«Қазіргі білім беру саласындағы «Мәңгілік Ел» құндылықтары»

«Мәңгілік елдің ұлы мұраты» байқауы

Жұмыстың авторы: Нургелдина Таттыгайша Темиргалиевна,

жоғары санатты технология пәні мұғалімі

Ғылыми –зерттеу жобасы

Мекен –жайы:

Шахтинск қаласы,

Ә.Бөкейханов атындағы мектеп-лицейі

Шахтинск 2016

«Қазіргі білім беру саласындағы «Мәңгілік Ел» құндылықтары»

Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасын

іске асырудың қазақстандықтардың өз тарихы

мен мәдениетіне деген қызығушылығын арт-

тыруда зор маңызы бар. Мәдени мұраны игеру

халықтың тарихы жадының негізі,онсыз шын-

айы риотизм болмайды. Ол жеткіншек ұрпақты

тәрбиелеу үшін айрықша маңызды.

Н.Ә.Назарбаев

«Халық пен халықты, адам мен адамды теңестіретін нәрсе – білім» деп ұлы жазушы М.Әуезов айтқандай, тәуелсіздік туын тіккен елімізді өркениетке апарар жолдың бастауы – мектеп. Мектеп реформасында оқушылардың еңбек тәрбиесін күшейту және қазіргі заманымызға сай өз ұлтымыздың ұлттық өнеріне үйрету, оқу – тәрбие үрдісінің өзекті мәселелерінің бірі болып отыр. Технология пәні сабақтары қазақ халқының ұлттық құндылығын қолөнер бұйымдарын дайындату арқылы дәріптеп, оқушыларды ата-баба мұрасын сақтауға тәрбиелейді. Жаһандану деген бір жойқын дариядағы иірім сияқты бәрін жұтып бара жатқан заманда ер халықтар ғана ұлттық белгісін сақтай алмақ. Бізді де осы үдерістен алып шығар: ұлттық құндылықтарымыз бен білімді ұрпақ. Технолгия пәні ұстаздарының ұстанар бағыты-ұлттық құндылықтарды оқыту болып отыр.Қазақ халқы кең-байтақ республика жеріндегі ертеден қалыптасқан көне мәдениеттің тікелей мұрагері. Халқымыз сонау замандарда өмір сүрген ата – бабамыздың өнерлерінің қай түрі болсын қасиеттеп, қадірлеп, тіптен пір тұтып, көздің қарашығындай аялап сақтаған. Жалпы, өнер дегеніміз-жаңа білімді алу қажеттілігін туындатады, пәнге деген қызығушылығын арттырады, өзіне-өзі сенімді, қолынан іс келетін жан-жақты дамыған оқушыны тәрбиелейді. Халқымыздың дәстүрінің озық үлгілерін кейінгі ұрпаққа жеткізіп, бүгінгі кәдемізге жаратып, ілгері дамытып отыру – борышымыз, әрі тарихи мәні бар игілікті іс.

• 
  мәдени құндылықтарымыздың көне тарихымен таныстыру;
  
• 
  мәдени мұраларымыздың өзіндік ерекшеліктерін ашып көрсету;
  
• 
  жас ұрпақтың бойында қиялдау, елестету, табиғат құбылыстарын бақылай білу қабілеттерін дамыта отыра, шығармашылыққа баулу.
  

Мектепте оқылатын технология пәні қазіргі білім беру саласындағы түрлі өзгерістерге байланысты жаңа мазмұнға ие болды. Қазіргі кезеңде, ең әуелі технология пәні оқушыларға экономикалақ білім бастауының негіздерін беріп, болашақ кәсіпкерді дайындауда жаңа қадам жасап, пән міндеттерінің бірі – кәсіби еңбек түрі мен өнертануға баулып, ұлттық өнерімізді және ата кәсіпті жандандыруда. Осы орайда жаңа мазмұн талабына сай технология пәні «Мәңгілік Ел» құндылықтарын жас ұрпаққа игертуде өзінің елеулі үлесін қосып отыр. Атап көрсетсем: ұлтымыздың мәдени құндылықтарының бірегейі- қолөнер түрлерін жан-жақты игертуде. Еңбек тәрбиесі жастарды өнер құндылықтарын жасауға қатыстыра отырып, олардың бойында белгілі адамгершілік-эстетикалық мәдениетті, көркемдік талғамды, шығармашылық қабілетті дамытады. Оқу- тәрбие барысында мектепте негізгі оқушыларды өз халқының ғасырлар бойы қол жеткізген табыстарына ұмтылуға тәрбиелеу, ұрпақты ата-баба салт-дәстүрімен, әдет-ғұрпымен қайта табыстырумен қатар және меңгерту болып табылады.Қолөнері әрбір оқушыны әсемдік әлеміне үйретіп қана қоймай, оны қорғауға және рухани мәдени деңгейін көтеруге табиғи жағдай жасайды. Сол себепті әрбір қоғам мүшесін өнерпаздыққа тарту қоғамның объективті қажеттілігі және заңдылығы болуы керек.

Технология пәнінің сәндік-қолданбалы өнері элементерімен материалдарды көркем өңдеу технологиясы бөлімі бойынша ұлттық мәдениетіміздің құрамды бөлігімен таныстыруды дамыта отыра, шығармашылық жоба жұмыстарын ұйымдастырып, өнерді насихаттаймын. Технология сабақтары логикалық ептілік пен іскерлік дағдыны, шығармашылық шабыт пен еңбекті қажет етеді. Ал еңбек-өмірдің, барлық тіршілік атаулының қажеттілігі, қолөнер адамзат өркениетінің, қоғам дамуы, жасампаздығының нәтижесі. «Өнер көзі халықта», халықсыз өнер, өнерсіз халық жоқ. Алдымен өнерді халықтан үйреніп, көне мұраны жаңғыртып, іске асыру – әр адамның міндеті деп түсіну қажет. Сондықтан еңбекке баулудың мазмұнында қазақтың сәндік – қолданбалы қолөнері мен ұлттық кәсіпті игерту қазіргі таңда басты мәселелердің бірі болып отыр. Ұлы жазушы Лев Толстой: «Өткенді жақсы білмейінше, келешекке сапар шегу - ойсыз қараңғыда сүрлеу, соқпақ іздеумен пара-пар» деген екен. Ендеше, ұрпақ тәрбиесіндегі ежелден келе жатқан халықтық қолөнер туындыларының салт-дәстүрлер тағылымынан тиісті өнеге үйренбейінше, ұлттық рухты бойына сіңірген ұл-қыздардың өсуі мүмкін емес.

Оқушы жастарды жаңа экономикалық жағдайда еңбек етуге, өз бағыт – бағдарын анықтауға, мүмкіндіктерін іске асыруға даярлау үшін 5-сыныптан бастап, қолөнері жайында оқу стандарты бойынша жүйелі білім беремін. Пәннің бағдарламасына сәйкес, ұлттық өнер туындыларын жаңғыртып дайындауды төмендегідей жоспар бойынша іске асырамын:

- Қолөнер, өнер тарихы туралы білімдерін дамыту;

- Кестелеу, жапсырмалау өнерін игерту;

- Қазақ халқының ең көрнекті өнері ою – өрнек түрлерін оқыту;

- Әдемі маталар үйлесімдігін таба отыра, құрақ –құрау өнерін жетілдіру;

- Өздігінен еңбекке баули отыра , шығармашылық ойларынан жобалар жасату.

Қорытындысында, оқушылар ұлттық өнер түрлерін біртіндеп үйрене отыра,

құндылықтарымызды дайындап қана қоймай, қызығушылықтары артып ең көне

түрлерін де зерттеп, ұлттымыздың туындыларына деген құрметтері артады. Бұл бағдарлама оқушыларды еңбекке, түрлі қарапайым өнер бұйымдарын жасауға, ой – өрісін, шеберлігі мен дағдысын арттыруда қазақ халқының өнерін санасына сіңіре отырып,бар затты ұқсата білуге, ол заттың қадірін білуге көмек көрсетеді. Кәсіптік білім мен еңбек дағдылары оқушылардың өзіндік шеберлігін, әсемдікті сезіну қабілетін арттырып, ұлттық санасының қалыптасуына негіз қалайды.

шығармашылықпен қолдану заман талаптарынан туындап отырған мәселелердің бірі деуге болады. Ою-өрнек өнері бір елдің тілімен жазылған мәдени шежіре десек,«атымда менің сырым бар» дегендей, әр ою-өрнектің астарында алуан мағыналы тарих, ақпарат жатыр. Мысалы: Еліміздің туындағы «ирек су» оюы –өмір жолы, «дөңгелек күн» оюы–жарық өмір, «құсқанат» оюы– еркіндікті, «қошқармүйіз» оюы – молшылықты, тоқтықты, байлықта меңзейді, ал көк түс – ашық аспан, бейбітшілікті білдіреді. Мұнда «Біздің еліміз тәуелсіздікті нық ұстап тұрсын, елімізде молшылық, баршылық, бейбітшілік, бақытты өмір болсын» деген арман, тілек бар.

мамандық түрлеріне баулу мақсаты іске асады.

Қазіргі таңда еліміздің ұл – қыздары мейрамдарда, шет елге сапарға шығып, елінің өнерін танытуда ұлттық киімдерін киіп, Ұлы даланың өкілі ретінде өзге халықтарды тамсандырып жүргенін мақтанышпен айта аламыз.Ұлттық бейнеңді өлтірмеудің жолдары - рух, тіл мен діл, салт пен дәстүр, әдебиет пен өнер болса, солардың ішінде қолөнеріміз қазақтың ісінде де, мәдени-тарихи өмірінде де елеулі орын алатыны даусыз. «Өнерлінің ісі сән, жастық шаққа өнер тән», «Шеберлінің қолы алтын», «Жігітке жеті өнер де аз» сынды мақал-мәтелдерді кейінгі ұрпағына мирас еткен қазақ халқының қайталанбас қолөнер туындыларын дүниеге келтірген ісмерлік өнері - асқан табандылықты, ыждағаттылықты, ұқыптылықты қажет ететін, халықпен бірге жасасып, біте қайнасып, ұрпақтан-ұрпаққа мұра болып келе жатқан үлкен тәрбие мектебі. Осы орайда технология пәні білім беруде халықтық педагогикамен ұштастыра отыра, заманымызға сай сапа, түр беру әдісімен мәдени құндылықтарымызды бүгінгі ұрпаққа меңгертіп отыр. Технология сабағы – логикалық ептілік пен іскерлік дағдыны, шығармашылық шабытты қажет ететін сабақ, сондықтан өнер туындыларының жасалу құпиясын, тарихын, қайталанбас ерекшелігін, технологиясын ашып көрсетсек, оқушы шығармашылықпен еңбектене іске кіріседі. Технология сабақтары сәндік-қолданбалы өнер элементтерін пайдалана отырып, заманауи ұлттық киім, бұйымдар, әшекей үлгілерін дайындатады, Бұл өзгерістерде ойға қонымдылық, сұлулық талаптары ескеріліп, оқушыларды эстетикалық талғамға тәрбиелейміз. Бұл порцесс баланы құлшындырып, еңбекттен ләззат алып, өзі тудырған әдемілікке, өнерпаздыққа қызығушылығын арттырып, рухани болмысын жетілдіріп кемелдендіреді. Сондықтан осы заманда ұлттық өнер ерекшеліктері мен маңыздылығын, көркемдік сипатын бала бойына, санасына сіңіру және жаңа ұрпақ тәрбиесінде эстетикалық тәрбие мен этикалық норма үйлесімдігі басшылыққа алынып, мұраттың бірлігі тілектен қажеттілікке айналды. Алдына осындай асыл мұрат қойған ұрпақ ұлттық құндылықтарды бағалай білетін, биік талғам иесі, сұлулықты түсінетін тұлға болып жетіледі. Нәтежиесінде, тамаша тұрмыс орнатуға қабілетті, елімізді алға апаратын ұрпақ тәрбиелеу мәселесі іске асады. Сонда ғана ұлттық мәдениеттің гүлденуі, құндылықтарымыздың ұрпақтан ұрпаққа жетіуі жалғасады.Ойымды түйіндейтін болсам, қазіргі білім беру саласындағы технология пәні сабақтарында ұлттық құндылықтарымыды зерттеп жаңғыртуда, жаңа технология әдістерін қолданып, бүгінгі күннің басты талабы – өзгермелі даму үстіндегі ортада өмір сүруге бейім, бәсекеге қабілеттті, жоғары мәдениетті жеке тұлғаны тәрбиелеуде өз үлесімді қосу.

1. Н.Ә.Назарбаев.Еркін де еңселі әрі қауіпсіз қоғамға қадам басайық.

Егемен Қазақстан.2000.

2.Адамқұлов Н. Ұлттық қолданбалы қолөнері.-Алматы,2006.

3.Бикенов А. Қазақтың материалдық мәдениеті: Астана: Фолиант, 2010.

4.Мирсеитова С. Оқыту ізденіс ретінде және ізденіс оқыту ретінде.Қарағанды.2011.

5.Өмірбекова М.Ш  ОЮ-өрнектің қолданылуы А., 1995 ж.

6. Науанұлы М. Қазақтың ұлттық киім үлгілері. 2009 ж

7.Тамабаева Х.Т.Еңбек адамын тәрбиелеу уақыт талабы. Азия.2000

8.Энциклопедия. Қазақтың ою-өрнектері. «Алматы кітап» ЖШС. 2005 ж. Т.

X.Ғабитов, И. Н. Тасмағанбетов, Р. Н. Нұрғали, И. С. Төлендиев,

Ә. А.Асқаров, Ғ. Есім, Б. Сағыңдықұлы.

Қарағанды облысы Абай ауданы Қарабас кенті №15 ЖББОМ

Мәңгілік ел – 

Ой қозғау пікірталас

Қорытынды: Міне оқушылар біздер елімізбен мақтанамыз. Бұл еркіндік оңайлықпен келген жоқ. Қазақ елі еркіндікке жету үшін қаншама қиын - қыстау кезеңдерді бастан кешірді. Мыңдаған жылдық тарихы бар. Қазақстан тәуелсіздік алды. Тәуелсіздікке қол жеткізгеннен гөрі, оны ұстап тұру әлдеқайда қиын. Бұл – әлем кеңістігінде ғұмыр кешкен талай халықтың басынан өткен тарихи шындық. Өзара алауыздық пен жан-жаққа тартқан берекесіздік талай елдің тағдырын құрдымға жіберген. Тіршілік тезіне төтеп бере алмай жер бетінен ұлт ретінде жойылып кеткен елдер қаншама. Біз өзгенің қателігінен, өткеннің тағылымынан сабақ ала білуге тиіспіз. Ол сабақтың түйіні біреу ғана – мәңгілік ел біздің өз қолымызда. Ол үшін өзімізді үнемі қамшылап, ұдайы алға ұмтылуымыз керек. Байлығымыз да, бақытымыз да болған мәңгілік тәуелсіздігімізді көздің қарашығындай сақтай білуіміз керек. Әрбір күніміз мерекелі, әрбір ісіміз берекелі болсын! Дамуымыз жедел, келешегіміз кемел болсын! Жарқын іспен күллі әлемді таң қылып, жасай берсін, елдігіміз мәңгілік!