БАҒдарламасы 3 Сүгірбаева А. С 37 10-11 сынып оқушыларына арналған «шешендік өнер» курсы 37

Сиыр туралы мақалдар

1. 
   Мал жақсысы – сиыр,
   

2. 
   Сиыр сүті тілінде.
   
3. 
   Сиыр малы сушыл келеді,
   

4. 
   Сиыр мүйізін төсейді,
   

5. Малды бақсаң, сиыр бақ,

Сүт кетпейді шарадан.

Мал өсірсең, қой өсір, өнімі оның көл-көсір

Оларды «қой шаштараздары» – қырықтықшылар қырықты. Кісілер барлық қырқылған жүнді жиып алып, байлады, жүк машинасына артып, фабрикаға жөнелтті. Онда қой жүнін жақсылап жуып, түтіп, машинамен иіріп, жіп жасайды, одан мата тоқиды. Сонан соң басқа фабрикада костюм, көйлек, пальто, күрте тігеді. Қозының жүнінен тек киім ғана емес, сәнді кілем мен алаша да тоқылады, әдемі сырмақ пен текемет те басылады. Халқымыз қой жүнінің осындай игіліктерін ежелден өз қажетіне жаратқан. Қазақтың киіз үйіндегі жиһаз-жабдықтардың қаншасы қой жүнінен жасалған?!

Қазақ үйінде асар еті бола тұрса да, қадірлі қонақ келсе, арнап мал сояды. Ал қонаққа көп сойылатын мал – қой. Қойдың басын қадірлі қонаққа, беделді ақсақалға тартады. Ауылдың қадірлі санайтын қонақтары: сыйлы ақсақалдар, әкімдер, құда-құдандалар. Сыйға тартылатын табақтар адамына қарай: бас, орта, аяқ табақ болып үшке бөлінеді.

«Қойдың сүті – қорғасын» дейді халық. Қой бағудың тәсілдерін игеру – өзінше бір қасиет.

«Мә-мә» деген әні бар

Жібек тоны-сәні бар:

Қошақаным момақан

Сүйкімді бір жануар.

Қойдың пірі – Шопан ата.

Қой жасына, жынысына қарай төмендегідей талданады:

Бөрі тілегі жамандық.

Тоқсан қабат торқадан,

1.Жүрісі – жүрдек, қағілез.

2. Қасиеті – ыстыққа, суыққа төзімсіз, қорқақ.


3. Көбеюі – өсімтал.

4.Пайдасы – сүті – ана сүтімен барабар, түбіті – киім.

5. Жейтіні – тасжарған, ырғай, итмұрын.

.

Желмаяны, күлікті.

Қазақ атам ежелден

Маман болған білікті.

Өріс – суын дайындап,

Түйген сол бір сырларын

Көрейікші пайымдап.

Қымызын жұрт сағынған

Қамбар ата тұқымы –

Жылқы қалай бағылған?

Ен даланы көсілген,

Дүбірімен көшірген.

Ер қанатын бабамыз

Үйірімен өсірген.
Мұғалім: Бәрекелді жарадың

Бестік баға – аларың.

Қасиетін жылқының

Бар ма ортаға саларың?

Киелі қамбар атамнан

Ақ тілеулі бата алған.

Текті түлік мен болам –

Ер қанаты атанған.

Мінсең, жүйрік піріңмін,

Көңіліңнің гүлімін.

Қастер тұтқан ардақтап,

Жеті қазына бірімін.
Мұғалім: Құм мен шөлде бағы бар

Бал шұбаты тағы бар.

Ойсылқара тұқымы

Түйе қалай бағылар?

Құм даланың кемесі.

Ойсылқара тұқымы

Түйенің бар киесі.

Төрт түлікте төремін,

Кеме болып өремін.

Сусыз шыдап өткерем,

Қырық күннің көлемін.

Жантақ – сүйер қорегім,

Желмая боп желемін.

Жібек – шуда, бал шұбат

Адамға көп берерім.

Мұғалім: Ақ сүтінен ағылған

Құрт пен қатық табылған.

Зеңгі баба тұқымы

Сиыр қалай бағылған?

Әр атаудың жайы бар.

Табын – табын, табын боп

Сиыр малы жайылар.

Кең далада көсілген.

Шопан ата тұқымы

Қойды қалай өсірген?

Қойдың сүті – қорғасын,

Оны ішпеген оңбасын,

Деп атамыз мыңғыртқан

Қойдың қора – қорасын.
Жетінші оқушы: Қой

Қоңырымын адамның

Төрт түлікке саналдым.

Тұяғымын мен де бір

Шопан – ата бабамның.

Санамақ

Бір дегенім – білеу,

Екі дегенім – егеу,

Үш дегенім – үскі,

Төрт дегенім – төсек,

Бес дегенім – бесік,

Алты дегенім – асық,

Жеті дегенім – желке,

Сегіз дегенім – серке,

Тоғыз дегенім – торқа,

Он дегенім – оймақ,

Он бір дегенім – қара жұмбақ.

2. Қ.Жарықбаев «Ақылдың кені» Алматы, Қазақстан, 1991ж.

3.С.Қалиев «Қазақ этнопедагогикасының тарихы» Алматы, Білім, 1999 ж.

4. Б.Адамбаев «Халық даналығы» Алматы, Рауан, 1996 ж.

5. Қ.Жарықбаев, С.Қалиев «Қазақ тәлім-тәрбиесі» Алматы, Санат, 1995 ж.

6. С.Қалиев, М.Оразбаев, М.Смайлова «Қазақ халқының салт-дәстүрлері» Алматы, Рауан, 1994 ж.

7. М.Жұмабаев «Шығармалар» Алматы, Білім, ІІ-ІІІ том, 1996 ж.

8. С.Ғаббасов «Халық педагогикасының негіздері» Алматы, әл-Фараби, 1995 ж.

9. А.Шашақов, «Халық тәлім-тәрбие бастауы» Алматы, Рауан, 1998 ж.