
   Адам тілі тас жарар, тас жармаса, бас жарар.
   
2. 
   Білегі жуан бірді жығар, білімі толық мыңды жығар.
   
3. 
   Батыр бір рет ӛледі, қорқақ мың рет ӛледі.
   
4. 
   Жүні кӛгілдір, маңдайы ақ қасқа, құйрығы шолақ бұл иттердің үлкендігі арыстандай.
   
5. 
   Қақтаған ақ күмістей кең маңдайлы, аласы аз қара кӛзі нұр жайнайды.
   

18. 
    «Талабы жоқ бала білімнен құр қалады» деген сӛйлемде қатысқан мүше
    

1. 
   күрделі бастауыш
   
2. 
   үйірлі бастауыш
   
3. 
   үйірлі баяндауыш
   
4. 
   үйірлі анықтауыш
   
5. 
   күрделі анықтауыш
   

19. 
    Сӛйлемнің айтылу мақсатына қарай жіктелуі
    

1. 
   толымды, толымсыз
   
2. 
   лепті, лепсіз
   
3. 
   болымды, болымсыз
   
4. 
   хабарлы, сұраулы, бұйрықты
   
5. 
   жалаң, жайылма, күрделенген
   

20. 
    Жай сӛйлемнің құрамдық түрлері
    

1. 
   жақты және жақсыз
   
2. 
   болымды және болымсыз
   
3. 
   жалаң, жайылма, күрделенген
   
4. 
   толымды және толымсыз
   
5. 
   атаулы сӛйлем
   

21. 
    Жай сӛйлемнің құрылымдық түрлері
    

1. 
   атаулы сӛйлем
   
2. 
   жалаң және жайылма, күрделенген
   
3. 
   жақты, жақсыз
   
4. 
   болымды және болымсыз
   
5. 
   толымды және толымсыз
   

22. 
    Жалаң, толымды, белгілі жақты жай сӛйлем:
    

1. 
   Бала – болашақ.
   
2. 
   Асқар – инженер.
   
3. 
   Құлпырып тұрған дала.
   
4. 
   Мен кетіп қалдым.
   
5. 
   Зор денелі адам үйге алдымен кірді.
   

23. 
    Әбіштің бұл сӛзді мақұлдағысы келмейді деген сӛйлем сәйкесетін үлгі
    

1. 
   жайылма, жақсыз, толымды
   
2. 
   жақты, жалаң, толымды
   
3. 
   атаулы, жалаң, толымды
   
4. 
   тура толықтауышты сӛйлем
   
5. 
   күрделенген, жақсыз, толымды
   

24. 
    Жақты сӛйлемді «нақтылы, белгілі, белгісіз, жалпылама» деп жіктеген ғалым
    

1. 
   Р.Әмір
   
2. 
   Б.Сағындықұлы
   
3. 
   Ж.Сәдуақасұлы
   
4. 
   С.Аманжолов
   
5. 
   Т.Сайрамбаев
   

25. 
    Жалпылама жақты сӛйлем
    

1. 
   Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей.
   
2. 
   Абайдың ұғына түскісі келді.
   
3. 
   Енді біраздан кейін кӛз байлануға айналады.
   
4. 
   Алыстан мұнар тау кӛрінеді.
   
5. 
   Едіге ұзақ жол жүрді.
   

26. 
    «Мен, аз да болса, оң-солымды, жақсы мен жаманды айыру дәрежесіне жеткен адаммын» деген сӛйлем
    

1. 
   жақсыз сӛйлем
   
2. 
   белгісіз жақты сӛйлем
   
3. 
   жалпылама жақты сӛйлем
   
4. 
   нақтылы жақты сӛйлем
   
5. 
   белгілі жақты сӛйлем
   

27. 
    «Мезгілсіз шақырған қораздың басын жұлмақ керек» деген сӛйлем
    

1. 
   жақсыз сӛйлем
   
2. 
   белгісіз жақты сӛйлем
   
3. 
   жалпылама жақты сӛйлем
   
4. 
   нақтылы жақты сӛйлем
   
5. 
   белгілі жақты сӛйлем
   

28. 
    «Бидай тиеген эшелондар зыр қағып, темір жолды қайқаң қақтырып, суыт кетіп барады» деген сӛйлем
    

1. 
   жалпылама жақты сӛйлем
   
2. 
   белгісіз жақты сӛйлем
   
3. 
   нақтылы жақты сӛйлем
   
4. 
   белгілі жақты сӛйлем
   
5. 
   жақсыз сӛйлем
   

29. 
    Жалпылама жақты сӛйлем
    

1. 
   Бізге кӛбірек оқу керек.
   
2. 
   Сан жүздеген адамнан кӛшеде аяқ алып жүру мүмкін емес еді.
   
3. 
   Еңбек етсең, емерсің.
   
4. 
   Ол кезде кӛмірді қауғамен тартатын.
   
5. 
   Бұл сӛзді тасыр ұқпас, талапты ұғар.
   

30. 
    Белгісіз жақты сӛйлем
    

1. 
   Кешке келіншекті атасының үйіне әкеліп кіргізеді.
   
2. 
   Қарағандының кешегі ӛткен күйін адам баласының кӛзі кӛрмесін.
   
3. 
   Әлден уақытта белден келген суға былш ете түскеніңді білесің.
   
