БАҒдарламасы ( Syllabus ) Павлодар, 2014ж Пән бағдарламасы (Syllabus) ф фсо пгу 18. 4/19 бекітемін фмжат факультетінің деканы Н. А. Испулов



жүктеу/скачать 1,91 Mb.
бет10/11
Дата25.08.2017
өлшемі1,91 Mb.
#26396
түріБағдарламасы
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11

Өз-өзін бақылау сұрақтары

  1. Енгізу-шығаруды басқару жүйесінің жұмыс мақсаты

  2. Енгізу-шығаруды баскару жүйесімін негізгі функциялары

  3. Есептеу жүйесінде енгізу-шығаруды басқару үшін қандай принциптер қолданылады

  4. Программалы енгізу-шығаруды жүзеге асыру принциптері.

  5. Синхронды және асинхронды еңгізу-шығару, айырмашылығы.

  6. Диспетчерлеу түсініктемесі

  7. Бөлінетін корға мысал келтіру

  8. Бөлінбейтін корға мысал келтіру

  9. Енгізу-шығаруды баскару жүйесінің жүмыс мақсаты

  10. Енгізу-шығаруды басқару жүйесінің негізгі функциялары

  11. Есептеу жүйесінде енгізу-шығаруды басқару үшін қандай принциптер колданылады.

Ұсынылатын әдебиеттер

  1. Э. Таненбаум. Современные операционные системы. СПб, Питер, 2002, 1040 стр.

  2. Н.А. Олифер, В.Г. Олифер Сетевые операционные системы. СПб, Питер, 2001, 544 стр.

4 тақырып. Файлдық жүйе

Мақсаты: Осы лекцияда файл, файлдық жүйе түсініктерімен, файлдық жүйенің негізгі функцияларымен танысу.

Қарастырылатын сұрақтары:

  1. Файлдық жүйенің негізгі функциялары.

  2. Файлдық жүйенің құрамы.

  3. Файлдарды ұйымдастыру тәсілдері.

  4. Файлдық жүйенің менеджері.

  5. Файлдарды қорғау және сақтау.

Әр бір операциялық жүйе бір түсініктемеге қолданылады - оның бірі болып үрдіс табылады. Ал екінші түсінік, олда өте маңызды -- ол файл түсінігі.

Файлдық жүйе - бүл операциялық жүйенің компоненті, ол файлды құрады, сақтайды және атаулы деректер жиынына қатынас құрады. Бұл атаулы деректер жиынын файл деп атайды.

Файлдың негізгі қасиеттері.

  1. Файл - бұл аты бар және осы атқа сілтеп файл мазмұнымен әрекеттесуге мүмкіндік беретін бір объект. Әдетте файл аты ол тізбекті бір символдар, оның ұзундығы операциялық жүйеге байланысты.

  2. Орналасудан файлдың тәуелсіздігі. Накты файл жұмыс орындау үшін файлдың сыртқы құрылдығы орналасуы жайында ақпараттың қажеті жоқ.

  3. Енгізу-шығару функцияларының жиінтығы. Әр бір операциялық жүйе файлмен алмасуды қамтитын функциялар жиынтыгын анықтайды. Көбінесе функциялар жиынтығы келесі сұраныстардан тұрады:

1. файлды жұмыс жасау үшін ашу. Бар немесе жаңа файлды ашуға болады.

2. Оқу/жазу. Көбінесе файлдармен алмасу бірнеше деректер блогымен ұйымдастырылуы мүмкін. Алмасу жасалынатын деректер блогы екі түсінік көрсетеді. Бір жағынан әр есептеу жүйесіне деректер блогының мөлшері белгілі, және олар алмасуға тиімді болып табылады, ол программалы-аппаратты мөлшерлер. Басқа жағынан бұл деректер блогы реалды алмасу кезінде программистермен өзгертілуі мүмкін. Оқу/жазу функцияларында оқитын немесе жазылатын деректердің көбісінде алмасуға арналған деректер блогының мөлшері және деректер блогының саны белгіленеді, Таңдалган деректер блогының мөлшері реалды алмасудың тиімділігіне байланысты, мысалы бір машинаның деректер блогының тиімді мөлшері 256 Кб болып табылады, ал сіз 128 Кбайтан алмасу орындағыңыз келеді, сонда сіз екі рет қатынас құрасыз. Бір рет алмасу орындау үшін сіз оны екі бөліп алмасу орындайсыз, бұл жағдайда операциялык жүйе тиімсіз элементтерді өзі түзеуі мүмкін. Түзелмеген жағдайда ол сіздің қатеңіз.

3. Файлдық нұсқағышпен басқару. Әр бір ашық файлмен файлдық нұсқағыш байланысты. Бұл нұсқағыш бойынша әр бір уақытта алмасу орындайтын келесі файлдың мекені көрсетіледі. Ол блокпен алмасу орындалған соң нұсқағыш бір блоктан кейінгі позицияға өтеді. Файлмен жұмыс ұйымдастыру үшін бұл нұсқағышты басқаруды білу кажет. Файлдық нұсқағышты басқару үшін арнайы функция бар. Нұсқағыш дегеніміз ол файлды ашу функциясымен байланысты бір айнымалы.

4: Файлды жабу. Бүл операция екі функция арқылы жузеге асырылуы мүмкін.

1. ағымдағы файл мазмұнын және жабу.

2. файлды жою.

Файлды жапқан соң онымен барлық байланыс токтатылалы.

4. Деректерді қорғау. Көп стратегиялық шешімдер апараттык деңгейде және операциялық жүйе денгейінде қайталанады. Егер мультипрограммалық режимді еске алсақ, онда бір кажет болып табылатын ол жадыны және деректерді корғау. Файлдық жүйені карастыратын болсақ, олда операциялық жүйе; сияқты бірқолданбалы болуы мүмкін. Бүл жағдайда деректерді корғау проблемалары болмайды, өйткені операциялык жүйеде жүмыс жасап отырған адам барлық файлдардың иесі болып табылады. Бірқолданбалы операциялық жүйеге мысал келтірсек, ол МS-DOS, Windows-95. Машинаны іске қосып басқа колданушылардың дискіде орналасқан барлық файлдарын жойып жіберуге болады, себебі бұл жүйелерде корғау жоқ. Көпқолданбалы жүйе көппайдаланушылардың жүмысын дұрыс істеуіне қамтамасыз етеді. МS-DOS операциялық жүйесі мультипрограммалық режимде жұмыс жасауы мүмкін, бірақ егер бір үрдісте қате кетсе онда операциялық жүйе жүмысы бұзылады. Көпқолданбалы жүйе акпараттарды қорғауды қамтамасыз етеді. Негізінде қорғау проблемасы тек қана файлдық жүйемен байланысты емес.Реалды операциялық жүйе деректердің қорғанысын барлык аймактарда қамтиды бұл файлдар, үрдістер және қорлар. .,

НРҒS файлдык жүйесінің компоненттері. Бүл файлдық жүйенін негізгі мақсатгарының бірі ол ұзын аттарды қолдану. (ҒАТ - форматында 8.3, ал НРҒS - жоқ). Бүл файлдық жүйе ҒАТ жүйесінің барлық атрибуттарын қолдайды. Каталогтарды дискілік кеңістіктің орта жолдарына орналастырады және осы арқылы жүйенің шапшаңдылығы көтеріліді. |

Үлестіру кестесіңде картада әр секторға бір бит бөлінеді. Картадагы позициялык орны дискідегі позициялық орынды аныктайды. Бұнда 1- сектор бос емес екенін білдіретін жагдай, ал 0-бос. Бір лентада бір файл емес, каталогпен бірнеше файл орналасады.

Бұл кұрылым үзілмейтін және файлдардың фрагментті қүрылымдарына белгіленген. Үзілмейтін файлда корсету үшін 4 байттан екі сан қолданылады. Бірінші сан бірінші блоктың нұсқағышын белгілейді, екінші - мөлшер (бір бірінен кейін жүретін блоктар саны).

Блок мөлшері - 1 сектор.



Фрагментті файлдар Ехtent- терден түрады. Оның әр қайссына екі сан бөлінеді (2-4 байт).

Файлдык жүйелердің негізгі қасиеттері. Файлдық жүйе файлдар үшін аталған касиеттердің бәріне ие және бірнешеулерін косады. Бұл қасиеттер файлдык жүйенің күрылымдық үйымдастырылуымен байланысты.

Сырткы есте сақтау құрылғылардың кейбір кеңістіктерін осы кеңістік ауқымды файлдардын ұйымдасгырылуын қалай ұйымдастыруды карастырамыз.

  1. Үздіксіз ссгментті файлдарды бір деңгейде ұйымдастыру. "Бірдеңгейде" термині - жүйе ерекше аталган файлдармен жүмыс істеуді камтамассыз етеді. Кеңістік шегінде сыркы есте сактау қүрылғысы каталог деп аталатын мәліметтерді сақтау үшін арналган кейбір аумақтарға бөлінеді.




Аты

Бастапқы блок

Соңғы блок


"Бастапқы блок" берілген атпен басталған файлдағы сырқы есте сақтау құрылғысы кеңістігіндегі салыстырмалы орынга жіберіледі. "Соңғы блок" осы файлдың соңғы болатынын анықтайды. Файлды ашу функциясы каталогтағы файл атын табуға, оның басын және соңын табады ( бұл мәліметтер аз орын алуы мүмкін, бұл тұралы кейінірек айтылады). Бұл әрекет оте қарапайым және де каталогты операциялық жүйе жадына сақтауга болады, сонымен катар ауыстырулар санын азайтуға болады. Егер жаңа файл құрылса, онда ол бос орынға жазылады. Каталогтар атына ұқсас бос кеңістікті кесте болуы мүмкін.

Оқу/жазу косымша ауыстыруларсыз-ақ жүреді, сондықтан ашу барысында біз мәліметтердің орналасу аумағын аламыз. Оқу осы блокты кұрылымға сәйкес жүреді және қосымша ешқандай ақпарат кажет емес. Осыған сәйкес ауыстыру өте тез жүреді.

Осындай файлға қосымша ақпаратты жазу қажет болған да не болады? (ал осы файлдан кейін бос кеңістік жоқ). Бұл жағдайда жүйе екі рет келіп түсуі мүмкін. Біріншісі, ешқандай орын болмайды дейді және сіз өзіңіз бір нәрсе істеуіңіз керек, мысалы осы файлды басқа орынға ауыстыратын және қосымша ақпаратты табатын қандайда бір үрдіс енгізуіңіз керек.

Бұл ауыстыру - едәуір қымбат тұратын функция. Екіншісі - ауыстыруда қабылданбайды. Бұл файлды ашу барысында қосымша орын алып кою керектігін білдіреді, осыдан файлдық жүйе бос буфер өлшемін анықтайды, егер ол аз болса, онда осы файл сыйатын бос орынды табу керек.

Сонымен, біз бүл ұйымдастырудың ауыстыру барысында тиімді екенін білдік, бірақ кеңістік болмаған жағдайда файл үшін тиімсіз болады. Сондай-ақ ұзақ уақыт жұмыс барысында мұндай файлдық жүйеде оперативтік жадыдағы сиякты болады, яғни бос фрагменттер болған жағдайда, бірақ олардың арасында файл орналастыра алмаймыз. Мұндай файлдык жүйені үйымдастыру үшін фрагментациялаумен күрес бұл барлық файлдарды бір- біріне тығыз орналастыратын кезендік компрессия.

Мұндай ұйымдастыру бір рет қолданылатын файлдық жүйе үшін жарамды болуы мүмкін, сондыктан қолданғыштар саны көп жағдайда фрагментация өте тез жүреді, ал компрессияның тұрақты енгізілуі - жүйе үшін ауыр болады. Басқа жағынан жүйе қарапайым және ешқандай шығындарды қажет етпейді.

2. Блокты файлдарды ұйымдастырудың файлдык жүйесі. Сырткы есте сақтау кеңістіге блоктарға бөлінген (ауыстырулар үшін тиімді блоктар). Файлдык жүйеде мұндай типті ақпараттарды орналастыру беттік ұйымдастырылуы жедел жадыға үрдістер ақпараттарын орналастыруға ұқсас жүреді. Жалпы жағдайда әрбір файл атымен осы файл мәліметтері орналасқан блоктар санының жинағымен байланысты. Бұл блоктар саны реттелген, яғни блоктар барлық қондырғы бойынша таратылуы мүмкін. Мұндай ұйымдастыруда фрагментациялау болмайды, дегенмен блоктардың жойылуы мүмкін (егер файл блокта бір байтты қорын алса, онда блок бос емес болып есептеледі). Демек, компрессиялау мәселесі жок және бұл жүйені көп қолдану ұйымдастыру барысында қолдануға болады. Бүл жағдайда әрбір файлмен атрибуттар жинағына байланысты. Файл аты, пайдаланушы аты. Мұндай ұйымдастыру жоғарыдағы жағдайларда қажет етілетін ерекше аттардың болмауына мүмкіндік береді. Бүндай жүйеде аттар ерекшелігі тек бір қолданудағы файлдар арасында қажет.

Мүндай файлдарды каталог арқылы ұйымдастыруға болады. Каталог құрылымы келесі түрде болуы мүмкін. Каталог қатарлардан тұрады; әр бір I- ші қатар файлдық жүйенің I- блогына сәйкес келеді. Бұл қатар блок бос немесе бос емес екендігі туралы ақпараттан тұрады. Егер ол бос болмаса, онда бұл қатар файл аты мен қолдану аты көрсетіледі және қандайда бір қосымша ақпарат болуы мүмкін.

Ауыстыру барысында жүйе әртүрлі әрекет етуі мүмкін. Файл ашу барысында жүйе барлық каталог бойынша жүреді және файлдың логикалык блоктарына сәйкес кесте тұргызылады не болмаса әрбір ауыстыру кезінде осы сәйкестікті іздеу жүзеге асырылады.

Файлдық жүйені мүндай ұйымдастыру бір рет қолданудағы шектерде бірдеңгейлі болып табылады, яғни барлық файлдар тораптармен байланысты.

3.Иерархиялык файлдық жүйе. Файлдық жүйенің барлық файлдары бағана деп аталатын құрылымда тұрғызылған. Бағана түбінде файлдық жүйенің түбі болады. Егер бағана түйіндері беттік болса, онда бұл файл каталогты файл болып табылады. Мүндай иерархиялық файлдық жүйеге ат қою әртүрлі тәсілдермен жүргізіледі.

Бірінші түрі - файлға ат қою, жақын каталогқа сай болады, яғни біз Ғ0 каталогына жақын болатын файлды қарастырсақ - бүл файл 1 немесе Ғ2 файлы болады. Мұндай жүйеде ат қойғанда аттар бір деңгейде қайталана бермейді. Басқа жағынан барлық файлдар бағана көмегімен байланысты болғандықтан, біз файлдық жүйеден накты нақты файлға жол ашатын, барлық файл атгарынан тұратын файлдың толық аты туралы айта аламыз. ҒЗ файлының толық аты мына түрде белгіленеді: /ҒО/Ғ1/ҒЗ/.

Мұндай ұйымдастыру толық және қысқа атты файлдармен жұмыс істеуге мүмкіңдік береді. Толық атты файлдың өз жолы бар, ал кез келген бағана түбінен кез келген түйінге дейін бір- ақ жол болады, демек осымен аттарды ерекшелеу мәселесі шешіледі. Алғаш рет бұл 60- жылдар соңында

Беркли университетінде жасалған Multex операциялық жүйесінде қолданды. Бұл шешім көптеген операциялық жүйелер нәтижесінде пайда болады. Бұл жүйенің құрылымы ат қою мәселесі болмаған жағдайда көп рет қолдану жұмыстарын ұйымдасыру үшін жақсы және мұндай жүйе өте жақсы жетістіктерге ие.



4. Персонификация және операциялық жүйедеі мәліметтерді қорғау. Бұл нюанс қарапайым сонымен қатар күрделі. Қарапайымдылығы – ол туралы бірнеше сөз ғана айтамыз, күрделігі – ұзақ айтылатын мәселелері бар.

Персонификация – бұл нақты қолдану идентификациялаудағы операциялық жүйе мүмкіндігі және осыған сәйкес мәліметтерді сақтау бойынша әрекеттер қабылдай аламыз.

Егер біз MS DOS операциялық жүйесін қарастыратын болсақ, онда ол - бір рет қолданылады. Операциялық жүйесінің екінші деңгейі - бұл қолдануларды тіркеуге мүміндік беретін операциялық жүйелер, бірак барлық қолданулар кейбір субъектілерді жинақтау түрінде көрсетіледі және бір-бірімен байланыспайды. Мұндай операциялық жүйелерге мысал ретінде main frame – компьютерлер үшін IBM фирмасының кейбір операциялық жүйелері бола алады. Мысалы, дәріс беруші тыңдаушыларының қайсы топтан екенін білмейді, бірақ барлық отырғандар оның курсын қолданушылар. Бұл бір жағынан жақсы, бір жағынан жаман. Дәрісті тыңдау - бұл жақсы, бірақ осы дәріс беруші сұрак беру жаман, себебі ол бір күнде барлығынан сұрап үлгермейді. Оған барлық тындаушыларды қалайда бөлу керек, ал калай бөлу керек - белгісіз.

Осындай персонификация жағдайында функциялармен қамтамасіз етеді, бірақ ұйымдастыру қолдану тобының түзілуін болжамайды.

Құрылымдық ұйымдастыру тәсілдері. Құрылымдық ұйымдастыру – файлдық ақпараттарды орналастыру ережелерін анықтайды.

Құрылымдық ұйыдастыруды былай ажыратады:



  • байланысты файлдарды орналастыру

  • байланыссыз файлдарды орналастыру

Байланысты үлестіру кезінде файлдық. ақпаратты элементтері физикалық тасушыда орналасады. Адрестік аймақ бойынша (диск үшін-бұл секторлар). Мұндай тәсіл үздіксіз файлдар үшін тән, дискті кеңістікті қолданумен тиімді..

Бастапқы кемшіліктері - оның жеке элементтеріне жету және файл тазалауындағы қиындық. Бұдан басқа жазуларды есепке алуды жүргізу және дискті кеңістікті қолдану бөлшектер деңгейінде жүргізіледі. Блокты файлдарды тарату стратегиясы едәуір тиімді болып табылады. Бұл жағдайда араласқан бөлшектер үздіксіз немесе ауыспалы өлшем блоктарында біріктіріледі.

Байланыссыз үлестіру кезінде файлға жады бөлінеді, тасушының элементтері ретінде секторлар немесе блоктар болуы мүмкін. Бұл жағдайда басқару жүйесі бос блоктар немесе секторлардың тізімін жүргізеді. Олар қажет уақытта бөлінеді. Әр бөлінген кезде бос блок босатылып және оны сұраған файлдың бөлінген секторына байланыстырады.

Тізімде бос секторлар немесе блоктар қалмаған жағдайда жадыны бөлуге оның бос болмағандығынан бұғатталу фазасы болады.

Файлдарды ұйымдастырудың блоктік тәсілдері.


  1. Блоктык тізбекті құрылым

Белгілер

Адрестік бөлік деректер теруімен байланысқан және осымен байланысты келесі блоктың адресін табу үшін оны ОЖ-дыға оқу қажет..

Қарапайым орындалуы (блоктарды тізімге қосу және алу).



Бұл тәсілдің негізгі кемшілігі ол тізбекті блоктардың ішіндегі блоктарға тікелей қатынау мүмкінділінің жоқтығы. Белгілі кемшілікті жою үшін келесі тәсіл қолданылады, ол блоктты индексті үлестіру тәсілі..

2. Файлдарды блокты-индексті үлестіру.

Бұл кестелерде жолды енгізу үшін өрістер бар.

І-қадам. Индексті блокты файлға жалғау (тіркеу).

Физикалық блоктар алдын ала индексті блокқа жалғанбайды.

2-қадам. Әр физикалық блоктың файлмен байланысуы индексті тізімнің элементіне белгіленген блок адресі жазылуы арқылы жасалынады.

3-қадам. Блокқа адрестеу индексті белгілеу арқылы жасалынады.



3. Файлдар картасы арқылы үлестіру.

FAT файлдар үлестіру картасы. Бұл кестінң сыйымдылығы тасушыдағы деректер блогінің санына тең.

0... I 5-тасушыдағы физикалық адресі. Бұл үлестіру вариантында FAT блоктан бөлінген. FAT –та әр файлға блокаралық байланыс тізбекшесі беріледі..

Кестені қалыптастыру үшін екі өлшемді жиын қолданылады., мұнда жол саны дискідегі физикалық блок санына тең. Кестедегі элементтердің позициялайтын нөмірі дискідегі блок нөміріне сәйкес. Массивтің екінші элементі ағымдағы нөмірді байланыстырады және сілтейді. Әр ағымдағы нөмір тек қана беруімен байланысады. Директоридің адрестік бөлігінде тізбекшінің басқа блогінің адресі беріледі.

Блоктың ерекшелену принципі.



Стандарт-ерекшелену-файлды құру, файлға бірінші бос блокті қосымша блоктардан таусылғанша болады және бір блокты бірнеше файл қолдануы мүмкін емес. Бұл тәсілдің негізгі кемшілігі ол жұмыстың тиімділігі әсер ететін дискілік жадының колемінің шектелуі.

Файлдық жүйе менеджері (ФЖМ) файлдық жүйедегі қажеттіліктердің жұмыс істеу тәртібін түзеді. Әрбір жеке талап осы тізімнің элементтері түрінде көрсетіледі (жүйелік тізім элементі ЖТЭ).

Сонымен ФЖМ функциясы екі параллель немесе тәуелсіз үрдістерді басқаруда анықталады:

Үрдістен файлдық жүйеге талаптар.

Талаптарга кызмет көрсету

Менеджердің нақты функциялары фазалар бойынша аяқталады:



I -фаза: оларды жұмыс істеу тізіміне қажет үрдістерден талаптар бойынша жүйелік тізім элементтірі.

2- фаза: жұмыс істеу тізімініне элементті таңдау және оның файлдық жүйе қызметіне берілуі.



Файлдық жүйе менеджерінің функциялану механизмдері синхронды қызмет ету жағдайына келіп түскен талаптардың біреуі ғана қабылданады (калғаны жабылады).

Асинхронды сұлба түрі - дестеленген қызмет ету. Талаптар жұмыс тізіміне асинхронды дестеленіледі. Элементтер талаптар түсудің шамасы бойынша белгілі қадамға дейін түзіледі, содан кейін екінші фаза толығымен толтырылады. Одан келіп түскен талаптар не жабылып қалуы мүмкін, не болмаса қабылдануы мүмкін.

ФЖМ- толық асинхронды кызмет ету барысында екі тәуелсіз урдіс түзеді

1 - олардың түзілу шамасы бойынша

2 – олардың қызмет етуі.



ФЖМ негізгі функциялары сұлбамен және жүйелік тізім элементтері аныкталады.

ЖТЭ- бұл нақты файл бойынша талаптарға қызмет ету үшін қажетті мәліметтер келтірілген параметрлік кесте.

ЖТЭ мыналар кіреді:



  • файл аты және файлдық жүйе бойынша анықталатын талап етілген функция

  • талап етілген үрдіске қайтарылатын мәлімет коды.

  • тарату қызметі үшін арна нөмсрі, яғни физикалық құрылғы және оперативті жады арасындағы деректреді беру

  • Жады картасының индексі - файл және оперативті жады арасындағы деректер алмасу арқылы жады мекенін анықтау

- Жүйелік қызметтегі элемент өлшемі

Файлды сақтау және қорғау. Файлдық жүйенің негізгі қызметі – үлкен көлемдегі томдармен жумыс істеу (300-500 Мб және одан да көп).

Файл келесі атрибуттармен көрсетіледі:



  • стардартты өлшем 8,3 және оданда жоғары файл аттары;

  • атрибуттар тізімі;

  • қорғау дискрипторы – қатынау құқығын анықтайды;

  • деректер;

  • түбірді индекс, ол үлкен каталоктағы файлдар атарының индексін анықтайды.

Файлдық атрибуттан басқа, қызмет көрсету ұғымында қолданылады, ол функцияларды анықтайды, ал нақты айтатын болсақ файлдар жұмысын регламенттейді.

Файлды оқу/жазудан басқа:



  • акпаратты орнату;

  • кеңейтілген атрибуттарды орнату;

  • корғаныс орнату.

NTFS файлдық жүйесінде қорғау ережесі бойынша кызмет көрсетуде келесілер регламентеледі:

R-оқу


X - орнату

W - жазу


D - жою

P - кеңейтілудің өзгеруі

О - иесінің өзгеруі

Аll - барлық қатынас.

Файлды көшіру және құру кезінде аталық қатынас құқығы пайда болады.

Файлды NTFS-тан FАТ-ка трансформаттағанда барлық корғаныс құқығы жоғалады. Unіх операциялық жүйесінде файлдарға катынаудың үш базалық санаттары бар, олардың әр қайысысында сәйкесше қатынас құқығы орнатылған:

1 . User access (u) — файлды қолданушы иесі үшін



  1. Group access (g) — файлдар иесі болатын тобтағы мүшелер үшін

  2. other ассеss (o) - суперқолданушылардан басқа қолданушылар үшін.

Unix ОЖ- гі қорғаныс келесі ережелер мен постулаттарға негізделген:

\ . Сыртадамдарға қызықты файлдарды шифрланған түрде сақтау керек;

2. Өндіруші фирма көрсеткішін колдау және қорғаныс сұрақтары бойынша Usenet -телеконференция хабарлау.

security@cpd7com - қорғаныс туралы жалпы сұратулар.

