UNIT V
THE VERB – ЕТІСТІК
Етістіктің түрлері
1. Негізгі етістік
|
to run, to go, to try, to speak, to take
|
2. Туынды етістік
|
to unpack, to shorter, to discover, to discharge, to rename
|
3. Кҥрделі етістік
|
to look through, to look up, to broadcast
|
Шақтар тӛрт топқа бӛлінеді:
Indefinite (Simple) Tenses
Continuous (Progressive) Tenses
Perfect Tenses
Perfect Continuous Tenses
THE PRESENT SIMPLE (INDEFINITE) TENSE
The Present Indefinite ҥнемі істелетін кәсіби және басқа кҥнбе-кҥнгі әрекетті, адамзатқа, ғаламатқа тән ҥйреншікті, дағдылы жалпы қимыл, қозғалыс, амал, іс-әрекетті кӛрсетеді.
A habitual action – тҧрақты, әдеттегі, жиі қайталанатын әдетке айналған іс-әрекет I run every morning.
She works at a restaurant.
A General fact – Жалпыға белгілі мәлім ақиқат, шындық The sun rises in the east.
It rarely rains in the desert.
Future timetables – кестеге байланысты келешекте болатын іс-әрекеттер
The ticket office opens at 9:00.
The plane to Astana takes off at 6.40 a.m.
► Present Indefinite Tense жасалу жолы
Сҧраулы және болымсыз сӛйлемдерде –do, -does кӛмекші етістігі қолданылады.
► Жиі қолданылатын мезгіл пысықтауыштары: always, ever, never, as a rule, every day, (week, month, year), now and then, generally, seldom, occasionally, usually, regularly, rarely, sometimes, from time to time.
Positive
|
|
Negative
|
|
I
You
We
They
|
sleep
|
I
You
We
They
|
do not
(don‟t)
|
sleep
|
He
She
It
|
sleeps
|
He
She
It
|
does not
(doesn‟t)
|
sleep
|
|
Questions
|
|
|
Answers
|
|
Do
|
I
you we they
|
sleep?
|
Yes,
|
I
you we they
|
do
|
No,
|
do not
(don‟t)
|
Does
|
he
she it
|
sleep?
|
Yes,
|
he
she it
|
does
|
No,
|
does not
(doesn‟t)
|
The Present Indefinite формасындағы етістіктерге бірінші, екінші жақта жекеше және кӛпше тҥрде жіктік жалғау жалғанбайды, тек жекеше тҥрде ҥшінші жақта жіктік жалғау –s болып жалғанады.
► Етістіктің болымсыз және сҧраулы тҥрі -do, -does кӛмекші етістігі арқылы жасалады.
► Егер етістік –ch, -ss, -sh, -x және –o жалғауларына аяқталса, - es жалғауы жалғанады. I brush – he brushes
I teach – he teaches
I fix – he fixes
I go – he goes
► Егер етістік «дауыссыз + у» аяқталса, -у әрпі –і әрпіне айналады да, -ies жалғауы жалғанады.
I try – he tries
► Егер етістік «дауысты + у» аяқталса, -s жалғауы жалғанады.
I buy – he buys
Adverbs of Frequency
|
always almost always
usually often frequently generally sometimes occasionally
_______________
seldom rarely hardly ever almost never not ever, never
|
Жиілік ҥстеулері әдетте сӛйлемнің ортасында қолданылады.
I sometimes get up at 6:30
Sometimes I get up at 6:30
|
Subject Freq.adv Verb a) Omar always tells the truth.
|
Жиілік ҥстеулері бастауыш және етістіктің ортасында келеді.
|
Subject be Freq.adv.
b) Mansur is always on time.
|
Жиілік ҥстеулері be (am, is, are) кӛмекші етістігінен кейін келеді.
|
c) Do you always eat breakfast?
|
Сҧраулы сӛйлемдерде жиілік ҥстеулері бастауыштан кейін келеді.
|
I usually don‟t eat breakfast.
Dana doesn‟t always eat breakfast.
|
Болымсыз сӛйлемдерде жиілік ҥстеулердің кӛбі болымсыз етістіктің алдында келеді. (always, ever ҥстеулерінің басқасы)
|
f) Дҧрыс: He never eats meat.
Бҧрыс: He doesn‟t never eat meat.
|
Rarely, hardly, ever, never болымсыз ҥстеулері болымсыз мағынадағы етістікпен қолдынылмайды.
|
Достарыңызбен бөлісу: |