Бағдарламасының құрылымы (Силлабус)
Суармалы жердің су құбылымы – танапты суарғанда байқалатын су құбылымы
жүктеу/скачать 4,27 Mb. Pdf көрінісі
|
2 trimestr 2022-2023 umkd orman top raktanu
- Бұл бет үшін навигация:
- Топырақтың жылу құбылымы
|
6. Суармалы жердің су құбылымы – танапты суарғанда байқалатын су құбылымы. Топырақ ауасы немесе топырақтың газ бөлігі – ол топырақтың қатты және сұйық бөлігімен тығыз байланысты. Топырақ ауасы деп оның ылғалдан бос қуыстарындағы әр түрлі газдардың жиынтығын айтамыз. Топырақ құрамында белгі бір мөлшерде ауа болады және ол атмосфера аусымен тығыз байланысты. Сонымен қатар ондағы өсімдіктердің тамыр жүйесінің, аэробты микроорганизмдердің және топырақтығы жәндіктердің тыныстауы үшін маңызы өте зор. Топырақтағы ауа үш күйде кездеседі: еркін ауа, сіңірілген (адсорбцияланған) және еріген ауа. Еркін ауа топырақтың қылтүтікті және қылтүтікті емес қуыстарында болып қозғалмалы келеді және атмосфера ауасымен алмасып тұрады. Адсорбцияланған ауа – топырақтың қатты бөлігінің бетіне сіңген түрлі газдар. Қарашіріндісі мол гранулометриялық құрамы ауыр құрғақ топырақтарда оның мөлшері мол болады. Еріген ауа – топырақ ылғалы құрамында кездесетін түрлі газдар. Олар – қөмірқышқыл газы, аммиак, оттегі, күкіртті газ. Топырақ бойынан атмосфераға көмірқышқыл газының бөлінуі топырақтың тыныстануы деп аталады. Ал топырақ ауасымен атмосфера ауасы арасында газ алмасу құбылысын аэрация деп атайды. Аэрация құбылысының оңтайлы жүруіне топырақтың ауа қасиеттері өз әсерін тигізеді. Оларға топырақтың ауа өткізгіштігі және ауа сиымдылығы жатады. Топырақтың ауа өткізгіштігі оның өз бойынан ауаны өткізу қабілетімен сипатталады. Топырақтың жалпы ауа сыйымдылығы деп түйіртпектілігі бұзылмаған құрғақ күйінде оның бір көлемінде бар ауаның пайыз арқылы сипатталған көрсеткіші. Топырақтың жылу құбылымы – топырақ жылуының ең басты көзі күн энергиясы болып табылады, ал аздаған бөлігі жердің ішкі қабаттарындағы химиялық, биологиялық және радиоактивты процестерден пайда болған жылудың, жердің жоғарғы қабаттарына жылжыуынан келеді. Күн энергиясынан келген жылудың бір бөлігін топырақ өз бойына сіңіріп, оны төменгі қабаттарына қарай өткізеді, ал қалған бөлігін кері шағылыстрады. Топырақтың жылу құбылымы климаттық жағдайларға тәуелді болады. Оның жыл мезгілдеріндегі және тәуліктік өзгерістері топырақтың жылу құбылымының өзгерісін тудырады. Топырақтың жылу және су құбылымы топырақ құралу үрдісінің бағыты мен жылдамдығын, топырақтығы физикалық-химиялық, химиялық, биохимиялық және биологиялық үрдістер жағдайын анықтайды. Себебі топырақ құрамындағы қосылыстардың еруі мен тұнуы микроорганизмдер мен фауна тіршілі температурамен тікелей байланысты. Сондықтан жылу құбылымының заңдылықтарын білу және оны реттеудің маңызы зор. Жылу қасиеттері мен жылу құбылымы туралы А.П. Вайков, А.Ф.Чудновский, В.Н. Димо және басқа ғалымдар өз үлестерін қосты. Топырақтың жылу қаблеттеріне жылу сіңіру, жылу сыйымдылығы және жылу өткізгіштігі жатады. жүктеу/скачать 4,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|