Жүйеге кіруге мүмкін болатын нүктелерге ерекше бақылауды жүзеге асыру. Оларға: бюджет топтары, әлсіз парольдер бюджеті анонимді ftp жатады. Интернетке қосылу жүйесіндс tripwire, Crack, COPS типті қақпақ орналастыру. Осы орнатылған қақпақтан келіп түскен ақпараттарды талдау. Қалыпты жұмыстан кейінге қалуды бақылау, ягни жүйенің функциялауы бойынша күнделікті есеп беру ақпаратын жүйелік файлдарға сұратуды орындау бойынша, аттар және парольдер бойынша талдай білу.

Меншік корғыныс құралдарын өңдеу. Парольді бақылау - ол файл паролінің өзгеруін анықтау, пароль сапасына және парольдің болмауына байланысты. Парольді бақылау үшін жиі-жиі /etc/passwd файлын тексеріп туру керек. (кемдегенде екі аптада бір рет бақылауды жүзеге асыру керек).

Жауапкершілігі көбірек парольдерге жасырын парольдерді файлды қолдануды, мысалы /etc/shadows және каталогті басынан форматтауға дейін.



Параллельді алып тастау бойынша бақылау: Парольді ауыстыру, ол пұрсатталған пІайдаланушының паролін ауыстыру сиякты арнайы утиліттер арқылы жүзеге асырылады. Пұрсаттылықты бақылау: тіркелген аттардың сәйкестігі және UID идентификаторында олардың статусы.

Өз-өзін бақылау сұрақтары

  1. Файлдық жүйе түсініктемесі

  2. Файл түсініктемесі

  3. Файл мен алмасуды қамтитын функциялар

  1. Каталог қүрылымы

  2. НРҒS файлдық жүйесі

  3. Құрылымдық ұйымдастырудың тәсілдері

  4. Байланысты үлестірудің кемшілігі

  5. Файлдарды блокті ұйымдастыру тәсілдері

  6. Файлдарды блокті-индексті үлістіру тәсілдерінің белгілері

  7. Кандай битті белгілер файлдың атрибутында жазылады

  8. Файлдык жүйе менеджерінің функциялары

  9. Асинхронды қызмет көрсету кезінде менеджердің орындалу механизмы

  10. Синхронды кызмет көрсету кезінде менеджердің орындалу механизмы

  11. Unix ОЖ-де файлға қатынас құратын базалық класстар

  12. Қандай есептер жадыны диспетчерлеу кезінде туады

Ұсынылатын әдебиеттер

  1. Э. Таненбаум. Современные операционные системы. СПб, Питер, 2002, 1040 стр.

  2. Н.А. Олифер, В.Г. Олифер Сетевые операционные системы. СПб, Питер, 2001, 544 стр.


5 тақырып. Жадыны басқару. Бет бойынша ұйымдастырылуы

Мақсаты: Осы лекцияда свопинг және виртуалды жады ұғымдарын түсіну; виртуалды жадыны ұйымдастыру, бетттерді аударыстыру, жадыны бөлу стратегияларын, жады қорының менеджері жұмысын оқып үйрену.

Қарастырылатын сұрақтары:

  1. Жадыны бірігіп қолдану.

  2. Жадыны қорғау.

  3. Свопинг және виртуалды жады.

  4. Виртуалды жадыны ұйымдастыру.

  5. Бетттерді аударыстыру стратегиялары.

  6. Жады қорының менеджері.

  7. Жадыны бөлу стратегиялары.

Көптеген стратегиялык шешімдер операциялық жүйе деңгейінде


кайталанады. Мультипрограммалық режимде негізгі шарттардың бірі сақтауды қамтамасыз ету болып табылады. Бір рет қолданылатын операциялық жүйе сияқты файлдық жүйені қарастырайық. Бұл жағдайда мәліметтерді сақтау мәселесі болмайды, себебі осы операциямен жұмыс істеуші адам барлық файлдар иесі болып табылады. Бір рет қолдану жүйесінде мысалы, МS-DOS немесе Windows-95. Машинаны жүктеп басқа пайдаланушының барлық файлдарын жоюға болады. Көп қолданушы жүіесі көптеген пайдаланушылар жумысын қамтамасыз етеді. МS-DOS мультипрограммалау тәртібінде жұмыс істей алады, бірак жеткіліксіз, себебі бір үрдістегі қате көрші үрдістің және операциялық жүйенің өшіп қалуына алып келеді. Сондай-ақ Windows-95 –операцияжық жүйесінде көптеген пайдаланушылар жұмыс істей алады, бірақ бұл жұмыс тиімді емес, себебі бұл ОЖ барлық сактау құқыктарына ие емес. Сонымен көп колданылатын жүйе санқцияланбаудан ақпаратты сақтауды камтамасыз етеді. Негізінде, сактау мәселесі файлдық жүйемене ғана байланысты емес. Операциялык жүйе барлық жерде мәліметтерді сақтау қабылетіне ие: бұл файлдар, үрдіс және қорлар.

Мұнда назарға осы фактке карапайым, себебі файлдар үшін едәуір критикалық нүкте. Жедер жадыда орналаскан Мәліметтер әдетте тегергіш жинактауышы рөлін атқаратын үшінші жадыда немесе екінші сақтау жабдыктарында орналасады. Үшінші жадыға жету уакыты ОЖ-ге жету уақытынан бірнеше рет жоғары және ОЖ ң белсенді әрекет етуін талап етеді.

UNIX операциялык жүйесінің жадыны басқару жүйесі үрдістер арасында жедел жадыдағы корлардың тиімді тарауына жауап береді. Операция бөлімі операциялық жүйе баскаруымен үрдісті сақтаудың аппараттық басқаруымен жүргізіледі.

Виртуалдық жадыны ұйымдастыру. Физикалык жады бұл есептеу нәтижелерін енгізіп санашықпен жұмыс істейтін жады. Ол реттелмеген код үяшықтардан тұрады және оларғы оның реттік нөмерін көрсетіп назар аудармауға болады. Ұяшықтар саны шектеулі және тіркелген. Жедел жады физикалық мекен деп аталатын өзінін ерекше мекеніне ие байттар түрінде көрсетіледі. Үрдістің мекендік кеңістігі физикалық жедел жадтың мекендік кеңістігінен ерекшеленеді. Егер де үрдістің мекендік кеністігі жедел жадыда көрінсе, ягни үрдісте қолданылатын мекен физикалық мекен болып табылса, онда бұл кейбір проблемаларға алып келеді. Осы барлық мәселелер виртуалдық жады көмегімен шешіледі. Осыдан колданылатын мекен физикалық мекенмен сай келуі шарт емес. Виртуалдык мекен аппараттық деңгейде көрсетіледі.

Әрбір үрдіс өзінің виртуалдық адрестік кеңістігінде виртуалдык жадымен орындалады. Виртуалдық жады термині қолдану уақытында виртуалды мекендерді сақтайтын жүйелерге жатады. Сонымен, екінші көрініс мәселелерді орындау үрдісінде жүзеге асырылады. Виртуалық жадыны ұйымдістыру санашықтармен есептелген белгілі адресті көп ұяшыктарға қараудың алдын алатын белгі машиналык сәулетке байланысты.

Виртуалдык жады құрылымы виртуалдық мекендер жиынынан тұрады. Әрбір виртуалды жадыда физикалык жады болу керек Виртуалдық жадыны жүзеге асыру үшін физикалық тағыдан виртуалды мекен көрінісінің баскару механизмі кажет.

Қосымша қызметті өзара әрекетті виртуалды жады диспетчері талаптар арқылы және болып жатқан жағдайға байланысты талап етілген функциялармен жүргізіледі. Жағдайлар келесі түрлерге бөлінеді:

1-жағдай. Үзік үрдісті ескеру

2-жағдай. Жедел жадыда талап етілетін бетке назар аудару.

3-жағдай. Жады менеджері және файлдык жүйе менеджері аркылы беттерді аударыстыру кезіндегі үрдісті талап ету.

Қарастырылған механизм негізінде кез-келген виртуалдық жадыны жасауға болады. Диск арқылы виртуалды жадының таратылуы неғұрлым көп болса, соғұрлым екінші әсіресе үшінші жағдайдың пайда болуы ыктималдығы жоғары болады.

«Бет ығыстыру» жағдайы беттер қарқындылығын талдаумен байланысты жоғарыда қарастырылған диспетчерлеу пәні негізінде колданылатын беттерді ескерумен байланысты.



Аударыстыру мақсаты белсенді емес сегменттерден жедел жады қорларын босату болып табылады.

Беттерді аударыстыру ұйымдастыру - талаптар бойынша жүктелетін және барлық программаларды жүктеу.



Жад корының менеджері орын механизмі және жады көлемінің құрылымдық механизміме байланысты сипатталады.

Құрылымдық базалық элемент жады блогы болып табылады. Онда жадты басқару блогы басқарушы элементтерге бөлінеді.

Толығымен жады қоры жадтың бос блоктар ретімен түзілген динамикалық құрылыммен беріледі. Реттеу бір-бірімен өзара байланысқан жады блоктарының тізімімен жүргізіледі.

Барлық бос блоктар қорлык және функционалдық құраушылармен сиппатталатын ретке біріктіріледі.



Қордын құрамында сандық сипаттамалар, функционалдықта - жадтың корын бақылау бойынша жұмыс істеу функциялары беріледі.

Жадтың блоктарымен манипуляциялау жұмыс істеу функцияларымен анықталады.



  1. ТБТ функциясы (тізімнен блокта таңдау), берілген аргумент ретінде етілген жады көлемі болады. Бұл жерде аргумент жады блогінің орны болып табылады, ал дәлірек талап бойынша бөлінетін мәліметтердің блоктар орны.

  1. ажырату функциясы - тізімнен блокты алып тастайды.

  1. блокты кайтадан тізімге енгізу (БҚТЕ) функциясы - блокті тізімге қосу.

Жады қорын бірден-бір бақылаушы функция динамикалық. қолдану жадының жүрісінде алынатын дефрагменттеу функциясы болып табылады.

Жадыны қолданудың екінші маңызды функциясы жадтағы программаларды реттеу болып табылады. Бұл функцияны жүктеу программасы іске асырады, ал жүктеу үрдісіне жадыдан таңдап алынған функцияны жүктелген программалык модульдің орнын анықгау үшін сұраныс беріледі. Алдажүктеуші жүктеу программасының салыстырмалы орнын түзету үшін – жад орнын қолданады.

Жадыдагы программаларды түзету. Түзету тұрақтысы бойынша ауыспалы орынды модификациялайтын жүктеушінің жүйелік программасымен орындалады. Бұл жағдайда түзету тұрақтысы жады орны АПАМ болып табылады. Жүктеме позициясы салыстырмалы және абсолюттік модуль деп бөледі.

Салыстырмалы модульде жадыдагы нақты орыпға орындар қатары байланыспаған жүктелген модульге жеке топтар жеке түзету биттарымен белгіленеді, әр бір бит түзелген топ бойынша көрсетілген кеңістікті модификациялауды не модификацияламауды анықтайды.

Модификациялар тікелей берілген операндтарға, жылжу тұрақтысына, топ кодтарына жатпайды.

Жадыны тарату магниттік диск, оперативтік жады сияқты физикалық жадыда сақата қондырғыларында колданылатын виртуалдық жадыны жүзеге асырудың белгілі тәсілінің көмегі іске асырылады.

Аппаратгы қолдану мүмкіндігі осы санашықпен белгіленетін оперативтік жад ұяшыктарына санашыктың жетуін ұйымдастыруды анықтайды.

Сонымен жадыны тарату осы үрдісте қатысатын ақпарат жадыда сақталуына әсер етеді.



Бос жадыны тарату барысында осы немесс басқа программалық молульдерден кейін бос жадылар жабылады. Бұл сүрақтар тікелей жоспарлау принциптерімен байланысты. Жүктеу сұрақтары екі түрде шешілуі мүмкін:

Абсолюттік жүктеу әрдайым бір адреспен орындалады. Бұл жағдайда программалык модуль жады аумағында бөлінген физикалық адреспен ғана тұрады.

Орналастырушы жүктеме. Программалық модуль әрбір жүктеме барысында тасымалданатын салыстырмалы адрестен тұрады. Бұл жағдайда жадынын бос блогында жүктелген модульді бөлу ұшін жоспарлау фазасы болады.

Жүктеуші үшін жұмыс параметрі түзету тұрактысы деп аталатын және жүктелетін модуль басталатын бастапкы адрес блогын анықтайтыи бастапқыұ жүктеу адресі болып табылады.

Өз-өзін бақылау сұрақтары

  1. Физикалық жады түсініктемесі

  2. Физикалық мекен түсініктемесі

  3. Виртуалды жадының құрылымы.

  4. Бетті аударыстыру мақсаты.

  5. Жады қорын бақылайтын функциялар

  6. Жадыға прорамманы орнату қалай орындалады.

  7. Жадыны бөлу қалай орындалады.

Ұсынылатын әдебиеттер

  1. Э. Таненбаум. Современные операционные системы. СПб, Питер, 2002, 1040 стр.

  2. Н.А. Олифер, В.Г. Олифер Сетевые операционные системы. СПб, Питер, 2001, 544 стр.