4. 
   Мына жұмысшыларды пәледен құтқармай болмайды.
   
5. 
   Самат екеуіміз қырманға бардық.
   

31. 
    «Отырықшы дегендердің ӛздерін де кӛшпелі деп есептеуге болады» деген сӛйлем
    

1. 
   жақсыз сӛйлем
   
2. 
   белгісіз жақты сӛйлем
   
3. 
   жалпылама жақты сӛйлем
   
4. 
   нақтылы жақты сӛйлем
   
5. 
   белгілі жақты сӛйлем
   

32. 
    «Қалайша жыр тӛкпессің, ән соқпақсың, Шаттықтан нӛсер құйған дәуірде енді!» деген сӛйлем
    

1. 
   белгісіз жақты сӛйлем
   
2. 
   жалпылама жақты сӛйлем
   
3. 
   белгілі жақты сӛйлем
   
4. 
   нақтылы жақты сӛйлем
   
5. 
   жақсыз сӛйлем
   

33. 
    «Нарды кӛбінесе жүкке пайдаланады» деген сӛйлем
    

1. 
   белгілі жақты сӛйлем
   
2. 
   белгісіз жақты сӛйлем
   
3. 
   жалпылама жақты сӛйлем
   
4. 
   нақтылы жақты сӛйлем
   
5. 
   жақсыз сӛйлем
   

34. 
    Жалпылама жақты сӛйлем
    

1. 
   Жақсы жерге жатсаң, жақсы-жақсы түс кӛрерсің; Жаман жерге жатсаң, жаман-жаман түс кӛрерсің.
   
2. 
   Ол жақта жылқының етін жемейді.
   
3. 
   Бұл елдің егінге су беретін арығын жыл сайын тазалап тұрмаса болмайды.
   
4. 
   Елді аралап отырып мән-жайын білу керек еді.
   
5. 
   Ардақ еш уақытта мұндай қуанған емес.
   

35. 
    А.Байтұрсынұлы талғаулы салалас құрмалас сӛйлемді қалай атаған
    

1. 
   талғама салалас
   
2. 
   айырыңқы салалас
   
3. 
   қайырыңқы салалас
   
4. 
   жайылыңқы салалас
   
5. 
   іліктес салалас
   

36. 
    А.Байтұрсыновтың «жиылыңқы» деп таныған салалас құрмалас сӛйлем түрі
    

1. 
   түсіндірмелі салалас
   
2. 
   талғаулы салалас
   
3. 
   кезектес салалас
   
4. 
   мезгілдес салалас
   
5. 
   салыстырмалы салалас
   

37. 
    А.Байтұрсыновтың «айырыңқы», С.Аманжоловтың «бейтарап» деп таныған салалас құрмалас сӛйлем түрі
    

1. 
   талғаулы салалас
   
2. 
   мезгілдес салалас
   
3. 
   кезектес салалас
   
4. 
   түсіндірмелі салалас
   
5. 
   салыстырмалы салалас
   

38. 
    А.Байтұрсыновтың «қайырыңқы» деп таныған салалас құрмалас сӛйлем түрі
    

1. 
   түсіндірмелі салалас
   
2. 
   талғаулы салалас
   
3. 
   кезектес салалас
   
4. 
   қарсылықты салалас
   
5. 
   салыстырмалы салалас
   

39. 
    Талғаулы мен кезектес салалас құрмалас сӛйлемдерді ӛзара ажыратпай, екеуін де талғаулы деп есептеген ғалым
    

1. 
   Қ.Есенов
   
2. 
   С.Аманжолов
   
3. 
   С.Жиенбаев
   
4. 
   Қ.Жұбанов
   
5. 
   Н.Сауранбаев
   

40. 
    Шартты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Қарай білетін кӛз болса, қарауға тұрарлық Торғын бар еді (Ж.Молдағалиев).
   
2. 
   Бейсен «норма керек, норма» десе, Жақып «қырамысың елді, тәрбиелеу керек» деп тұр (Ғ.Мұстафин).
   
3. 
   Ӛлікті үйден енді шығарғалы жатқанда, ...құйындатып келе жатқан Сикорский кӛрінді (Ғ.Мүсірепов).
   
4. 
   Жұрт дүкенге түскен кітаптарды тік кӛтеріп алатын болған соң, бір данасын сатушыға тыққызып қойдым (М.Әлімбаев).
   
5. 
   Сенің малың кетсе, ол – азаматтың құны (М.Әуезов).
   

41. 
    Шартты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Оқу ауыр да болса, оқытушылар мен оқушылар күлісіп, желпінісіп алды (Ғ.Мұстафин).
   
2. 
   Кімнің құсы бұрын барып дуадақ ілсе, Еңлік-Кебек жыры сонікі болсын (М.Әуезов).
   
3. 
   Жаудың ӛте қатты қарсылық кӛрсеткеніне қарамастан, жігіттер алға басуда еді (М.Ғабдуллин).
   
4. 
   Мезгіл түске тармасқан кезде, қарлы жаңбыр бәсеңдеді (С.Мұқанов).
   
5. 
   ...Раушан күлімсіреп бетіне қараса, жібіп сала беретін (Б.Майлин).
   

42. 
    «Иә, кӛке, рұқсат етсеңіз, бірер ауыз кеңесімді мен де берейін деп едім»
    

1. 
   шартты бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
   
2. 
   қарсылықты бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
   
3. 
   мезгіл бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
   
4. 
   себеп бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
   
5. 
   мақсат бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
   

43. 
    «Оқу ауыр да болса, оқытушылар мен оқушылар күлісіп, желпінісіп алды»
    

1. 
   мақсат бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
   
2. 
   шартты бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
   
3. 
   мезгіл бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
   
4. 
   себеп бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
   
5. 
   қарсылықты бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
   

44. 
    Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Денесі талдырмаштау болғанымен, Кенжетайдың бір кісіден таяқ жемейтін күші бар еді (С.Мұқанов).
   
2. 
   Шай жиыла бере, Абай жастыққа құлай түсті (М.Әуезов).
   
3. 
   Құдалар үйден шығып аттанарда, байекең анадай жерде тұрған Тәжібайды шақырып алды (Х.Әбдірашитов, С.Досанов).
   
4. 
   Жарық неғұрлым кӛп түссе, ӛсімдік солғұрлым жақсы ӛседі (М.Иманжанов).
   
5. 
   Степанов жүгіріп жетпегенде, Игілік пен Кенжеғара біріне-бірі қарап тұра беретіндей еді (Ғ.Мүсірепов).
   

45. 
    Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Астынан қаракӛк арғымағы түспесе, қолынан ырғай сапты дырау қамшысы түскен емес (Ғ.Мүсірепов).
   
2. 
   Егер сіз келісім берсеңіз, мен адал жар болуға серт берер едім (К.Сегізбаев).
   
3. 
   Ауыл қандай әбігер болса, қала да сондай әбігер (Ғ.Мұстафин).
   
4. 
   Үйді күртіктер баспау үшін, ...қамыстан қалқан ұсталады (С.Мұқанов).
   
5. 
   Сәкен қала мәселесін басқарамын десе, үлкен басқарма келіспеді (Н.Қазыбеков).
   

46. 
    Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Күзетші сезіп қалмау үшін, біз жыраның ішімен еңбектеп кеттік (С.Кӛбеев).
   
2. 
   Тыңдаушы ықыласты болса, сӛйлеуші шешен болады (С.Бақбергенов).
   
3. 
   Биыл дымқостығы меңдеп бара жатқан соң, совхоздан сауындық бие берген (Т.Әлімқұлов).
   
4. 
   Кулак үгіті надандықты қоздырып жатса, ол жақ ашпайды (Ғ.Мұстафин).
   
5. 
   Балалар ӛзен жағасына жетер-жетпесте, алдарынан Жомарт қарт шықты (Б.Момышұлы).
   

47. 
    Қарсы бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Жақсы аттың жалы сақталғанша, жақсы жігіттің ары сақталсын.
   
2. 
   Еңбекті қанша етсең, табысты сонша аласың.
   
3. 
   Құлпырған масаты дала денем шамданбасын дегендей, айнала толқыған сағымнан ақырын ғана сілкінеді.
   
4. 
   Қасқыр енді мұның айғайын елемейтін болған соң, Иса басқа бір тәсілге кӛшті.
   
5. 
   Түнде жылқышы ұйықтап қап, қалың жылқы егіске түсіп кетті.
   

48. 
    Себеп бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Шұға шын ауруға айналған соң, Есімбек жұмсайын деді (Б.Майлин).
   
2. 
   ...станция күзетшісі етігін тырсылдатып алдағы паровозға қарай жүгіріп ӛткенде ғана, арттағы вагонның есігі жай ашылды (Ш.Айтматов).
   
3. 
   Маған доктор кӛмек етпесе, ӛлетін түрім бар ... (Ж.Ӛмірбеков).
   
4. 
   Анатолий қызды іздеп барып түсінісейін десе, директор ұлықсат бермейді (С.Мұқанов).
   
5. 
   Тұрмыс жақсы болу үшін, еңбеккүн кӛп болуға тиіс (Ғ.Сыланов).
   

49. 
    «Тымырсық ыстыққа тыныс тарылған соң, ӛзіңді сабалап жел іздейсің»
    

1. 
   салыстырма бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
   
2. 
   мезгіл бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
   
3. 
   мақсат бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
   
4. 
   себеп бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
   
5. 
   қарсы бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
   

50. 
    Мақсат бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Кедір-бұдыр жермен дӛңгелектері тоқылдап, арба ырғала жылжып келеді (Т.Нұрмағамбетов).
   
2. 
   ...Қадиша құшағын жайып құшақтай алғанда-ақ, Шайза ӛзіне деген бір сұмдықтың болғанын сезініп еді (Ғ.Мұстафин).
   
3. 
   Әулие кӛмек берер деп, басына халық түнепті (Д.Қанатбаев).
   
4. 
   Егер жүк тасушы кідірсе, рельс салынбайды, шеге қағылмайды... (І.Жансүгіров).
   
5. 
   Сол кезде бұтақ сынып кетіп, асылып құзға Қайсар тұра қалды (С.Мұқанов).
   

51. 
    Мақсат бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
    

С) Тӛбені шытынатпай тұтас ұстау үшін, тӛбеге арқалықтар тиіп тұру керек

52. 
    «Біреу-міреу секем алып жүрмесін деп, біз екі-үштен бӛлініп кеттік» деген сӛйлем
    

1. 
   мақсат бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
   
2. 
   қарсы бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
   
3. 
   қимыл-сын бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
   
4. 
   салыстырма бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
   
5. 
   себеп бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
   

53. 
    Мезгіл бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Базаралы әңгімесін бітіргенде, ол бір қызық ойын қысқа түйді.
   
2. 
   Ӛдек үй ішінің қамын күйеуіне айтпай, ӛзі басқарып кетті.
   
3. 
   Мағаш Кәкітайды алға қарай итере түсіп, ӛзі соның артын ала жүрді.
   
4. 
   Дәуіт ұшып кетпеу үшін, қарлығаш оның қанатын қырқып қояды.
   
5. 
   Ат тұяғының дүбірі естілмесін деп, бұлар ауылдың ық жағына қарай бұрыла жүрді.
   

54. 
    Мезгіл бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Қазірде Абай кӛңілі қандай салқын болса, Ділдә да сондай салқын (М.Әуезов).
   
2. 
   Таң алдында таудың ешкісін аңдып отырғанымда, алыстан – жартастың қиясынан – бір киік кӛзіме шалынды (А.Тоқмағамбетов).
   
3. 
   Қойды ӛрбіту үшін, ең алдымен тиісті жағдай болу шарт (М.Иманжанов).
   
4. 
   Қалжыңы, күлкісі араласа, шай ӛте кӛңілді ішілді (С.Мұқанов).
   
5. 
   Егер қолға ештеңе ілікпесе, жаман торының шандырын қаужақтаймыз (К.Сегізбаев).
   

55. 
    Мезгіл бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Қанша малы кӛп те болса, қанағаты жоқ кісі байлыққа жеттім деп тоймайды (Ы.Алтынсарин).
   
2. 
   Сол той тарқап, жеккен пар аттың тарнатасына Айбарша мінерде, ауыл адамдары жапырласа қолдасып амандасты (С.Мұқанов).
   
3. 
   Осыншама күрделі механизмді бір кісі басқарып отырғанына қарамастан, Рашев жолдас жұмыс күші жетпейді дейді (Ғ.Мұстафин).
   
4. 
   Тап осы жолы тұяқ серіппесек, бәрімізді де атаның аруағы атсын (С.Сейфуллин).
   
5. 
   Еңбегін сіңірмесе, ешкімге бидай бермеңдер (С.Ерубаев).
   

56. 
    «Дос қолындағы етікті қайта сілтей бергенде, Ақкемпір ара түсті» деген сӛйлемнің мағыналық түрі
    

1. 
   шартты бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
   
2. 
   қарсылықты бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
   
3. 
   мезгіл бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
   
4. 
   себеп бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
   
5. 
   мақсат бағыныңқылы сабақтас сӛйлем
   

57. 
    «Сӛйтіп, бұлардың есебі біріккен кезде, кӛп момынның кӛптен жүрген арызы, мұңы тағы да бүктемеге түсіп, елеусіз, ескерусіз қалатын жайы бар» деген сӛйлем
    

1. 
   кӛп бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
   
2. 
   аралас құрмалас сӛйлем
   
3. 
   мезгіл салалас құрмалас сӛйлем
   
4. 
   мақсат бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
   
5. 
   қимыл-сын бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
   

58. 
    Салыстырма бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Зұлымдық жалғыз ғана қалада екен десем, ел іші де шылқыған әділсіздік екен.
   
2. 
   Жалғыз жүріп жол тапқанша, кӛппен бірге адас.
   
3. 
   Сіздің үйдегі Сәду ағай маған қандай жақын болса, Келдібай да сондай бауырым еді.
   
4. 
   Торытӛбелдің үстіне бір шықсам, жанға шалдырмас едім.
   
5. 
   Ербол есік алдына шықса, үлкен ауыл жақтан екі-үш атты кісі келе жатыр екен.
   

59. 
    Ыңғайлас салаластың жалғаулық шылаулары А) бірақ, жоқ
    

D) сондықтан, әлдеқайда Е) бар, иә

60. 
    Жалғаулықты себеп-салдар салаластар шылаулары А) ӛйткені, себебі
    

D) не болмаса, неге

61. 
    «Бүркітбай балаға Амантайдың кескін-кейпін айтып еді, баланың кӛмейі бірден-ақ босай бастады» деген сӛйлем
    

1. 
   салыстырмалы салалас құрмалас сӛйлем
   
2. 
   себептес салалас құрмалас сӛйлем
   
3. 
   түсіндірмелі салалас құрмалас сӛйлем
   
4. 
   мезгілдес салалас құрмалас сӛйлем
   
5. 
   шартты салалас құрмалас сӛйлем
   

62. 
    «Жұрттың ӛкпесі кӛтерілді, танауы желбіреді» деген сӛйлем
    

1. 
   салыстырмалы салалас құрмалас сӛйлем
   
2. 
   себептес салалас құрмалас сӛйлем
   
3. 
   түсіндірмелі салалас құрмалас сӛйлем
   
4. 
   мезгілдес салалас құрмалас сӛйлем
   
5. 
   шартты салалас құрмалас сӛйлем
   

63. 
    «Дарын домбыраны қағып-қағып жіберді де, Әлмеш «Бозторғайды» бастап кетті» деген сӛйлемнің мағыналық түрі
    

1. 
   мезгілдес салалас құрмалас сӛйлем
   
2. 
   себептес салалас құрмалас сӛйлем
   
3. 
   қарсылықты салалас құрмалас сӛйлем
   
4. 
   шартты салалас құрмалас сӛйлем
   
5. 
   салыстырмалы салалас құрмалас сӛйлем
   

64. 
    Мезгілдес салалас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Қарсы тұрған Гүлшат пен Ерен жаққа ең алдымен Мәулен бастап ӛтіп еді, жұрт түгелімен солай ойысты (С.Шаймерденов).
   
2. 
   Қымыз әкеліңдер, мына жігіттер жолдан қаталап шӛлдеп келген болар (Ә.Шәріпов).
   
3. 
   Қыздың онымен билеуге тіпті зауқы соқпап еді, анау қадалып тұрып алды (О.Бӛкеев).
   
4. 
   Оннан бірін айта алмайтындай едім, енді соның бәрі түгел аузыма түспей отыр (Ғ.Мүсірепов).
   
5. 
   Формалистердің ден қойған мәселелері: ӛлең құрылысы, әуезділік заңдары, ұйқас, ырғақ мәселелері, сюжеттің құрамдас бӛліктері (Р.Нұрғалиев).
   

65. 
    Мезгілдес салалас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Шай ішілді, тамақ желінді (С.Алдабергенов).
   
2. 
   Мәмбет екінші рет тағы атайын деп еді, мылтығының шаппасы жүрмей тұрып алды (І.Жансүгіров).
   
3. 
   Сол су денеме қалай тиді, солай мен адамдық қалпыма келдім («Мың бір түн»).
   
4. 
   Әкімжан он алтыдағы тал шыбықтай бұралған бойжеткен, Маратбек жиырма беске шыққан солқылдаған жігіт болатын (С.Сматаев).
   
5. 
   Кӛзде ұйқы жоқ, дӛңбекшіп мен жатырмын (Ә.Сәрсенбаев).
   

66. 
    Қарсылықты салалас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Жұрттың бәріне ӛлең сӛздерінің қазіргі жағдайға үйлесімді кӛрінгені соншалық ӛлеңді олар сақ-сақ күліп қарсы алады.
   
2. 
   Ал енді бұл әншейін келешегіне қарай қойылған ат әйтпесе нобайы түзу бір механизм жоқ.
   
3. 
   Әрине кескін-кейпі күн нұрымен жайнар еді ал тұла бойын кӛктем шуағы жайлар еді.
   
4. 
   Бүгін ӛзің қоншы осы жерге бәрін де кӛзіңмен кӛресің.
   
5. 
   Тозар елдің жанжалы бітпес озар елдің арманы бітпес.
   

67. 
    Қарсылықты салалас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Жақсы байқап сӛйлер жаман шайқап сӛйлер.
   
2. 
   Тағы да екі-үш күн бӛгейтін амалын тапшы қозыдай кӛгендеп қолына берейік.
   
3. 
   Сейіттің жаңағы ыңғайын жігер лебі деп ұққан жоқ ояна бастаған кек салқыны деп түйді.
   
4. 
   Ақырын ғана есікті ішке қарай итеріп еді болмашы саңылау кӛрінеді бірақ кілтті ме әлде іштен сұқпа салған ба байқап болар емес.
   
5. 
   Жұрттың бәрі соған қарай дүрлікті біреу қолын бұлғады біреулер оның атын атап айғайлады.
   

68. 
    «Жәнібекке ақсақал шара толы қымызды ұсынып еді, хан басын шайқады»
    

1. 
   себептес салалас құрмалас сӛйлем
   
2. 
   қарсылықты салалас құрмалас сӛйлем
   
3. 
   мезгілдес салалас құрмалас сӛйлем
   
4. 
   шартты салалас құрмалас сӛйлем
   
5. 
   салыстырмалы салалас құрмалас сӛйлем
   

69. 
    Қарсылықты салалас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Ұмтылып арбадан түсейін деп еді, Нұрғали басып жібермеді (Б.Майлин).
   
2. 
   Ақжелкеннің сенімін не ел ақтауға тиіс, не тілмаш ақтауға тиіс ...
   
3. 
   Біресе аузы қимылдайды, біресе қолы қимылдайды (Н.Оразов).
   
4. 
   Ӛмірдің ӛз заңдылығы бар: қуаныш пен қайғы үнемі алмасып жатады (Н.Ғабдуллин).
   
5. 
   Бұл сӛзді Мариямның аузынан естуі-ақ мұң екен, Бәкен ұшып кете жаздады (Б.Майлин).
   

70. 
    «Кӛкӛзек Ушаковты алдап ұрды: нәлі бар да, бақыры болмай шықты»
    

1. 
   талғаулы салалас құрмалас сӛйлем
   
2. 
   кезектес салалас құрмалас сӛйлем
   
3. 
   түсіндірмелі салалас құрмалас сӛйлем
   
4. 
   себептес салалас құрмалас сӛйлем
   
5. 
   салыстырмалы салалас құрмалас сӛйлем
   

71. 
    Түсіндірмелі салалас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Оның қалжырағандығы сондай, иығындағы зілдей күрекпен теңселіп, тербеліп келеді (З.Шашкин).
   
2. 
   Рауандап таң атты, шуақты сәске болды (З.Иманбаев).
   
3. 
   Жел тұрды, тӛбедегі бұлттар жӛңкіліп кӛшіп жатыр (Д.Досжанов).
   
4. 
   Онда не курортқа зақым келеді, не шешесіне бара алмайтын болады (Ғ.Мүсірепов).
   
5. 
   Шоқан босағада тұрған Мұсаға иек қағып еді, ол жалт бұрылып ата жӛнелді (З.Ақышев).
   

72. 
    Түсіндірмелі салалас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Атыстың күштілігі сонша, күн күркіреп, жер солқылдағандай болып жатты (М.Ғабдуллин).
   
2. 
   Ағайынға деген сәлемдемеңді беріп жібер, олар тойға келе алмайды (Ғ.Мүсірепов).
   
3. 
   Клубта кейде кино болады, кейде қызықты баяндамалар тыңдалады (Ғ.Мұстафин).
   
4. 
   Не сен кетесің бұл арадан, не мен кетемін, екінің бірі (З.Иманбаев).
   
5. 
   Арбитрдің ысқыруы мұң екен, екеуі ұстаса кетті (Газеттен).
   

73. 
    Салыстырмалы салалас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Кейде ит талайды, кейде балалар қуалайды (М.Мағауин).
   
2. 
   Таң сызат бере арбамды жегіп, енді қозғала бергенім сол еді, кӛрші кемпір Дәмеш алдымды орағытты (Т.Тобағылов).
   
3. 
   Не Талғар ӛткел беріп құтқарады, не ӛзі жұтып құтқарады ... (М.Әуезов).
   
4. 
   Сен тауға біткен терек ең, мен қырда ӛскен қызғалдақ ем ... (М.Мағауин).
   
5. 
   Саған ашып айтарым сол: мен осында қаламын (Ә.Әбішев).
   

74. 
    Салыстырмалы салалас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Білген адам тауып айтады, білмеген адам қауып айтады.
   
2. 
   Біз білмеген-ақ болайық, бірақ ӛзі тиіш жүрсінші.
   
3. 
   Ӛзі кетіп құтылды, әйтпесе ӛзіміз-ақ тастатқалы жүр едік.
   
4. 
   Кӛп уақыт ӛткен сияқты болды, әйткенмен мағынасыз ӛткен сағаттарға Хакім ӛкінген жоқ.
   
5. 
   Ондай студенттер кӛп кездеседі, ал ана доктор бақытты кісіге ғана кездеседі.
   

75. 
    «Саналы адам сағыңды сындырмас, санасыз адам жағыңды тындырмас»
    

1. 
   себептес салалас құрмалас сӛйлем
   
2. 
   шартты салалас құрмалас сӛйлем
   
3. 
   талғаулы салалас құрмалас сӛйлем
   
4. 
   салыстырмалы салалас құрмалас сӛйлем
   
5. 
   түсіндірмелі салалас құрмалас сӛйлем
   

76. 
    Шартты салалас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Ата кӛрген оқ жонар, ене кӛрген тон пішер.
   
2. 
   Ынтымақты елге ешкім жетпес, ынтымақсыз елдің ӛкініші кетпес.
   
3. 
   Енді жәбірлеп кӛрші, бәлем әкеңді танытайық.
   
4. 
   Оның үстіне киген қытайдың қызыл шайысынан тігілген оқалы кӛйлегінің ұзындығы сонша – оның етегін бірнеше қыздар саусақтарының үшімен ұстап кӛтеріп келеді.
   
5. 
   Күн де батты, жол айрығына біздер де жеттік.
   

77. 
    Шартты салалас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Осыдан қолыма түссінші, буындырып ӛлтірем (І.Есенберлин).
   
2. 
   Керекудің ол кездегі сәні – жеңіл кашаваға жорға жегіп, қаланың бір шетінен бір шетіне ызғыту болатын (З.Ақышев).
   
3. 
   Осында Тұмарбай деген ақын ағамыз қонаққа шақырған еді, Гауһар екеуіміз соған бардық (Ә.Тәжібаев).
   
4. 
   Мені жұмсаған жоқ, ӛзім кеттім (Х.Есенжанов).
   
5. 
   Мына жаманға қатын ал деген сӛз жаңа ғана аузымнан шығып еді, аруақтардың құлағы шалған екен (М.Мағауин).
   

78. 
    Шартты салалас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Кӛргендерін ол ӛзі айтар, я болмаса қызымнан ӛзім сұрап білермін (Р.Райымқұлов).
   
2. 
   Ауа салқын тартқан болатын, олар плащтарын киіп жатты (М.Мағауин).
   
3. 
   Кебін киген келмейді, кебенек киген келеді (мақал).
   
4. 
   Қай жерде маңызды оқиғалар болсыншы, мен сонда командировкаға барамын (Б.Бодаубаев).
   
5. 
   Шытырлап тұрған қурай лап етті – қара түнек бұрқ етті (Ғ.Мұстафин).
   

79. 
    «Сырыңды досыңа айтпа, оның да сыр айтар адамы болады» деген сӛйлемнің мағыналық түрі
    

1. 
   себептес салалас құрмалас сӛйлем
   
2. 
   мезгілдес салалас құрмалас сӛйлем
   
3. 
   қарсылықты салалас құрмалас сӛйлем
   
4. 
   шартты салалас құрмалас сӛйлем
   
5. 
   салыстырмалы салалас құрмалас сӛйлем
   

80. 
    Себептес салалас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Сәуленің Бӛлекбай арқылы Нұрланның сырын білмек болған манағы ойы әлі арылып кеткен жоқ еді соны есіне алып Бӛлекбастың бірге қайтқанын мақұл кӛрді.
   
2. 
   Бұл малдарды әкемнің тез жинап алғысы келеді ал қарызға алғандардың кӛпшілігінде қолма-қол қайтарып берерлік күш жоқ.
   
3. 
   Мені жұмсаған жоқ ӛзім кеттім.
   
4. 
   Кӛп балалы үйдің шаң-шұңы кӛп болушы еді бұл үйде бір бала қыңқ еткен жоқ.
   
5. 
   Сен қазір жұмысқа кіріс әйтпесе мен сені бұл маңайдан қуамын.
   

81. 
    Себептес салалас құрмалас сӛйлем
    

1. 
   Кешегі түнемел еді, саумал қосып жұмсарттым (Ж.Молдағалиев).
   
2. 
   Ерінген қойсын, ерінбеген алсын (С.Мұқанов).
   
3. 
   Шахаң сыңғырлаған әдемі дауысымен «Мақпал қараны» бастады, ӛзгеміз еріксіз қосылып кеттік (Ә.Тәжібаев).
   
4. 
   Не Кемпірбай молданың тұмары қабыл болды, не Шарипаның бала кӛтеретін кезі келді ... (Б.Майлин).
   
5. 
   Біресе Хамит Күдірені алып ұрады, біресе Күдіре Хамитті алып ұрады (С.Сейфуллин).
   

82. 
    Сатылы кӛп бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем:
    

1. 
   Күн қызарып батып бара жатқанда, Кәден жігіттерді кӛтеріп, олар тегіс атқа қонды.
   
2. 
   Ӛз ошағының басына жетіп, кӛңілі жай тауып, қой жүнінің қышқылтым шәйірі мен қидың кӛңірсік қою иісі танауына келгенде, тәтті бір ұйқы басты.
   
3. 
   Дүйім жұрт екпіндеп кеп жиналғанмен, сӛйлер сӛзге келгенде тосыла берді, ешкім суырылып шығып наразылық білдіре алмады.
   
4. 
   Қазір де кӛйлекшеңдер кӛп кездескенімен, бірсыпыра жұрт иықтарына костюм іліпті, бәрі де аяқтарын асықпай басатын болыпты.
   
5. 
   Егер жазатайым жылқысын алдырған жігіттер біліп қалса да, бұл онша саса қоймайтын.
   

83. 
    Жарыспалы кӛп бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем:
    

1. 
   Таяқ тиген жер жаныма батып барады, алайда сыр берген жоқпын.
   
2. 
   Күн қызарып батып бара жатқанда, Кәден жігіттерді кӛтеріп, олар тегіс атқа қонды.
   
3. 
   Дүйім жұрт кӛп жиналғанмен, сӛйлер сӛзге келгенде тосыла берді, ешкім суырылып шықпады.
   
4. 
   Бәйгеге тіккен бір бас, зауал жеткен күні, тәңірі, қай жерде, қандай шұқырда қалды не.
   
5. 
   Егер жазатайым жылқысын алдырған жігіттер біліп қалса да, бұл онша саса қоймайтын.
   

84. 
    Кӛп құрамды салалас құрмалас сӛйлем:
    

1. 
   Құдық аршу оңай шаруа емес, ақша табылғанмен, жалданар кісі табылмай, кӛп күндер әуре етті.
   
2. 
   Топтың қоршауы тарыла бастады, дауыстары зілдене бастады, айылдары тарыла бастады.
   
3. 
   Андрей қараңғыда қайықтың тұмсығы тірелгенін байқады, сол сәтте сол жақтан тағы сең соқты.
   
4. 
   Білген адам тауып айтады, Білмеген адам қауып айтады.
   
5. 
   Дүйім жұрт кӛп жиналғанмен, сӛйлер сӛзге келгенде тосыла берді, ешкім суырылып шықпады.
   

85. 
    Кӛп құрамды салалас құрмалас сӛйлем:
    

1. 
   Тойдан шыққан арыстандай үйден бұлқына шыға келген оған дүниені ӛрт қаптаған сияқты болды, жер де, кӛк те, ӛсімдік те, ауыл да, мал-жан да қып- қызыл боп елестеді.
   
2. 
   Кенжебек жауап іздеп кӛріп еді, орынды сӛз ойына орала қоймады, санасында сапрылысқан ойы ұйқы-тұйқы.
   
3. 
   Іздегені жақыннан табылған соң, ол басшыға бару жайындағы ойынан қайтты, сәл тынышталды.
   
4. 
   Оның мақсаты баяу жүріп, ілгері жылжи беру, сӛйтіп кӛздеген жеріне асықпай жету.
   
5. 
   Жүк тиеген вагондар қозғала берді, қыздар нәзік дауыстарымен әнді бастағанда, жасы келген кемпір-шалдар да ыңылдай жӛнелді.
   

86. 
    «Біреулер жерге жайғасып, біреулер арбаның үстіне отырып тамақтануға кіріскеніміз сол еді, қораның бұрышынан Қажырбек шыға келді» деген сӛйлем:
    

1. 
   күрделі синтаксистік тұтастық
   
2. 
   кӛп бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
   
3. 
   кӛп құрамды салалас құрмалас сӛйлем
   
4. 
   кӛп басыңқылы савбақтас құрмалас сӛйлем
   
5. 
   аралас құрмалас сӛйлем
   

87. 
    «Шіркіннің киген киімінде бір кіршік болсайшы, бітімі де ӛзгеше, ішкі жан дүниесі де таңқалдырарлық» деген сӛйлем:
    

1. 
   күрделі синтаксистік тұтастық
   
2. 
   аралас құрмалас сӛйлем
   
3. 
   кӛп бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлем
   
4. 
   кӛп басыңқылы савбақтас құрмалас сӛйлем
   
5. 
   кӛп құрамды салалас құрмалас сӛйлем
   

88. 
    Құрмалас сӛйлемді салалас құрмалас, сабақтас құрмалас, аралас құрмалас және үйірлі мүшелі сабақтастар деп жіктеген ғалым
    

1. 
   Қ.Есенов
   
2. 
   С.Жиенбаев
   
3. 
   Н.Т.Сауранбаев
   
4. 
   С.Аманжолов
   
5. 
   М.Балақаев
   

89. 
    «Қазақ тіліндегі құрмалас сӛйлемдер жүйесі» еңбегінің авторы
    

1. 
   Н.Сауранбаев
   
2. 
   Б.Шалабаев
   
3. 
   Ғ.Бегалиев
   
4. 
   С.Жиенбаев
   
5. 
   Қ.Есенов
   

90. 
    «Синтаксис мәселелері» (1941) атты еңбектің авторы
    

1. 
   Қ.Есенов
   
2. 
   Н.Сауранбаев
   
3. 
   С.Жиенбаев
   
4. 
   Ғ.Бегалиев
   
5. 
   Б.Шалабаев
   

91. 
    Құрмалас сӛйлем мәселесін зерттеген ғалымдар
    

1. 
   Қ.Есенов, С.Жиенбаев, Т.Қордабаев
   
2. 
   С.Исаев, А.Ысқақов
   
3. 
   Ы.Маманов, Н.Оралбаева
   
4. 
   Ә.Қайдаров, Ә.Хасенов
   
5. 
   М.Балақаев, Б.Сағындықұлы, С.Мырзабеков
   

92. 
    Аралас құрмалас сӛйлемді ғылыми айналымға енгізген ғалым
    

1. 
   М.Серғалиев
   
2. 
   Н.Сауранбаев
   
3. 
   Т.Сайрамбаев
   
4. 
   Б.Сағындықұлы
   
5. 
   Ш.Сарыбаев
   

93. 
    Синтаксисті грамматиканың бір саласы деп түсініп, оны жыл санауымыздың екінші ғасырында алғаш қарастырған адам
    

1. 
   Доната
   
2. 
   Аристрах Самофракийский
   
3. 
   Дионисий Фракийский
   
4. 
   Варрон
   
5. 
   Аполлони Дискол
   

94. 
    Күрделі синтаксистік бірлік туралы алғаш сӛз қозғаған ғалым
    

1. 
   Қ.Жұбанов
   
2. 
   С.Аманжолов
   
3. 
   Т.Сайранбаев
   
4. 
   Н.Сауранбаев
   
5. 
   Т.Қордабаев
   

95. 
    Құрмалас сӛйлемді салалас, сабақтас, аралас және тиянақты басыңқысыз сабақтас деп жіктеген ғалым
    

1. 
   Н.Сауранбаев
   
2. 
   Қ.Жұбанов
   
3. 
   А.Байтұрсынов
   
4. 
   С.Аманжолов
   
5. 
   С.Жиенбаев
   

96. 
    Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сӛйлемді қайшы сабақтас құрмалас деп таныған ғалым
    

1. 
   Н.Сауранбаев
   
2. 
   С.Жиенбаев
   
3. 
   Қ.Есенов
   
4. 
   С.Аманжолов
   
5. 
   М.Балақаев
   

97. 
    Жалғаулықсыз салалас сӛйлемдерді іргелес құрмаластар деп атап, оны құрмаластың арнайы бір түрі ретінде қарастырған ғалым
    

1. 
   Н.Т.Сауранбаев
   
2. 
   С.Жиенбаев
   
3. 
   Қ.Есенов
   
4. 
   С.Аманжолов
   
5. 
   М.Балақаев
   

98. 
    Тарихи синтаксис мәселелерін қарастырған ғалым
    

1. 
   Қ.Есенов
   
2. 
   Т.Қордабаев
   
3. 
   Б.Сағындықұлы
   
4. 
   С.Аманжолов
   
5. 
   М.Балақаев
   

99. 
    Гипотаксис дегеніміз –
    

1. 
   сабақтаса байланысу
   
2. 
   салаласа байланысу
   
3. 
   орайласа байланысу
   
4. 
   предикаттық емес қатынас
   
5. 
   предикаттық қатынас
   

100. 
     Паратаксис дегеніміз –
     

1. 
   сабақтаса байланысу
   
2. 
   салаласа байланысу
   
3. 
   орайласа байланысу
   
4. 
   предикаттық емес қатынас
   
5. 
   предикаттық қатынас