Ббк 84 (5К;аз) б к азыбек Би Келд1бек лы

i.iin. ауыл аралатады немесе камшымсн дурслсйдк Ал кызды 
байлап, шешесшщ жазалауына бередг
Енин беру
1. Отбасындагы балалар ер жетш, уйленгенде оныц енппсш 
6epin, белек шыгарады.
2. Кей кезде pi уйленген ул ата конысынан 6ip-eKi жыл шьщпай 
отырып, езше тшст1 енппсш кеш алса epiicri.
3. ¥лын белек шыгарарда OK'cci буюл агайын-туысын жинап, 
мал сойып, той жасайды.
4. Туыскандары ез элшше белек шыгаруга кемсктсст. мал- 
мул1к косуга, беруге epiicri. Нагашылары тарапынан да немеур1н 
керсетшедг
5. Белек шыгып жаткан келш езшщ жасауынан 6ip жаксы 
затын, ки1 мi н атасына 6epin, оныц орнына атасы койды косактап 
байлайтын арканды беред1. бата жасатады. Белек шыккан отаудыц 
oenrici уса к малга ен салу.
6. EHmi алып белек шыккан ул ез шаруашылыгын e3i журпзуге 
хакы бар.
7. Алгашкы кезде, мысалы кыстау алып, эбден орныкканга 
дешн OKCciHiн улына кемектесу1 шарт. Ал кешннен улы океслне 
кемектесуге raicTi.
8. Егер от басында б1рнсшс ул болса, онда белек шьщкысы 
келген балаларына енппсш бел in 6epin, белек отауларга шыгарады.
Экеслмен тек кенже улы калып, eni-TipiciHC. ата орынына ие 
болатын шацырак neci болып сссптслсдк
9. EHmi алган ул OK'cci елген соц калган малынан ештеце талап 
етпейд1 жэне оныц мал-жанын сактауга кайрат кылып “улкен 
уйден кор кетпесе бэр1м1зге жетер” деген кагиданы устайды.
10. Казактын эдет-гурпы бойынша улга енш1 беру мен катар 
ата мулкшен улес сыбага алуга узатылган кыздыц да хакы бар.
“Теркшдеу” 
ез1шц жол-жоралгысымен журед1. Мэселен, 6ip 
адамныц ею улы, ею кызы болса, улкен кызы узатылган, одан 
кей1нг1 улы уйленген де, калган 6ip улы, 6ip кызы колында. Бар
235

малын есептеп, белек шыгаратын улкен улына енпп бермес бурын 
узатылган кызы эл1 терюндеп келмесе, оган бершетш сыбагасы 
белшед1, ал будан бурын терюндеп келш, ез сыбагасын алып 
кетсе, оган eni6ip улес тимсйдк Kinii кызыныц жасауына. 
Kiini 
баласыньщ калыц малына деп бслгЫ мелшерде мал калдырады 
да, калган малды тертке бвлсдк Bip белепн улкен улына енппге 
беред1, ал калган уш белек ата-анага жэне кенже баланыц yneci 
болып кара шацыракта калады.
Мурагерлж
1. 0р адам менппгшдеп мал-мулпсп ез туысынан баска адамга 
калдыруга хакы жок.
2. Keii6ip жагдайда кимас досына мура сссбшдс 6eprici келген 
малын, затын ез мурагсрлсршс тапсырып кетуге epiicri.
3. 0лген адамныц артында мура сссбшдс мал, жер-су, уй-жэй, 
мулш, акша калады, оган жсар1мсн 6ipre кулдары мен кундср1 
юредт
4. влген адамныц соцында жас балалары калса 9pi олардыц 
туган ineineci болса, онда елген экссшсн калган мал-мул1кп 
мираска белшектеуге ешюмшц хакы жок.
5. Егер елген кчсшщ 
eHini 
алып кеткен улдары мен узатылып 
кеткен кыздарынан баска колында бала болмаса немесе 6ipre 
турган 
Kiini 
о пел i не н бала тумаган болса, онда елген юсшщ жылы 
толганнан кешн асын бсрсд1 де, агайын-тугандары жиналып, 
калган мал-мулпач eHmi алып кеткен улдары мен кыздарына, 
оц жакта калган олардыц егей шешесше бвлсдк Ол мынандай 
мелшерде: туган улдарына - ею еседен, есшндеп снпллсс болып 
журген кулы мен кущ болса оларга ширек еседен сый тшстл.
6. Егер т1ршштнде кеп эйел алып, олардыц енппсш эуелден 
белек устаган боле а, эр эйелдщ белшбеген кенже баласы иемденед1.
7. Оке жастай елш, артында жас балалары мен жас эйел1 
калса, эмецгерлш бойынша елген адамныц 6ipre туган агасы не 
imci, ондай туысы болмаса немере, шебере туыскандары, кала 
берд1 аталас жакындарыныц 6ipi жсаргс уйлешп, балаларын ез 
камкорлыгына алып, мал-мул1кке занды турде иел1к етедт
236

Асырап алу
Асырап алу казак гурпында ете 
жш 
кезде сед i. Оган нспзп 
себеп елдщ басындагы жаугершшк, когамды толык nrepin отыр­
ган туыскандык байланыстар жуйеа, ру шшдсп ер адамдар кеп 
болсын деген мудде.
Казак шсжчрссщщ узын ыргасы осындай асырап алу окига- 
ларын жш баяндайды. Соган карап Ka3ipri казак руларыньщ 
кепшшп бслгЫ 

жүктеу/скачать 5,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: