Бағдарламасы ( 11сыныпқа арналған) Түсінік хат


Тақырыптық-кҥнтізбелік жоспар



жүктеу/скачать 3,55 Mb.
бет34/94
Дата07.02.2022
өлшемі3,55 Mb.
#96904
түріБағдарламасы
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   94
Байланысты:
Биология факульт курсы (1)

Тақырыптық-кҥнтізбелік жоспар


№

Тақырыптар

Сағат саны

Мерзім
і

Сабақ түрі

теор

прак

1

1

Кіріспе. Этология пәні, мақсаты мен міндеті

1


1



I. Қозғалыс–мінез– қҧлықтың қарапайым формасы.

1




2

1

Тропизм және таксис. Жануарлардың негізгі қылықтары–қимыл-қозғалысы

1


1



II.Ҥйрену және инсайт

8




3

1

Жануарлардың мінез-құлық себептері

1


1


4

2

Релизерлер–сигналдық тітіркендіргіштер

1


1


5

3

Импринтинг–жануарлардың кӛргенді есте сақтауы

1


1


6

4

Ойын–танымның ерекше құралы

1


1


7

5

Жануарлардағы еліктеу құбылысыимитация

1



1

8

6

Инсайт-бейнелі кӛру арқылы үйрену

1


1


9

7

Инстинкт және үйрену

1


1


10

8

Стимул және үйрену

1


1



ІІІ. Территориялық мінез-қҧлық

5




11

1

Жануарлардағы ранг

1


1


12

2

Бағыну және ритуалды қақтығыстар

1


1


13

3

Территория және ареал

1


1


14

4

Территориялық мінез-құлық

1


1


15

5

Құстардың территориясын қорғаудағы дыбыстың рӛлі

1


1



IV. Жҧптасу рәсімдері

4




16

1

Омыртқасыз жануарлардағы жұптасу кӛріністері

1


1


17

2

Балықтар мен құстардың жұптасу рәсімдері

1


1


18

3

Сүтқоректілердің жұптасу кезіндегі мінез-құлықтары

1


1


19

4

Омыртқалы жануарлардағы ұрпағына қамқорлық

1



1


V. Жануарлар әлеміндегі иістің маңызы

4




20

1

Эпагондар–махаббат феромоны

1


1


21

2

Аминондар–қорғанышзаттары.
Прогаптондар–қақтығыс заттары

1


1


22

3

Насекомдардың тіршілігіндегі иістің маңызы

1


1


23

4

Омыртқалы жануарлардың иіс сезу ерекшеліктері

1


1



VI.Мінез–қҧлық механизмі

4




24

1

Хеморецепция итерморецепция.

1


1


25

2

Механорецепция и ультрадыбыстық байланыстар

1


1


26

3

Акустикалық сигналдар.
Жануарлардың кӛру қабілеті

1


1


27

4

Талдағыштардың түрлері

1


1



VII. Кҥрделі мінез-қҧлық туралы тҥсінік

2




28

1

Баларасының күрделі мінез-құлқы

1


1


29

2

Әлеуметтік мінез-құлық
(социобиология)

1


1



VIII. Жануарлар және қоршаған орта

4




30

1

Жануарлардағы координация және кеңістіктік бағытталу

1


1


31.

2

Жануарлардың қоныс аударуы (миграция)

1


1


32

3

Жануарларды жерсіндіру (Акклиматизация)

1


1


33

4

Жануарлардағы биологиялық сағат және биологиялық ырғақ

1



1


IX. Қорытынды.

1




34

1

Қорытынды сабақ (шығармашылық жұмыстарды қорғау)

1


1


Сабақтыңтақырыбы: Кіріспе. Этологияпәні, мақсаты мен міндеті Сабақтың мақсаты: Этология пәнінің мақсаты және міндеттері мен танысу.
Күтілетін нәтиже:

  • Этология ұғымымен, этологияның дамутарихымен танысады;

  • Жануарлардың тіршілігін бақылауды үйренеді;

  • Мінез–құлық ерекшеліктерін ажырата алады;

Стратегиялар:миға шабуыл, кең ауқымды лекция, Венндиаграммасы Сабақтың кӛрнекілігі:Суреттер, видеороликтер, слаидтар Сабақтың барысы:
І. Қызығушылықты ояту:

Суреттер арқылы оқушылар жануарлардың түрлерімен олардың тіршілік әрекетін анықтайды. Сонымен қатар, сұрақ қою арқылы олардың мінез– құлық ерекшеліктерін айтады.
ІІ.Мағынаны тану: «Кеңауқымды лекция» стратегиясы бойынша оқушыларға этология ғылымы туралы дәріс оқылады. Оқушылар дәптерлеріне таныс және жаңа сөздер мен сөйлемдерді жазып отырады.
-Жануарлардың қылық-әрекеттерін зерттеу-адамзаттың күнделікті тәжірибесі. Біріншіден, бізқайда тұрмайық және немен шұғылданбайық бізге жануарлар мен күнделікті жағдайда қарым-қатынасқа түсуге тура келеді. Мысалы, аңшы ӛзінің аңдығанаңының әрекетін білуі керек, фермерші-ӛзінің жануарларының қылық-әрекетін және зиян келтіретін (тышқан,қосаяқт.б.) жыртқыштардан қалай айырылу керектігін, балықшы– қайда және қалай, қай кезде балық ауланатынын білу керек. Ал қала тұрғындары үйде үй жануарларын ұстамасада(мысық,ит,құс) жануарлар мен күнделікті ӛмірде бетпе-бет кездесіп жатады.
Алайда адам тек бақылауға ғана талпыныс жасамайды, әрдайым ӛзі ӛмір сүріп жатқан әлемінтануға үнемі ұмтылады. Адамның ғылым-білімге деген қызығушылығымен құштарлығы жаңаны білуге ұмтылысымен танымдық шығармашылық әрекетінің негізінде пайда болды. Сондықтан адамдардың жануарларқылық-әрекетін танып білуге деген танымдық қызығушылығы, жануарлардың қылық-әрекетін ғылыми тұрғыдан зерттеуге әкелді.
Этология—жануарларының мінез-қылығының биологиялық зандылықтарын зерттейтін ғылым саласы. «Этология» деген атау грек тілінен алынған, мінез-құлық деген мағына береді. Ал мінез–құлық деп жануардың тіршілік ортасы мен қарым-қатынасты қамтамасыз ету үшін атқаратын қимыл-әрекетінің жиынтығын айтады.
Этология ғылым саласы ретінде 1930—1950 жылдар аралығында австрия ғалымы К.Лоренц, голландия ғалымы Н.Тинберген,т.б. ғалымдардың зерттеулері нэтижесінде қалыптаса бастады. Классикалық этологияның негізін инстинктер мен олардың эволюциясын, жеке түрлердің мінез-қылығының қалыптасуындағы тұқымқуалаушылық пен орта жағдайының ӛзара әрекеттестігін зерттеуге арналған зоологтар еңбектері құраған. Этология зоология мен эволюциялық ілім негізінде пайда болып, физиология, экология, генетика және мінез-қылық генетикасы мен тығыз байланыс түзген. Этология негізінен табиғи, туа біткен мінез-қылықтар мен инстинктерді, олардың дамуын (эволюциясын) зерттейді.
Этология мінез-қылықты жануарлардың сыртқы ортамен кӛпқырлы әрекеттесуінің бейнесі деп санайды. Этология мінез-қылықтың туа біткен құрамаларын зерттейді, организмнің түрлі реакцияларының сыртқы кӛрінісін анықтайды. Ал физиология жануарлардың мінез-қылығын қамтамасыз ететін ми қызметінің нервтік механизмін зерттейді. Осы мен байланысты бұл екі пән бірін-бірі толықтырып, мінез-қылықтың туа біткен және жүре пайда болған түрлерінің нақты нервтік механизмін ашады.

  1. Таныс және жаңа сӛздер:

    Таныссӛз

    Жаңасӛз







  2. «Топтастыру» стратегиясы бойынша этология ғылымы туралы жазады.

мақсаты
міндеті маңызы
зерттеу объектісі
ІІІ. Рефлексия: Венндиаграммасы арқылы этология және физиология ғылымдарының ерекшеліктерін анықтайды. Этология Физиология

Сабақтың тақырыбы: Инстинктжәнеҥйрену
Сабақтың мақсаты: Күрделімінез–құлықтың бір түрі–инстинкт, оның түрлері мен маңызын оқып үйрену; Күтілетін нәтиже:

  • Инстинкт, оның мағынасы, түрлері туралы біледі;

  • Инстинкттің негізгі қызметі мен механизмдерін анықтайды;

  • Жануарлар үшін инстинкттің қоршаған ортаға бейімделушілігін түсіндіре алады;

Стратегиялар: ой қозғау, семантиалық карта
Сабақтың кӛрнекілігі: видеоролик, суреттер, интерактивті тақта, аквариум, аквариум балықтары.
Сабақтың барысы:
І.Қызығушылықты ояту:
Оқушылар аквариум балықтарына бақылау жасайды және бақылаудан алған әсерін жазады. Өздерін ұнаған аквариум балықтарының суретін таңдап, топқа бөлінеді.
ІІ.Мағынаны тану:
Мұғалімсӛзі:-Аквариум балықтарына тамақ берген кездегі қимылқозғалыстары инстинктке мысал болады. Инстинкт дегенімізне? (жұпта және топта талқылау).
1топ. Инстинкт, оның қызметі(функциясы) 2топ. Инстинкт механизмдері.
3топ. Инстинкт факторлары.
(әр топ ӛздеріне берілген мәтін бойынша флипчарт қорғайды.)
Инстинкт—туа біткен мінез-қылықтың жоғары, күрделі түрі. Ол организмдердің сыртқы және ішкі тітіркендіргіштер ӛзгерістеріне жауап ретінде, тарихи даму барысында туа пайда болған күрделі мінез-қылықтық әрекеті, ол сол түрдің нақты тіршілік жағдайларына бейімделу формасы. Сондықтан инстинкт ортаның белгілі жағдайларында түрдің сақталуын және дамуын қамтамасыз етеді. Айта кетер жайт, тек тіршіліктің алғашқы сатыларында ғана шартсыз рефлекторлық реакциялар таза күйінде кездеседі, кейінірек оларға кӛптеген шартты рефлекстер қабаттасып кетеді. Инстинктивті мінез-құлықтың бірліктері-яғни жануарлардың жүйелі және стереотипті қозғалыс актісіндегі ерекшеліктер.
Инстинктивті мінез-қҧлықтың негізгі функциялары:
Кез келген ортаға бейімделу және ӛмірге қажетті функцияларды атқарады. Әсіресе маймылдар мен адамда инстинктивті қозғалыстардың жүйке әрекетіне негізделген сенсорлық психиканың бейнеленуі байқалады. Инстинктивті ішкі механизмдер мен рефлекторлық жүйелер маңызды рӛл атқарады.
Ішкі механизмдері–яғни нейросенсорлық жүйенің жиынтығы, сыртқы ортаның ықпалына, организмнің белгілі бір қылық-әрекетактілері. Рефлекторлық жүйелері–жануарлардың қылық-әрекетінің генетикалық түрлері:

  1. сыртқы тітіркендіргіштерге анализатордың бағытталуы;

  2. танып білуі;

  3. тежелуі немесе жүйке орталықтарының белсенділігі.

Туа біткен ішкі механизмдер арқылы жануарлар ӛзіне қажет тітітіркендіргіштерді ӛзіне қабылдайды, бағалайды және соған лайықты жүйке орталықтары арқылы жауап беруі белсенді не тӛмен болады. Инстинктивтік іс-әрекет немесе шаралар мынандай фазалардан тұрады. -ізденісфазасы–бұл фазада жануарлар негізгі тітіркендіргіштерге сүйене отырып, әрекет жасайды;
-аяқталуфазасы–яғни жануарлар тіршілігіне қажетті дағдыларды
меңгереді;
-генетикалық–генетикалық ӛзіне ғана тән қозғалыстардың айқындалуы.
Инстинктивті мінез-қылықтың негізгі факторлары ішкі және сыртқы болып бӛлінеді. Ішкі факторларға гомеостазбен биоритм жатады:
гомеостаз–организмнің ішкі жағдайын қалыпта, тұрақтылықта сақтап отырудағы белсенділігі, яғни ӛзін ӛзіреттеу. Жануарлардың организмі үнемі ішкі тепе-теңдікке ұмтылады. Сондықтан ішкі ритмнің бұзыуы және физиологиялық функцияның қалыпты деңгейдің ауытқушылығы, жануарларды бір қалыптык үйге тұрақтылық қажетелейді. Биологиялы қритмдер(ырғақтылықтар) немесе биоритм космостық уақытпен организмнің ішкі тұрақтылығы, ішкі ритмнің сәйкестеліп келетін ритмикалық қозғалыстар әрекеті, мысалы:әтештің шақыруы.
Сыртқы инстинкті факторларға негізгі тітіркендіргіштер жатады
Негізгі тітіркендіргіштер–яғни сыртқы тітіркендіргіштің организмге әсері және инстинкті мінез-қылықты тудыруы. Ӛзінің әртүрлілігі мен және ӛзіне тән ерекшеліктері мен дағдыланады. Негізгі тітіркендіргіштердің түрлері:
-физикалық(көлемі,түртүсі,иісі) және химиялық(кеңістікқарымқатынастар, стимулдардың векторлары) мыс:аралардың қозғалысы; -қимыл қозғалысқа келтіруші яғни қимыл қозғалыстың белгі түрі қалыптасады;
-бағыттаушы белгілі бір реакцияға байланысты пайда болатын тітіркендіргіштер;
ІІІ. Рефлексия: семантикалықкарта

Инстинкт

Ішкі фактор

Сыртқы фактор

Ізденіс фазасы

Аяқталу фазасы

Қораздыңшақыруы

+




Балықтыңжарықжаққандатопта суы


+

+


Маймылдыңжыланнанқорқуы




+

Шағалабалапаныныңанасының тұмсығындағықызылдақтышоқ уы




+


жүктеу/скачать 3,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   94



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет