БІЛІМ БЕРУДІҢ ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ

171 
171 
-сәйкес келетін педагогикалық жүйелердің өзін-өзі дайындау механизміне әсер ететін 
факторлардың приоритеті және педагогикалық құрылымдарының сызықтық емес принципі; 
-оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасуына және оның танымдық қабілеттілігіне 
оқыту процесінің бейімделу принципі; 
-біріктірілген білімдерді құру үшін оптимальді жағдай жасайтын оқу ақпараттарының 
потенциалды көп болу (артық болу) принципі. 
Педагогикалық технологияның міндеттері: 
- әр түрлі қызмет саласындағы іскерлік пен дағдылардың шыңдау, білімнің 
тереңдігін, беріктігін арттыру; 
- мінез – құлықтағы әлеуметтік құнды әдеттер мен формаларды нығайту және 
арттыру; 
- технологиялық құрал-саймандармен жұмыс істеуге үйрету; 
- технологиялық ойлау дағдыларын дамыту; 
- оқу міндеттері мен қоғамдық пайдалы еңбек ұйымдастыруда технологиялық 
тәртіпке сай нақты әдеттерді тәрбиелеу.
Педагогикалық 
технология 
әр 
түрлі 
жағдайлардағы 
нақты 
өзара 
іс-
қимылдарды, жүйеленген, бағдарланған, оқыту және тәрбиелеу стандарттарына сай тәсілдер 
негізінде 
компьютер 
мен 
техникалық 
құралдар 
қолдану 
арқылы 
да 
ұйымдастырылады. Бүгінгі таңда білім беру жүйесінің құрылымдарында оқытудың 
айқындалған көптеген технологияларын пайдаланып жатқандығы белгілі. Болашақ маманға 
тәжірибе беруде ақпаратпен жұмыс істеу әдістеріне, жаңа білімдерді құру әдістеріне, ең 
маңыздысы - әлемнің дамуы туралы білімдердің қажетті деңгейін қалыптастыратын 
әдістерге үйрету. Сондықтан әрбір оқытушыға және оқушыға "оқыту" мен "үйрену" 
процестерін игеру үшін 3 тілді меңгеруі қажет: ана тілін, ғылым тілін және технология тілін. 
Сонымен технология көмегімен білімдерді, іскерлікті, дағдыларды игеру процесінде 
тұлғалық қасиеттің дамуында нәтижелі шешімге жету мүмкіндігі қамтамасыз 
етіледі. 
"Педагогикалық 
технология" 
оның 
ішінде 
"оқыту 
технологиясы" 
ұғымын анықтауда, басым көпшілік мамандар оларды үш маңызды жағдайлармен 
біріктіреді: 
- іс-әрекетінің жиынтығы түріндегі қажет ететін үлгіні дәл анықтау негізінде оқытуды 
жоспарлау; 
- оқытуды талап ететін әрекетті қалыптастыруды іріктеген қатаң тізбекті әрекеті 
түріндегі оқытудың барлық процесін "бағдарламалау".
- алғашқы белгіленген эталонмен оқытудың нәтижесін салыстыру. М.Чошанов оқыту 
технологиясы негізінен педагогикалық процестегі «Қалай нәтижелі етіп оқыту керек?» 
мәселесін шешуге бағытталатынын айтады. Оқыту технологиясы жөніндегі ой-пікірлерді 
саралай келе, біздер оны: біріншіден, оқытудың мақсатқа сәйкес нәтижесіне қол жеткізудегі 
нақты қадамдарды және олардың үйлесімділігін зерделейтін ғылым саласы; екіншіден, 
оқытудың нақты жағдайда нәтижелі жүзеге асырылуын белгілейтін жобалау немесе 
модельдеу; нақты оқыту процесін нәтижелі етіп оқытудағы процес деп білеміз. 
Жалпы "Педагогикалық технология" түсінігі қаншалықты қолданыста болғанымен, 
ол жөніндегі түсінік ұғыныңқы болмаған. Білім берудің қазіргі кездегі практикасында бұл 
ұғым стандартты емес ғылыми көріністерде ереже ретінде қолданылып, педагог 
жұмыстарының өндірілген әдіс-тәсілдерін, құралдарын білдіреді. В.П.Беспалько 
технологияны түсіну үшін ең алдымен педагогикалық іс-әрекеттің өндірушілік белгісіне 
көңіл аудару қажеттігіне зейін аударады, әлеуметтік тұрғыдан бұл белгі, технологияның 
басқа белгілерінен оның жалпылық сипатымен байланыстылығын сипаттайды. Қазіргі білім 
беру технологияларын Г.К. Селевко технологияның классификациялық параметрлері 
тұрғысынан: қолдану деңгейі, негізгі дамыту факторы, меңгеру тұжырымы, жеке тұлғаның 
құрылымына бағдарлау, мазмұн сипаты, басқару типі, ұйымдастыру формалары, балаға 
ықпал ету тәсілдері, әдістердің басымдылығы, жетілдіру бағыттары, оқушылар 
категориялары бойынша нақтылап көрсетеді.

172 
172 
Ш.Т.Таубаева оқытудың қазіргі технологияларының аттарын атап көрсетіп, олардың 
мақсаттарын, тұжырымының және мазмұны мен әдістерінің ерекшеліктерін сипаттап 
көрсетеді. Жұмыста педагог-ғалымның зерттеулері басшылыққа алынған. 
Сонымен педагогикалық технологиялардан төмендегілерін бөле жарып көрсетуге 
болады: 
- ойын арқылы оқыту технологиясы; 
- проблемалық оқыту технологиясы; 
- тірек сигналдары арқылы оқыту; 
- деңгейлік саралап оқыту; 
- міндетті нәтижелерге негізделген деңгейлік оқыту технологиясы; 
- бағдарламалап оқыту технологиясы; 
- оқытудың компьютерлік технологиясы; 
- дидактикалық бірліктерді ірілендіру технологиясы; 
- дамыта оқыту технологиясы; 
- модульдік оқыту. 
Сондай-ақ Қазақстандық ғалымдардың оқыту технологиялары белсенді түрде білім 
беру жүйесінде қолданылуда. Бұл технологиялардың өздеріне тән ерекшеліктері 
бар. Мәселен, В.Ф.Шаталовтың тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясының 
ерекшелігі: 
- үнемі қайталау; 
- ірі блокпен оқыту, тіректі қолдану; 
- жеке бағдарлы қарым-қатынас, ықпал; 
- ізгілік; 
- зорлықсыз, еркімен оқыту; 
- әр оқушының табысының жариялылығын түзетуге, өсуге, табысқа жетуге жағдай 
жасау; 
- оқыту мен тәрбиелеуді біріктіру. 
Сондай-ақ әрбір педагогикалық технологияның өзіндік ерекшеліктері бар. Олардың 
негізгі қарастыратыны оқытуды нәтижелі ету. 
Педагогикалық жүйедегі негізгі өзекті мәселе - оқушылардың, студенттердің ойлау 
қабілетін дамытып, өздігінен жұмыс істеуге баулу, өз ойын тұжырымдауға дағдыландыру 
болғандықтан сабақ барысында кеңінен деңгейлеп, дамыта оқытудың модульдік әдісін жиі 
пайдалану қолдау табуда.
Білім беру жүйесі - сабақтастығы бар білім беру бағдарламалары мен әр түрлі деңгей 
мен бағыттағы мемлекеттік білім беру стандарттары жүйесінің, оларды әртүрлі ұйымдастыру 
құқықтық формадағы, типтегі және түрдегі білім беру мекемелерінде іске асырушы 
тармақтардың, сонымен бірге білім беруді басқару органдары жүйесінің жиыны.Бiлiм беру 
жүйесi қоғамның әлеуметтiк – экономикалық дамуында жетекшi роль атқарады, сондай – ақ 
оны әрi қарай айқындай түседi. Ал бiлiмнiң қалыптасып, дамуының жалпы шарттары 
философияның негiзгi мәселесi – рухтың материяға, сананың болмысқа қатынасы 
тұрғысынан зерттелетiн iлiм таным теориясы деп аталады. Таным теориясының басқа 
ғылыми теориялардан түбiрлi айырмашылығы – ол бiлiмнiң қалыптасуы мен негiзделуiнiң 
жалпы ұстанымдарын, объективтiк қатынастарды қалыптастырады. Орыс педагогі 
К.Д.Ушинский айтқандай, қазіргі заман талабына сай, әр мұғалім, өз білімін жетілдіріп, ескі 
бірсарынды сабақтардан гөрі, жаңа талапқа сай инновациялық технологияларды өз 
сабақтарында күнделікті пайдаланса, сабақ тартымды да, мәнді, қонымды, тиімді болары 
сөзсіз. Бұл жөнінде Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңының 8-бабында «Білім беру 
жүйесінің басты міндеттерінің бірі – оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді 
ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» деп атап 
көрсеткен. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев жолдауында айқандай: «Болашақта өркениетті 
дамыған елдердің қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет. Қазақстанды дамыған 
50 елдің қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін – білім». Сондықтан, қазіргі даму кезеңі 

173 
173 
білім беру жүйесінің алдында оқыту үрдісінің технологияландыру мәселесін қойып отыр. 
Оқытудың әртүрлі технологиялары сарапталып, жаңашыл педагогтардың іс – тәжірибесі 
зерттеліп, мектеп өміріне енуде. 
Қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты - бәсекеге қабілетті маман дайындау. Мектеп – 
үйрететін орта, оның жүрегі - мұғалім. Ізденімпаз мұғалімнің шығармашылығындағы ерекше 
тұс - оның сабақты түрлендіріп, тұлғаның жүрегіне жол таба білуі. Ұстаз атана білу, оны 
қадір тұту, қастерлеу, арындай таза ұстау - әр мұғалімнің борышы. Ол өз кәсібін, өз пәнін , 
барлық шәкіртін , мектебін шексіз сүйетін адам.Өзгермелі қоғамдағы жаңа формация 
мұғалімі – педагогикалық құралдардың барлығын меңгерген, тұрақты өзін-өзі жетілдіруге 
талпынған, рухани дамыған, толысқан шығармашыл тұлға құзыреті.Жаңа формация мұғалімі 
табысы, біліктері арқылы қалыптасады, дамиды. Нарық жағдайындағы мұғалімге қойылатын 
талаптар : бәсекеге қабілеттілігі, білім беру сапасының жоғары болуы, кәсіби шеберлігі, 
әдістемелік жұмыстағы шеберлігі. 
Осы айтылғандарды жинақтай келіп, жаңа формация мұғалімі- рефлекцияға қабілетті, 
өзін-өзі жүзеге асыруға талпынған әдіснамалық, зерттеушілік, дидактикалық - әдістемелік, 
әлеуметтік тұлғалы,коммуникативтілік, ақпараттық және тағы басқа құдыреттіліктердің 
жоғары деңгейімен сипатталатын рухани- адамгершілікті, азаматтық жауапты, белсенді, 
сауатты, шығармашыл тұлға. 
Нәтижеге бағытталған білім моделі мен басқарудың жаңа парадигмасы аясында 
жекелеген ұғымдар мен нормаларды және тиімді педагогикалық технологияларды меңгеру 
үшін педагогтардың кәсіби мәдениетін дамытуға бағытталған оқу қажеттіліктері туындылап 
отыр. 
Біліктілік арттыру жүйесінде педагогтардың оқу қажеттіліктері нақты білімнің мәнін 
түсінуге, соның нәтижесінде өзіндік іс- әрекетке енуге және жеке өміріндегі тәжірибені 
жетілдіру мақсаттарына байланысты қалыптасады. Осы заманғы мұғалім оқуға үлкен 
потенциалдық мүмкіндіктермен келеді. 
Сондықтан олардың функционалдық сауаттылықтарын кәсіби шеберлікпен ұштастыру 
үшін нәтижеге бағытталған білім беру үлгісінде мақсатты түрде білім беретін, 
қалыптастыратын, дамытатын андрогогикалық процесс қажет. Басқаша айтқанда ересектерге 
арналған, жалпы және кәсіби білімнің қажеттілігін дамыту, ғылым, білім мен мәдениет 
жетістіктері арқылы адамдардың жалпы мәдениеті мен әлеуметтік белсенділікті дамытуға 
бағытталған танымдық іс-әрекетке ынталандыру үшін білім беру. Қазіргі білім беру 
парадигмасы «білікті адамға» бағытталған білімнен «мәдениет адамына» бағытталған 
білімге көшуді көздейді. Бұл білім беру жаңаша ұйымдастыру- оның философиялық , 
психологиялық, педагогикалық негіздерін, теориясы мен тәжірибесін тереңірек қайта 
қарауды қажет етеді. 
Сондықтан бүгінгі күні еліміздің білім жүйесінде оқыту үдерісін тың идеяларға 
негізделген жаңа мазмұнын қамтамасыз ету міндеті тұр. 
Француз қайраткері «Адамға оқып – үйрену өмірде болу, өмір сүру үшін қажет» 
дегендей оқыту процесін технологияландыру, осыған сәйкес оқу бағдармаларын жасау, 
ғалымдар мен жаңашыл педагогтардың еңбектерімен танысу жұмыстары мұғалімдердің 
үздіксіз ізденісін айқындайды. Жаңа педагогикалық технологиялардың негізгі мәні пассивті 
оқыту түрінен активті оқытуға көшу оқу танымын ұйымдастырудағы бастамашылдығына 
жағдай туғызу, субьективтік позицияны қалыптастыру. 
Білім сапасын арттыру және нәтижеге бағытталған үлгіге беталуы барысында 
мұғалімдер мемлекеттік стандарт берілген нәтижелерге жетуде кәсіби шеберлікпен 
меңгерген зерттеу біліктері мен дағдылары нәтижесінде проблеманың шешімін таба алатын, 
ақпараттық – коммуникативті мәдениеті жоғары тұлғалық - дамытушылық функцияны 
атқарады. Қазіргі заман адамның осы құзыреттілікті меңгере отырып тек « кәсіби икемділігін 
оңтайландыруды қамтамасыз ету ғана емес, іске асырылу мүмкіндігін « үнемі оқып – үйрену 
және өзін-өзі жасау талабын қалыптастыра алады. 

174 
174 
Қазақстандағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік 
бағдарламасы жобасында Қазақстанда оқитындарды сапалы біліммен қамтамасыз етіп, 
халықаралық рейтингілердегі білім көрсеткішінің жақсаруы мен қазақстандық білім беру 
жүйесінің тартымдылығын арттыру үшін, ең алдымен, педагог кадрлардың мәртебесін 
арттыру, олардың бүкіл қызметі бойына мансаптық өсуі, оқытылуы және кәсіби біліктілігін 
дамытуды қамтамасыз ету, сондай- ақ педагогтердің еңбегін мемлекеттік қолдау мен 
ынталандыруды арттыру мәселелеріне үлкен мән берілген. Осыған байланысты қазіргі таңда 
еліміздің білім беру жүйесіндегі реформалар мен сыңдарлы саясаттар, өзгерістер мен 
жаңалықтар әрбір педагог қауымының ойлауына, өткені мен бүгіні, келешегі мен болашағы 
жайлы толғануына, жаңа идеялармен жаңа жүйелермен жұмыс жасауына негіз болары анық. 
Олай болса, білімнің сапалы да саналы түрде берілуі білім беру жүйесіндегі педагогтердің, 
зиялылар қауымының деңгейіне байланысты. Дәстүрлі білім беру жүйесінде білікті 
мамандар даярлаушы кәсіби білім беретін оқу орындарының басты мақсаты – 
мамандықтарды игерту ғана болса, ал қазір әлемдік білім кеңестігіне ене отырып, басекеге 
қабілетті тұлға дайындау үшін адамның құзырлылық қабілетіне сүйену арқылы нәтижеге 
бағдарланған білім беру жүйесін ұсыну – қазіргі таңда негізгі өзекті мәселелердің бірі. 
Жалпы алғанда «құзырлылық» ұғымы жайлы ғалым К.Құдайбергенова «Құзырлылық ұғымы 
– соңғы жылдары педагогика саласында тұлғаның субъектілік тәжірибесіне ерекше көңіл 
аудару нәтижесінде ендіріліп отырған ұғым. 
Құзырлылықтың латын тілінен аудармасы «сомпетенс»белгілі сала бойынша жан – 
жақты хабардар білгір деген мағынаны қамти отырып, қандай да бір сұрақтар төңірегінде 
беделді түрде шешім шығара алады дегенді білдіреді» деп көрсетеді. Бұл жайлы 
Б.Тұрғанбаева «... өзінің практикалық әрекеті арқылы алған білімдерін өз өмірлік 
мәселелерін шешуде қолдана алуын – құзырлылықтар деп атаймыз » деп анықтаса, Ресей 
ғалымы Н.Кузьминаның көзқарасы бойынша, «Құзырлылық дегеніміз - педагогтің басқа бір 
адамның дамуына негіз бола алатын білімділігі мен абыройлығы ». 
Латын тіліндегі « компетенс»сөзін ғалым К.Құдайбергенова «Құзырлылықты білімін, 
біліктілігін, дағдысын, тұлға мінез- құлқын , ең бастысы тұлға мүмкіндігін бағалаудың 
критерийі мақсатында қарастыру құзырлылық маңызын толық аша алады. Олай болса, 
құзырлылық, нәтижеге бағдарланған жаңа білім беру жүйесінің сапалық критерийі ретінде 
әлеуметтік және өмірлік көзқарастарды есепке алу қажет» деп жазса, Б.Тұрғанбаева 
«Құзырлылыққа бағытталған оқыту үрдісінде тәжірибелік жолмен мәселені шешу мүмкіндігі 
молаяды. Осы жағдай біліктілікті арттырудағы екінші үлгіге көшірудің негізі бола алады. 
Өйткені,құзырлылыққа бағытталған үлгіде білім алушылардың өздерін ұйымдастыру - басты 
мақсаты » деп көрсетеді. 

жүктеу/скачать 13,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: