Бағдарламасы «Педагогикалық психология»
жүктеу/скачать 1,66 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
- ПӘННІҢ ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
ПӘННІҢ ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ«Педагогикалық психология»«050503» – «Психология» мамандығына арналғанОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР Семей 2010 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
№ |
Термин атауы |
Термин мазмұны |
|
1 |
Ақыл-ой әрекеті |
Сананың ішкі жоспарында орындалатын адам әрекеті. |
|
2 |
Ақыл-ой іс-әрекеті |
Адамның танымдық жан қуаттарының жалпылама атаулары |
|
3 |
Аналогиялық экспермиент |
Грек тілінен аударғанда ұқсас, тура деген мағынада қолданылады, эксперименттік зерттеуге алынған объектілердің ұқсастығы. |
|
4 |
Анализатор, талдағыш
|
Организмнің сыртқы және ішкі ортасынан келетін тіріркендіргіштерді талдау және синтездеу қызметін атқаратын жүйке аппараты. |
|
5 |
Анкета |
Зертетудің негізгі міндетімен логикалық түрде байланысты сұрақтар жүйесінен тұратын алғашқы әлеуметтік-психологиялық ақпараттарды алудың әдістемелік құралы. |
|
6 |
Ассоциация |
(лат.)1) неғұрлым жалпы мағынасы – екі (не одан да көп) элементтердің арасындағы анықталған кез келген функциялық байланыс. 5) Психологияда - сыртқы және ішкі тітіркендіргіштердің әсер етуінен туатын адамның психикалық процестері мен қимыл- әрекеттерінің байланысы. |
|
7 |
Әлеуметтік мотивтер |
Оқушының басқа адамдармен әр түрлі өзара әрекеттерге түсуі. |
|
8 |
Әлеуметтік ынтымақтасу мотиві |
Оқушы басқа адамдармен қарым-қатынас жасап және өзара әрекеттескісі ғана келмей, сонымен қатар, сынып бойынша жолдастарымен немесе мұғаліммен өзінің ынтымақтастығының және өзара әрекетінің формасын сапалауға, талдауға, бұл формаларды әрқашан жетілдіруге ұмтылады. |
|
9 |
Әлеуметтік ұстаным |
Субъектінің мінез-құлық стилін анықтайтын топ ішіндегі орны. |
|
10 |
Әрекеттің бағдарлаушы негізі |
Орындалатын немесе жүзеге асатын әрекеттің мақсаты, жоспары және құралдары жайлы адамның түсініктерінің жүйесі. Бұл терминді П.Я.Гальперин енгізді (ақыл-ой әрекетін сатылап қалыптастыру теориясы). |
|
11 |
Бағдар |
Белгілі бір объектінің қайта жаңғыртлуы жағдайында соған бағытталған әрекетке дайындық күйі. |
|
12 |
Бақылау |
Жұмыстың басталуы алдында болатын бақылау |
|
13 |
Бихевиоризм |
ХХ ғасырдың басында АҚШ-та қалыптасқан психологияның пәні ретінде сырттай бақыланатын, мінез-құлықты түсінетін механикалық түсініктегі психологияның классикалық бағыттарының бірі. |
|
14 |
Өзін-өзі болжаушы, перспективалы, жоспарлаушы генетикалық әдіс |
Грек тілінде туылуға, шығу тегіне тқатысты айтылады. Психогенетика адамның жеке психологиялық ерекшеліктерінің пайда болуын, олардың қалыптасуында орта мен генотип рөлін анықтау болып табылады. |
|
15 |
Елес |
Бұрын қабылданған заттардың мидағы жалпылама бейнелері |
|
16 |
Жастық дағдарыстар |
Шұғыл психологиялық өзгерістермен сипатталатын онтогенездің салыстырмалы қысқа мерзімді (шамамен бір жылға дейін) айырқша кезеңі. |
|
17 |
Жасөспірімдік кезең |
Балалық шақтан балаң жасқа өту кезеңі (11-15 жас аралығын қамтиды). |
|
18 |
Жетекші іс-әрекет |
Тұлға дамуының берілген кезңінде оның психикалық қасиеттерінде мәнді өзгерістер тудырып, психологиялық жаңа түзілістердің пайда болуын шарттандыратын іс-әрекет түрі. |
|
19 |
Иллюстративтік рөл |
Жаңа материалдарды меңгерту кезінде көрнекілікті рөлді пайдалану. |
|
20 |
Индивид |
1)жеке табиғи мақұлық ретінде Адам, Homo sapiens өкілі, филогенетикалық және онтогенетикалық дамудың өкілі; 2)адамзат қауымының жеке өкілі. |
|
21 |
Индукция |
Білімнің жеке-жеке пайымдаулардан жалпы қағидаларға қарай ілгерілеуі. Индукция дедукциямен тығыз байланысты. |
|
22 |
Интериоризация |
Сыртқы әлеуметтік қызметтің игеруі арқасында адам психикасының ішкі құрылымындарының қалыптасуы.И.ұғымын француз психологтары П.Жане,Ж.Пиаже, А.Валлон т.б. енгізді. |
|
23 |
Кең әлеуметтік мотивтер |
Білім алуға ұмтылу. Отанға, қоғмға қажетті болу, өзінің міндеттерін орындауға ықылас, оқудың қажеттілігін және жауапкершілік сезімін түсіну. |
|
24 |
Кинестезиялық түйсік |
(грек)дененің жеке мүшелерінің бір күдегі қалпын, қозғалысын білдіреді. К.т.кейде қозғалыс түйсігі деп атайды. |
|
25 |
Қадамдық, операциялық өзін-өзі бақылау |
Жұмыстың барысын бақылау |
|
26 |
Қарым-қатынас |
Бірлескен іс-әрекет қажеттілігімен және ақпарат алмасумен тудрылатын адамдар арасындағы байланыс орнатудың күрделі, көпсатылы процесі. |
|
27 |
Қорытынды өзін-өзі бақылау |
Жұмыстың нәтижісі бойынша бақылау |
|
28 |
Қызығушылық |
Тұлғаның іс-әрекет мақсатын саналауға бағыттылығын қамтамасыз ететін танымдық қажеттіліктердің көрініс табу түрі. |
|
29 |
Логика |
(гр) – философияның нормативті саласы; ойлаудағы сәйкестік критерийіне, дұрыс предикация заңдарына, ой тұжырымдау принциптеріне қатысты. |
|
30 |
Мақсат |
Бұл оқу іс-әрекетіне кіретін жекелеген әрекеттерді орындауға оқушының бағыттылығы. |
|
31 |
Манипуляция |
(гр) жануарлардың кеңістіктегі орта компоненттерінің барлық формаларымен белсенді араласуын қамтитын қимыл-қозғалыс белсенділігінің туындауы. |
|
32 |
Мотивация |
Тұлғаның мотивтер жүйесі |
|
33 |
Өзін-өзі бағалау |
Оқушының оқу кезеңдерінің өзі үшін тең өлшемін бағалау. |
|
34. |
Оқу іс-әрекеті |
Ғылыми түсініктерді меңгеруде әрекеттің қорытынды тәсілдерін игерудің өзінің мазмұнына кіретін , бағытталған іс-әрекет (Д.Б.Эльконин). |
|
35 |
Психикалық жаңа құрылымдар |
әрбір жас кезеңінде психикалық даму нәтижісінде қалыптасатын оның бүкіл алдыңғы дамуын анықтайтын сапалы өзгерістер. |
|
36 |
Разряд |
Ондық бөлшектердің өлшемдік дәрежесі |
|
37 |
Рефлексия |
(лат) субъектінің психикалық акты мен күйлерді өзінше талдау және тану процесі. |
|
38 |
Тест |
Сынақ. |
|
39 |
Топ |
әлеуметтік ортадан белгілі бір нышандары негізінде бөлінетін адамдардың шектеулі шамадағы бірлестігі. |
|
40 |
Тұлға |
өзіне-өзі тұтас дүниемен өзара қатынастарын ылғи баяндайтын және ойдағы әңгімелесушімен ішкі полемика барысында өзін-өзі анықтайтын, кінәлайтын, қоғайтын, өзін-өзі жетілдіріп, өзгертетін адам. |
|
41 |
Ұғым |
Заттар мен құбылыстардың мәнді белгілері мен ерекшеліктерін бейнелейтін жалпылаушы ойлау формасы. |
|
42 |
Ұстаным |
Ақиқаттың белгілі бір жақтарына тұрақты қатынастар жүйесі |
2 Дәрістер
1 тақырып. Педагогикалық психология – ғылыми білімнің пәнаралық саласы.
