БАҒдарламасы 3 Сүгірбаева А. С 37 10-11 сынып оқушыларына арналған «шешендік өнер» курсы 37

Қодар Әшенбек Күләшбекұлы

№2 Жамбыл атындағы орта мектеп

«ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ САЛТ-ДӘСТҮРЛЕРІ АТТЫ ЕЛГЕ САЯХАТ» ҚОЛДАНБАЛЫ КУРС БАҒДАРЛАМАСЫ

Қай заманда болмасын адамзат алдында тұратын ұлы мұрат-міндеттердің ең бастысы-өзінің ісін, өмірін жалғастыратын салауатты, саналы ұрпақ тәрбиелеу. Ұрпақ тәрбиесі келешек қоғам қамын ойлау болып табылады. Сол келешек иелерін жан-жақты жетілген, ақыл-парасаты мол, мәдени-ғылыми өресі озық азамат етіп тәрбиелеу біздің де қоғам алдындағы борышымыз. Ал ойлы-пайымды, білімді, мәдениетті, іскер, еңбекшіл азамат тәрбиелеуді адамзаттың ақыл-ойы мен мәдениетінің дамуындағы бағалы байлықтың бәрін игере отырып және оны бүгінгі ұрпақтың санасына ұстаздық шеберлікпен біртіндеп сіңіру арқылы ғана жүзеге асыруға болады. Ал жастарды жан-жақты қаблетті азамат етіп өсіруде халықтың салт-дәстүрлердің тәлім-тәрбиелік, білім-танымдық рөлі орасан зор. Адамның жарық дүниеге келген күннен бастап, оның есейіп, қартайып, о дүниеге аттанып кеткенге дейінгі өмір мен іс-әрекеті, басқалармен қарым-қатынасы атаулының барлығы салт-дәстүрлерден өзектен орын алып, адамның дүниетану көзқарасын қалыптастыратын тәрбие мектебі. Өз ұрпағын «сегіз қырлы, бір сырлы» өнегелі, өнерлі болып өсуін мақсат еткен ата-бабамыз өз бойындағы бар асыл қасиеттерін әлденеше ғасырлар бойы өлең-жырмен насихаттады. Ұрпақ тәрбиесіндегі ежелден қалыптасқан халқымыздың жақсы дәстүрлері мен тағлымдарын оқып үйреніп, өнеге тұтпай тұрып, жастарды бірлік пен парасаттылыққа баулу мүмкін емес. Себебі, Л.Н.Толстой айтқандай «өткенді жақсы білмейінше, келешекке сапар шегу ойсыз қараңғыда сүрлеу соқпақ іздеп адасумен пара-пар». Орта мектептің 5-8 сыныптарына арналған бұл бағдарлама оқушыларды халқымыздың озық салт-дәстүрлерімен таныстыру мақсатын көздейді.

- Қазақ халқының салт-дәстүрлерімен таныстыра отырып, салт-дәстүрге қызығушылығын арттыру, шеберлер туралы сөздік қорын молайту, мақал-мәтел, өлеңдерді жатқа айту, дүниетанымын кеңейту. Халық мұрасын қастерлеуге баулу.

• 
  Оқушылардың азаматтық ежелгі заманнан біртұтас қазақ мемлекетінің құрылуына дейінгі дамуының тарихи жолын,оның әлеуметтік, рухани адамгершілік тәжірбиесін анықтайтын жүйелі білім алуын қамтамасыз ету.
  
• 
  Жас ұрпақтың ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтарды қатар меңгерген азаматтың сезімдерін дамыту.
  

Қазақ халқы арнайы бала тәрбиесімен айналысатын қоғамдық орындары болмаса да, өз ұрпағын бесікте жатқан кезінен бастап-ақ өлең-жыр мен әңгіме, ертегі, тақпақ, санамақ арқылы тәрбиелеп отырған.

Тұрмыс салт-дәстүрлеріне қазақтың киіз үйі, жиһаздары, ұлттық киімдер мен тағамдар, мал бағу, егіншілік, аңшылық, балықшылық, бағбаншылыққа қатысты кәсіптерге үйретудің тәлімгерлік түрлері енеді.

Мұнда қазақ ауылындағы адамдардың туыстық-отбасылық қарым-қатынасты, шешендік дәстүр мен ән-күй, қол өнерінің қанат жаюы, үйлену рәсімдері мен қонақ күту, ұлттық мейрамдар мен ас беру, өлген адамдарды жөнелтудің жөн жосығы туралы баяндалады.

Оқу бағдарламасы бойынша мектептерімізде «Қазақ елінің салт-дәстүрлері» атты елге саяхат» бағдарламасы жаңа пән (қолданбалы курс) ретінде жүрсе деп ойлаймын.

Бұл бағдарламадан күтілетін нәтиже – ұлтымыздың ұмыт болып бара жатқан салт-дәстүр, әдет-ғұрыптары мен тәлім–тәрбие үрдісінен арнайы сабақ алып, жас жеткіншектер мектеп қабырғасында ұлт мәдениетінің нәрімен сусындауы, адамгершілік асыл қасиеттер үлгісін санаға сіңіруі.

Оқушылар білуі тиіс:

• 
  Еліміздің ежелден дәріптеп, қастерлеп келген ұлт өнерінің тегін тектеу;
  
• 
  Қазақ өнерінің болмысын тану;
  
• 
  Халқымыздың озық салт-дәстүрлерін тану,құрметтеу.
  

• 
  .Салт-дәстүр, әдет-ғұрып - халықтың рухани өзегі, тіліңің тірегі, мәдениетінің арқауы.
  
• 
  Ғасырдан-ғасырға, ұрпақтан-ұрпаққа ауысып келе жатқан ата дәстүрінің желісін үзбей халқмыздың асыл мұрасы ретінде бағалап, оларды көздің қарашығындай сақтап, ілгері дамытып отыру өркенді де өнегелі іс екенін түсіну іс жүзінде қолдана білу.
  

1.Абай. Шығармалары. Алматы . «Жазушы», 1968 ж.

2.Аасамаа М. Әдептен озбайық (мінез–құлық ережелері туралы әңгімелер

3.Ақ сандық,көк сандық. Алматы. «Жалын» ,1988 ж.

4.Жанұзақов Т.Есіміңіз кім? Алматы. «Жазушы» 1989 ж

5.Қазақтың жұмбақтары. Алматы. ҚКӘБ. 1959 ж.

6.Сағындықов Е. Қазақтың ұлттық ойындары. Алматы . «Рауан» 1991 ж.

7.Уәлиханов Ш. Мақалалар мен хаттар. Алматы. ҚКӘБ 1949 ж

8.Янушкевич А. Күнделіктер мен хаттар. Алматы. 1939.

9. Т.Тәжібаев,А.Құнанбаев. Жастарды тәрбиелеу туралы. Алматы. 1954