«Бекітемін» А. Ж. Рахышева Директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары, 2016-2017 оқу жылы

Химияның негізгі түсініктерінің сипаттамалары

Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластарын анықтай білу, химиялық қасиеттерін сипаттайтын химиялық реакция теңдеулерін құрастыра білу, түсіндіру, есте сақтау,көңіл аудару,есеп шығару білім-білік дағдыларын жетілдіру;

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.Білімді жаңғырту.

(Актуализация )

Білімділік міндеттері: .

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

Химияның бастапқы ұғымдары

1.Білімді жаңғырту:

1. Фронталды әңгімелесу:

• 
  Атом ,молекула, химиялық элемент деген не?Анықтама беріңдер;
  
• 
  Мына элементтердің салыстырмалы атомдық массасын есептеңдер: калий, магний, алюминий.
  

Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;

- оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды

шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс –тәсілдерді үйрету;

- оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға ,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.

2.Мұғалімнің түсіндіруі:

Жаңа сабақты түсіндіру:

9- ЕТЖ -5 (3) жұмыс істеу – негізгі ұғымдарын қайталау.

2. Параграф 1.1оқу – бірінші нұсқа

Параграф 1.2 оқу – екінші нұсқа

3.Нашарүлгеретін оқушыларға көңіл аудару.

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары; -

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;

• 
  Атом – күрделі өте кішкентай бөлшек
  
• 
  Молекула –бұл жай немесе күрделі заттың құрамы мен химиялық қасиетін сақтайтын, кішкентай бөлшектер
  
• 
  Химиялық элемент –ядро зарядтары бірдей атомдардың түрі.
  
• 
  1 мольдің массасы - бұл молярлық масса
  
• 
  Молекулалық кристалл торы бар күрделі заттар, алыну әдісіне қарамастан құрамы тұрақты болады: құрам тұрақтылық заңы
  
• 
  Әрбір молекуланың салыстырмалы молекулалық массасы болады.
  

• 
  Кез-келген заттың 1 молінде 6.02*10 бөлшек болады
  
• 
  Бұл Авогадро саны
  
• 
  Бірдей жағдайда әртүрлі газдың бірдей көлеміндегі молекула саны да бірдей. Бұл Авогадро заңы.
  

Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.

-оқушылардың өзін –өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау.

Дәптерге қажетті мәліметтерді жазу.

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар:

параграф 1.1-оқу. № 1-5– жазбаша орындау.

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.Білімді жаңғырту.

(Актуализация )

Білімділік міндеттері: .

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

Химияның стехиометриялық заңдары

1.Білімді жаңғырту:

1. Фронталды әңгімелесу:

• 
  Атом ,молекула, химиялық элемент деген не?Анықтама беріңдер;
  
• 
  Мына элементтердің салыстырмалы атомдық массасын есептеңдер: кальций, мыс, алюминий.
  
• 
  Тізбекті жүзеге асыр:
  

Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;

- оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды

шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс –тәсілдерді үйрету;

- оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға ,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.

2.Мұғалімнің түсіндіруі:
Жаңа сабақты түсіндіру:

Зат массасының сақталу заңы:

1748 жылы ашылған, эксперимент жүзінде 1756 жылы дәлелденген (металды жабық ретотада қақтау арқылы) . Тәжірибе туралы айту: түсі өзгерді,ауаның көлемі азайды, ретортаны ашқанда, ауа шумен ішке қарай сорылды,ал ретотаның массасы аузын ашқанға дейін өзгермеген. «Реакцияға түскен зат массасы» және « реагенттер массасы» ұғымына ерекше көңіл аудару.

Атом –молекулалық ілім бойынша бұл теорияны мәні түсінікті. Реакция нәтижесінде атомдардың арасында қайта бірігу жүреді, атомдар арасындағы түзілген байланыс үзіліп, қайтадан жаңа байланыс түзіледі,бірақ реакцияға дейінгі және кейінгі атомдардың саны өзгеріссіз қалады.Сондықтан химиялық реакция кезіндегі заттардың жалпы массасы өзгермей қалу қажет. М.В.Ломоносов екі жарым ғасыр бұрын«атом», «молекула», «элемент» ұғымдар енгізілмей тұрғанда бұл заңды ашты.Кейінірек дәл осы заңды фр.ғалымы Лавуазье ашты.

Бұл анықтамаға қарап М.В.Ломоносовтың зат массасының сақталу заңы мен энергияның сақталу заңын бірге табиғаттың жалпы заңдылығы ретінде бөлмей қарастырғанын көреміз.

*материяның сақталу заңының бір көрінісі;

* химия ғылымының дамуына үлесін қосты;

*химиялық реакция теңдеулері осы заңға сүйеніп жазылады;

*барлық практикалық есептеулер осының негізінде жүргізіледі.

Зат құрамының тұрақтылық заңы:

Заттардың молекулалардан тұратыны туралы қағидаға сүйеніп ашылған. Одан ары зерттеу барлық бейорганикалық заттардың тек 5 % -ға жуығы молекулалық құрылысты екенін көрсетті,сондықтан құрам тұрақтылық заңы осы заттар үшін ғана қолданылады.Бей молекулалық құрылысты заттар бұл заңдылыққа бағынбайды. Француз ғалымы Ж.Пруст ашқан.Есеп шығруда практикалық маңызы зор.

Бұл заңды атақты француз ғалымы Гей-Люссак тұжырымдады: бірдей жағдайда(температура және қысым) реакцияға түсетін газдардың көлемі және реакция нәтижесінде түзілетін газтәрізді заттардың өзара қатынастары кішкентай бүтін сандардың қатынасындай болады.

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары; -

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;

Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.

-оқушылардың өзін –өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау.

Дәптерге қажетті мәліметтерді жазу.

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар:

туралы алған білімдерін ары қарай жетілдіре отырып, білімді қалыптастыру;

түсіндіру, есте сақтау,көңіл аудару қабілеттерін дамыту;
сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.Білімді жаңғырту.

(Актуализация )

Білімділік міндеттері: .

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

Ерітінділер туралы жалпы түсінік.

1.Білімді жаңғырту:

1. 
   Дәптермен жазбаша жұмыс:
   

• 
  Химиялық реакция теңдеулерін аяқтап,реакция типін анықтаңдар:
  

Cu(OH)2------------

Cu(OH)2+HCl----------

Na + HCl----------

H2 +Cl2-----------

Al(OH)3-------------

WO3 +H2-----------

BaCl2+ Na2SO4----------

• 
  Айналымды жүзеге асырып, әрбір реакция типін анықтаңдар.
  

CuO---------Cu------------Cu CL2-----------------Cu(OH)2-------CuO

Na------------X-------------Na2SO4--------------BaSO4

H2S -------------X ------------------SO2-----------У------------- H2SO4------------- MgSO4

Ca----------CaCl2-----------Ca (OH)2----------Ca(NO3)2

C-----------CO2-------K2CO3----------CaCO3

Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;

- оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды

шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс –тәсілдерді үйрету;

- оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға ,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.

2.Мұғалімнің түсіндіруі:

Жаңа сабақты түсіндіру:

Химиялық реакциялар,олардың жіктелуі

1.Реакцияға қатысқан және нәтижесінде түзілген өнім саны бойынша:

қосылу ,айырылу, орын алмасу;

Молекулааралық: 2KMnO4 + 16 HCl--------5CL2+2KCl+2MnCl2+ 8H2O

Молекулаішілік: 2KClO3------2KCl+3O2

Диспропорциялану:6KOH+ 3Cl2---------5KCl+KClO3+3H2O

Біздің өмірімізде,табиғатта ерітінділердің маңызы зор.Адам ағзасындағы,жан-жануарлар мен өсімдіктердегі физиологиялық процесстер күрделі көп салалы жүйе ерітінділерде жүреді.

1. - оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары; -

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;

Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.

-оқушылардың өзін –өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау. Жаттығу тексеру.

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.

бейорганикалық қосылыстарды жіктей білу,олардың қасиеттері мен алыну реакция теңдеулерін жаза білу,түсіндіру, есте сақтау,көңіл аудару,есеп шығару қабілеттерін дамыту;

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.Білімді жаңғырту.

(Актуализация )

Білімділік міндеттері: .

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

1.Білімді жаңғырту:

Бейорганикалық қосылыстардың жіктелуі.

Дәптермен жазбаша жұмыс:

Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;

- оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды

шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс –тәсілдерді үйрету;

- оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға ,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.

2.Мұғалімнің түсіндіруі:

Жаңа сабақты түсіндіру:

Барлық заттар қосылыстар бинарлы қосылыстар түрінде

болады. Олардың бір бөлігі электртеріс,екіншісі электрон

болатынын байқаймыз.Егер оксидтердің құрамындағы электртеріс

бөлік О-² анион болса ,ал электрон ретінде металл деп есептесек

,онда оларды негіздік деп,ал бейметалл болса қышқылдық деп

жіктейміз.Негіздердің құрамында электртерістілік бөлік

аниондар- гидроксид иондар болса ,ал электрон бөлік ретінде

металл катионы кіреді.Қышқылдардың құрамына бинарлы

қосылыстардағыдай электрон бөлік ретінде сутек катионы және

электртеріс бөлік ретінде қышқыл қалдықтары кіреді.

Оксидтер

Негіздік амфотерлі(екідайлы) қышқылдық

кальций оксиді, алюминий оксиді, күкірт(6) оксиді,

натрий, калий оксидтері цинк, хрома (3) фосфор,

мыс, темір кремний

NaOH, Са(ОН)2, Ba(OH)2, КОН Fe(OH)3, Mg(OH)2, Zn(OH)2, Cu(OH)2

Ақ түсті ,қатты зат,қолмен ұстағанда суда ерімейді

сабын тәрізді,күйдіргіш,матаны,

қағазды күйдіреді

Жұмыс істегенде сақ болу керек!

Оттекті қышқылдырды гидроксидтер деп те атайды,себебі

олардың құрамын негіздер сияқты өрнектеуге болады:

B(OH)_3, H₃ BO_3, H₂ SO_4, SO₂( ОH)₂-сульфурил гидроксиді.

Ba(OH)₂ +НСІ--- BaOH СІ+ Н₂О барий гидроксохлориді.

1. - оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары; -

10- ЕТЖ -1 дәптерімен жұмыс орындау №1, 38 бет тест №5 №1-10

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;

Дәптерге жазу.

1. 
   Ca(OH)2-------CaCO3-------CaCl2-----
   

CO2----Na2CO3

Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.

-оқушылардың өзін –өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау.

Жаттығу тексеру.

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.

Параграф1.5.оқу.

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.Білімді жаңғырту.

(Актуализация )

Білімділік міндеттері: .

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

Ерітінділер .

1.Білімді жаңғырту:
.Фронталды сұрақтар:

• 
  Электролиттік диссоциацияланудың негізгі қағидалары қандай?
  
• 
  Қандай заттарды электролиттер және бейэлектролиттер деп атайды?
  
• 
  Мысал келтіріңдер.
  
• 
  ЭД теориясын кім ұсынды?
  

Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;

- оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды

шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс –тәсілдерді үйрету;

- оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға ,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.

2.Мұғалімнің түсіндіруі:

Жаңа сабақты түсіндіру:

Лабораториялық тәжірибе №1. Аррениус теориясы:

Бұл теорияның негізін 1887 жылы швед ғалымы С. Аррениус салған. С. Аррениустың иондық теориясы қышқылдар сулы ерітінділерінде катион ретінде тек сутек ионын түзетін электролиттер, негіздер- сулы ерітінділерінде диссоциацияланғанда анион ретінде тек гидроксид ионы түзетін электролиттер деп қарастырады.

Қышқылдар сумен әрекетескенде оксоний ионын түзеді Н3О⁺.

Мысалы: HNO3===H⁺+NO3 ^–

НС1---------Н⁺+С1^–

Н2SO4----H⁺+HSO4^–

HSO4^– -------H⁺+SO4^2–

Металл гидроксидтері суда ерігенде гидроксид-ион түзіледі.Сілтілердің суда еру процесі былай жазылады:

NaOH----Na +OH

Ca(OH)2----Ca + 2OH

Барлық тұздар ерітіндісі сулы ерітінділерінде диссоцияланғанда металл катионына және қышқыл қалдығы анионына ыдырайды.Мысалы : орта тұздар:

Na2SO4---2Na+SO4

KNO3----K+NO3

Иондық теорияны қышқылдық негіздік әрекеттесу тұрғысынан қарастырайық:

Н3ОС1 +КОН ===КС1 + 2Н2О

Н3О +ОН ==2Н2О.

Бұл процесте оксоний ионыны гидроксид ионымен бейтараптанады.Бұдан шығатын қорытынды қышқылдық қасиет тек оксоний ионына тән,ал негіздік қасиет-гидроксид ионына тән.Бұл иондар өзара байланысып тұз түзеді.

Иондық теорияның қолданылуының шектеулі екендігі.

1. - оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары; -

9- ЕТЖ -5;10- ЕТЖ -1 дәптерімен жұмыс орындау №1-3, 8 бет (№1)

1.Жаттығу 1-4.кітаптың 28беті.

2-3

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;

Жаттығуды тексеру.

Дәптерге жазу.

Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.

-оқушылардың өзін –өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау.

1.Дәптерге қажетті мәліметтерді жазу:

Қорытынды:

*Қышқыл,тұз, негіздердің судағы ерітіндісінің диссоциациялануынан қасиетін сипаттайтын иондар түзіледі.

* Қышқылдар- сулы ерітінділерінде диссоциацияланғанда катион ретінде тек сутек ионын және қышқыл қалдығы ионын түзеді.

*Негіздер- сулы ерітінділерінде диссоциацияланғанда металл катионы, гидроксид анионын түзеді.

* Тұздар- сулы ерітінділерінде диссоциацияланғанда металл катионы,сутек анионы түзеді.

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.

параграф 1,6 оқу. № 5,8– жазбаша орындау. (28бет) .