1.Педагогикалық психологиясының жалпы ғылыми сипаттамасы
2.Педагогикалық психологияның қалыптасу тарихы
3. Педагогикалық психологияның зерттеу пәні, міндеттері, құрылымы
4.Педагогикалық психологиядағы зерттеу әдістері
Педагогикалық психологиясының жалпы ғылыми сипаттамасы
Қазіргі заман ғылымының дамуында оның ғылыми салалар, пәндер мен проблемалық салалардың (жүйелендіру, иерархияландыру, куммулятивтік сияқты беталыстармен қатар) ықпалдасуы мен саралап жіктелінуі сияқты негізгі екі беталысының өзара әрекеттесуі неғұрлым айқын көрініп келеді. Ғылымның ықпалдастығын талдай келе, Ж.Пиаже, Б.Г.Ананьев пен Б.М. Кедров ғылыми білімнің ортасында адам туралы ғылым - психология тұр деп көрсеткен.
Ғылыми білім үшбұрышының Б.М.Кедров ұсынған түсіндірмесі (оның шыңы – жаратылыстану ғылымдары, оның тағандарының бұрыштары – философия және қоғамдық ғылымдар, ал оның ортасында осы ғылымдармен психология түйісіп тұр).
Адам проблемасының ғылым дамуындағы рөлін анығырақ Б.Г.Ананьев анықтайды, оның ойынша адамды тереңірек зерттеу,саралап жіктеу, сонымен бірге осы саладағы барлық зерттеулердің ықпалдасуы адам проблемасының жалпы ғылымдық сипатқа ие болуына ықпалын тигізді.
Осы адам мәселесін жаһандандыру беталыстарының педагогикалық психология саласындағы көрінісін кезінде К.Д.Ушинский де байқаған, яғни 1868-1869 жылдардағы «Адам тәрбие пәні ретінде», «Педагогикалық антропология тәжірибесі» атты еңбектерінде, адам тәрбиесіне өз үлесін қосқан ғылымдардың бағынылыстығын анықтау негізінде психологияның жетекші рөлі атап көрсетілген.
Өз кезегінде, психология да күрделі ықпалдасқан білім болып табылады, оның құрылымдық көрінісінің негізінде, А.В.Петровскийге сәйкес, келесі психологиялық жақтары алынған:
«1)нақты іс-әрекеттің,
2) даму,
3) адамның (дамуы мен іс-әрекеттің субъекті ретінде) қоғамға қатынасы (өзінің іс-әрекеттің субъекті ретінде) қоғамға қатынасы (өзінің іс-әрекеті мен іске асатын дамуы)».
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
Педагогикалық психологияның пайда болуы мен дамуына психология негізгі бағыттары қандай әсерін тигізеді?
психологияның құрылымдық бөлінуінің 3 негіздемесінің қайсысы бойынша педагогикалық психология саласы бөлінеді?
Педагогикалық психологияның қалыптасуы үшін оның тарихындағы әрбір кезеңнің маңызы қандай?
«...Қазіргі замандағы оқыту әдісі бойынша бихевиористі және табиғаты бойынша ассоциативті» деген тұжырыммен қаншалықты келісуге болады?
Әдебиет:
1.Возрастная и педагогическая психология/Под ред.А.В.Петровского.М.,1979.
2. Гинецинский В.И. Основы теоретической педагогики.СПб.,1992.
3.Каптерев П.Ф. Дидактические очерки.Теория оразования// Избранные педагогические сочинения.М.,1982.
4.Крутецкий В.А. Основы педагогической психологии. М.,1972.
5. Курс общей, возрастной и педагогической психологии.Вып.3/ Под ред.М.В.Гамезо.М.Гл.20.
6.Никольская А.А.Возрастная и педагогическая психология дореволюционной России.М.,1995.
7.Петровский А.В.,Ярошевский М.Г. история и теория психологии.М.,1996.Т.1.
8. Смирнов С.Д.Педагогика и психология высшего образования: от деятельности к личности.М.,1995.
9. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М.,1998.
Оқыту психологиясы – ол педагогикалық психологияға бағыт беру, оған ең жақын дидактика мен оқыту методикасы. Ақырғы жылдары психологиялық теорияның және оқыту әдісінің аймағында үлкен жаңалықтар ашылып, гипотезалар құрастырылды.
Соңғы жылдары әсіресе оқыту әдісінің пайда болуы, оқу үрдісін оптималдау ұсынылды. Кейбір ұсынылған бағдарламалар зерттеулерден өтіп, кейбіреулері ескі әдістердің жаңартылып шығып жатқандағы, ал кейбіреулерін мүлде қабылдамай жатыр. Бұл процесс заңдылықты, бірақ ол екі түрлі. Ол бір жағынан жақсы. Мұғалімдер шеберлікке ұмтылып, ойлағандарының бәрін жузеге асырады. Ал бір жағынан балаға жүргізілетін тәжірибе дұрыс ұйымдастырылмаса ол балаға зиян әкелуі мүмкін. Сондықтан бұл жұмыс ұзақ әрі қиын.
Бұндай жұмыстардың бірі әр типті мектептерді салу. Айта кететіні жалғыз біз ғана мектептерді жаңартумен айналыспаймыз. Мысалға; Америка құрама Штатында бұл жағдай бізден бұрын болды. Және одан оптималдаудың келесі этаптардың бөліп айтыға болады.
1. Оқытушыларды топтастыру
а) жасына қарай
б) қабылетіне қарай
Қортындысына мектеп мұғалімдеріне бұл тиімсіз болып көрінеді, өйткені бұлардың арасындағы арнайы айырмашылықтар қалып қойды.
2. Элективті жүйе, ол балаларға пәндерді таңдап алуға мүмкіндік береді. Бұны жүргізгенде білім денгейі төмендеді.
І-нұсқа – оқушы өткен тақырыпты меңгергеннен кейін ғана жаңа оқу ырғағын қабылдай алады. Оқушыларда әр пән бойынша әр түрлі оқу көлемі және әр оқушыда әр түрлі пәндерден байқалды. Бірден білімді бағалағанда мұғалімдер қйыншылықтарға кездесті.
ІІ-нұсқа «Трамп жоспары» (құрастырушының атымен аталған) 9-12 сынып оқушыларына арналып құрастыады. Міндетті және міндетті емес оқытуды жоспарлайды. Міндетті оқыту өзіне және жалпыға бірдей дәрісті және 10-15 аамдардан құралған топтағы оқыту. Міндетті емес оқыту – арнайы пәндер бойынша оқыту және ол пәнді оқушы өзі тандайды. 9 сыныптарда оқу сағаты ½ бөлімі өздік жұмысқа, ал 12 сыныпта ½ бөлігі өздік жұмысқа арналады.
Бірақ бұл жобаны жүзеге асыру үшін арнайы құрал – жабдықтар, жақсы жабдықталған кітапхана, мектеп, сонымен қатар бұндай мектептерде балалар көп оқымайды.
4. Мектеп өмірінің програмалы оқытуын практикасына кең көлемді кіргізу.
5. Компьютерлік оқыту. Деңгейге байланысты еңгізу 1 деңгейде берілген тапсырма мұғаліммен түсіндіріледі, сода кейін ғана компьютердің көмегімен практикалық дағдылары өңделіп, есептер шығарылады. 2-ші деңгейде тьюторлы жүйе қолданылады, яғни компьютер оқушыларға қысқаша түсінік береді және сол түсініктерді қолдануға байланысты дағдылар қалыптасады, ал меңгеру деңгейін мұғалім тексереді. 3-ші деңгейде компьютермен оқушылардың арасында диалог пайда болады.
Бірақта оқу процесін толығымен компьютерлендіруге мұғалімдер келіспеді, өйткені олардың ойынша бұл тәжірбие бір жағынан оқушылардың шығармашылықтан және комуникативті сапаларын дамытпайды.
Дәстүрлі және дамыта оқытуды салыстыру кестесі.
|
|
Дәстүрлі психо-педагогика. |
Дамыта оқыту психо-педагогикасы. |
|
Мәні |
Білім, ептілік, дағдыны меңгеру. |
Баланың өзін-өзі субьекті ретінде өзгеруі. |
|
Мақсаты |
Білім, ептілік, дағдыны игеру. |
Әрбір оқушыға оқып-тану үрдісінің өзіндік өзгеретін субьектісі ретінде дамуға жағдай жасау, қасиет- қабілеттерін дамыту. |
|
Дамудың негізгі факторы. |
Білім, ептілік, дағдының дәрежелері. |
Соған қоса маңызды психикалық қызметтерін, ақыл- ой жұмысының тәсілдерін қалыптастыруға мүмкіндік беретін оқу үрдісі. |
|
Мұғалімнің ролі. |
Дайын білімді түсіндіруші, бақылаушы, бағалаушы тәртіпті қадағалаушы білім насихатшысы. |
Танымдық іс-әрекеті, ұйымдастырушы, ұжымдық істердің ұйытқысы, кеңшісі. |
|
Педогогтың негізгі талабы. |
Мен сияқты істе |
Ойлап істе |
|
Педогог қызметі |
Білім беру. |
Адамды « өсіруші ». |
|
Әрекетік стилі |
Авторитарлы |
Демократиялы. |
|
Мұғаліммен оқушының өзара қарым-қатынастық стилі |
Монологты ( мұғалім жағынан ) |
Диалогты. |
|
Оқытудың басын әдісі |
Мәліметілік |
Ізденісті- зерттеушілік. |
|
Сабақ ұйымдастыру түрі |
Фронтальды, топтық. |
Жекебастық, топтық. |
|
Мазмұнның негізі. |
Адамның кейбір саладағы іс- әрекеттерін құрастырудың жалпылама ұстанымдарына сүйеніп анықталған мәселелерді шешудің дайын әдістері. |
Дамыту үрдісіндегі оқушылардың игеретін іс- әрекеттерді қалыптастыру ұстанымдарын анықтайтын ғылыми түсініктер. |
|
Әдіс- тәсілдер. |
Көрсету-түсіндіру жаттықтыру бақылау бағалау. |
Оқу мақсаттарының қойылуы, ізденушілік, зерттеушілік, әрекеті табылған шешімді дәлелдеу шешімді тексеру. |
|
Әрекеттік түрі
|
Басқарушы мен бағынушы. |
Іскерлік – серіктестік ынтымақтастық. |
|
әрекеттестіктегі қызметтер. |
Мұғалім- жетектеуші оқушы- орындаушы |
Қызмет бөлінбейді бірлескен ізденіс. |
|
Педогогтың матери алды түсіндіруге кеткен уақытымен салыстырғандағы Оқушының өздік жұмысының уақыты.
|
Өте аз. |
Салыстырмалы. |
|
Оқушы позициясы |
Қызығу аз, пассивті. |
Қызығу бар, активті ынталы шабытты. |
|
Оқуға деген мотив. |
Эпизодты түрде туындайды. |
Әрқашан және мақсатты бағытталған. |
|
Сабақтағы жанға жайлы сәттер. |
Кей кезде пайда болады. |
Әрдайым және мақсаты бағытталған. |
Достарыңызбен бөлісу: