Өскемен қалалық
мәслихатының
2013 жылғы 24 желтоқсандағы
№ 25/7-V сессияның
шешімімен бекітілді
2011-2015 жылдарға Өскемен қаласының аумағын дамыту
БАҒДАРЛАМАСЫ
Өскемен қ, 2013 жыл
Мазмұны
1.
|
Төлқұжат
|
4
|
2.
|
Ағымдағы жағдайға талдау
|
10
|
2.1
|
Табиғи әлеует
|
11
|
2.2
|
Қаланың әлеуметтік -экономикалық жағдайына талдау
|
12
|
|
2.2.1
|
Экономикалық дамыту
|
12
|
|
2.2.1.1
|
Өнеркәсіп
|
12
|
|
2.2.1.2
|
Агроөнеркәсіптік кешен
|
22
|
|
2.2.1.3
|
Туризм
|
27
|
|
2.2.1.4
|
Шағын және орта кәсіпкерлік
|
30
|
|
2.2.1.5
|
Сауда
|
31
|
|
2.2.1.6
|
Бәсекелестікті дам ту
|
35
|
|
2.2.1.7
|
Қаланың инновационалдық дамуы
|
35
|
|
2.2.2.8
|
Негізгі капиталға инвестиция
|
37
|
|
2.2.2
|
Әлеуметтік сала
|
39
|
|
2.2.2.1
|
Білім беру
|
39
|
|
2.2.2.2
|
Денсаулық сақтау
|
46
|
|
2.2.2.3
|
Тұрғындарды әлеуметтік қолдау
|
50
|
|
2.2.2.4
|
Мәдениет
|
54
|
|
2.2.2.5
|
Тілдерді дамыту
|
57
|
|
2.2.2.6
|
Дене шынықтыру және спорт
|
59
|
|
2.2.2.7
|
Ішкі саясат
|
61
|
|
2.2.2.8
|
Қоғамды қауіпсіздік және қоғамдық тәртіп
|
64
|
|
2.2.2.9
|
Азаматтық қорғаныс жүйесін дамыту
|
66
|
|
2.2.2.10
|
Мұрағат ісі
|
67
|
|
2.2.3.
|
Инфрақұрылымды кешен
|
68
|
|
2.2.3.1
|
Телекоммуникация және байланыс
|
68
|
|
2.2.3.2
|
Құрылыс
|
70
|
|
2.2.3.3
|
Жолдар және көлік
|
72
|
|
2.2.3.4
|
Тұрғын үй коммуналдық шаруашылығы
|
74
|
|
2.2.4
|
Аумақтық құрылым
|
83
|
|
2.2.5
|
Жергілікті және мемлекеттік басқару
|
84
|
|
2.2.5.1
|
Қала бюджеті
|
89
|
2.3
|
Өскемен қаласының әлеуметтік- экономикалық дамуының әрекеттегі мемлекеттік реттеу саясатына талдау
|
90
|
2.4
|
Мәселелердің, тәуекелдердің, бәсекелестік мүмкіндіктері және артықшылықтардың кешенді сипаттамасы.
|
91
|
3
|
Өскемен қаласы дамуының болашағы
|
96
|
4.
|
Негізгі бағыттар, мақсаттар, міндеттер, нысаналы индикаторлар мен қорытындылардың көрсеткіштері
|
96
|
5.
|
Іске асыру кезеңдері
|
129
|
6.
|
Қойылған мақсаттарға жету үшін қажетті ресурстар
|
129
|
6.1
|
Қаржыландыру көзі бойынша
|
129
|
7
|
Бағдарламаны басқару
|
130
|
1. Бағдарламаның төлқұжаты.
Атауы
|
2011-2015 жылдарға Өскемен қаласының аумағын дамыту бағдарламасы
|
Әзірлеу үшін негіз
|
Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 18 маусымдағы № 827 «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесі туралы» Жарлығы, 2010 жылғы 19 наурыздағы № 958 ҚР 2010-2014 жылдарға Үдемелі индустриалды-инновациялық даму бойынша Мемлекеттік бағдарлама, Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығымен бекітілген 2020 жылға дейін Қазақстан Республикасының Стратегиялық дамуы, Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 21 шілдедегі № 118 Жарлығымен бекітілген 2020 жылға дейінгі еліміздің аумақтық-кеңістік болжамдық сызбасы, 2012 жылғы 14 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Презиленті – Ұлттық Көшбасшы Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстан -2050»: Қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Қазақстан халқына жолдауы.
|
Өңірдің негізгі сипаттамасы
|
Өскемен қаласы – Шығыс Қазақстан облысының өнеркәсіптік, мәдени және әкімшілік орталығы. Экономиканың басымды саласы болып металлургиялық өнеркәсіп болып саналады, сонымен бірге машина жасау кешені, азық-түлік өнеркәсібі дамуда.
|
Әзірлеуші
|
Бюджеттік бағдарламалар әкімгерлерімен бірлесіп Өскемен қаласының экономика және бюджеттік жоспарлау бөлімі
|
Стратегиялық бағыттары
|
1. Экономика саласында жоғары өнімділік инновационалдық технологияны енгізу негізінде өңірдің экономикасын қарқынды дамыту.
2. Әлеуметтік сала мен адами әлеуетті дамыту, тұрғындардың өмір сапасын арттыру, сапалы әлеуметтік қызметтің барлық түрлерімен қамтамасыз ету.
3. Экономиканы үдемелі индустриялизациялау мен сапалы көліктік және тұрғын-үй қызметпен қамтамасыз ету.
4. Жергілікті мемлекеттік және өзін-өзі басқару жүйесін дамыту
|
Мақсаты
|
1. Диверсификация және оның бәсекелестігін арттыру арқылы өнеркәсіптің тұрақты дамуын қамтамасыз ету;
2. Өңірдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету,
ішкі нарықта азық-түлік тауарлардың отандық азық-түлік өнімнің жеке меншік салмағын ұлғайту, АӨК экспорттық әлеуетті іске асыру.
3. Туризм индустриясын тұрақты дамыту.
4. Сауданың динамикалық дамуы
5. Шағын және орта кәсіпкерліктің кешенді динамикалық дамуы.
6 6. Қала экономикасына инвестиция ағымын ынталандыру мен бизнес-климатты жақсарту
7. Инновационалдық дамуды жақсарту.
8. Мемлекеттік сатып алуда қазақстандық қамту үлесін ұлғайту.
9 9. Сапалы білім беруді, балалардың заңды мүдделерін
және құқықтық қорғау тиімділігін арттыру,
1 10. Қала тұрғындарының денсаулығын жақсарту;
11. Тұрғындардың әлсіз бөлігін атаулы әлеуметтік қолдау, жұмыс іздеу аралығында тұрғындарды әлеуметтік қорғау формаларын пайдалану мен жұмыспен қамтамасыз етуге қолдау көрсету. Көрсетілетін қызметтің сапасын арттыру. Тұрғындардың нысаналы тобын әлеуметтік қолдау тәсілдері мен формаларын жетілдіру мен дамыту.
12. Отандық мәдениетті насихаттау мен сақтау, әйгілеу;
13. Мемлекеттік тілді және тұрғындардың лингвистикалық капиталын дамыту;
14. Бұқаралық спортты және спорттың жоғары деңгейін дамыту;
15 15. Қазақстандық патриотизмді нығайту және ұлттың бірлігін қамтамасыз ету. Мемлекеттің Азаматтық қоғамдық институттармен өзара әрекеттесуін нығайту.
16. Мемлекеттік жастар саясатының тиімділігін арттыру.
1117. Қоғамдық орындарда және көшелерде сенімді құқықтық тәртіпті қамту, құқық бұзушылықты алдын алу жүйесін дамыту.
18. Есірткемен заңсыз айналысумен байланысты қылмысты уақытында анықтау және қамтамасыз ету.
19. Әскери және бейбіт кезеңде табиғи және техногенді сипаттағы жедел және ауыртпалықты болдырмау, ескерту, адамдардың өмірін сақтау бойынша шараларды өткізу мен ұйымдастыру.
2 20. Қазақстан Республикасының Ұлттық мұрағат қорының ақпараттық әлеуетін дамыту мен мәңгі сақтау үшін шарттарды құру және барлық санаттағы пайдаланушыларды сапалы қызметтермен қамтамасыз ету.
21. Тұрғындарды қол жетімді сапалы байланыспен қамтамасыз ету.
22. Құрылыс жұмыстарының көлемін ұлғайту.
23. Қол жетімді баспанамен қамтамасыз ету.
24. Көліктік инфрақұрылымды қайта қалпына келтіру.
25. Қаланың тұрғындарын сапалы қол жетімді көліктік қызметтермен қамтамасыз ету.
26. Қала азаматтарының қолайлы өмір сүруі.
27. Қала тұрғындарын қажетті көлемдегі сапалы ауыз су және кепілдендірілген сапасымен қамтамасыз ету.
28. Тұтынушыларды үздіксіз және сапалы жылумен қамтамасыз ету.
29 29. Қаланың суды беру жүйесін тұрақты және тоқтаусыз қызмет атқаруын қамтамасыз ету;
30. Ұсынылатын мемлекеттік қызметтің мониторингін ұйымдастыру мен сапасын арттыру.
|
Міндеттері
|
Өңдеуші өнеркәсіптің басымды секторын дамыту.
Өсімдік өнімінің көлемін дамыту.
Мал шаруашылығы өнімінің көлемін дамыту.
Азық-түлік өнім өндірісінің көлемін дамыту.
АӨК еңбек өндірісін ұлғайту.
Жердің сапалы сипаттамасы бойынша
мәліметтерді жинау.
Қаланың туристік өнімінің бәсекелестігін
қалыптастыру.
Шағын және орта кәсіпкерлік саласының динамикалық дамуын қамтамасыз ету.
Экспортқа және жоғары технологиялық өндіріске
бағытталған инвестицияны тарту үшін қолайлы жағдайларды құру, сонымен қатар инфрақұрылымды дамыту.
Инновационалдық қызметті дамыту үшін
қолайлы шарттар құру.
Қазақстандық қамту үлесін арттыру.
Мектептік білім беру қызметтің сапасын және
қол жетімділігін арттыру.
Ұсынылатын қызметтің сапасын арттыру мен
мектепке дейінгі ұйымдар желісін ұлғайту.
Білікті кадрлармен медицина ұйымдарын
қамтамасыз ету.
Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесінде
медициналық көмектің сапасы мен қол жетімділігін арттыру.
Азаматтардың денсаулығын нығайту.
Жұмыс іздеуде қиналатын, тұрғындар санаты
үшін жұмысқа орналастыру мүмкіндігін кеңейту. Жұмыссыз тұрғындардың уақытша жұмыс және кәсіптік оқытуға жолдау жолымен әлеуметтік қорғау.
Лайықты еңбекке азаматтардың ынталандыру
жүйесін дамыту мен қолдау. Тұрғындардың аз қамтылған бөлігін еңбекке қабілетті экономикалық белсенділікке ынталандыру. Тек қана әлеуметтік әлсіз бөлікке тұрғындарды әлеуметтік қолдау.
Заманауи сапалы деңгейде арнайы қызметтерді
көрсету үшін шарттар құру.
Мемлекеттік тілдің және жұмылдыру қызметті
функцияларын кеңейту.
Дене шынықтыру және спортты насихаттау.
Этникааралық және конфессияаралық келісімді
бекіту мен сақтау.
Патриоттық танымға, азаматтық жауапкершілікке, белсенді қоғамдық позицияны жинақтауды арттыруға бағытталған жастармен өзара әрекеттесу моделін құру.
Қылмысқа қарсы алдын ала шараларды ұлғайту,
қоғамдық тәртіпті нығайту.
Нашақорлық қылмысты және қылмыстарды ашу
бойынша жедел-іздестіру нәтижелілігін арттыру.
Техногендік апат, апаттар мен стихиялық
аппаттарды залалды минимизациялау мен қатерлерді төмендету бойынша шарттарды құру.
Қажетті ретроспективтік ақпараттың өсімін
ынталандыру.
Жаңа, заманауи байланыс қызметтерін, телефон
байланысын жаңғырту мен жаңарту.
Көліктік инфрақұрылмды жетілдіру мен қайта
қалпына келтіру.
Автокөліктік үрдістердің қауіпсіздігін
қамтамасыз ету.
Қала бойынша қазіргі жолаушылары бар маршруттар желісін дамыту, жолаушыларды тасымалдау көлемін ұлғайту, тұрғындардың мұқтаждығы есебімен елді мекендер арасындағы көліктік байланысты қамтамасыз ету.
Қаланың тұрақты энергиямен қамтамасыз ету.
Орталықтанған сумен қамту желісіне
тұрғындардың қол жетімділігін ұлғайту.
Жылумен қамтамсыз ету жүйесін дамыту мен
жаңғырту.
35. Қала тұрғындарын суды бұру қызметімен қамтамасыз ету деңгейі.
Әлеуметтік-маңызды қызметтерді электрондық түрге айналдыру, бірыңғай электрондық құжат айналымды енгізу мен ақпараттық қауіпсіздік жүйесін енгізу.
|
Жүзеге асыру кезеңдері
|
I кезең (аралық) – 2011-2013 жылдар, бірінші кезекті
іс-шараларды жүзеге асыру
II кезең (қорытынды) – 2014-2015 жылдар, қойылған міндеттерді шешу жоспарланған іс-шараларды жүзеге асыру.
|
Нысаналы индикаторлар
|
115,5 % есеге дейін өнеркәсіптік өнімнің табиғи индексін ұлғайту;
116,5 % дейін өңдеуші өнеркәсіпті шығару табиғи индекс көлемін ұлғайту;
103,0 % дейін ауылшаруашылық өнімінің табиғи индекс көлемін ұлғайту;
117,6 млн. теңгеге дейін 2015 жылы туристік қызметтерді ұлғайту;
109 % дейін жекелей сауданың табиғи индекс көлемін ұлғайту;
107 % дейін негізгі капиталға инвестицияның табиғи индексін ұлғайту;
9,5 % дейін облыстың ұйымдар мен кәсіпорындардың белсенділік өсімі;
87,3 % дейін жалпы көлемде тауар, жұмыс және қызмет қазақстандық қамту үлесін ұлғайту;
100 % дейін тұрғындардың білім беру сапасы мен қол жетімділігін қанағаттанарлық деңгейде ұлғайту;
98,8 % дейін балалардың жалпы санынан мектепке дейінгі оқу және тәрбиелеумен қамтуды ұлғайту;
92 % дейін тұрғындарды сапалы медициналық қызметпен қанағаттандыру деңгейін ұлғайту;
69 жасқа дейін тұрғындардың күтілетін өмір ұзақтылығын арттыру;
1000 тұрғындарға 11,6 дейін жалпы өлім деңгейін төмендету;
6,4 % дейін 2015 жылы жұмыссыздық деңгейін төмендету;
5,7 % дейін күн көрістің төмен деңгейімен кіріспен тұрғындардың үлесін төмендету;
72 % дейін қала тұрғындарын мәдениеттің сапалы қызметімен қанағаттандыру деңгейін арттыру;
60 % дейін мемлекеттік тілді білетін тұрғындардың үлесін ұлғайту;
21,5 % дейін жүйелді түрде дене шынықытру және спортпен айналысатын барлық жастағы тұрғындарды қамту,
61 % дейін мемлекет және азматтық қоғамның институттарын қарым қатынасын оңды бағалайтын тұрғындардың үлесін арттыру;
55 % дейін ішкі істер органдарына тұрғындардың сенімділігінің болжамды деңгейін арттыру;
1,4 % дейін төтенше жағдайлардан материалдық жоғалтуларды жою;
Республиканың азаматтарынан түскен, сонымен қатар жақын және алыс шет елдерден 15000 анықтамаға дейін әлеуметтік-құқықтық қанағаттандырылғандар санын ұлғайту;
75 % дейін коммуникация және байланыс саласында тұрғындарды сапалы қызметпен қанағаттандыру;
101,9 % дейін құрылыс жұмыстардың табиғи индекс көлемін ұлғайту;
Жалпы алаңшалы 110,7 мың шаршы метр тұрғын үй ғимараттарын пайдалануға енгізу;
81,5 % дейін қанағаттанарлық жағдайда және жақсы жағдайда тұрған жергілікті маңызды автомобиль жолдарының үлесін ұлғайту;
124,9 млн.т/км дейін жүк айналым көлемін ұлғайту;
642 млн. дейін жолаушыларды тасымалдауды ұлғайту;
75 % дейін сапалы коммуналдық қызметтің тұтынушылардың қанағаттандыру деңгейін ұлғайту;
99,49 % дейін орталықтанған сумен қамту тұрғындардың қол жетімділігін ұлғайту;
10,5 % дейін жылумен қамту қызмет деңгейін ұлғайту;
88,04 % дейін тұрғындарды суды бұру қызметімен қамту деңгейін ұлғайту;
70 % дейін тұрғындарды әлеуметтік-маңызды қызметпен қанағаттандыру деңгейін ұлғайту
|
Қаржыландыру көлемі мен көздері
|
Қаржыландыру көзі: республикалық, облыстық және қалалық бюджет, тартылған жеке қаражаттар, берешек қаражаттар.
Қаржыландыру көлемі:
барлығы – 308 696,3 млн. теңге
оның ішінде:
2011 ж – 39 295,2 млн. теңге
2012 ж – 110 599,8 млн. теңге
2013 ж – 41 635,8 млн. теңге
2014 ж – 49 618,9 млн. теңге
2015 ж – 67 745,5 млн. теңге
|
2. Ағымдағы жағдайға талдау.
2011-2015 жылдарға Өскемен қаласының аумағын дамыту бағдарламасы (бұдан әрі – даму Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 18 маусымдағы № 827 «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесі туралы» Жарлығын, 2010-2014 жылдарға ҚР Мемлекеттік үдемелі индустриалды-инновационалдық даму бағдарламасы, 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Қазақстан Республикасының Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспары, Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 21 шілдедегі № 118 Жарлығымен бекітілген, 2020 жылға дейінгі елдің аумақтық-кеңістік даму болжамды сызбасына, 2012 жылғы 14 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Презиленті – Ұлттық Көшбасшы Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстан -2050»: Қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Қазақстан халқына Жолдауына сәйкес әзірленді.
Дамыту Бағдарламасының шараларын іске асыру тұрақты әлеуметтік, экономикалық және инфрақұрылымда халықтың өмір деңгейін сапасын артыруға бағытталған. Стратегиялық мақсаты экономиканың барлық саласын дамытуды, инженерлік инфрақұрылымның тиімділігін арттыру, ішкі және сыртық факторларды тиімді пайдалану есебінен қаланың әлеуметитік саласы мен әлеуметтік-демографиялық жағдайды дамыту, қала тұрғындарының тіршілкпен қамтамасыз ету қолайлы жағдайды құру үшін қоршаған ортаны сауықтыру мен табиғи кешенді сақтау.
Даму бағдарламасының шараларын іске асыру тұрақты әлеуметтік, экономикалық және дамыған инфрақұрылымда тұрғындардың өмір сапасы мен деңгейін арттыруға бағытталған. Мақсаты экономиканың барлық саласын дамыту, инженерлік инфрақұрылмының тиімділігін арттыру, әлеуметтік саланы дамыту, тұрғындардың өмірмен қамтамасыз етуге қолайлы шарттарды құру үшін қоршаған ортаны сауықтыру, табиғи кешенді қорғау.
Даму Бағдарламасы аясында облыстық орталықтың оңды әлеуметтік-экономикалық жағдайына талдау жүргізілді, әлсіз және мықты, даму мүмкіндіктері мен қауіпті жақтары анықталды.
Қаланың басымдылығына: көп салалы өнеркәсіптік инфрақұрылым, дамыған энергетикалық жүйе, кең салық базасы, жоғары білікті еңбек және табиғи ресурстар жатады.
2.1 Табиғи әлеует.
Өскемен қаласы – Шығыс Қазақстан облысының өнеркәсіптік, мәдени және әкімшілік орталығы. Өскемен қаласының негізі 1720 жылы қаланған, Қазақстанның солтүстік шығысында Ертіс және Үлбі өзендерінің қосылында орналасқан және 54,4 мың. га.алаңшаны алады. Шығыс Қазақстан облысы Қытай мен Ресей мемлекеттерінің аумақтарымен шектеседі.
Өскемен қаласының аймағына Зырян, Риддер, сонымен қатар, Аягоз, Глубокое, Жарма, Зайсан, Катон-Қарағай, Көкпекті, Күршім, Тарбағатай, Ұлан, Үрджар, Шемонаиха аудандары кіреді.
Өскемен қаласы тұрғын-үй, өнеркәсіптік-коммуналдық, қоғамдық, көліктік аймақтарды кіргізетін көп функционалды орталық болып саналады.
Климаты қатты континентальді. Қала ашық континентальді мөлшерлі жылы климаттық аймақта құрғақтау алқапта тұр. Ауаның орта жылдық температурасы +2,07 С. Ауаның орта айлық температурасы ең жылы айы – шілде, +20,5 С, ең суық, қаңтар – 16,3 С. Абсолюттік минимум – 55 С, максимум + 41 С. Қар бір келкі түспейді, олардың саны жылына 1000 мм құрайды.
Халықтың тұрғыны 321,2 мың. адамды, оның ішінде: 309,5 мың. адам – қалалықтар, 11,7 мың. адам – ауылдықтар. Өскемен қаласының аумағына жеті ауылмен Меновновной ауылдық округі: Ахмер, Жаңа-Ахмер, Ново-Явленка, Самсоновка, Меновной, Ново-Троицк, Прудхоз кіреді. Халықтың экономикалық белсенділігі 177,7 мың. адам немесе 54,7 % құрайды. Жалдамалы жұмысшылар саны – 152,5 мың. адам.
2010 мен 2012 жылдар аралығында жалдамалы жұмысшылар санатына көшу есебінен жұмыссыз тұрғындардың санының төмендеуі 9,7 мың адамнан 9,4 мың адамға дейін байқалуда.
2010-2012 жылдар аралығында туылғандар санының өлгендерден артуынан және оңды сальдо көшіп-қону есебінен қала тұрғындар санының өсімі байқалуда.
Облыстың және қаланың экономикасының жағдайын анықтайтын түрлі түсті метталургия базасы болып саналады. Түрлі түсті метталургияның ішіндегілері «Үлбі металлургиялық зауыты» акционерлік қоғамы, «Өскемен титан магний комбинаты», «Қазмырыш» ЖШС.
Машина салу кешені «Востокмашзавод» АҚ, «Өскемен арматура зауыты» АҚ, «Өскемен конденсатор зауыты» АҚ. Олар тау шахталы, байытылған жабдықты, мұнай-газ өткізгіш арматураны, автомобильдерді, конденсаторлар және т.б шығарады.
Қазақстанда ең бірінші жеңіл автокөлітерді құрастырушы «Азия Авто» зауыты, ашық серіктестік «Бипэк-Авто» біріккен Ресей Федерациясының АВТОВАЗмен.
Қалада ірі азық түлік өнеркәсіптері бар: «Май» АҚ, «Эмиль» ЖШС, «Үлбі-Комплекс», «Әділ» АҚ, олар ет сүт өңдеумен, өсімдік майы, кондитерлік, арақ-шарап бұйымдарын және өнімнің басқа түрлерін шығарумен айналысады.
Электр және жылу энергиясын таратушылар: «АЭС Өскемен ГЭС» ЖШС, «АЭС Өскемен ЖЭО» ЖШС, «АЭС Согралық ЖЭО».
Қаланың көліктік кешені автокөлікті, теміржол, су және ауа желілерімен ұсынылады.
Қалалық тасымалдаулар жолаушылар көлігінің екі түрімен шешіледі автокөлік және электрлік (трамвай). Қаланың автомобиль жолдарының ұзақтығы 756 км, құрайды оның ішінде қатты төсеммен 662 км. құрайды. Меновной ауылдық округі бойынша жолдардың ұзындығы сәйкесінше 97,2 және 72,2 км. құрайды.
Өңірдің әлеуметтік-экономикалық жағдайы нақты сектордың оңды динамикасымен, әлеуметтік сала және инфрақұрылымды кешенмен сипатталады.
Достарыңызбен бөлісу: |