6 тақырып. Телекоммуникациялық қатынас құруды басқару

Мақсаты: Осы лекцияда телеқатынас құрудың программалық қамтамасымен танысу. Хабарларды тіркеу, буферлеу және бағдарғылау іс-амалдарымен жұмыс жасауды үйрену, ақпаратты тораптық қорғау программалық құралдарымен танысу.

Қарастырылатын сұрақтары:

  1. Қолданбалы интерфейстер және қабықшалар.

  2. Телеқатынас құрудың программалық қамтамасыздандыруы.

  3. Хабарларды тіркеу, буферлеу және бағдарғылау. Қашықтан өндеу. Электрондық пошта.

  4. Операциялық жүйені инициализациялау, генерациялау және пішін үйлесімдіру.

  5. Ақпаратты тораптық қорғау программалық құралдары.

Телеқатынас құрудың программалық қамтамасы. Хабарларды тіркеу, буферлеу және бағдарғылау.

Торапты басқару. Торапты басқарудың ең басты мәселесі пакеттерді тиісті орынға дұрыс жеткендігін қамтамасыз ету.

Осы тапсырманың шешімін анықтайтын басты фактор болып.



  1. Кабельді байланысқан жүйенің бүтіндігі, олар арқылы электірлі сигналдардың берілуі жүзеге асырылады.

  2. Артық трафик. Ол өте үлкен жүктеме болғанда шлюздегі пакеттердің жоғалуына әкеледі.

  3. хаттама ерекшелігі, яғни хаттама спецификасы торапты қайта жүктеу

Жаңа пайдаланушылардың қосылуы.

Бұл кезеңде 3 компонент қатысады: жүйе, пайдаланушының өзі және администратор.



Жүйе 3 кезенді орындайды:

  1. файлды түзету

  2. парольді орнату

  3. жаңа пайдаланушыға бастапқы каталогты анықтау

Пайдаланушы:

  1. жіберілетін файлды бастапқы қаталогты анықтау

  2. электронды поштаның мекенін орнату

Администратор:

  1. etc/group файлға жаңа пайдаланушы қосу

  2. тіркелу ақпаратын енгізу

  3. пайдаланушыны ұйымды база пайдаланушыларына қосу

  4. жергілікті анықтамаға байланыс ақпаратын жазу

  5. дискілік квантты орнату

  6. бюджетті құрудың дұрыстығын тексеру

Файл etc/password жүйеге белгілі, жолдардан құратын әр пайдаланушыға бөлінетін пайдаланушылар тізімін жазады, ал бұл тізімін әр жол 7 өрістен тұрады:

  1. тіркелу аты

  2. шифрланған пароль;

  3. UID мәні - пайдаланушы идентификаторы

  4. GID – топ идентификаторы

  5. GECOS өрісі ө пайдаланушының тіркелген параметрлері

  6. бастапқы каталог

  7. тіркеуші Shell

Атау аттарды көрсету стандартты келісіммен анықталады. Пароль шифрланған түрде беріледі, жасырын механиз парольдері бойынша және файлдарды сақталады.

UID, GID бүтін диапазон сан 0-3267 түрінде анықталады. Сонымен қатар әр пайдаланушы 8-16 топтарға мүше бола алады. UID тораптың файлы жүйемен (NFS) бақыланады және тораптың шекараларында қолайлы.

GECOS толық атауды құрады, қызмет және телефоны. Берілген өріс chth файлында енгізіледі.

Бастапқы каталог иесінің атымен аталып арнатылады.

Shell негізінде командалық интерпрtтатордың версиясы анықталады. Шығыс паролі пұрсатталған пайдаланушымен мына команда : password – пайдаланушы аты арқылы орнатылады. Қатынауға рұқсат коды Chmod командасы арқылы беріледі. Chwon- командасы көмегімен иелері бекітілді, ал chgrp – командасы бойынша пайдаланушыны топқа енгізу әрбір қайтадан құрылған каталогтар бос кезінде root пайдаланушысына меншікі болады, яғни жіктеушіге, себебі келесіде иелерінің ауысуы болуы керек. Электронды пошта үшін машинаны орнату кезінде файлдарда ауқымды псевдонимдер etc/aliases sendmail командасы арқылы жазылып түзеледі.

Егер қажет болса, онда топтарды түзету мысалы басқаша енгізілген мәліметтер бойынша түзетулер жүргізіледі:

Etc group:staff

Ядроның конфигурациясы келесі жағдайда жүргізіледі:


  • жаңа машинаны іске қосқанда

  • алғашқы конфигурацияға енгізілген артық компоненттер алынып тасталған уақытта

  • жаңа құрғыларды қосу немесе қолда бар жабдықтардың модернизациясы кезінде

  • жөндеу кестесінің реконфигурациясы кезінде.

Негізінен конфигурация тапсырмасы 9 кезеңнен тұрады:

        1. жабдық ревизиясы – аппараттық құрылғылардың құрамын анықтау

        2. ядроны конфигурациялау, файлды түзету және құру

        3. ядроның компилляциялық каталогын құру

        4. түбір аймақты және свопинг аймағын тағайындау

        5. ядроны тұрғызудың программалар байланысын шығару

        6. ядроның түзілуі

        7. ескі ядроны архивтеу және жаңа ядроны инсталляциялау

        8. тестілеу және жаңа ядроның өңделуі

        9. жаңа ядроны құжаттау.

Тораптық интерфейстердің конфигурациялануы

Тораптық интерфейсті қосу немесе өшіру үшін қолданылады, IP -мекенінің берілуі, кең таралымды мекенді анықтау және көмкші опциялар қатары.

Жиі қолданылатын опциялар:



  • netmask – берілген интерфейс бойынша тораптық қалқа, төрт байтты оналтылық санмен беріледі,

  • broadcast – интерфейстің кең таралымды IP-мекені,

  • metric – берілген интерфейспен байланысқан өтулер санының санашығы.

Route бағытының конфигурациялануы. route командасының тағайындалуы: ядроны бағыттау кестесіндегі элементтерді анықтау. Пакетінің түсуі. Басқа машиналар үшін IP-мекені бойынша тағайындау пунктіне келген пакет ядро бағыттауының кестелер бағытымен жалыстырылады. Тағайындалу пункт торабының нөмірлерімен қандайда бір пакет бағытының торап нөмірімен сәйкес келген кезде пакет келесі берілген баңытпен байланысқан рет қақпаның IP-мекені бойынша беріледі.

Бағыттау домендері

routed


Жергілікті торапқа өтулер санымен анықталатын ішкі бағыттау RIP хаттама базасына негізделген. Әр бір 30 секунд өткен сайын бағыттау серверлері торапты оларға белгілі бағыттар жөнінде хабар берген кездегі кең тарамды режимде жұмыс жасайды. Клиенттер немесе алушылар өздерінің деректер қорына ядро кестесінің жаңа бағыттарын енгізеді.

Берілген доменнің дамыған түрі gated домені болып табылады – бағыттаудың базалық командасының санашығы. Ол бір уақытта бірнеше хаттаманы қолдана отырып жұмыс жасай алады:



  • RIP және OSPF – ішкі бағыттау хаттамалары

  • EGP/BGP – сыртқы бағыттау хаттамалары.

Usenet телеконференциясы – бұл хаттамалардан, файлдар пішімінен

тұратын және интернет құралдары арқылы мақалаларды тарату үшін қолданылады. Негізгі принципі – мақаланы барлық пайдаланушыларға пайдалану мүмкіндігі.

Мақалаларды оқу программалары материалдай тікелей көрсетуден тізбек құруга болатын пайдалунышылардың сұратуларына базаланыда.

Сұратуларға қазмет көрсету келесі сұлбалардың біреуі арқылы орындалуы мүмкін:



  1. Жүргізушісіз – кезкелген қалаушыға мақаланы жариялау. Негізгі қасиеті – қауыпсыз ақпараттардың көп болуы.

  2. Техникалық білімділігі – барлық қалаушыларға жариялануы мүмкін, бірақ белгіленген тематика бойынша. Кемшілігі – қажетсіз ақпараттардың болуы.

  3. әлеуметтік. Кемшілігі – қажетсіз ақпараттардың болуы.

Маңызды конференциялар жиі қойылатын сұрақтар – Fregnently Asked Questions файлымен бірлесе – жүреді. Бұл файлда әр түрлі сұрақтарға жауаптар жазылады.

Өз-өзін бақылау сұрақтары

  1. Торапты басқару үшін ұйымдастыру есептері

  2. Жаңа пайдаланушыларды қосқанда жүйе не орындайды

  3. Торапты интерфейстерді конфигурацияланған кезде қандай опциялар қолданылады

  4. Route омандасының тағайындалуы

  5. Usenet Телеконференциясы

Ұсынылатын әдебиеттер

  1. Э. Таненбаум. Современные операционные системы. СПб, Питер, 2002, 1040 стр.

  2. Н.А. Олифер, В.Г. Олифер Сетевые операционные системы. СПб, Питер, 2001, 544 стр.

7 тақырып. Қорытынды

Мақсаты: Пән бойынша қорытынды жасау

Қарастырылатын сұрақтары:

  1. Пән бойынша қорытынды жасау.

  2. Ақпаратты-есептеу жабдықтарын басқару жүйелерінің болашағы.

Sendmail программасы.

Бұл программа тораптық қолданбаларда электронды поштаны ұйымдастырудың негізгі болып табылады.

Келесі функциялар орындалады:


  • пайдаланушылардан бастап хабарлардыы басқару

  • пайдаланушының мекендерін анықтау

  • транспорттық және жеткізетін агенттерді таңдау

  • жеткізетін агенттің сұрауы бойынша мекендерді өзгерту

  • өзгертілген хабарды жеткізетін агентке жіберу.

Жоғарыда көрсетілгеннен басқа бұл программа қателер немесе жеткізілмеген хабарлар жайында хабар генерацияялайды. Келесі негізгі режимдер болуы мүмкін:

Bd – домен режимі

Bi – бұркемеленген псевдонимдер инициализациясы

Bf – кезекті баспаға шығару

Bt – мекендерді тексеру режимі

Bs – серверді стандартты енгізу режимі

Bd режимінде sendmail командасы 25 нөмерлі торапты портты тындайды және жұмыстың пайда болуын кетеді.

Команда келесі түрде көрсетіледі:

/usr/sbin/ sendmail -bd-glh

Бұл жерде жұмыс bd домені режимінде 1 сағат кванттық уақыт аралығымен (тексеру интервалы 1 сағат). Егер хабар кезекке қойылса, команда берілген интервал арасында хабарды жіберуі мүмкіндік жасайды, бұл жағдайда үрдіс құрылады – ағын sendmail.pid атты.

Әр ағын құрылған кезде ол ағынды жою қарастырылуы өажет, мысалы kill head – 1 sendmail.pid командасы арқылы.

Sendmail – V8 версиясы. Бұл версияның негізгі командаларына жіберілетін нүктелері user.bd дерекқор базасында анықталады. Бұнда қолданушылаааааар жәйлі орталық архив орналасады. Осы деркқорда құрылатын негізгі өрістер:

Mailname – машина аты

Maildrop – қолданушы поштасынан жеткізетін мекені

Mailsender – қолданушы конвертінің аты

Fullname – қолданушының толық аты

Office – офис мекені және телефон

home – үй мекені және телефоны

project/plаn – хабармен байланысты жоба.

Бірнеше үлкен емес есептердің орындалу түрі ол командалық жол интерфейсін қолдану. Сіздер жұмыс жасайтын программаның аты shell командалық интерпретаторы.

Қазіргі Unix жүйесінде үш командалық интерпретатор қолданылады: Bourne shell (/bin/sh), c shell (/bin/csh), korn shell (/bin/ksh).

Командалық интерпретатор ОЖ-де орын алады.



  1. Ең бірінші программа shell, ол пайдаланушы жүйеге кірген уақытында ол программаның жұмысты басталады, shell келесі жұмысты атқарады:

А) терминалдыы қосқан уақыттан getty (1 м) процесі активтеледі ол терминалды қатынаудың сервері болып саналады және ол login (l) программасын іске қосады. Ал ол программа пайдаланушының аты мен паролін сұрайды.

Б) егер пайдаланушы жүйеде тіркелген жағдайда және паролі дұрыс болса, онда login программасы пайдаланушының файлының соңғы өрісінде көрсетілген программасын іске қосады.

В) shell сәйкес командалық файлды инициализациялайды және пайдаланушының терминалына шақыру береді. Сол кезден пайдаланушыға командаларды енгізуге болады.



Г) shell пайдаланушы негізген команданы оқиды, енгізген жолға анализ өткізеді және пайдаланушының жазғаны бойынша әрекет орындайды немесе программа және функция табылмаған жағдайда қате жайында хабарлайды.

Д) Интерпретатормен жұмыс аяқталған сон пайдаланушы командасын енгізеді және жүйеден шығады.



2. Командалық интепретатор программалау үшін ыңғайлы түрі болып табылады.

Әр командалық интерпретатордың тіл синтаксисі бір бірінен айырмашылығы бар. Сондықтан біз базалық ретінде интерпретаторын қарастырайық. Shell aрқылы бар утилиттер қолданып қиын программаларды құруға болады. Shell тілінде программалар көбінесе скриптер немесе сценарилер деп аталады. Интерпретатор скрипт-файлының жолды оқып, оларды командалық жолдан пайдаланушы енгізендей орындайды.

3. Пайдаланушы жүйеге кірген уақытында оның инициализацияланған скрипті іске қосады, ол бірнеше ункцияларды орындайды: программаларды табу үшін жолды белгілейді, терминалды инициализациялайды, пошталық жәшіктің орналасуын анықтайды. Инициализациялайтын скрипт пайдаланушының үй каталогында орналасады. Әр түрлі командалық интерпретаторда әр түрлі инициализациялайтын скриптор қолданылады.


Командалық интерпретаторкомандалық интерпретатор

Инициализациялайтын скриптор

Bourne shell

C shell


Korn shell

Profile

Login және cshre

Profile және kshre

Bourne-again shell(bash)

Profile және bashre

Және скрипторы жүйеге бірінші кірген уақытта орындалады. Және скрипторы интерпретаторының әр бір іске қосқан уақытында орындалады.

4. Негізгі ОЖ инициализациясы скрпитің орындалғанында болады.

Әрбір стандартты командалық интепретатордың өзінің программалау тілі бар, олар қиын есептерді орындау үшін командалық файл немесе скрипторды құруға мүмкіндік береді.

Shell интепретаторы тізбекті командаларды скриптаттан оқып және оларды орындайды. Бұл жағдайда скриптен үлкен өнімділікті күтуге болмайды, бірақ ол тиімді болып саналады, өйткені бәрі көрнекті және оңай. Егер программаның өнімділігі ең маңызды болатын болса, онда программалау үшін тиімді болып СИ тілі саналады.

Скрипт ол кәдімгі текстілі файл, оның ішінде командалық интепретаторға түсінікті инструкциялар жазылады. Олар shell командаларының өрнектері және функциялары болуы мүмкін. Командалық интерпретатор файлдан инструкцияларды оқиды және тізбекті оларды орындайды.

Bourne shell интерпретатордында комментариялар "#" символынан басталады, ол программаның әрі қарай орындалуын жеңілдетеді. Комментариялар жолдың бәрін алмауы мүмкін, ол командадан кейін жазылуы мүмкін.

Жүйеде әр түрлі интепретатордың скрипттары бар, сондықтан интепретациялайтын команданың атын көбінесе бірінші жолда көрсетеді. Мысалы: # ! binish



Бұл жағдайда скрипт тексті арқылы интепретацияланады. Командалық жолда скрпиті іске қосқан жағдайда (ол үшін орындауға құқығы болу қажет). Жаңа командалық интерпретаор іске қосылады, командаларды енгізу бұл кезде скрипт файлынан орындалады.

Жағдайларды бақылау үшін және жүйеде syslog программасы қолданылады, ол екі негізгі ункцияны орындайды – файлды тіркеу және администраторға басқаруды беру.

Бұл программа орындалған хабарлар маңыздылығы бойынша жіберілуі пункттеріне үлестіреді. Пункттар ретінде файлдар. Терминалдар немесе басқа машиналар болуы мүмкін.

Syslog - бөліктері болып табылатын:



        1. syslogd - Тіркеу домені

        2. Кітапханалық программалар – openlog, syslog, closelog

Осы программалар арқылы жүйесінің файлдарына деректер жіберіледі.

3. Logger - тіркеу элементтердің жазбасы үшін пайдаланушы деңгейінің

командасы.

Селектор - бұл программалар немесе құрылғылар, олар хабарлардың деңгейін анықтау үшін тіркеу хабарларын жібереді.





Жабдықтар деңгейі.

Бұл элементтер – алдын ала белгіленген тізім бойынша таңдалады.




Құрылғылар

Программалар

Kern

Ядро программасы

Mail

Электронды пошта жүйесі

Daimon

Жүйелік домен

Auth

Қорғау командалары

News

Usenet телеконференция жүйесі

Cron

Cron домені

Mark

Уақытша нұсқаулар

Syslog

Syslogd ішкі хабарламасы

ftp

ftp және ftpd программалары

User

Басқа программалары

*

Құрылұыларды қолдану




    1. Компьютерлердің және парольдердің қорғауын тексеретін жүйе.

Unix жүйесінің түрлі элементтері мониторингына арналған программалар компоненті. Оларға жататын:

  • қатынас құқығы және файл, каталог және құрылғылар атрибуттары

  • /etc/passwd /etc/group / файдалдарының құрамы

  • жүйелік файлдар құрамы

  • қолданушылардың бастапқы каталогына жазу мүмкіндігі.

Бұл программалар күнделікті бақылайтын элементтер жәйлі ақпарат береді және қорғау жағынан өзгерістер боса ол жайлы хабарлайды.

Crack программасы – дұрыс таңдалмаған парольдерді анықтайды.

Tepd программасы ТСР өызметтерімен байланысты тіркейді.

Tripwire - жүйелік файлдардың өзгеруін бақылайды.



Kerberos жүйесі – DES алгоритмін қолданумен уатентификацияны орындайды. Бұл жүйенің жұмыс өнімі билет болып табылады. Бұл билеттер торапта қатынау құқығын анықтау үшін жіберіледі. Бұл үрдісті басқару үшін торапта бір өзек бөлінуі қажет. Билеттер және парольдер бұл машинада автоматикалы шифрленген түрде беріледі.

Әр билет үш бөліктен турады:

  1. негізгі аты, ол пайдаланушы білдіреді

  2. экземпляр аты

  3. аймақ аты – сервер қызмет көрсетіп жатқан топтық атын анықтайды.

  4. Пакеттерді фильтрлеу.

Шлюздік машиналарының трафигін шектеуді брондмауэрлер орындайды. Пакеттер клиентті және серверлі болып бөлінеді, соған байланысты фильтрлеу орындалады. Фильтрде бақыланатын ақпарат мекендік немесе құрамдық болуы мүмкін.

Өз-өзін бақылау сұрақтары

        1. Seendmail программасы

        2. Shell программасы

        3. Syslog -тың бөліктері

        4. Неше бөліктерден билет тұрады.

Ұсынылатын әдебиеттер

  1. Э. Таненбаум. Современные операционные системы. СПб, Питер, 2002, 1040 стр.

  2. Н.А. Олифер, В.Г. Олифер Сетевые операционные системы. СПб, Питер, 2001, 544 стр.


8 Тәжірибелік сабақтар мазмұны

1 тақырып. Операциялық жүйелердің даму бағыттары.

ТЖ1. Windows және Linux операциялық жүйелерінің іске қосу және инициали-зациялау.

ТЖ2. Операциялық жүйені пішін үйлесімдіру.

Жоспар

    1. Windows және Linux операциялық жүйелерінің іске қосу және иинциализациялау туралы әдістемелік нұсқаумен танысу

    2. Операциялық жүйені пішін үйлесімдіру туралы әдістемелік нұсқаумен танысу

    3. Практика тапсырмасын орындау

    4. Бақылау сұрақтарына жауап беру

Практикаға арналған тапсырма.

  • Windows және Linux операциялық жүйелерінің іске қосу және иинциализациялау.

  • Операциялық жүйені пішін үйлесімдіру.


Практика тапсырмасын орындау үшін әдістемелік нұсқау

W
indows XP программалық қабығы тiкелей енусiз компьютердiң жабдығына қолданбалы режимді басқару жүйесiнiң кодына және драйверлер қолданбалы қосымшалар (ядроның режимі) процессордың барлық аппаратты компьютердiң бiр бөлiгiне толық рұқсатын қамтамасыз ететiн ерекше құқықты режимдерiнде орындалатын процессордың артықшылығы тәртiптерiнде орындалатын (4.1-шi сурет) модулдiк құрылымы болады. Ядролар режимінде келесi компоненттер жұмыс iстейдi.

1. Жабдықтан абстрактциялау деңгейі (Hardware Abstraction


Layer, HAL) Демек, оның есебi аналық платадағы айырмашылықтарынан нақты iске асырулардың ерекшелiктерiнiң компьютердiң аппаратты қамтамасыз етуiнде процессорлардың түрлендiрулерi, микросхемалардың жиындарындағы басқару жүйесiнiң бөлiмшесi болып табылады және т.б. Операциялық жүйе ядросы үшiн бұл деңгей үзулердiң iшкi жүйелерiмен басқару, жадқа тiкелей енуi, жүйелiк шиналар, таймерлермен бiрдей болып табылады. HAL деңгей Hal.dllдың жүйелiк файлында iске асырылған.

2.Операциялық жүйе ядросы. Ядро операциялық жүйесiнiң жиi шақырылатын төмен деңгейлi функцияларында жиі болады: процесстер арасындағы ресурстарды бөлу және жоспарлау, олардың ауыстырып қосылуы және синхронизациялануы. Ядроның мiндеттерiне қате ахуалдардың үзумен басқару және өңдеуi сонымен бiрге басқару жүйесiнiң жұмыс жасауы да кiредi. Windows XPнiң ядросының коды, ағындарға бөлiнбегенiнде емес, тек қана жедел жадта болғанында және дискке жүк түсiрiле алмағанында. Windows XP ядросының коды Ntoskrnl.exe жүйелiк файлда орналасқан.

3.Құрылымдардың драйверлерi. Драйверлер нақты құрылымдар үшiн қолданбалы бағдарламалардың деректердi өңдеудiң сұрау салу түскен шақыру хабарлайтын iшкi программаларда болады. Драйверлердiң түбегейлi саны Windows XP құрамына кiредi (олар Isystem32l drivers жүйелiк тiзбенiң төменгi тiзбектерiнде орналасады және *ның файлының түрлерiн алады.мысалы, sys диск сияқты iшкi жүйенiң драйверi disk.sysтiң файлында болады ), қалыпсыз шеттегi құрылымдардың драйверлерi үшiн жабдықтау комплекттерiнде болады.

4. Атқарушы iшкi жүйе (NT Executive ). NT Executive-шi модул микроядродан және виртуалды жадқа рұқсаты бар бағдарламаларын басқарудың диспетчеризацияның iшкi жүйелерi, терезелерге және график түрiнде iшкi жүйеге кіреді. Виртуалды жад адрестiк кеңiстiк процесстер және компьютердiң жедел жадының тиiстi физикалық беттерi виртуалды мекенжайлар қолданбалы бағдарламаларға iлiгедi. График түрiндегі iшкi жүйе терезелiк интерфейстiң жасауы үшін, терезе орналасқан басқарулардың элементтерiнiң сурет салуы үшiн арналған. Атқарушы iшкi жүйеге Ntkrnlpa.exe, Kernel32.dll, Advapi32.dll, User32.dll, Gdi32.dllдiң жүйелiк файлдары жатады.

Windows XP басқару жүйесi Intel x86-шы жанұясымен үйлесiмдi процессорлары мүмкiндiктерін пайдаланады. Олардың аппаратты архитектурасында 0-шi - ең жоғары ерекше құқықты, процессордың командаларының шектелген жиыны бар 4-шi - қолданбалы тәртiбiне дейiнгі бағдарламаладың кодының орындауының артықшылықтарының төрт деңгейi ескерiледi. Windows XP операциялық жүйе ядросының тәртiбiнiң бағдарламалары өңге қолданбалы бағдарламалар және ерекше құқықты режим қорғал қалған нөлдiк жұмыс iстейдi ерекше құқықты режимдер кем ядроның тәртiбiнiң бағдарламалары бақылап бола жұмыс iстейдi.

Операциялар және қосымшаның қол жетпес қолданбалы режимдерінде Win32 API деп аталатын операциялық жүйе ядросының жүйелiк шақыруларына айналады. API құрамына операциялық жүйе ядросы iшкi программасына негiзделген жүйелiк шақырулар көмегiмен 250 функциядан астам кiредi. NT Executive-шi модулымен де, жүйелiк қызметтермен NT те Win32 API барлық шақырулар қызмет көрсетедi - Windows XPнiң орындайтын жүйесi. NT Executive-шi модул ядроның тәртiптерiнде орындалатын бiрнеше программалық ағындар болады. Бұл модулдың түгелдей дерлiк iшкi жүйелерiнiң коды hal.dllдың файлында болатын HALның жабдығынан (коды win32k.sysтiң файлында орналастырған Win32дiң iшкi жүйесiнен басқа) ntoskrnl.exe файлы және абстрактциялау деңгейінде болады. NT Executive модулі операциялық жүйесiнiң барлық маңызды бөлiктерiнде шоғырланған.

Демек, микроядро қосымшалар және көпесептiктiң iске асыруына процессорлық уақыттың үлестiрiлуi үшiн жадтың ерекшелеуiне жауап бередi. Микроядро құрамына 35 приоритет деңгейлерiнiң бiр ағынының әрқайсыларын тағайындайтын (threads scheduler ) ағын жоспарлауышысы кiредi. 0-шi деңгей жүйе үшiн кейiнге сақталған. 1мен 15 аралығындағы деңгейлер орындалатын программаларға белгiленедi, 16 мен 31 арығындағы деңгейлер тек қана админстратормен белгiлене алады. Жоспарлаушы бекiтiлген өлшемнiң кванттарына барлық процессорлық уақытты бөледi. Әрбiр программалық ағыны сонымен бiрге уақыттың тек қана берілген ағымында орындалады және ол кванттың аяқталуына байланысты егер берілген уақыттағы процессор жоспарлаушыны босатпаса бұл ағынды бөгейдi және процесстiң программалық ортасын оның басымдылықпен сол ие болатын басқа ағынның орындалу күйiне келтiре өзгертедi. Сонымен бiрге микроядро программалық және аппаратты үзу өңдеуге қатысты барлық жұмысты жүзеге асырады.

5.Бағдарламаларды басқару диспетчеризациясы. Модул жүйелiк бағдарламалардың келесi жиынынан тұрады:

- енгiзу-шығару диспетчері – жүйеге драйверлердің толықтырылуын Windows XP операциялық жүйесiнде интегралдайды.

- объекттердiң диспетчерi - компьютердiң барлық бөлетiн қорларының басқаруы үшiн қызмет көрсетедi. Мысалы, объекттердiң диспетчерiн қор қандай болмасын қосымша үндеулерi кезінде объекттi бұл қорға салыстырады және бұл объекттiң дескрипторын қосымшаға бередi. Дескрипторды пайдалана отырып, қосымшаны объектпен әр түрлi операциялар оның қатынасында жасай әрекеттеседi. Қауiпсiздiк жүйесiнiң мониторы ар жағында сонымен бiрге объектпен тек қана шешiлген әсерлер орындалатындай етiп қадағалайды.

- процесстер диспетчерi - Windows NT Executiveнiң басқа компоненттерi көмегiмен интерфейс, сонымен бiрге қолданбалы режимнің қосымша процесстермен және ағындармен манипуляция жасай алуын ұсынады. Процесстер диспетчерi жұмыс уақытында (PID - Process Identifier) процесстiң идентификаторы және (TID - Thret Identifier) ағынның идентификаторын әрбiр процеске және ағынға сәйкесiнше салыстырады.

- виртуалды жад диспетчерi - жадтың iшкi жүйесі ұйымының басқаруы үшiн қызмет көрсетедi, процесстер үшiн кесте мекенжайларын құруға мүмкiндiк бередi және адрестi кеңiстiк қосымшаларын қолданудың түзулілігін қадағалайды. Бұдан басқа, атқарылатын файлдар және динамикалық кiтапханалардың файлдарының жедел жадқа жүктеу мүмкiндiгiн қамтамасыз етедi. Виртуалды жадтың диспетчерi қолданбалы қосымшалар үшiн нақты жадты ұсынады - әрбiр процесске 4 гбайт кiшi 2 гбайттан процесстермен қолданылатын виртуалды адрестi кеңiстiк (бәрiмiзге ортақ процесстер) жоғары 2 гбайт жүйенiң мұқтаждықтарында берiледi алады. Әрбiр процесс өз шеттетiлген адрес кеңiстiкте жұмыс iстейдi және басқа процесстер туралы бiлмейдi. Процесстер мәлiметтермен виртуалды адрес кеңiстiк бiрнеше процесстерге проекциялайланған бөлетiн жад арқылы ауысып кетедi.



- виртуалды жадтың диспетчерiнiң басты мiндетi – өлшем, өлшемi көбiрек физикалық логикалық жадтың ұйымы компьютерге орнатылған. Бұл және қатты дискте pagefile.sysтiң файлында диспетчерлермен сақталынуға және жедел жадтардан қосымшалары үшiн босатуға орындалмайтын атрибуттарын алмайтын үндеулер ұзақ болмайтын жад бетiне жетедi. Виртуалды жадтың диспетчерi винчестер ауыстырылған бет болатын мәлiметке қарап сөйлеулерге болады жедел жадқа беттi керi көшiрiп алғандасы кезде содан соң оған рұқсатты қамтамасыз етедi. Бұл тетiк оған зарығатын бағдарламаларға қосымша жадының ерекшелеуi және сонымен бiрге ар жағында бағдарламаның жүйесiнде нақты жадтың жеткiлiктi көлемiмен жұмыс жасауды жалғастыру үшiн сол үшiн ие болуға жұмыс iстейтiн барлық болғандай етiп қадағалайды қамтамасыз етедi.

- кэштiң диспетчерi - кэш жасалған оқу және жазу үшiн қолданылады және тағы басқа құрылымдардың қатты дисктерiнiң жұмысын үдетуге айтарлықтай мүмкiндiк бередi. Өте қажеттi файлдар сонымен бiрге компьютердiң жедел жадындағы кэшiнiң диспетчерi және т.б. Windows XPге кэш барлық логикалық дисктер үшiн бiртұтас болып табылады, қолданылатын файл жүйесiнен тәуелдiлiк тыс. Бұдан басқа, ол динамикалық болып табылады, бұл демек, диспетчер оның өлшемдерiмен әрбiр нақты моментке көлемiне байланысты басқарылады.

- графика және терезелер диспетчерi - жүйелiк қатынастар және мәлiметтiң бейнесiмен пердеде жiберуге қатысты барлық функцияны орындайды.

Windows XPнiң жұмыс жасау процессі үш фазада шартты бөлшектенедi: бастапқы жүктеменiң процессi, штаттық жұмыс тәртiбi және жұмыс аяғы. Windows XP жүктеулер үшiн файлдардың келесi ең төменгi жиынын қолданылады:

- жүктеушi дисктiң түбiрлiк тiзбегі орналасқан файлдар: Ntldr, Boot.ini, (жүктеулер тек қана қолдануда қажеттi) Bootsect.dos, Ntdetect.com

- /system32дiң жүйелiк төменгi тiзбегі орналасқан файлдар: Ntoskrnl.exe, Hal.dll, SYSTEMның тiзiлiмiнiң бөлiмдерi

- /system32/driversтiң жүйелiк төменгi тiзбегі орналасқан файлдар: қажеттi құрылымдардың драйверлерi.

Компьютер жүктеу процессі (POST - Power-On Self Test) жабдықтың бастапқы тестеуiн процедурадан бастайды. Код POST орындайтын әрбiр компьютердiң (BIOS ) енгiзу-шығарудың негiзгi жүйесiнде орналасқан, басқару оған қоректену көзiн қосқанда берiледi. Егер тестеулер процессте қандай болмасын қате мәлiм болса, онда BIOS әртүрлi өндiрушiлердiң BIOSi үшiн айырмашылығы болатын (POSTcodes ) қателiктiң кодтары және дыбыстық кодтар шығарады. Егер POSTтың процедурасын ойдағыдай бiтсе, онда BIOS (MBR - Master Boot Record) бас жүктеушi жазуды басқару және процесс тек қана компьютердiң аппаратурасынан тәуелдi болғанында компьютердiң жүктеуiн бiрiншi аппаратты кезең бiтуін алып бередi.

Бұдан әрi жүктеушi жазу Ntldr-шы атқарылатын жүктеушi сектор орналасқан тиеушiге басқаруын логикалыққа қатты дисктiң бөлiктерi туралы мәлiметтермен нәтиже жасай алады. Тиеушi қорғалған режимге өтедi және жады бар манипуляцияның табысты жұмыс жасауы үшiн қажеттi өндiрiп алады, бұдан басқа, Ntldr файл жүйесi және жүйенiң кейбiр басқа негiзгi қорларымен жұмыс iстеуге мүмкiндiк беретiн модулдарды алады. Барлық басқа әсерлер BIOSтер үзуi шақыруы арқылы орындалады.

Егер boot.iniнiң файлында бірнеще операциялық жүйе тiркелсе, онда операциялық жүйесiнiң таңдауы туралы Ntldr шақыруды қорытынды таңдаудың мүмкiндiгiн қолданушыға жолымен тиеушiнiң алғашқы инициализациясынан кейiн iлiгедi. Егер Windows XP операциялық жүйесiнi таңдалған болса, тиеушi Ntdetect-шы файлды iске қосады. Бұл компонент CMOSтан оқиды - жүйелiк датаны және уақытты жадты кейiн осы уақытта компьютер қосылған аппаратты құралдардың iздестiру және айырып тануы не өндiрiп алады. Ntdetect мәлiметтi оларға керi Ntldr жиюлы басқаруды жұмысты бiтiрiп қайтарады. Бұдан әрi Hal.dllдың жабдығынан Ntoskrnl.exe-шы операциялық жүйе ядросы және абстрактциялау деңгейi жүктелiп аты-жөнiн көрсетедi. Ядро инициализациялардың жанында келесi тiзбектегi әсерлерiнiң қатары көрсетіледі:



  • жад диспетчерiнiң инициализациясы;

  • объекттердiң диспетчерiнiң инициализациясы;

  • қауiпсiздiктiң жүйесiнiң қоюы;

  • файл жүйесiнiң драйверiнiң күйге келтiруi;

  • жүктеу және енгiзу-шығаруды диспетчердiң инициализациясы;

  • қолданушымен өзара әрекеттесулердi жүзеге асыратын жүйелiк сервистердiң жүктелуi.

Жүйелiк сервистердiң құрамына келесi модулдар кiредi:

- (сеанстар диспетчері) Smss.exe - модул басқа сервистер және Windowsтiң қызметтерiмен басқаруды iске қосады: (Csrss ) Win32 және жүктеу кезеңде атқарылатын кейбiр жүйелiк утилиталар; Csrss.exe және WinLogon.exeнiң процесстерiнiң график түрiнде қолданбалы интерфейс және iске қосуын жүзеге асырады

- Csrss.exe - модул компьютермен және қолданушының аралығында өзара әрекеттесу ұйымы үшiн арналған;

- Lsass.exe - WinLogon.exe жүйенiң қауiпсiздiгіне сәйкес келетiн iске қосылатын қызмет; қолданушыға жүйеде тiркелiп қоюға мүмкiндiк бередi.

Аутентификацияның процедурасын қолданушының операциялық жүйесiнiң жүктеулерiнен кейiн өте алуы керек - (Логин ) меншiктi тiркеу аты және пароль енгiзу. Жүйеге қосуды процедураға кiру құқығы және жүйесi бар жұмыстың қолданушысына анықтауға мүмкiндiк берiп, ие болады. Бұл процедураны WinLogonнiң қызметiн орындайды. Жүйеде сонымен бiрге келесi оқиғалар да болады:

- WinLogon процесс Логин және парольнiң қолданушысы енгiзуге жұмыс столының фоны және шақыруды пердеде бейнелейдi; енгiзiлген мәлiметтер қауiпсiздiгінің iшкi жүйелерiне берiледi;

- қауiпсiздiктiң iшкi жүйесi (Security Accounts Manager ) осы SAMлар базасына қарайды және жүйесi бар жұмыстың өкiлеттiктерiмен қолданушыға тексерiп, ие болады.

Егер қолданушы жүйенiң авторластырылған қолданушысы болып табылса, онда қауiпсiздiктiң iшкi жүйесiн басқарумен бiрге WinLogonнiң процессiне керi алып берген рұқсаты оны идентификатор үшiн қалыптастырады. Win32дiң iшкi жүйеге қарап сөйлеуi WinLogon арқылы процесс қолданушы үшiн жаңа процесстi құрады және рұқсаттың идентификаторын оған бекiтедi. Ендiгәрi құрылған қолданушымен әрбiр процессi рұқсаттың идентификаторы тәуелділігін атап өтедi, сондықтан жүйенiң қорларына қолданушының рұқсаты да тексеріледi. Жүйеге қосулардың арқасында сөзсiз процедураға тетiктердiң iске асыруы оңайланады: қолдану қорларға жүйе және квотаның тексерілуi. Рұқсаттың қолданбалы идентификаторы қолданушының идентификаторы болады.



Бақылау сұрақтары

  1. Пайдаланушы режимінде үрдістің жұмысы?

  2. Ядро режимінде үрдістің жұмысы?

  3. ОЖ іске қосылуы қалай орындалады?

  4. Конфигурациялау файлдары?

  5. Windows XP құрылғы деңгейлерін көрсетіңіз және олардың мағынасын сипаттаңыз.

  6. Windows XP операциялық жүйесінің ядро инициализациясы кезінде орындалатын іс-әрекеттерді атап кетіңіз.

  7. Windows XP жүйелік сервис құрамына кіретін модульдерді атап кетіңіз.

  8. “Интернационализация” функциясының тағайындалуын түсіндіріңіз.

  9. Қандай түр дұрыс құрылған парольді болуы керек.

  10. Таңдалған өнім версиясының жүктелуі қалай өтеді?

  11. Лицензияның бұзылу факт фиксациясы үшін қандай механизм қолданылады?

  12. HALL және қызметке енгізілген деңгейлерінің тағайындалуын анықтаңыз.

  13. Орындаушы модуль және оның модулінің тағайындалуын анықтаңыз.

  14. “Желілік қызмет деңгейі” модуль тағайындалуын анықтаңыз.

  15. “Орындалушы обьект” терминін анықтаңыз.

  16. 26. Орындаушы жүйенің жалпы обьект типін атап кетіңіз және олардың тағайындалуын сипаттаңыз.

  17. 31. “Обьект атауының кеңістігі” терминін анықтаңыз және тағайындалу типін сипаттаңыз.

  18. 32. Обьект атауының кеңістігінің кәдімгі каталогтарын атап кетіңіз.

  19. “Сокеттер” терминін анықтаңыз.


Жаттығу. Машиналық тілдің команда форматы.

Орталық процессор командасы бір немесе бірнеше операндты операция кодынан тұрады (операция орындалатын обьектілер). Операнд санына тәуелді, командалар келесілерге бөлінеді:

-адрессіз командалар – операндтары жоқ немесе нақты емес көрсетілген операндалары бар командалар;

-бірадресті командалар – бір обьектпен немесе нақты біреуімен және біреуімен немесе бірнеше нақтыланбаған көрсеткіштермен операция жүргізетін командалар;

-екі және үш адресті командалар (үлкен санды операндтары бар, командалары бар сәулеттерде кездеседі).

1. Операнды жоқ адрессіз командалар мысалы:

NOP – No Operation, операцияның болмауы;

HALT – процессор аялдамасы;

Return – ішкі программадан қайту (стектен қайту адресін алып, команда счетчигіне орналастырады);
2. Нақты көрсетілмеген операндты адрессіз команда мысалы:

WDR – Watch Dog Reset, микроконтроллер бақылау таймерін тастау;

ADD – стектан екі мәнді алу, оларды орналастырып нәтижесін стекқа орнату;

SCS – келесі команданы өткізу, егер ауысу биті жағдай сөзінде орналасса;


3. Бір операндты бірадресті команда мысалы:

INC x – INCrement операндқа 1-ді қосамыз және осы адрес бойынша нәтижесін сақтаймыз;

TST x TeST – жағдай сөзінде белгі жалаушаларын орнатып және операнд мәнімен сәйкестенген нөлдік теңесуі.
4.Анықталмаған операндты бір адресті команда мысалы:

ADD x[, Acc] –операндты аккумулятормен бірге салып, нәтижесін аккумуляторда сақтаймыз;

Push x –операнд мәнін стекке жіберу;

Call x –ішкі программа шақыруы, келесі команда адресін стекте сақтайды және басқаруды көрсетілген адреске жібереді;

BNEQ x – егер жағдай сөзіне нөлдік теңсіздік жалауы орнатылса, онда көрсетілген адрес бойынша басқару жіберіледі.
5. Екі және үш адресті команда мысалы:

Move x,y – x обьектісінің мәнін y обьектісіне тағайындау;

ADD x,y – x және y-ті бөліп, нәтижесін y-ке орналастыру;

ADD x,y,z – x және y-ті бөліп және нәтижесін z-ке орналастыру;


6. Төрт адресті команда мысалы:

DIV xyzw – x-ті y-ке бөлуді орындайды, бүтінін z-ке, ал қалғанын w-ға орналастырады;


7. Алты адресті команда мысалы:

INDEX b,l,h,s,i,a – b адресі бойынша орналасқан, l индексінің төменгі және жоғарғы шекарасымен және сәйкес b-ң және s элементінің өлшемімен массивтің элемент адресін есептейді.

қайда: операнд i – элемент индексі; операнд a – орын, мұнда шығарылған адресті орнатуымызға болады;

Адрестер санын кейде команда жүйесінің жалпы мінездемесі үшін де қолданылады. Екі адресті команда жүйесі деп максимум екі операнды бар команданы, үш адресті – максимум үш операнды бар команданы айтамыз. Кейде максималды операнд саны орнына, қосу және шығару жиі қолданылатын команданың операнд саны бойынша команда жүйесінің адрестелуін анықтайды. Сол себепті, VAX, төрт және алты адресті команда мысалынан алынған жүйе командасын, көбіне үш адресті сәулетке жатқызады.

Бірадресті команда жүйесі нақты берілмеген операнд ретінде ерекшеленген регистр (аккумулятор) немесе стекты қолданады. Мұндай сәулетті аккумуляторлы және стекты деп атаймыз. Microchip фирмасының PIC семействасының микроконтроллерінің бір адресті аккумуляторлы сәулеті бар. Қазіргі заманғы көптеген процессорларда екі немесе үш адресті жүйе командасы бар.

ADD стекты командасының мысалында, байқағанымыздай, стекты сәулеттің көптеген командасы көрсетілген операндсыз да бола алады, бірақ айнымалылардың мәндерін стекке итеру командалары және оларды итеріп шығу командалары керек, сондықтан барлық стектің сәулеті бір адресті, адрессіз емес.


Ұсынылған әдебиеттер тізімі

  1. Microsoft Windows 2000 server professional: русские версии/ Под общ. ред. А.Г.Андреева. - СПб.: БХВ-Петербург, 2003 . - 1056 с.

  2. Гуда А.Н., Бутакова М.А., Нечитайло Н.М. и др. Информатика. Общий курс: Учеб. для вузов /. - М.: Дашков и К, 2006. - 400 с.

  3. Информатика. Базовый курс : Учеб. пособие для вузов /Под ред. С.В. Симонович - 2-е изд. - СПб.: Питер, 2006. - 658 с.

  4. Колосков П. В. Microsoft Windows XP. Популярный самоучитель / - 2-е изд., перераб. и доп.. - М.: Наука и техника, 2005. - 368 с.

  5. Назаров С.В., Гудыно Л.П., Кириченко А.А. Операционные системы: Практикум. Учебное пособие. - М.: КУДИЦ-ПРЕСС, 2008. - 464 с.

  6. Омельченко Л.Н., Федоров А.Ф. Самоучитель Windows 2000 Professional / - СПб.: БХВ-Санкт-Петербург, 2000. - 528 с.

  7. Пол МакФедриз. Windows. Энциклопедия пользователя. - Киев: НИПФ “ДиаСофт Лтд.”, 2004. - 680 с.

  8. Потапкин А.В. Операционная система Windows: руководство к действию. - М.: ЭКОМ, 2003. - 432 с.

  9. Р Кобарт, Б. Уотерс. Windows NT Server: учебный курс.- СПб.: Питер, 2003. - 448 с.

  10. Симонович С.В. Информатика. Базовый курс: Учеб. пособие для вузов / 2-е изд.. - СПб., 2006. - 640 с.

  11. Таненбаум Э. Современные операционные системы. 2-е изд. - СПб.: Питер, 2006. - 1040 с.


2 тақырып. Үрдістер және ағындар (жіптер).

ТЖ3. Windows және Linux операциялық жүйелерін оқып үйрену және үрдістермен жұмыс.

ТЖ4. Fork () және Wait () функцияларымен жұмыс жасау.

Fork () және Wait () функцияларының алгоритмдерін оқу және осы функцияларды қолданып программа құрастыру.



Жоспар

  • Енгізу-шығаруды ұйымдастыру тәсілдері.

  • Файлға еркін қатынас құру.

  • Енгізу-шығарудың стандартты кітапханасы.


Тапсырма.

Енгізу-шығаруды құрылғыларының алгоритмдерінің жұмысын, функцияларын және құрылымдарын оқып үйрену. Драйверлердің конфигурациялау файлдарын, енгізу-шығару стандартты кітапханаларын және енгізу-шығаруды қайта бағыттау командаларын оқу. Командалық интерпретатормен жұмыс жасау.


Әдістемелік нұсқау
Жаттығу. Компьютерлік желіні Setup бағдарламалық құралы арқылы баптау.

Setup бағдарламасы есептеу жүесінің базалық енгізу – шығару құрамына кіреді және алғашқы аппараттық конфигурациясын баптау үшін арналған. Баптаулардың басты мақсаты – жүйенің құрамын BIOS құралдарының көмегімен автоматты түрде анықталуын қамтамасыз ету. Қосымша тапсырма – бүкіл жүйенің баптауын оптимальдау және әсерін (эффективнось) жоғарлату.

Көп жағдайда Setup бағдарламасы блок питанияны қосқан кезде лезде Delete батырмасын басу арқылы шақырылады. Басқа жағдайда басқа батырмалар комбинациясы қолданылуы мүмкін – қажетті ақпарат компьютерді іске қосқан кезде монитор экранына шығады. CMOS микросхемеларын баптауларды біліксіз өзгерту компьютерлік жүйенің істен шығуына әкеп соғуы мүмкін.

Жаттығуды орындау реті:



  1. Компьютерлік жүйені іске қосыңыз.

  2. Экранда ақпарат пайда болған кезде Delete батырмасын басыңыз - Setup бағдарламасы іске қосылып, меню ашылады.

  3. Курсорды баскару батырмалары арқылы менюден STANDAHRD CMOS SETUP (CMOS микросхемаларын стандартты баптау) пунктін таңдаңыз.

  4. Ашылған терезеден жүелік сағатты және жүйелік күнтізбенің орнатылуын тексерініз. Бапталу параметрін таңдау курсовды басқару батырмалары арқылы, ал параметрлерді өзгерту PAGE UP/PAGE DOWN батырмалары арқылы орындалады.

  5. Алдыңғы менюге ESС батырмасы арқылы қайта оралыңыз.

  6. BIOS FEATURES SETUP (BIOS параметрлерін баптау) пунктін таңдаңыз. ENTER батырмасын басыңыз.

  7. Ашылған терезеден компьютердің қосылуы қай дисктен басталатынын тексеріңіз. Іске қосу реті BOOT SEQUENCE пунктінда беріледі. PAGE UP және PAGE DOWN батырмалары арқылы компьютерге іске қосудың мүмкін варинттарын қарастырыңыз. С: (ол штатты жұмыс кезінде қолданылады) қатты дисктен іске қосу вариантыа ерекше көңіл бөліңіз, және А: (ол, егер қандай да бір себептер бойынша жүктеу қатты дисктен орындалмаса компьютердің жұмыс қабілеттілігін қайта қалпына келтіру кезінде қолданады) иілгіш дисктен іске қосу вариантына да көңіл аударыңыз.

  8. Typemating Rate Setting пунктіна көңіл бөліңіз – егер ол қосылған (Enabled) болса, онда BIOS – ты бапту арқылы пернетақта үшін символдарды автоматты қайталау функцияларын баптауды басқаруға болады. Мұндай жағдайда қайталауға дейінгі милисекундта өлшенетін уақыт интервалын Typemeting Delay (қайталау алдында ұстап қалу) параметрін орнату арқылы анықталады, ал секундта өлшенетін қайталау жиілігі Typemeting Rate (қайтаау жиілігі) параметрін орнату арқылы анықталады.

  9. ESC батырмасын басу арқылы алдыңғы менбге қайтп ораламыз.

SETUP программасымен жұмысты өзгертілген нәтижелерді сақтамай аяқтаймыз. Ол үшін ESC батырмасын басыңыз да сұраныс алған кезде өзгертулерді сақтамай шығуды Y (Yes/Ия) батырмасын басып растаймыз.
Ұсынылған әдебиеттер тізімі

  1. Дейл Харви. Операционные системы. Распределенные системы, сети, безопасность. М.: БИНОМ-ПРЕСС, 2007. - 704 с.

  2. Иванов М.И., Спиридонов Э.С., Волков Б.А., Клыков М.С. Автоматизированные системы управления строительством. - М.: ИПК «Желдориздат», 2000. - 640 с.

  3. Меняев М. Ф. Информатика и основы программирования: Учеб. пособие для вузов / - М.: Омега-Л, 2007. - 458 с.

  4. Могилев А. В., Хеннер Е. К., Пак Н. И.. Информатика: Учеб. пособие для вузов / - М.: Академия, 2006. - 336 с.

  5. Новиков Ю.Н., Черепанов А.С. Персональные компьютеры: аппаратура, системы, Интернет: учебник / - СПб.: Питер, 2001. - 464 с.


Бақылау сұрақтары

  1. Құрылғы драйверінің түсінігі?

  1. Tset командасының функциясы?

  1. Құрылғы айлдары қай каталогта сақталады?

  2. Драйверлердің конфигурациялау файлдары?

Құрылғы файлдары қай команда арқылы құрылады?
3 тақырып. Енгізу-шығаруды басқару

ТЖ5-6. Енгізу-шығару құрылғыларының алгоритмдерінің жұмысын, функцияларын және құрылымдарын оқып үйрену. Драйверлердің кон-фигурациялау файлдарын, енгізу-шығару стандартты кітапханаларын және енгізу-шығаруды қайта бағыттау командаларын оқу. Командалық интерпретатормен жұмыс жасау.

ТЖ7. Exec () және Kill () функцияларымен жұмыс жасау.

Exec () және Kill () функцияларының алгоритмдерін оқу және осы функцияларды қолданып программа құрастыру.



Жоспар

  • Файлдық жүйенің базалық функциялары.

  • Файлдарға қатынас құру.

  • Файлдар мен каталогтармен жұмыс.

  • Файлдар мен каталогтар қорғау.

Тапсырма.

Файлдық жүйенің базалық функцияларын және Linux ОЖ-де файлдармен және каталогтармен жұмыс жасайтын командаларды оқып үйрену. Файл атрибуттары, chmod командасымен жұмыс жасау – файлдарға қатынау құқығын өзгерту. Файлдармен каталогтарды қорғау.
Ұсынылған әдебиеттер

1. Байдалина А.Р. Операциялық жүйелер. /әдістемелік құрал. - Алматы: «Қазақ университеті», 2007.



2. Таненбаум Э, Вудхал А. Операционные системы: разработка и реализация. Классика CS. - СПб.: Питер, 2006. - 576 б.

2. Олифер В.Г.,Олифер Н.А. Сетевые операционные системы - СПб.: Питер, 2002.


Бақылау сұрақтары.

  1. Файл түсінігі?

  2. Файлмен жұмыс жасайтын негізгі командалар?

  3. Файл атрибуттары?

  4. Анықтама қалай ұйымдастырылады?

5. Chmod командасының синтаксисі?

4 тақырып. Файлдық жүйе

ТЖ 8-9. Linux ОЖ файлдар және каталогтармен жұмыс жасау.

Файлдармен және каталогтармен жұмыс жасайтын командаларды оқу.

Қатынау құқығын өзгерту және «қараңғы» каталог құру.

Файлдық жүйенің негізгі функциялары және интерфейсі.

Файлды бөлу және дискідегі кеңістікті басқару мәселелері.

ТЖ10. Pipe () және signall ()функцияларымен жұмыс жасау.

Pipe () және signal () функцияларының алгоритмдерін оқу және осы функцияларды қолданып программа құрастыру.



Жоспар

  • Linux ОЖ файлдар және каталогтармен жұмыс жасау.

  • Файлдармен және каталогтармен жұмыс жасайтын командаларды оқу.

  • Қатынау құқығын өзгерту және «қараңғы» каталог құру.

  • Файлдық жүйенің негізгі функциялары және интерфейсі.

  • Файлды бөлу және дискідегі кеңістікті басқару мәселелері.

  • Pipe () және signall ()функцияларымен жұмыс жасау.

  • Pipe () және signal () функцияларының алгоритмдерін оқу және осы функцияларды қолданып программа құрастыру.

Тапсырма.

Үрдістер мен ағындарды зерттеу. Linux ОЖ үрдістермен ағындарды құратын командаларды оқу. Үрдісті басқаратын командаларды үйрену.


Ұсынылған әдебиеттер

1. Байдалина А.Р. Операциялық жүйелер. /әдістемелік құрал. - Алматы: «Қазақ университеті», 2007.



2. Таненбаум Э, Вудхал А. Операционные системы: разработка и реализация. Классика CS. - СПб.: Питер, 2006. - 576 б.

2. Олифер В.Г.,Олифер Н.А. Сетевые операционные системы - СПб.: Питер, 2002.


Бақылау сұрақтары.

1.Үрдіс түсінігі?

2. Үрдіс жоспарлаушысының түсінігі?

3. Құрған үрдістен ағын қалай ажырытылады?

4. Үрдістермен ағындармен жұмыс жасайтын командалар?


  1. Үрдіс идентификаторы қалай беріледі (PID)?


5 тақырып. Жадыны басқару.

ТЖ 11-12. Шифрлеу және қайта шифрлеу командаларын оқу.

Linux ОЖ ақпараттты қорғау үшін шифрлеу және қайта шифрлеу стандартты процедураларын оқып үйрену.



ТЖ13. Fork () және Wait () функцияларымен жұмыс жасау.

Fork () және Wait () функцияларының алгоритмдерін оқу және осы функцияларды қолданып программа құрастыру.



Жоспар:

  • Ядро жұмысы.

  • Жүйедегі сұраныстарды орындау үшін базалық функцияларды қарастыру.

Тапсырма.

Unix ОЖ ядросының ішкі құрылымын зерттеу, және жүйедегі сұраныстарға қызмет көрсететін базалық функцияларды оқу.


Ұсынылған әдебиеттер

1. Байдалина А.Р. Операциялық жүйелер. /әдістемелік құрал. - Алматы: «Қазақ университеті», 2007.



2. Таненбаум Э, Вудхал А. Операционные системы: разработка и реализация. Классика CS. - СПб.: Питер, 2006. - 576 б.

2. Олифер В.Г.,Олифер Н.А. Сетевые операционные системы - СПб.: Питер, 2002.


Бақылау сұрақтары.

        1. Қандай бағыныңұы жүйеден Unix жүйесінің ішкі құрылымы турады?

        1. Ядроның негізгі тапсырмалары?

        2. Linux ядросының конфигурациялау?

        3. Ядроның жүктелетін модульдері?

6 тақырып. Телекоммуникациялық қатынас құруды басқару



ТЖ 14-15. Тораптар мен жұмыс жасайтын функциялар. Командаларды оқу.

Тораптық интерфейстердің конфигурациялануы. Торапты ұйымдастыру және басқару үшін командаларды оқу.



Жоспар

  1. Си тілінің жалпы сипаттамасы

  2. Си тілінің алфавитімен танысу.

  3. Мына ұғымдармен танысу:

    1. идентификатор;

    2. айнымалылар, константалар;

    3. деректер типтері;

    4. препроцессор директивасы.

  4. Си тілінде стандартты типтегі деректермен танысу.

  5. Деректер типін анықтауды үйрену.

  6. СИ тіліндегі программаның құрылымымен танысу.

  7. Си программалау жүйесінде жұмыс істеу.


Ұсынылған әдебиеттер

  1. Н. Джекан «Програмирование на языке Си».

  2. Франка П. Си: Учебный курс.

  3. Фомин Т. «Програмирование на языке Си»

  4. Культин Р. «Програмирование на языке Си»


Бақылау сұрақтары

  1. Си алфавитіне қандай символдар кіреді?

  2. Идентификатор деген не? Идентификаторларды рәсімдеудің ережелері?

  3. Константалар деген не?

  4. Айнымалылар деген не?

  5. Какие существуют стандартные типы данных в языке Си?

  6. Препроцессор директивасы деген не? Қандай препроцессор директивалары бар?

  7. Си тіліндегі программаның құрылымы қандай?

  8. Си программалау жүйесінің файлдар құрамы қандай?


9 Өздік жұмыстардың тапсырмалары

1 тақырып. Операциялық жүйелердің даму бағыттары.

Тапсырма

1. Келесі тақырыптарды қарастыру:



  1. операциялық жүйе ұғымы;

  2. операциялық жүйелердің даму эволюциясы;

  3. операциялық жүйелердің функциялары және операциялық жүйелердің құру тәсілдері.

  1. Ерекше мән берілетін сұрақтары:

  1. Есептеуіш жүйе құрылымы

  2. Операциялық жүйелердің тарихы.

  3. Операциялық жүйелердің міндеті.

  4. Жүйелік шақырулар.

  5. Операциялық жүйелердің құрылымы.


2 тақырып. Үрдістер және ағындар (жіптер)

Тапсырма


1. Келесі тақырыптарды қарастыру:

  1. Үрдіс басқарумен ядроның жұмысы.

  2. Үрдіс атрибуттары.

  3. Үзуді өңдеу.

  4. Операциялық жүйе ортасында үрдістердің түзелуі.

  5. Үрдістерді синхрондау.

2. Ерекше мән берілетін сұрақтары:

  1. Үрдістер.Үрдіс үлгісі. Үрдісті құру. Үрдістің аяқталуы.

  2. Үрдістер иерархиясы. Үрдістердің қалып-күйі.

  3. Ағындар (жіптер, жеңілдетілген үрдіс). Ағын түсінігі. Ағын үлгісі.

  4. Ағындарды қолдану артықшылықтары.

  5. Пайдаланушы, ядро және араласқан кеңістіктерінде ағындарды орындау.

  6. Windows орындауларының ерекшеліктері.

  7. Үрдістер арасындағы әрекеттестік.

  8. Үрдістерді жоспарлау.


3 тақырып. Енгізу-шығару жүйесін басқару

1. Келесі тақырыптарды қарастыру:



  1. cинхронды және асинхронды енгізу-шығару;

  2. енгізу-шығарудың басқару режимдерімен;

  3. еркін және тізбекті қатынас құру тәсілдерімен;

  4. енгізу-шығаруды қорғау тәсілдерімен танысу.

2. Ерекше мән берілетін сұрақтары:

  1. Енгізу-шығару жүйесін басқару.

  2. Синхронды және асинхронды енгізу-шығару.

  3. Енгізу-шығаруды диспетчерлеу.

  4. Еркін және тізбекті қатынас құру тәсілдері.

  5. Енгізу-шығару ағындары.

  6. Енгізу-шығаруды қорғау тәсілдері.


4 тақырып. Файлдық жүйе

1. Келесі тақырыптарды қарастыру:



  1. файл, файлдық жүйе түсініктерімен,

  2. файлдық жүйенің негізгі функцияларымен танысу.

2. Ерекше мән берілетін сұрақтары:

  1. Файлдық жүйенің негізгі функциялары.

  2. Файлдық жүйенің құрамы.

  3. Файлдарды ұйымдастыру тәсілдері.

  4. Файлдық жүйенің менеджері.

  5. Файлдарды қорғау және сақтау.


5 тақырып. Жадыны басқару. Бет бойынша ұйымдастырылуы

1. Келесі тақырыптарды қарастыру:



  1. свопинг және виртуалды жады ұғымдарын түсіну;

  2. виртуалды жадыны ұйымдастыру,

  3. бетттерді аударыстыру,

  4. жадыны бөлу стратегияларын,

  5. жады қорының менеджері жұмысын оқып үйрену.

2. Ерекше мән берілетін сұрақтары:

  1. Жадыны бірігіп қолдану.

  2. Жадыны қорғау.

  3. Свопинг және виртуалды жады.

  4. Виртуалды жадыны ұйымдастыру.

  5. Бетттерді аударыстыру стратегиялары.

  6. Жады қорының менеджері.

  7. Жадыны бөлу стратегиялары.


6 тақырып. Телекоммуникациялық қатынас құруды басқару

1. Келесі тақырыптарды қарастыру:



  1. телеқатынас құрудың программалық қамтамасымен танысу.

  2. Хабарларды тіркеу, буферлеу және бағдарғылау іс-амалдарымен жұмыс жасауды үйрену,

  3. ақпаратты тораптық қорғау программалық құралдарымен танысу.

2. Ерекше мән берілетін сұрақтары:

  1. Қолданбалы интерфейстер және қабықшалар.

  2. Телеқатынас құрудың программалық қамтамасыздандыруы.

  3. Хабарларды тіркеу, буферлеу және бағдарғылау. Қашықтан өндеу. Электрондық пошта.

  4. Операциялық жүйені инициализациялау, генерациялау және пішін үйлесімдіру.

  5. Ақпаратты тораптық қорғау программалық құралдары.


7 тақырып. Қорытынды

1. Келесі тақырыптарды қарастыру:



  1. Пән бойынша қорытынды жасау

2. Ерекше мән берілетін сұрақтары:

  1. Пән бойынша қорытынды жасау.

  2. Ақпаратты-есептеу жабдықтарын басқару жүйелерінің болашағы.

  3. Sendmail программасы.


Ұсынылатын әдебиеттер

1. Байдалина А.Р. Операциялық жүйелер. /әдістемелік құрал. - Алматы: «Қазақ университеті», 2007.



2. Таненбаум Э, Вудхал А. Операционные системы: разработка и реализация. Классика CS. - СПб.: Питер, 2006. - 576 б.

2. Олифер В.Г.,Олифер Н.А. Сетевые операционные системы - СПб.: Питер, 2002.


10 Білім алушылардың оқытушымен өздік жұмысына кеңес беру кестесі

Барлық сұрақтар бойынша кеңес ағымдағы семестрдегі білім алушылардың оқытушымен өздік жұмысының кестесіне сәйкес жүргізіледі.


11 Білім алушылардың білімдерін тексерудің кестесі

Барлық дәрістер, тәжірибелік және лабораториялық жұмыстарға қатысып, тапсырмаларды уақытында орындау 0-100 баллмен бағаланады.



Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі





СӨЖ түрі

Есеп беру түрі

Бақылау түрі

Сағат саны

1

Дәріс сабақтарына дайындық

Конспект

Сабаққа қатысу

20

2

Тәжірибелік сабақтарға дайындық, үй жұмыстарын әзірлеу.

Жұмыс дәптері

Сабақтарға қатысу

20

3

Аудиториялық сабақтардың мазмұнына кірмеген материалдарды оқу

Конспект т.б

Коллоквиум т.б

30

5

Бақылау жұмыстарына дайындық




МБ1,МБ2

20

Барлығы:

90

жүктеу/скачать 1,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет